Από την εικονογράφηση του Στ. Μαρίνοβ Γκεόργκιεβ για το βιβλίο «Δέκα λαϊκά κελτικά παραμύθια» της σειράς ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή»

Ο εκδοτικός οίκος «Σύγχρονη Εποχή» εκδίδει εδώ και είκοσι χρόνια τη σειρά ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ, 9 καλαίσθητους τόμους (εξώφυλλα Εύα Μελά) με απολαυστικές ιστορίες, παραμύθια μαγικά, ευτράπελα, παραμύθια με ζώα και θρύλους, φερμένα από κάθε γωνιά. Από τη χώρα των πάγων ως τον Ισημερινό, από την ομιχλώδη Δύση ως την εξωτική Ανατολή. Θησαυρός ανεκτίμητος για να αντλεί κανείς και να χαίρεται την εξυπνάδα και τη λαϊκή θυμοσοφία, το χιούμορ και τη σάτιρα, την περιπέτεια και την υπερβολή που δίνουν φτερά στη φαντασία.

Στη σειρά περιλαμβάνονται οι συλλογές:

-- ΕΝΑ ΒΟΥΝΟ ΑΠΟ ΠΕΤΡΑΔΙΑ, 12 ασιατικά παραμύθια, σε απόδοση Εφης Αθανασίου και λογοτεχνική επιμέλεια του αξέχαστου Δημήτρη Ραβάνη - Ρεντή, με εικόνες της Ελενα Γκλουσένκο. Παραμύθια όπου προέχει η εξυπνάδα του ήρωα ή της ηρωίδας, ευφάνταστες λύσεις δικαιοσύνης σε έναν κόσμο που αν και μυθικός δεν είναι λιγότερο ατελής. Συναρπαστικό το μοναδικό μαγικό παραμύθι με τα κυκνοκόριτσα!

Από την εικονογράφηση του Γ. Κυριακίδη για το βιβλίο «Μογγολέζικα παραμύθια - Ο γιος του βουνού», της σειράς ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή»

-- Ο ΓΙΟΣ ΤΟΥ ΒΟΥΝΟΥ, 10 μογγολέζικα παραμύθια (εικονογράφηση Γιάννη Κυριακίδη) που συχνά θυμίζουν ευρωπαϊκά ως προς τα μοτίβα. Ξεχωριστό το παραμύθι «Πώς οι Μογγόλοι απέκτησαν τα παραμύθια τους»: Τα παραμύθια δόθηκαν για παρηγοριά στη θλιμμένη ψυχή ενός μικρού αγοριού...

-- Ο ΕΞΥΠΝΟΣ ΣΑΧΗΣ, 5 περσικά παραμύθια (επιμέλεια Θεόφιλος Βερύκιος) στηρίζονται κι αυτά όχι στη μαγεία αλλά στην ευστροφία και στην εξυπνάδα. Γνώρισμά τους η τιμωρία των πανούργων όσο ψηλά κι αν στέκονται, ο θρίαμβος του απλού ανθρώπου, η απροσδόκητη εύνοια της τύχης.

-- ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΠΟΥ ΑΓΑΠΗΣΕ ΤΟ ΔΕΝΤΡΟ, 5 ιαπωνικά παραμύθια, με μαγικά και παράξενα στοιχεία όπως τα ματοτσίνορα του λύκου, που σου επιτρέπουν να βλέπεις τον αληθινό χαρακτήρα των ανθρώπων...

-- ΤΑ ΤΑΜ-ΤΑΜ, 10 αφρικάνικα παραμύθια, μερικά ασυνήθιστα, μαγικά, άλλα ρομαντικά, της αγάπης και του χωρισμού. Από τα πιο ωραία, «Η αράχνη και όλη η σοφία της Γης».

-- Σε μετάφραση Καίτης Μάρακα, εικονογράφηση της Ν. Ποπλάσκαγια, τα 11 λευκορώσικα παραμύθια Η ΧΡΥΣΗ ΜΗΛΙΑ, μαγικά και διηγηματικά, ορισμένα με έντονο το ύφος διασκευής.

-- Σε μετάφραση Παντελή Μάλλιου, εικονογράφηση Στ. Μαρίνοβ Γκεόργκιεβ, ΕΝΤΕΚΑ ΛΑΪΚΑ ΤΟΥΡΚΙΚΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ, γνώριμα κι αυτά τόσο από ελληνικά παρόμοια όσο και από τη συλλογή «1.001 νύχτες».

Με επιμέλεια και σχόλια Αυγής Παπάκου:

-- ΔΕΚΑ ΚΕΛΤΙΚΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ, μετάφραση Παναγιώτη Κ. Παπάκου, εικονογράφηση Στ. Μαρίνοβ Γκεόργκιεβ, μεγάλα παραμύθια, με μάγια και μεταμορφώσεις, περιπέτειες, τιμωρίες.

