Με την ευκαιρία για τον προσυνεδριακό διάλογο και ενόψει του 18ου Συνεδρίου που θα γίνει τον ερχόμενο Φλεβάρη 2009 επιτρέψτε μου να εκφράσω την αντίθετη γνώμη μου για το πρωινό πρόγραμμα της τηλεόρασης του «902» που αρχίζει είτε η ώρα 9 το πρωί είτε η ώρα 10 και έχει να κάνει με την αγορά στην τηλεόραση και τελειώνει παρακαλώ στις 15.00 η ώρα.

Νομίζω συντρόφισσες και σύντροφοι αυτή η διάρκεια των 5 ή 6 ωρών καταντάει ανιαρή και πολύ κουραστική για εμάς τους τηλεθεατές.

Βεβαίως, η διαφήμιση φέρνει έσοδα, όμως ο «902» μ' αυτή την απεριόριστη εκπομπή, η οποία είναι ειλικρινά κουραστική, μας αναγκάζει να αλλάξουμε κανάλι ή θα περιμένουμε να έρθει η ώρα 15.00.

Για τον «αριστερό σταθμό της Ελλάδας» όπως τον βάφτισε ο Νίκος Μπογιόπουλος, η κουβέντα το λέει, εγώ βγάζω το καπέλο μου, διότι η ποιότητα των εκπομπών και τέλεια είναι και άριστη είναι από όλους τους άλλους ραδιοσταθμούς.

Επομένως, κάνω έκκληση να μειωθεί κάπως αυτό το 5ωρο στη συντακτική επιτροπή των ΜΜ Ενημέρωσης και να συμπεριλάβει στα πλαίσια κάτι ανάλογο που οπωσδήποτε θα έχουμε αύξηση της τηλεθέασης.

Κλείνοντας με την παράκληση να γίνεται πιο εμπεριστατωμένη ενημέρωση από την τηλεόραση, από το ραδιόφωνο και από τον «Ριζοσπάστη».

Οι Θέσεις μπαίνουν σε βάθος και δένονται καλά με το Πρόγραμμά μας. Επιχειρούν μια καλοπροαίρετη διερεύνηση, μέσα στο γενικό προσανατολισμό των κομμουνιστών που 'χουν απώτερο στόχο τον κομμουνισμό, όπου έχουν εξαφανιστεί οι τάξεις, δεν υπάρχει Κράτος αλλά αυτορρύθμιση της Κοινωνίας, που έχει τόσο αναπτύξει τις παραγωγικές δυνάμεις που μπορεί να παρέχει στον καθένα αγαθά «σύμφωνα με τις ανάγκες του».

Η πορεία προς το στόχο αυτό περνά από το «ανώριμο στάδιο του Κομμουνισμού», το Σοσιαλισμό. Και στην ενιαία σχετική επεξεργασία που κάνουν οι κλασικοί μας, καμιά σχέση δεν έχει αυτή η «ανωριμότητα» με ατέλειες, με κάτι μη επαρκές κλπ., συνειρμούς που θα μπορούσε να 'χει κάποιος διαβάζοντας μερικά σημεία των Θέσεων.

Ο Σοσιαλισμός έχει τους δικούς του κανόνες: Τη Δικτατορία του Προλεταριάτου, που «οπλισμένο επιβλέπει» τους διοικητές - υπαλλήλους - διαχειριστές που παίρνουν μισθό εργάτη. Το κεντρικό σχεδιασμό για την ικανοποίηση των αναγκών όλης της κοινωνίας. Και για την ατομική κατανάλωση, το «στον καθένα σύμφωνα με την εργασία του».

Αυτός ο Σοσιαλισμός ανατράπηκε (με το σωστό περιεχόμενο που δίνουμε στον όρο «ανατροπή», για το οποίο δεν πείσθηκα ακόμα πως δεν ανταποκρίνεται καλύτερα ο όρος «πτώση»). Και βέβαια η πορεία σοσιαλιστικής οικοδόμησης (που αρχίζει με την απόσπαση από τους Καπιταλιστές της Εξουσίας και των μεγάλων μέσων παραγωγής), πρέπει να είναι τέτοια που να μειώνονται συνεχώς η όποια ατομική παραγωγή και ο όποιος ατομικός χαρακτήρας παραγωγικής ιδιοκτησίας και ιδιαίτερων συμφερόντων των συνεταιρισμένων. Αυτό θα γίνεται ευθύγραμμα; Ή διαλεκτικά, σε σχέση με τα νέα προβλήματα και λάθη, με την περικύκλωση κλπ;

