Αντικείμενα από την εποχή της Ελληνικής Επανάστασης του '21 (συλλογή Τάκη Λάππα)

Γεννήθηκε στη Λιβαδειά, σπούδασε στην Αθήνα, έγραψε βιβλία για μεγάλους και παιδιά, άρθρα στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο, συνεργάστηκε με την κρατική ραδιοφωνία και τηλεόραση, τιμήθηκε με μετάλλια (και με το Χρυσό Μετάλλιο της Ιεράς Πόλεως Μεσολογγίου), και με βραβεία (δύο φορές από την Ακαδημία Αθηνών).

Σε όλη του τη ζωή (1904 - 1995) αφοσιώθηκε στην εξερεύνηση της ιστορίας. Από τα 86 βιβλία - η συγκομιδή του ταλέντου του - τα 35 είναι βιογραφίες ηρώων και αγωνιστών του '21 για νέους. Απόγονος παλιάς γενιάς αγωνιστών ο ίδιος, έταξε σκοπό του να μιλήσει στους νέους για τους ήρωες που θυσίασαν νιάτα και ζωή στην ιδέα της λευτεριάς. Στην ίδια ιδέα που στρατολόγησε και τον ίδιο στην Αντίσταση, γιατί «δεν αγαπάω μονάχα την πατρίδα μου, την πονάω» έλεγε, και τόσο μάλιστα, που ακόμα και με τη γυναίκα του έγκυο, μεταφέρανε τον παράνομο Τύπο!

«-- Ποιο νομίζεις είναι το εθνικό σπίτι της Ελλάδας;

-- Το παλάτι του βασιλιά, πατέρα.

-- Το παλάτι του βασιλιά; Οχι! Το Πανεπιστήμιο!».

Ο Τάκης Λάππας έγραψε για τις μορφές - πολλές ξεχασμένες και άγνωστες στα σημερινά παιδιά, όπως οι Αρματολοί και Κλέφτες, οι Σουλιώτες - αλλά και για τους γνωστούς και τραγουδισμένους από τον θρύλο ήρωες και ηρωίδες, για τις μάχες, τις νίκες και τις ήττες, για τις προδοσίες, για τους ξένους, τους τυχοδιώκτες ...φιλέλληνες δήθεν.

«(Ο Κολοκοτρώνης) βρέθηκε σε ένα επίσημο δείπνο στο παλάτι. Κάποιος πρεσβευτής είπε:

-- Η Ελλάδα χρωστάει μεγάλη χάρη της Ευρώπης γιατί τη λευτέρωσε.

Τ' άκουσε ο Γέρος και πετάχτηκε:

-- Κι η Ευρώπη χρωστάει χάρη της Ελλάδας!

-- Γιατί;

-- Γιατί σας λευτερώσαμε κι εμείς απ' τους μπερμπάντες που μας κουβαλήθηκαν δωπέρα».

Χαρακτηριστικό της γραφής του είναι το πάθος με το οποίο αναπτύσσεται η διήγηση, η ζωηρότητα και η αμεσότητα του λόγου, αλλά και μια βαθιά ανθρωπιά.

«Ορέ, Τούρκοι θλιμμένοι, τι ελπίζετε;»,

φωνάζει ο Κολοκοτρώνης στους εχθρούς του.

Ας μου επιτραπεί μια προσωπική παρέμβαση. Ρώτησα το 1984 τον Λάππα μήπως τα βιβλία του προκαλέσουν καμιά απόφαση του ΥΠΕΠΘ «Να καώσι»... όπως εκείνα του Ζ. Παπαντωνίου το 1920, μήπως θεωρηθούν ότι εξάπτουν το μίσος κατά των Τούρκων, ενώ στην Ευρώπη υπάρχει η τάση να εξομαλύνονται οι αντιθέσεις και να σβήνονται οι εστίες μνήμης.

Το Ιστορικό Μυθιστόρημα, δηλαδή η λογοτεχνική αφήγηση που περιέχει αληθινά και φανταστικά επεισόδια στο πλαίσιο μιας περασμένης και αναγνωρίσιμης εποχής, γεννιέται ως είδος σχετικά πρόσφατα, μόλις τον ΙΘ' αιώνα, στο πλαίσιο του ρομαντισμού και της αφύπνισης των εθνικών συνειδήσεων.