-- ΔΕΚΑΕΝΝΙΑ ΝΟΡΒΗΓΙΚΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ, μετάφραση (όχι πάντα εύστοχη) του J. Hilmo, αφηγήσεις χαρακτηριστικές του τόπου των τρολ και των καταιγίδων, αλλά και με γνωστά μοτίβα παραμυθιών των Γκριμ, Αντερσεν, μεσαιωνικών μύθων ζώων κλπ.

Από την εικονογράφηση της Ν. Ποπλάσκαγια για το βιβλίο «Λευκορωσία παραμύθια - Η χρυσή μηλιά», της σειράς ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή»

Δρόμο παίρνει δρόμο αφήνει, φτάνει σ' ένα τρίστρατο,

βλέπει τρεις γραφές:

Αυτός ο δρόμος πάει και γυρίζει.

Αυτός ο δρόμος πάει και δε γυρίζει.

Αυτός ο δρόμος ούτε πάει ούτε γυρίζει.

Το παραμύθι, όπως κι ο ήρωας, διαλέγει συνήθως την πρόκληση. Στο λαϊκό παραμύθι, όπως και στη ζωή, η πρόκληση σημαίνει αγώνα για να ξεπεράσει κανείς τον εαυτό του, τις αδυναμίες και τους φόβους του.

Δεν υπάρχει τίποτα πιο αληθινό από το παραμύθι. Ρομαντικό ή περιπαιχτικό, εξωπραγματικό ή βγαλμένο από την καθημερινή εμπειρία και παρατήρηση, το λαϊκό παραμύθι διασχίζει ακάθεκτο τους αιώνες και τις αποστάσεις, συντροφιά και παρηγοριά για τον άνθρωπο σε όλες τις φάσεις και εκφάνσεις του πολιτισμού του, κάτω από κάθε είδους καθεστώς - δηλαδή θεσμό καταπίεσης και εξουσίας.

Ψέματα κι αλήθεια

έτσι είν' τα παραμύθια...

«Ηταν ένας ήταν τρεις ήταν ένας και κανείς»

Το λαϊκό παραμύθι είναι μια διήγηση φανταστική, με στοιχεία εξώκοσμα - όπως μάγισσες, λάμιες, δράκοι - ή με στοιχεία πραγματικά που δρουν όμως με τρόπο εξωλογικό, πέρα από τη φυσική τάξη, πέρα από το χρόνο και το χώρο - όπως πουλιά που μιλούν με ανθρώπινη λαλιά, άλογα που πετάνε, άψυχα που κινούνται, χειμώνες και καλοκαίρια που χωράνε σ' ένα ανθρώπινο στόμα, ποτάμια και ζώα που καταβροχθίζονται από ένα παγονάκι, αστείρευτη πηγή που φωλιάζει μέσα σε ένα καρύδι.

Σκοπός του παραμυθιού: Η ψυχαγωγία των ακροατών. Η κάθαρση της ψυχής τους από τα ανομολόγητα πάθη και τις ορμές που βυσσοδομούν μέσα της, η ενίσχυση της αγωνιστικότητας και η ενδυνάμωση της ελπίδας και της πίστης σε ένα καλύτερο μέλλον.

Το παραμύθι δε ζητάει να πιστέψουμε τα ψέματα. Ισα ίσα, ανακοινώνει από την αρχή ότι θα πει ψέματα και μας προετοιμάζει να αντισταθούμε στη μαγεία. Γιατί σκοπός του είναι όχι να μας παραπλανήσει, αλλά να δημιουργήσει μια ατμόσφαιρα μέσα στην οποία η καθημερινότητα γίνεται ποίηση και η πεζότητα φαντασία.

Για μικρούς και μεγάλους, το παραμύθι είναι βάλσαμο και μάθημα. Μόνο που δεν απευθύνεται στον εξωτερικό κόσμο, η επίδραση και τα αποτελέσματά του δεν είναι ούτε ορατά ούτε μετρήσιμα. Το παραμύθι συνδιαλέγεται με τον εσωτερικό κόσμο σε επίπεδο βαθύτερο από τη συνείδηση και παλαιότερο από την ηλικία.

«Και στην άκρη του κόσμου να πας, θα βρεις ένα παραμύθι» (ΣΕΝΕΓΑΛΗ)

Κανείς δεν ξέρει πότε και πού γεννήθηκαν τα παραμύθια. Ούτε καν αν γεννήθηκαν σε ένα ορισμένο μέρος και ύστερα διαδόθηκαν παντού όπως οι φτερωτοί «κλέφτες» του ραδικιού που ταξιδεύουν στην παραμικρή πνοή του αέρα. Συνοδεύουν όμως τον άνθρωπο πιστά σε όλη την πορεία της ύπαρξής του στη Γη.

