Εργαζόμενοι από δεκάδες τόπους δουλειάς ξεχείλισαν, κυριολεκτικά, την αίθουσα του Εργατοϋπαλληλικού Κέντρου Θεσ/νίκης, στην εκδήλωση για την παρουσίαση των Θέσεων της ΚΕ του ΚΚΕ για το 18ο Συνέδριο, την περασμένη Τετάρτη. Την παρουσίαση των Θέσεων έκανε η ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Αλέκα Παπαρήγα. Το ενδιαφέρον των εργαζομένων καταγράφηκε στην πλούσια συζήτηση που ακολούθησε, αποσπάσματα της οποίας παραθέτουμε στη συνέχεια.

-- Ηθελα να ρωτήσω για τις διαφορετικές συγκεντρώσεις. Γιατί να ξεχωρίσουμε από τις άλλες δυνάμεις στο κίνημα; Μερικοί λένε «εγώ τώρα πού να πάω;».

-- Αυτό το ερώτημα πριν 15 με 20 χρόνια είχε μια βάση. Θα σε πάω λίγο ανάποδα. Σήμερα στις ΗΠΑ ένα εκατομμύριο άνθρωποι έχασαν τα σπίτια τους. Είδατε καμία κινητοποίηση, συνδικάτα να ασχοληθούν με το θέμα; Ολα τα περιμένουν από τον Ομπάμα, τον άνθρωπο της Γουόλ Στριτ. Θα σας το πω καθαρά. Είναι άλλο πράγμα οι άνθρωποι που τον ψήφισαν για αλλαγή, εξέφρασαν δυσαρέσκεια, δεν έφταναν οι άνθρωποι της Γουόλ Στριτ για να τον ανακηρύξουν. Αλλο πράγμα τι εξέφρασε κι άλλο πράγμα ότι αυτή η διαμαρτυρία πάει στράφι.

Το εργατικό, το συνδικαλιστικό κίνημα σε αυτές τις χώρες είναι ανύπαρκτο. Στη Γερμανία, τα συνδικάτα ήδη κλείνουν συμβάσεις με μισθό κατώτερο (10%, 15%) για να διασώσουν τις θέσεις εργασίας. Κοιτάξτε να δείτε. Κάποτε τον ρεφορμισμό τον αντιμετώπιζες έτσι. Με κριτική με, με... Τα τελευταία χρόνια πώς τον αντιμετωπίζουμε; Μέσα στα όργανα. Δε φεύγουμε από τα όργανα του συνδικαλιστικού κινήματος. Δε φτιάχνουμε κόκκινη ΓΣΕΕ. Μέσα στις δομές και ταυτόχρονα διαπάλη απ' έξω, με συσπείρωση δυνάμεων. Εάν δεν πάρουμε μέτρα, τα επόμενα χρόνια το συνδικαλιστικό κίνημα θα είναι κολλημένο στον τοίχο και οι αγώνες θα είναι τα τελευταία «τινάγματα». Θα περάσουμε μια νεκρή περίοδο και θα πρέπει να ξεκινήσουμε από την αρχή.

Για να δούμε τώρα. Λέει ο εργαζόμενος «στη ΓΣΕΕ ή στο ΠΑΜΕ;». Να του φερθούμε συντροφικά και φιλικά. Κι αν υπάρχουν κομμουνιστές που σε αυτόν τον εργαζόμενο φέρονται με άσχημο τρόπο είναι λάθος. Αυτό δείχνει ότι αυτός ο εργαζόμενος δεν έχει καταλάβει τίποτα. Δεν ξέρει τι του φταίει. Και πρέπει να τον βοηθήσω να αρχίζει να σκέφτεται. Υπάρχει ένα θέμα. Αν δεν τους πάρουν οι εργαζόμενοι και δεν τους πετάξουν έξω από το συνδικαλιστικό κίνημα, δε γίνεται. Ποιος λαϊκός αγώνας;