Καλά κάνουμε και ψάχνουμε στη ρίζα, στις παραβιάσεις στην οικονομία. Στην ανάλυσή μας όμως συχνά αναφέρουμε ότι «δεν προχώρησαν στις κομμουνιστικές σχέσεις». Και με τον όρο αυτό πάει στο μυαλό το «στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του» (αφού ο κεντρικός σχεδιασμός υπάρχει και στον Σοσιαλισμό και στον Κομμουνισμό και πουθενά δεν αμφισβητούμε τη δικτατορία του προλεταριάτου). Νομίζω ότι είναι λάθος. Το «στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του» ήταν τελείως ανέφικτο για τις παραγωγικές συνθήκες σ' όλο το διάστημα της 70χρονης εποποιίας, θα είναι ανέφικτο και στο εγγύς προβλεπόμενο μέλλον επιπέδου δεκαετιών, θα είναι και άδικο όσο υπάρχει έστω και ένας εκμεταλλευόμενος στη Γη από κάποιον τοπικό Καπιταλισμό. Γιατί να μην πούμε δεν προχώρησαν «στις σοσιαλιστικές σχέσεις»; Δε φτάνανε αυτές για να διορθωθούν οι παρεκκλίσεις; Αλλωστε, τα στοιχεία που δίνουμε, όλα, αφορούν τέτοιες παρεκκλίσεις (βάλανε την αγορά, το κριτήριο κέρδους κλπ.).

Οσο για το «Νόμο της Αξίας», πέρα από τις διαφωνίες και τα ψαξίματά τους σε κάτι πρωτόγνωρο (και κει βλέπουμε ακόμα μια εκδήλωση της δημοκρατικότητας του Κόμματος επί Στάλιν), πρέπει να κρατήσουμε την ουσία: Στο σοσιαλισμό και ο κεντρικός σχεδιασμός και η κατανομή των αγαθών ατομικής κατανάλωσης μετριόνται με την αξία, δηλαδή με τις ώρες δουλειάς που ενσωματώνεται στα προϊόντα. Και έτσι μόνο μπορεί να εφαρμοστεί και το «σύμφωνα με την εργασία του». Και αν κάποια προϊόντα είναι και εμπορεύματα, όπως το αποδεχόμαστε στο κείμενο, πρέπει να διακρίνουμε πως δεν είναι εμπορεύματα με το στοιχείο της κερδοσκοπίας που υπάρχει στον Καπιταλισμό, που απομακρύνει συχνά την τιμή τους από την αξία τους, που κάποια θάβονται για να ανέβουν οι τιμές, που παίζονται στις δημοπρασίες, το χρηματιστήριο κλπ. Εχουν το στοιχείο εμπορεύματος μόνο στο μέτρο που δεν μπορούμε ν' αποφασίσουμε λεπτομερώς για την κατανομή και διάθεσή τους, στο μέτρο που ισχύει η προσφορά και ζήτηση σε σοσιαλιστικές συνθήκες, πολύ πιο περιορισμένα απ' ό,τι στον Καπιταλισμό. Ετσι π.χ. δεν μπορεί να απομακρυνθεί η τιμή από την αξία τους παρά μόνο με κοινωνική απόφαση, χωρίς ατομική κερδοσκοπική ωφέλεια. Και γι' αυτό αποτελεί καραμπινάτη παραβίαση του σοσιαλισμού η παράλληλη και μαύρη αγορά, που είχαν τα πολιτικά μέσα να την εκμηδενίσουν. Εχω την εντύπωση ότι το κείμενο σε μερικά σημεία είναι ασαφές σε σχέση με τα παραπάνω.

Καλά κάνουμε και συνδέουμε διαλεκτικά τις οικονομικές παραβιάσεις του σοσιαλισμού με το Εποικοδόμημα, με το επιτελείο της εξουσίας, με τη διαλεκτική επαφή του με τις μάζες. Αλλά νομίζω πως δεν προχωράμε στο σημείο αυτό όσο πρέπει. Η Ιστορία έχει διδάξει πως η εξουσία δημιουργεί τα δικά της συμφέροντα επιβίωσης, απομακρύνεται από τους εξουσιαζόμενους. Στη Γαλλική Επανάσταση ήταν χαρακτηριστική η εξέλιξή της στο Βοναπαρτισμό.