Δε γνωρίζουμε παρά μόνο αυτά που διατηρήθηκαν χάρη στη γραφή... Πόσο πιο πίσω όμως είναι οι ρίζες τους; Εχουμε αρχαία παραμύθια από τη Μεσοποταμία, με δράκους και ήρωες, γίγαντες και πανώριες. Εχουμε παραμύθια από την αρχαία Αίγυπτο, με θέματα τη ζήλια, τη διαβολή, την αδελφική αγάπη, την αγωνία για της μοίρας τα γραμμένα... Από την Κίνα, με δράκοντες, με πεθαμένους και φαντάσματα, ζώα, πνεύματα... Αρχαία ελληνικά παραμύθια για παλικάρια που σκοτώνουν δράκους για να παντρευτούν τη βασιλοπούλα, για άθλους που πρέπει να διεκπεραιώσουν οι ανυπάκουοι εραστές, για φαρμακωμένα φρούτα και ποτά που φέρνουν λησμονιά, μεταμόρφωση ή θάνατο...

Ωστόσο, δεν είναι μόνο η λειτουργία τους ως λυτρωτικά της ψυχής, που διατηρεί την ανάγκη και την αγάπη των παραμυθιών. Είναι αναμφισβήτητα η μεγάλη καλλιτεχνική αξία τους.

Τρία πουλάκια κάθονταν

σ' ένα χρυσό τραπέζι.

Το 'να πουλάκι έτρωγε

το άλλο κελαηδούσε

το τρίτο το καλύτερο

έλεγε κι ιστορούσε.

Τα λαϊκά παραμύθια επιζήσανε λοιπόν από τα πανάρχαια χρόνια ως σήμερα, στοργική παρηγοριά των φτωχών, ευχάριστη συντροφιά των ταξιδευτών στους δρόμους και στα πέλαγα, αγαπημένη διασκέδαση των παιδιών, καλλιτεχνικά πρότυπα των λογίων. Σήμερα όμως έχουν σχεδόν ολοκληρωτικά καταργηθεί.

-- Η αλλαγή στην οικονομία, δηλαδή στην εργασία και στην κοινωνική ζωή, έχει ως αποτέλεσμα να μην υπάρχουν πια ευκαιρίες για ομαδικές συναθροίσεις ούτε συμμετοχή των παιδιών στη ζωή της κοινότητας, πράγμα που τροφοδοτούσε τα παραμύθια.

-- Η σύγχρονη διαβίωση με το άγχος της εντατικής εργασίας και το φόβο της ανεργίας να καταργούν τον ελεύθερο χρόνο, δεν αφήνει περιθώρια για ψυχαγωγικές τελετές. Ποιος έχει χρόνο για αφήγηση, ρεμβασμό, παιχνίδι...

-- Η επικράτηση ενός εκπαιδευτικού συστήματος που απολυτοποιεί την αξία της γνώσης και της εξειδίκευσης, που αποθεώνει την πληροφόρηση και παρακινεί σε μια ασθμαίνουσα κούρσα πτυχίων και πιστοποιήσεων καλλιέργησε μια δυσπιστία για το μη ωφελιμιστικό - αν και τόσο ωφέλιμο - περιεχόμενο του παραμυθιού.

Τέλος, η εμφάνιση των νέων μέσων υψηλής τεχνολογίας στον τομέα της ψυχαγωγίας, δημιούργησε υποκατάστατα φαντασίας και δημιουργικότητας και εκτόπισε τα παραμύθια.

Και ζήσανε αυτοί καλά

Κι εμείς; Καλύτερα;

Στις 20 Αυγούστου 2007 έφυγε από τη ζωή η Μάρω Λοΐζου, μεγάλη φίλη των παιδιών, των παραμυθιών και της ποίησης. Ανθρωπος χαρισματικός, συγγραφέας ανήσυχος, ποτέ βολεμένη, πάντα έτοιμη για το καινούριο, πάντα πρόθυμη να αγωνιστεί. Ο τρόπος της ζωής της, ο τρόπος της γραφής της, η σκέψη της, είναι δεμένα με μια κόκκινη κλωστή αλήθειας και φαντασίας, παιχνιδιού και σοφίας. Η Μάρω πίστευε βαθιά στον άνθρωπο, στη δύναμη που κρύβει μέσα του, στο δεσμό του με τη φύση, με τα ορατά και τα άυλα, στην ενότητα του χρόνου και της ψυχής... Στα πολυάριθμα βιβλία της αυτά ακριβώς τα στοιχεία κυριαρχούν και γοητεύουν, και οι μνήμες μας σ' αυτή τη στάση ζωής ξαναγυρίζουν και δροσίζονται.