Τι κάνουν τώρα ΓΣΕΕ και ΑΔΕΔΥ; Πρώτα - πρώτα όλος ο προσανατολισμός είναι ένας αγώνας για να βοηθήσει το ΠΑΣΟΚ να έρθει στη διακυβέρνηση. Αυτό και τίποτε άλλο. Ακόμα και οι νεοδημοκράτες θέλουνε κάπως να εκτονώσουν την κατάσταση. Και λέει στέλεχος της ΚΕ της ΝΔ: Δεν ντρέπονται οι τράπεζες που δε μοιράζουν χρήμα στους εργαζόμενους;. Και εμφανίζεται ο νεοδημοκράτης, το στέλεχος της ΚΕ της ΝΔ, να είναι εναντίον του τραπεζικού κεφαλαίου. Με αυτά τα παιχνίδια τέλειωσε.

Για να δούμε τώρα τι κάνουμε. Θα φέρω συγκεκριμένα παραδείγματα. Στη ΔΕΗ, τι λέει η πλειοψηφία; Να παραιτηθεί ο Αθανασόπουλος. Αυτό λένε. Δηλαδή, η ΔΕΗ είναι θέμα του διοικητή; Οι «υψηλόμισθοι», βεβαίως, είναι πρόβλημα αλλά στον καπιταλισμό προβλέπονται μπόνους και υψηλόμισθοι. Διότι οι μέτοχοι είναι οι επιχειρηματίες που έχουνε σαράντα τομείς. Ο Λάτσης π.χ. δεν έχει πάει ποτέ στα ΕΛΠΕ που είναι μέτοχος. Σιγά μην πάει, αφού έχει παγκόσμια περιουσία. Θα βάλει ένα «golden boy» εκεί, έναν εκπρόσωπο. Θα του δώσει ένα μεγάλο μισθό να μην τον εξαγοράσει ο άλλος και θα τον βάλει τοποτηρητή. Τώρα, κοροϊδευόμαστε; Από αυτό φτωχαίνουμε; Από τους υψηλόμισθους; Μήπως θα τα έδινε σε μας;

Υπάρχει, λοιπόν, ένα τέτοιο μπέρδεμα, μια τέτοια σύγχυση που σπέρνουνε. Με την Ολυμπιακή, τι γίνεται; Το πρόβλημα είναι πως τώρα πήγε στο Κατάρ; Φωνάζουν διότι «τα πήραν οι Αραβες»... Το πρόβλημα είναι η προέλευση αυτών που αγόρασαν; Ή Αραβες τα πάρουνε, ή οι Γερμανοί τα πάρουνε ή η «Ετζίαν» («Aegean») τα πάρει. Τι είναι; Είναι ιδιωτικοποίηση.

Αν αυτά τα λένε οι απλοί εργαζόμενοι, να τους κατανοήσουμε. Αλλά όταν αυτά τα λένε οι ηγεσίες, είναι για να μην απογαλακτιστούν από την κυρίαρχη πολιτική. Θέλει, λοιπόν, ακόμα πιο οξυμένη αντιπαράθεση και εδώ έχουμε αδυναμίες. Τις γράφουμε στις Θέσεις.

Η οξυμένη αντιπαράθεση προϋποθέτει και συσπειρωτική ικανότητα από τα κάτω. Η αντιπαράθεση δεν είναι κάθομαι εδώ και βρίζω όλους τους άλλους. Εδώ χρειάζεται πιο επιτελική, πιο σχεδιασμένη, πιο συλλογική δουλειά, πιο βασάνισμα της πείρας. Και εδώ υστερούμε. Δεν μπορώ να πω λεπτομέρειες. Διαβάστε τις. Υστερούμε. Σε αυτό το σημείο είναι ο κρίκος.