Το αντίδοτο είναι ο εργατικός έλεγχος του Λένιν και το κείμενο κάνει σημαντικά θετικό άνοιγμα: «Απρόσκοπτη κριτική». Αποσπασματικό όμως και όχι δεμένο με την οικονομική ανάλυση. Και πρέπει να βρούμε περισσότερα στοιχεία για το πώς απομακρύνθηκαν από τον εργατικό έλεγχο πώς απομάκρυναν τις μάζες και γιατί η κριτική δεν τους άγγιζε. Γιατί υπήρξε κριτική. Αλήθεια πώς απομάκρυναν τον Μπουλγκάνιν; Και ποιες δικλίδες θα βρούμε να μην μπορούν; Το φιλμ «Πριμ» κάτι έψαχνε. Και νομίζω ότι κυρίως έβαζε ανάγλυφα τις ευθύνες του μέλους της Κοινωνίας, πρώτα απ' όλα του Κομμουνιστή, να μην κάνει την πάπια, να μη βολεύεται.

Σ' αυτό τον έλεγχο, σ' αυτή τη βελτίωση της σοσιαλιστικής μας δημοκρατίας πρέπει να δώσουμε βάρος και να ξαναενθουσιάσουμε τις μάζες, που μας βλέπουν τώρα καχύποπτα.

Δε νομίζω ότι έχουμε αρκετά ιστορικά επιχειρήματα για να πούμε πως θα 'πρεπε να είναι καλύτερα οργανωμένα τα πράγματα πριν, κατά και αμέσως μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Εκεί δόθηκε μια γιγάντια νικηφόρα μάχη του Σοσιαλισμού ενάντια στον επιτιθέμενο Καπιταλισμό. Η ανάγκη να διατηρηθεί η αντιφασιστική Συμμαχία σ' όλες τις φάσεις της μάχης αυτής δεν ήταν οπορτουνισμός, ήταν ιστορική εποποιία, που στην κορυφή της εξέφρασε τον ιστορικό του ρόλο ένα πρόσωπο καλύτερα από ποτέ, ο Στάλιν. Ακόμα και με τις αναγκαίες υποχωρήσεις του, αφού η Συμμαχία ήταν εύθραυστη ακόμα και το 1944 που οι Αγγλοι είχε συμφωνηθεί να έχουν το πρώτο λόγο στην Ελλάδα και που τη Γαλλία και Ιταλία κατέλαβαν οι καπιταλιστές. Ποιος αμφισβητεί ότι κινδύνευσε και ο Σοσιαλισμός και η Ανθρωπότητα και ο Πολιτισμός και στο όριο αποκρούστηκε το Τέρας; Εχω αμφιβολίες για την ιστορική κριτική που επιχειρούμε, τουλάχιστον τώρα, και μάλιστα μέσα στο πλαίσιο της εξήγησης γιατί ανατράπηκε ο Σοσιαλισμός. Βέβαια και να σκύψουμε καλύτερα, παραπέρα απ' ό,τι κάναμε ήδη, για τις επιλογές του ΚΚΕ το 1943 - 45, να δούμε τα δεξιά λάθη Γάλλων και Ιταλών που επικρίθηκαν και από την Κομιμφόρμ, αλλά γενικά το παγκόσμιο Κομμουνιστικό Κίνημα είχε καλό προσανατολισμό και μεταπολεμικά και δεν απεμπόλησε την πάλη των Τάξεων και τις βασικές αρχές μας. Και έκανε και γιουρούσια εκεί που μπορούσε (Κίνα, Κορέα, Σουέζ, Κούβα, Βιετνάμ, Χιλή, Αφγανιστάν κλπ).

Στις Θέσεις 28 και 29 παρουσιάζεται το ιμπεριαλιστικό σύστημα πανίσχυρο και πανέξυπνο, καλά να κάνει τη δουλειά του και το Σοσιαλιστικό όλο λάθη. Κι όμως και στην παραγωγή έκανε θαύματα, περνώντας τους Αμερικάνους στο ατσάλι και θριαμβεύοντας στο Διάστημα και στην αέναη πάλη για την ανατροπή του Καπιταλισμού που εγκαινίασε ο Μαρξ είχε επιτυχίες και έκανε τα γιουρούσια που ανέφερα και για την Παγκόσμια Ειρήνη πάλευε σωστά και τους «πέρσιγκ και Κρουζ» απέκρουσε και βοήθησε τα αντιαποικιοκρατικά κινήματα σ' όλη τη Γη. Ακόμα και η οπορτουνιστική παρέκκλιση του «ευρωκομμουνισμού» επικρίθηκε από τη Σοβιετική Ενωση.