Ο ρομαντισμός, ως αισθητικό ρεύμα στη λογοτεχνία, στη μουσική, στη ζωγραφική, στην αρχιτεκτονική, δεν εμπνέει πάντα με τον ίδιο τρόπο, ούτε περιέχει την ίδια ιδεολογία στα καλλιτεχνήματα που φέρουν τη σφραγίδα του.

Υπάρχει ο αντιδραστικός ρομαντισμός, δηλαδή η λατρεία του εξωτικού και του παράξενου, η εξιδανίκευση της φεουδαρχικής κοινωνίας, που οδηγεί σε νοσταλγία για το πλαστό εκείνο παρελθόν, η αποθέωση του μοναχικού, ξεχωριστού, ασύγκριτου ήρωα που αποφασίζει και δρα σαν μεσσίας.

Ο προοδευτικός ρομαντισμός αντίθετα, αναζητάει και προβάλλει τις πλευρές εκείνες της λαϊκής κοινωνίας που φανερώνουν τους δεσμούς των ανθρώπων, την ομορφιά και την αποτελεσματικότητα της κοινής δράσης, το δυναμισμό της συλλογικής δημιουργίας, τη δράση για τα ιδανικά της ελευθερίας και του αυτοσεβασμού. Στα μυθιστορήματα αυτής της νοοτροπίας δεν έχουμε μια εξαιρετική μορφή, που περιφέρεται σε ασυνήθιστες και ακραίες συνθήκες επιζητώντας με ζήλο τη θυσία της, αλλά μορφές που προσπαθούν να θριαμβεύσουν στις αντίξοες περιστάσεις με πυξίδα το κοινό καλό.

Και το ερώτημα είναι: Τι προσφέρει το Ιστορικό Μυθιστόρημα στα παιδιά;

Ισως το ερώτημα θα 'πρεπε να είναι: Γιατί παιδιά και δημιουργοί αγαπάνε το Ιστορικό Μυθιστόρημα; Και κυρίως: Το χρειάζονται;

Η Ιστορία είναι ένας απίστευτα γοητευτικός αλλά και διαπαιδαγωγητικός τομέας της ανθρώπινης γνώσης. Η Ιστορία είναι ζωή. Συντίθεται από μεγαλεία και αθλιότητες, ονομαστούς και ανώνυμους. Από γεγονότα και οράματα. Αλλά γράφεται συχνά με λάθη ή με σκοπιμότητες, από τις κυρίαρχες τάξεις, που «τα μεν ηδέα καλά νομίζουσι, τα δε ξυμφέροντα δίκαια», όπως γράφει ο Θουκυδίδης.

Δυστυχώς, τα σχολικά εγχειρίδια δεν κατορθώνουν να σταθούν στο ύψος της Ιστορίας. Ατάλαντοι συντάκτες, ανεπαρκείς επιστήμονες, αδέξιοι παιδαγωγοί είναι συνήθως οι συγγραφείς των σχολικών βιβλίων της Ιστορίας. Οπότε, οι νέοι, όσοι καταφέρουν να διακρίνουν τη φλόγα της Ιστορίας που κρύβεται στη σχολική μετριότητα, αναζητάνε σε άλλα πεδία τη συγκίνηση από τα θαύματα που, στο απώτατο ή πρόσφατο παρελθόν, οικοδόμησαν το σπαρταριστό παρόν.

Ετσι, τα ιστορικά λογοτεχνικά βιβλία αναλαμβάνουν μια σπουδαία αποστολή:

Καλλιεργούν ενδιαφέρον και αγάπη για την Ιστορία. Αποκαλύπτουν τα ψεύδη. Γκρεμίζουν προκαταλήψεις. Μ' άλλα λόγια, αποκαθιστούν αυτά που οι σκοπιμότητες διαστρεβλώνουν και οι ρεβιζιονισμοί αποσιωπούν.

Χάρη στα ιστορικά μυθιστορήματα, μέσ' από τη συναισθηματική φόρτιση που δημιουργεί η τέχνη, οι νεαροί αναγνώστες μπορεί να οδηγηθούν στην ανακάλυψη της ίδιας της Ιστορίας και να την προσεγγίσουν με το πάθος που χρειάζεται για να εξερευνήσει κανείς κάτι τόσο σημαντικό όσο η ζωή του, το παρελθόν και το μέλλον του.

Στη μακριά και πολύμοχθη μορφωτική διαδικασία, το σημαντικότερο είναι, όχι να αποκτάς γνώση, αλλά να αποκτάς την αγάπη και τον τρόπο να αναζητάς τη γνώση.