-- Εξετάζουμε μετά από τόσα χρόνια το τι έγινε στο σοσιαλισμό. Τι λέμε γι' αυτό;

-- Να πω την ουσία. Ηταν κάτι το πρωτόγνωρο. Αντιμετώπισε για πρώτη φορά ένα κόμμα, μια εξουσία, καινούρια προβλήματα. Ο καπιταλισμός έκανε πεντακόσια χρόνια για να εδραιωθεί. Και μάλιστα κι ο καπιταλισμός στην πρώτη φάση οπισθοχωρούσε. Εγώ δε λέω ότι ήταν αναπόφευκτο, ότι δεν μπορούσε να αποφευχθεί. Μπορούσε. Αλλά για πρώτη φορά βρέθηκες στην εξουσία, να οικοδομείς ένα σύστημα για το οποίο δεν είχες κανένα υπόδειγμα. Κι εκεί γίνανε λάθη. Κι εμείς δε λέμε ότι δικαιολογούνται τα λάθη.

Αυτό που μας ενδιαφέρει ως Κόμμα και για το σήμερα είναι: Υπάρχει ένα έδαφος που γεννάει τα λάθη. Είναι οι αντικειμενικές δυσκολίες. Είναι η ιμπεριαλιστική πίεση. Είναι μια σειρά πράγματα. Γιατί και σήμερα σαν Κόμμα δεν μπορούμε να πούμε ότι δε θα κάνουμε λάθη. Δε θέλουμε να κάνουμε λάθη. Μπορεί να κάνουμε. Αρα θέλουμε να βγάλουμε συμπέρασμα. Σε ποιο έδαφος; Στο έδαφος της θεωρητικής άγνοιας; Στο έδαφος της υποτίμησης του κινδύνου; Υπήρχε υποτίμηση του κινδύνου; Υποτίμηση του αντίπαλου; Αν ως Κόμμα σήμερα καβαλήσουμε κανένα καλάμι και πούμε τι ωραία που τα κάνουμε, να είστε βέβαιοι ότι θα κάνουμε σοβαρά λάθη.

Ηταν, όμως, ένα σύστημα που οικοδομήθηκε. Να σας πω και κάτι άλλο. Αν θέλετε, και στις χώρες που επικράτησε ο σοσιαλισμός είχαν ήδη προβλήματα υστέρησης σε ορισμένα ζητήματα σε συνθήκες καπιταλισμού. Μετά, για να δούμε. Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος έφερε πισωγύρισμα στη Σοβιετική Ενωση. Είχε στρατιωτική επέμβαση η Σοβιετική Ενωση.

Παρ' όλα αυτά το Κόμμα, που είναι ο υποκειμενικός παράγοντας, πρέπει να μην κάνει λάθη και μάλιστα θεμελιακά λάθη. Και μας ενδιαφέρει πώς γίνεται το λάθος. Δεν υπήρχαν κάποιοι κακοί κομμουνιστές που κάνανε λάθη, κάποιοι προδότες. Αυτό είναι το σκεπτικό.

-- Το σύνθημα της «ανυπακοής» πώς το εφαρμόζουμε πρακτικά στην καθημερινή δράση;

-- Οταν λέμε «ανυπακοή κι απειθαρχία» είναι ένα σύνθημα ζύμωσης της θέσης για την ΕΕ, ότι η ΕΕ δεν πρέπει να έχει κανένα κύρος στα μάτια του λαού, δεν πρέπει να λέμε ότι αφού το λέει η ΕΕ πρέπει να το κάνουμε. Ακόμα, ανοίγεις και μέτωπα και λες στην κυβέρνηση να μην το εφαρμόσει. Οπως με την Ολυμπιακή ή με τα ΚΕΣ. Σου λέει «δεν μπορώ να κάνω αλλιώς». Οχι, κύριε, να απειθαρχήσεις. Δηλαδή, είναι ένα σύνθημα που συσπειρώνει τον κόσμο εναντίον της ΕΕ, αλλά είναι ένα σύνθημα και αίτημα πάλης και προς την κυβέρνηση ότι, κύριε, μην την εφαρμόσεις αυτήν την οδηγία. Ας πούμε με τα ΚΕΣ. Να μην την εφαρμόσεις. Αφού δε συμφέρει ή ο λαός δεν τη θέλει.