Νομίζω ότι το κύριο που μπορούμε να βγάλουμε σήμερα για την Ανατροπή είναι οι οπορτουνιστικές επιλογές στο 20ό Συνέδριο και μετά, η οπισθοδρόμηση στην οικονομία με την «παράλληλη αγορά» και το δέσιμό της με την εξουσία που κατρακυλούσε σε αντισοσιαλιστικές επιλογές, ώσπου γεννήθηκε η Γκορμπατσοφική αντεπανάσταση.

Και βέβαια να μην ξεχνάμε: Μ' όλες τις ατέλειες και προβλήματα, το σύνολο της 74χρονης παρουσίας του Σοσιαλισμού στον 20ό αιώνα, αποτελεί τη σύγχρονη εποποιία του Ανθρώπινου Πολιτισμού, που με το Μεγάλο Οκτώβρη έκανε ένα άλμα προς τα μπρος.

«Το ΚΚΕ διατηρεί μια σπάνια αρετή, έχει διαχρονικά καθαρές θέσεις που εκφράζονται από μόνιμα καθαρούς ανθρώπους».

(Θεμιστοκλής Ξανθόπουλος: «Ριζοσπάστης» 16 Μάη 1999)

Σωστό. Πέρα για πέρα σωστό.

Σύντροφοι. Οι Θέσεις της ΚΕ του Κόμματος, για το 18ο Συνέδριο Αντεπίθεσης, είναι Θέσεις «ξάστερου ουρανού», Θέσεις πεντακάθαρες, μα τόσο πεντακάθαρες - σαν τα γάργαρα ρυάκια του Ολύμπου, του Γράμμου, του Βίτσι, σαν το καθαρό ματωμένο λευκό πουκάμισο του εργάτη, του βιομηχανικού εργάτη, του εργάτη γης, του ανθρώπου του κάματου, είναι σαν - ΤΟ ΦΩΣ - του Βάρναλη - ΠΟΥ ΚΑΙΕΙ.

Το ΚΚΕ - κατά κύριο λόγο - απευθύνεται στην εργατική τάξη και στα λοιπά λαϊκά στρώματα της κοινωνίας, που ...«διψάνε δίψινα και το νεράκι του θεού το χλαπαχλουπακίζουνε με τις οργασμένες χούφτες τους. Μ' αυτές τις χούφτες που κρατάνε το λάβαρο του Αγώνα που θα μας αξιώσει να μην είμαστε πια ελεύθεροι κακής ελευθερίας» (Γιάννης Σκαρίμπας) και όχι σε εκείνους, που ...«το αυγό ως ωόν και το νερό ως ύδωρ αισθάνονται» (Γιάννης Σκαρίμπας: Από το βιβλίο της Μαρίας Χατζηγιάννη «Ο ΑΛΛΟΣ ΣΚΑΡΙΜΠΑΣ», εκδ. ΣΕ). Σωστό. Πέρα για πέρα σωστό.

1) «Οι ενδοϊμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί εξελίσσονται σε όλα τα πεδία - οικονομικό, στρατιωτικό, πολιτικό, πολιτικό - και μεταξύ διαφόρων ομάδων κρατών - Ο πόλεμος, η βία και ο εκβιασμός - εκφοβισμός, η κρατική απειλή, η τρομοκρατία είναι σύμφυτα με τον εκμεταλλευτικό χαρακτήρα του καπιταλιστικού συστήματος, πολύ περισσότερο στο ανώτατο στάδιό του, το ιμπεριαλιστικό. Για να εξασφαλιστεί καλύτερη θέση στα ευρωπαϊκά μονοπώλια στο διεθνή ανταγωνισμό, προωθούνται μεγάλης εμβέλειας επιθετικά εξοπλιστικά προγράμματα της ΕΕ. Ποινικοποιείται η ιδεολογία και η πολιτική δράση που οδηγεί έξω από τα όρια του καπιταλιστικού συστήματος» (Θέσεις για το 18ο Συνέδριο: 1ο - 2ο «Κεφάλαιο», 1, 2, 12). Σωστό. Πέρα για πέρα σωστό.