Επομένως, είναι μία γραμμή εναντίον της ΕΕ που μπορεί να προσαρμοστεί και στο συσχετισμό δύναμης, ανάλογα με τις συνθήκες, και να βοηθάει και στη διατύπωση αιτημάτων πάλης. Λες, «δε θέλω την ιδιωτικοποίηση της Ολυμπιακής» και σου λέει «Μα η ΕΕ;». «Εμείς δεν τη νομιμοποιούμε αυτήν την απόφαση». Γιατί αν πάμε στη λογική «το λέει η ΕΕ» τελειώσαμε. Τότε τι παλεύεις;

-- Ακούγονται τελευταία πιο έντονα φωνές, κραυγές αγωνίας, αληθινές ή πλασματικές για την περιβόητη μεγάλη αριστερά. Τι λέτε γι' αυτό;

-- Η θέση για «μεγάλη αριστερά» δεν είναι δικιά μας. Τι υπάρχει: Ο λαός είναι απογοητευμένος και από τα δύο κόμματα σε ένα σημαντικό βαθμό. Ταυτόχρονα στο λαό, αυτή τη στιγμή δεν έχει πλατιά ισχύ αυτό που λέμε αντιμονοπωλιακή αντιιμπεριαλιστική κατεύθυνση. Τι υπάρχει; Να βρεθεί ένα κόμμα που να έχει μια «καλή» πολιτική και που να έρθει στις εκλογές και να πάει πρώτο και να περιμένει ο λαός καλά μέτρα χωρίς να «σπάσουν αυγά». Δεν υπάρχει τέτοια λύση. Και αυτοί που λένε για τη μεγάλη αριστερά, ο κορμός είναι η σοσιαλδημοκρατία. Εμείς λέμε: Ποτέ.

Αυτά τα έκανε το γαλλικό και το ιταλικό κόμμα και έχουν πρόβλημα επιβίωσης, σοσιαλδημοκρατική γραμμή. Εχουμε εμπειρίες. Δεν μπορεί να γίνουμε τυχοδιώκτες και να διαπαιδαγωγήσουμε τα μέλη και την εργατική τάξη ότι εμείς δεν πιστεύουμε, αλλά για λόγους τακτικής, για να πάρουμε ψήφους. Και να σας πω και κάτι άλλο. Και 20% μπορεί να φτάσεις. Ανθρακες ο θησαυρός. Λοιπόν, και τι έγινε; Μπορείς να μου βρεις μια χώρα που ένα ισχυρό ΚΚ μόνο κοινοβουλευτικά, με λάθος γραμμή, ωφέλησε; Εγινε στήριγμα, εγώ δε λέω ότι το έκανε συνειδητά, να πω ότι ξεκίναγε από καλές προθέσεις... Πες μου μια περίπτωση.

Δε θα υποκύψουμε σε εφήμερες κατακτήσεις. Αν θέλετε και το ποσοστό δε θα μεγαλώσει πολύ, αν δεν οικοδομηθεί το Κόμμα στην εργατική τάξη. Ολα τα άλλα είναι τώρα... τίποτα. Γιατί, όταν τους εργάτες τους κάνει ό,τι θέλει ο εργοδότης και παραιτούνται από αυξήσεις, όταν κάθονται και μοιράζουν ποιος θα απολυθεί και ποιος δε θα απολυθεί, όταν τους οδηγούν μέχρι σε άμβλυνση της ταξικής αλληλεγγύης, προκειμένου ο καθένας να διασωθεί... εμείς περιμένουμε τώρα να έχουμε μεγάλα ποσοστά;

Εμείς θέλουμε να ανεβάσουμε τη συνείδηση, την οργάνωση της εργατικής τάξης. Οταν λέμε συνείδηση δεν εννοούμε να συμφωνήσουν σε όλα μαζί μας. Δεν εννοούμε να τους κάνουμε κομμουνιστές. Αλλά, αν δε δυναμώσει το εργατικό κίνημα και δεν πάρει πρωτοβουλίες συμμαχίας με τους μικρούς επιχειρηματίες - να το πω έτσι - και τη φτωχή αγροτιά, δε γίνεται. Πέστε μου τώρα, γίνεται αυτό με το ωράριο και εκτός από τους εμποροϋπαλλήλους, που είναι εναντίον του ωραρίου, θα έπρεπε όλα τα σωματεία, τα συνδικάτα, η ΓΣΕΕ να βγει εναντίον και από σωστή θέση. Το επίπεδο αλληλεγγύης στα προβλήματα της αγροτιάς είναι αδύνατο. Εδώ έχουμε συντεχνιακές αντιπαραθέσεις μέσα στον ίδιο τον κλάδο, ανάλογα με τις μορφές απασχόλησης. Οι έκτακτοι, οι τακτικοί, οι μόνιμοι.

Και εδώ, ως Κόμμα, μην αρχίσουμε και λέμε ότι έχει δυσκολίες το πράγμα. Εδώ πρέπει να τα δώσουμε όλα. Και θα δείτε πόσο και το Μέτωπο και η συσπείρωση θα έχουν καλύτερα αποτελέσματα. Αλλιώς, αn γίνουμε ένα ρεύμα «Ομπάμα» και ένα συνδικαλιστικό κίνημα στα χέρια της Γουόλ Στριτ, τελειώσαμε. Δεν είναι θέμα αξιοπρέπειας, είναι θέμα ουσίας.

-- Για την πρόταση του ΠΑΣΟΚ για συνεργασία του ΚΚΕ και των άλλων μικρών κομμάτων, προκειμένου να σχηματίσουν στις εκλογές κυβέρνηση, πώς απαντάμε;

-- Για τις συμμαχίες: Σε κάθε φάση, ας το πω κι έτσι, καθορίζεις την πολιτική των συμμαχιών. Κατ' αρχήν - μην το ξεχνάμε αυτό - η βάση της συμμαχίας είναι η ταξική διάρθρωση της κοινωνίας. Δηλαδή, η συμμαχία της εργατικής τάξης, της σύγχρονης εργατικής τάξης, με τα μικροαστικά στρώματα της πόλης και της υπαίθρου, τους μικροπαραγωγούς. Αυτή είναι η συμμαχία.

Αυτή η συμμαχία η κοινωνική - είμαστε πολύ μακριά ακόμα από αυτή τη συμμαχία - θα βοηθήσει και σε αλλαγές συνείδησης, ανακατατάξεις. Και βεβαίως δεν είναι μια συμμαχία μόνο κοινωνική, είναι και πολιτική, που σημαίνει: Να αποκρυσταλλωθεί με τη μορφή λαϊκού μετώπου αυτή η συμμαχία και στο κοινωνικό και στο πολιτικό επίπεδο. Αν είχες μια ΓΣΕΕ, μια ΓΣΕΒΕΕ - να το πάρω έτσι - μια ΑΔΕΔΥ κλπ. σε αντιιμπεριαλιστική κατεύθυνση, ήδη αυτή θα ήταν το φύτρο του Μετώπου. Σήμερα δεν τα έχεις αυτά. Εχεις φύτρα αδύναμα, όχι ότι δεν υπάρχουν. Αλλά αν είχες μια ταξική ΓΣΕΕ, δε θα είχες αυτό το συσχετισμό δύναμης στο πολιτικό επίπεδο, δεν το καταλαβαίνουμε αυτό το πράγμα; Αρα, δε λέμε πρώτα θα γίνει απ' τα κάτω. Θέλει και κεντρικές πρωτοβουλίες, αλλά οι κεντρικές πρωτοβουλίες δεν είναι να γίνει το ΚΚΕ με κάποια άτομα ένα μέτωπο. Αυτό το κάνουμε ανά πάσα στιγμή. Αλλά δεν είναι αυτό που ζητάμε.