α) Δηλαδή; «Οι λυσασμένοι εξοπλισμοί και η πολιτική του ιμπεριαλισμού δημιουργούν στη σύγχρονη Ευρώπη μια τέτοια «κοινωνική ειρήνη», που μοιάζει περισσότερο με μπαρουταποθήκη» (Λένιν, 1913).

β) Οπότε: Καπιταλισμός - Ιμπεριαλισμός = «Νυχιών πολίτευμα / ορνέων λυσσόντων» (Πάβλο Νερούδα, τόμος 5, σελ. 63).

Πάμε παρακάτω:

2) «Στο πλαίσιο της ανισόμετρης ανάπτυξης, ο ελληνικός καπιταλισμός διατηρεί την αναβαθμισμένη θέση του στα Βαλκάνια, που πραγματοποιήθηκε μετά την καπιταλιστικοποίησή τους - Η ανισόμετρη ανάπτυξη του ελληνικού καπιταλισμού αποτελεί μόνιμο οργανικό χαρακτηριστικό του. Τα περιφερειακά αναπτυξιακά προγράμματα δεν ήταν δυνατό να την καταργήσουν» (Θέσεις για το 18ο Συνέδριο: 4ο Κεφάλαιο, 24 - 43). Σωστό. Πέρα για πέρα σωστό.

α) Δηλαδή: «Στον καπιταλισμό δεν μπορεί να γίνει ισόμετρο μεγάλωμα της οικονομικής ανάπτυξης των ξεχωριστών οικονομιών των ξεχωριστών κρατών - Η ανισομετρία της οικονομικής και πολιτικής ανάπτυξης είναι απόλυτος νόμος του καπιταλισμού» (Λένιν, 1915).

β) Γιατί: «Η χρησιμοποίηση των οικονομικών νόμων παντού και πάντοτε στις ταξικές κοινωνίες έχει βάση ταξική» (Στάλιν, 1952).

γ) Οπότε: «Τίποτε δεν είναι πιο φανερό από την κοινωνική, την ταξική βάση των θεμελιακών διαφορών» (Τζόζεφ Φρίμαν: «Αμερικάνικη προλεταριακή λογοτεχνία», εκδ. ΣΕ).

Πάμε παρακάτω:

3) «Το ΠΑΣΟΚ είναι επίσης κόμμα της αστικής τάξης, που δοκιμάζεται από μακροχρόνια κρίση. Πρόκειται για κρίση της σοσιαλδημοκρατίας και της δυνατότητας να ενσωματώνει λαϊκές δυνάμεις» (Θέσεις για το 18ο Συνέδριο: 5ο Κεφάλαιο, 47). Σωστό. Πέρα για πέρα σωστό.

α) Δηλαδή: Σοσιαλδημοκρατία η δημαγωγική, διότι: «Οι δημαγωγοί είναι οι χειρότεροι εχθροί της εργατικής τάξης...» (Λένιν, 1902).

β) Γιατί: «Η σοσιαλδημοκρατία αποτελεί το κύριο στήριγμα του καπιταλισμού μέσα στην εργατική τάξη» (Στάλιν, 1928).

Πάμε παρακάτω:

4) «Ο ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ ενσαρκώνει με τον πιο αυθεντικό τρόπο την ουσία του οπορτουνισμού, ως δύναμη στήριξης του αστικού πολιτικού συστήματος και της πολιτικής διαχείρισης της κρίσης του καπιταλισμού - Απολαμβάνει τη στήριξη ως δύναμη αναχώματος προς το ΚΚΕ - Η πολιτική του πρακτική χαρακτηρίζεται από καιροσκοπισμό, αφερεγγυότητα» (Θέσεις για το 18ο Συνέδριο: 5ο Κεφάλαιο, 48). Σωστό. Πέρα για πέρα σωστό.

α) Δηλαδή: «Το πολιτικό περιεχόμενο του οπορτουνισμού είναι: συνεργασία των τάξεων, παραίτηση από τη δικτατορία του προλεταριάτου, παραίτηση από την επαναστατική δράση, ανεπιφύλακτη αναγνώριση της αστικής νομιμότητας, δυσπιστία προς το προλεταριάτο, εμπιστοσύνη προς την αστική τάξη ...» (Λένιν, 1916).