Η υπόθεση του Μετώπου θα είναι προϊόν πριν απ' όλα των εξελίξεων του κινήματος. Και πάντα έτσι ήταν τα Μέτωπα. Το Μέτωπο δεν είναι για να ξεμπερδέψουμε τις αδυναμίες του κινήματος. Το Μέτωπο θέλει και ένα ορισμένο επίπεδο του κινήματος να προηγηθεί και στη συνέχεια το Μέτωπο να δώσει ακόμα μεγαλύτερη ώθηση στο κίνημα. Ε, δεν έχουμε φτάσει εκεί.

Τώρα για το ΠΑΣΟΚ. Μέχρι το '81, σύντροφοι, και το ξέρετε οι παλιότεροι, προτείναμε συνεργασία στο ΠΑΣΟΚ. Με βάση τι; Είχε αντιιμπεριαλιστικά συνθήματα, αντιμονοπωλιακά αιτήματα; Είχε. Είχαμε την εκτίμηση - και σωστά εκείνη την περίοδο - ότι εξέφραζε μικροαστικές δυνάμεις, με ασυνέπεια μεν, αλλά εξέφραζε. Και σωστά είχαμε πολιτική συμμαχιών. Δεν τη δέχτηκε ποτέ. Και τότε λέγαμε - διαβάστε τα ντοκουμέντα ακόμα και στο 10ο Συνέδριο - ότι για να μη δέχεται το ΠΑΣΟΚ συνεργασία σημαίνει δε θέλει έλεγχο - γιατί συνεργασία σημαίνει αλληλοέλεγχος - σημαίνει ότι δε θέλει να τα εφαρμόσει ως κυβέρνηση. Γίνεται κυβέρνηση, του προτείνουμε ξανά συνεργασία, δεν τη δέχεται. Προτείναμε συνεργασία στο ΠΑΚ, στο ΠΑΣΟΚ στη δικτατορία και στη ΝΔ και δεν τη δέχτηκαν. Για να δούμε, δηλαδή, εμείς είμαστε που δεν προτείνουμε συνεργασία;

Σήμερα δεν μπορούμε να προτείνουμε συνεργασία, γιατί δεν υπάρχει βάση. Τότε υπήρχε μια βάση. Στη μεν δικτατορία το αντιδικτατορικό, μετά το αντιιμπεριαλιστικό - αντιμονοπωλιακό. Σήμερα δεν υπάρχει. Φταίμε εμείς, δηλαδή, γι' αυτό; Και τη συνεργασία για ποιο σκοπό; Για να βοηθηθεί το κίνημα. Μα, θα είναι ζημιά. Αν, σύντροφοι, ενσωματωθεί και το ΚΚΕ σε μια τέτοια συνεργασία, τα πράγματα θα είναι πολύ χειρότερα.

Το Μέτωπο είναι μια διαδικασία πολύμορφη, είναι επιλογή μας, πρέπει να ζωντανέψουν τα σωματεία, οι τόποι δουλειάς, να γίνουν συνελεύσεις, να γίνουν συζητήσεις, να συμμετέχουν στην οργάνωση της πάλης. Ολα αυτά τα πράγματα είναι επιτάχυνση των διαδικασιών του Μετώπου. Το Μέτωπο δε θα είναι ένα άθροισμα σωματείων. Αλλά έχει αυτόν τον κινηματικό χαρακτήρα.

Βεβαίως, θα ήταν πολύ εύκολο να κάνουμε μια επιτροπή, να μπει το ΚΚΕ, να βάλουμε και συνεργαζόμενους που υπάρχουν και να πούμε αυτό είναι Μέτωπο. Πρώτα πρώτα κάνεις ένα σχήμα πρωθύστερο και κλείνεις και την υπόθεση σε αλλαγές και εξελίξεις που θα υπάρχουν. Δεν μπορεί, τι να το κάνεις τώρα αυτό. Στο κάτω κάτω δεν είμαστε και στο '40 και στο '41 που το Κόμμα, βεβαίως, έφτιαξε το Μέτωπο με ό,τι μπορούσε εκείνη τη στιγμή, το ΕΑΜ. Καλά έκανε, πόλεμος ήταν.

Εδώ θέλει τώρα μια διαδικασία. Και πρέπει και απ' τα πάνω πρωτοβουλίες και απ' τα κάτω. Αλλά αν δεν μπουν στο κίνημα νέες λαϊκές μάζες, αν δεν υπάρχει απεγκλωβισμός απ' τα δυο κόμματα - όχι μόνο το σιχτίρισμα των δύο κομμάτων - αλλά απεγκλωβισμός και από στρατηγικές τους θέσεις, πώς θα υπάρχουν και νέες μορφές έκφρασης, ας πούμε; Και εμφάνιση νέων πολιτικών δυνάμεων;

Εμείς δε λέμε ότι θα έχουμε το μονοπώλιο το πολιτικό. Να σας πω κάτι, μακάρι να γινόταν αλλά δε γίνεται. Είμαστε πολύ ρεαλιστές. Και στην Ελλάδα, ξαναλέμε, έχεις πολυάριθμα μικροαστικά στρώματα, που το μεγαλύτερο μέρος τους συμφέρει να παλέψουν με την εργατική τάξη. Αλλά τα μικροαστικά στρώματα θα εκφραστούν με διάφορους τρόπους. Δηλαδή, δεν είμαστε γαλαντόμοι που λέμε για άλλα κόμματα, αλλά είναι από τα ίδια τα πράγματα. Αλλά πρέπει να ξεπεράσουμε την κακή κατάσταση που βρίσκεται το εργατικό κίνημα.

Για άλλους αυτό που έχει σημασία είναι να μαζέψουν ψήφους. Σνομπάρουμε εμείς τις ψήφους; Σε καμία περίπτωση και υπάρχει και ο ψυχολογικός παράγοντας και αυτός βελτιώνεται με την ψήφο. Αλλά όλα τα σφυριά πρέπει να είναι στο ταξικό κίνημα και στην κοινωνική συμμαχία. Η αστική τάξη έχει πολιτική συμμαχίας με τα άλλα στρώματα, να πάρει τμήμα της αγροτιάς, να πάρει τμήμα μικροαστικών στρωμάτων. Και εδώ δεν είναι εμπεδωμένη συνείδηση, να το πω καθαρά, ακόμα και σε συνδικαλισμένα τμήματα της εργατικής τάξης, η κοινωνική συμμαχία με τα ενδιάμεσα στρώματα, τα μικροαστικά, εννοώ αυτά που έχουν συμφέρον. Οταν έχεις τέτοια προβλήματα, όταν έχεις 10% συνδικαλισμένους; Αυτά συμφέρουν το ΠΑΣΟΚ, τον ΣΥΡΙΖΑ, που θέλουν επιδερμικές αλλαγές, θέλουν ένα ανακάτεμα της κουτάλας, αλλά να μη βγει συγκεκριμένο φαγητό.

Μπορούμε να συνειδητοποιούμε ότι πρέπει να επιταχύνουμε - εδώ να συμφωνήσω - όχι να έχουμε ανυπομονησία μικροαστική, αλλά να επιταχύνουμε τις προσπάθειες, το κίνημα να μπορέσει να στριμώξει τον αντίπαλο περισσότερο, να αποσπάσει κάποιες κατακτήσεις όσο μπορεί. Η επίθεση θα είναι σφοδρή. Και βεβαίως να ανοίξει ένας δρόμος ελπίδας για μια ουσιαστική και μια ριζική αλλαγή. Νομίζω ότι μπορούμε, έχουμε εμπειρία, έχουμε μεγαλύτερη ωρίμανση. Και εδώ θέλει οι φίλοι, οι οπαδοί να μας κάνουν κριτική για να γίνουμε καλύτεροι.