β) Γιατί: «Οι οπορτουνιστές αρνούνται τη σοσιαλιστική επανάσταση και την υποκαθιστούν με τον αστικό ρεφορμισμό - μετατρέπουν την απαραίτητη χρησιμοποίηση του αστικού κοινοβουλευτισμού και της αστικής νομιμότητας σε ειδωλολατρία αυτής της νομιμότητας» (Λένιν, 1914).

Πάμε παρακάτω:

5) «Το ΚΚΕ, αξιοποιώντας τα 90 χρόνια από την ίδρυσή του, τα 90 χρόνια της Σοσιαλιστικής Οκτωβριανής Επανάστασης, τα 60χρονα του ΔΣΕ και της Αντιφασιστικής Νίκης των Λαών - Ανταποκρίθηκε καλύτερα από κάθε άλλη φορά τα τελευταία χρόνια στην προσπάθεια κομμουνιστικής, επαναστατικής διαπαιδαγώγησης των νέων κομμουνιστών, στην απόκρουση αντιεπιστημονικών και αντικομμουνιστικών απόψεων σε θέματα Ιστορίας ...» (Θέσεις για το 18ο Συνέδριο: 6ο Κεφάλαιο, 72). Σωστό. Πέρα για πέρα σωστό.

α) Δηλαδή: «Στην Ιστορία η κοινωνιολογία είναι το βάθος. Διότι κοινωνικά είναι φαινόμενο της Ιστορίας τα γεγονότα» (Γιάννης Σκαρίμπας: «Το 1821 και η αλήθεια», τόμος β).

β) Οπότε: Σε ένα παρόν, με ξεχασμένο παρελθόν, δεν υπάρχει μέλλον.

Ο Νόμος της Αξίας είναι βασικός νόμος κάθε εμπορευματικής παραγωγής¹. Από την άλλη, οι κομμουνιστικές σχέσεις παραγωγής είναι σχέσεις μη εμπορευματικές. Σε αντίθεση με αυτή τη μαρξιστική αλήθεια βρίσκεται όλος ο συρφετός των σοσιαλδημοκρατών και οπορτουνιστών που αδυνατούν να τη συνειδητοποιήσουν. Αυτά τα δύο σύνολα σχέσεων στέκονται το ένα απέναντι στο άλλο, ανήκοντας σε τελική ανάλυση σε διαφορετικούς τρόπους παραγωγής. Είναι ιστορική αλήθεια ότι μπορούν να συνυπάρχουν το ένα δίπλα στο άλλο στα πλαίσια ενός κοινωνικού-οικονομικού σχηματισμού, ειδικότερα ακόμα και εντός ενός κράτους, για ένα διάστημα που δεν μπορούμε από τα πριν να καθορίσουμε. Αυτό δεν αναιρεί όμως ούτε ότι οι κομμουνιστικές σχέσεις παραγωγής (έστω και σαν φύτρα) είναι μη εμπορευματικές, ούτε ότι οι εμπορευματικές καθορίζονται από το νόμο της αξίας. Ο Μαρξ στην Κριτική του Προγράμματος της Γκότα και πιο συγκεκριμένα ο Λένιν στα Αριστερά Παιδιαρίσματα και στο Κράτος και Επανάσταση παρουσιάζουν αυτήν την κατάσταση στην πιο γενική της μορφή. Και οι δύο ονομάζουν αυτήν την περίοδο ως κατώτερη βαθμίδα της κομμουνιστικής κοινωνίας, ως σοσιαλισμό.

Το κεντρικό ζήτημα που προκύπτει σε αυτήν την πρώτη περίοδο, στο σοσιαλισμό, είναι να εξαφανιστούν οι λόγοι που γεννούν την εμπορευματική παραγωγή, να διαλυθούν οι βάσεις των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής. Με αυτήν την έννοια ο σοσιαλισμός δεν είναι ανεξάρτητος τρόπος παραγωγής. Ακόμα παραπέρα, όμως, ο σοσιαλισμός δεν είναι μια απλή μεταβατική περίοδος. Αυτό γιατί ενώ οι νέες σχέσεις παραγωγής δεν αναπαράγονται πάνω στη δικιά τους βάση, κάτι που θα καθιστούσε αναγκαία την κυριαρχία τους στις πιο ανεπτυγμένες χώρες του κόσμου που επηρεάζουν και τη μοίρα των υπόλοιπων², έχει ήδη ξεκινήσει η διαδικασία οικοδόμησης των κομμουνιστικών σχέσεων έστω και σπερματικά σε μια χώρα παρμένη χωριστά. Το ιστορικά διαπιστωμένο γεγονός ότι οι νέες σχέσεις παραγωγής εμφανίζονται σε ένα ή λίγα κράτη αρχικά από τη μια σημαίνει ότι ο κάθε επιμέρους σοσιαλισμός θα είναι φοβερά ατελής, στην ουσία απλά μια μεταβατική κοινωνία, όμως σαν ιστορική εποχή, για την ανθρωπότητα στο σύνολό της, άρα και γι' αυτά τα λίγα ή ακόμα και ένα κράτη η οικοδόμηση της νέας κομμουνιστικής κοινωνίας θα έχει ξεκινήσει.

Σημειώνω ότι με βάση τα παραπάνω χρειάζεται βαθύτερη εξέταση των συμπερασμάτων στα οποία οδηγεί η θέση 13: «Πραγματοποιήθηκε η ολοκληρωτική κατάργηση των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής, με την κατάργηση της μισθωτής ξένης εργατικής δύναμης, δηλαδή διαμορφώθηκαν οι βάσεις για την ανάπτυξη του κομμουνισμού». Από τη στιγμή που υπάρχει εκτίμηση για ολοκληρωτικό ξεπέρασμα των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής, τότε δεν υπάρχει χώρος παρά μόνο για ολοκληρωμένες κομμουνιστικές σχέσεις παραγωγής. Με άλλα λόγια, οι βάσεις των κομμουνιστικών σχέσεων παραγωγής δε συνιστούν διαφορετικό σύστημα σχέσεων από τις κομμουνιστικές σχέσεις παραγωγής. Σε αντίθετη περίπτωση εισάγουμε άλλες μεταβατικές-ενδιάμεσες μεταξύ καπιταλισμού και κομμουνισμού σχέσεις, κάτι που δεν ισχύει κατά τους κλασικούς. Αποτελεί ανεπάρκεια του κειμένου η ταύτιση των σχέσεων παραγωγής με τις νομικές μορφές που παίρνουν αυτές, δηλαδή με τη συνείδηση που έχουν οι άνθρωποι γι' αυτές σε κάθε συγκεκριμένη ιστορική στιγμή. Αντίθετα, ο Μαρξ στον πρόλογο της Κριτικής της Πολιτικής Οικονομίας³ αναφέρει ότι «οι άνθρωποι στην κοινωνική παραγωγή της ζωής τους, έρχονται σε σχέσεις καθορισμένες, αναγκαίες, ανεξάρτητες από τη θέλησή τους». Ξεκαθαρίζω ότι αυτό που εννοώ δεν είναι ότι δεν υπήρχαν κομμουνιστικές σχέσεις παραγωγής στην ΕΣΣΔ, αλλά ότι σημαντικοί τομείς της οικονομίας, όπως, π.χ., το εξωτερικό εμπόριο, λειτουργούσαν σε όλη την περίοδο οικοδόμησης και παρά τις διαφορές στην έκταση και την ένταση αυτών των σχέσεων εντός αυτών των κλάδων καπιταλιστικά.

Διαλεκτικά συνδεδεμένο με το ζήτημα της οικονομίας είναι το ζήτημα του κράτους. Είναι σωστή η διαπίστωση (θέση 3) ότι «η σοσιαλιστική οικοδόμηση είναι μια ενιαία διαδικασία που ξεκινά με την κατάληψη της εξουσίας από την εργατική τάξη». Ομως, η θέση 21, «Η εργατική τάξη συγκροτείται ως ηγετική δύναμη της νέας εξουσίας, πάνω από όλα με το κόμμα της», δίνει στην προηγούμενη παραδοχή μια στενή ανάλυση. Αν αρκεστούμε στο ότι η τάξη συγκροτείται ως δύναμη εξουσίας πάνω απ' όλα με το κόμμα της, χωρίς να εξετάσουμε τις μορφές με τις οποίες ασκεί την εξουσία της, τότε το 1989-1991 που το κόμμα ηγήθηκε της αντεπανάστασης φανερώνεται σαν επιλογή της εργατικής τάξης, ενώ σίγουρα δεν ήταν. Η σωστή τοποθέτηση είναι μάλλον «η εργατική τάξη συγκροτείται ως ηγετική δύναμη σε τελική ανάλυση με το κόμμα της». Ουσιαστικά η τάξη γίνεται ηγετική δύναμη άμεσα μέσα από το σύνολο των θεσμών της δικτατορίας του προλεταριάτου.

Στο θέμα της καταδίκης του 20ούΣυνεδρίου του ΚΚΣΕ σαν οπορτουνιστικής στροφής από το κείμενο των Θέσεων η στροφή υποδεικνύεται σε τέσσερα πεδία: (α) Στο πεδίο της οικονομίας (β) στο ρόλο του κόμματος, (γ) στο πεδίο της εξουσίας, (δ) στη στρατηγική του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος. Αντίθετα, και στα τέσσερα πεδία που επικεντρώνει το κείμενο μπορούμε να δούμε πριν και μετά το 1956 τη συνέχεια της πολιτικής του ΚΚΣΕ. Εντελώς ενδεικτικά: (α) Η ομιλία του Στάλιν⁴ στις 26/11/1934⁵ στην κορύφωση των πεντάχρονων ξεκαθαρίζει ότι στόχος είναι η ενίσχυση της εμπορευματικής οικονομίας, (β) Στο VIII Εκτακτο Πανενωσιακό Συνέδριο των Σοβιέτ (25/11/1936) γίνεται εκτίμηση για «ολοκληρωτική νίκη του σοσιαλιστικού συστήματος σε όλους τους τομείς της λαϊκής οικονομίας»⁶ που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι σβήνουν τα όρια μεταξύ των τάξεων⁷, ότι οι τάξεις στην ΕΣΣΔ δεν είναι ανταγωνιστικές, αλλά φιλικές⁸. Η θεμελίωση της δικτατορίας της εργατικής τάξης πάνω σε αυτή τη βάση είναι αδύνατη. Αποτέλεσμα αυτής της θεώρησης είναι οι αλλαγές στο Σύνταγμα του 1936 που καταργούν στην πράξη τα Σοβιέτ σαν φορείς της δικτατορίας του προλεταριάτου και τα μετατρέπουν ουσιαστικά σε εδαφικές εκλογικές περιφέρειες. (γ) Στο 7ο Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς (1935) έμπαινε σαν μόνος όρος ενότητας η «κοινή δράση ενάντια στο φασισμό, την επιθετικότητα του κεφαλαίου, την απειλή του πολέμου, τον ταξικό εχθρό⁹», χωρίς να θέτει σαν στόχο το σοσιαλισμό. Τέλος, ο Στάλιν στο 19ο Συνέδριο του ΚΚΣΕ (14/10/1952) λέει «το λάβαρο των αστικών δημοκρατικών ελευθεριών έχει πεταχτεί από τα χέρια της αστικής τάξης και πρέπει τα ΚΚ να το σηκώσουν και να συσπειρώσουν γύρω τους την πλειοψηφία των ανθρώπων», ενώ κεντρικό ζήτημα γίνεται η διατήρηση της ειρήνης στον κόσμο.

Νομίζω ότι δεν μπορούμε να παρακάμψουμε αυτές τις τοποθετήσεις της ηγεσίας του ΚΚΣΕ που φανερώνουν τη συνέχεια σε μια μακρά και αντιφατική διαδικασία που επιταχύνθηκε με το 20ό Συνέδριο. Το να οριοθετούμε το λάθος από το 1956 οδηγεί στο να στεκόμαστε παθητικά στο κύριο που κατά τη γνώμη μου ξεκινάει αρκετά πριν και είναι το αδυνάτισμα της επαναστατικής γραμμής του κόμματος, παρά τις κοσμοϊστορικές κατακτήσεις για εκατομμύρια ανθρώπους που πραγματοποιήθηκαν εν μέσω της ασίγαστης ιμπεριαλιστικής επέμβασης, που οδήγησε σε αδυνάτισμα του εργατικού ελέγχου και της δυνατότητας άμεσης άσκησης από την τάξη της εξουσίας της.

ΖΗΤΩ ΤΟ 18ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΟΥ ΗΡΩΙΚΟΥ ΚΚΕ

ΖΗΤΩ Ο ΜΑΡΞΙΣΜΟΣ - ΛΕΝΙΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Ο ΠΡΟΛΕΤΑΡΙΑΚΟΣ ΔΙΕΘΝΙΣΜΟΣ

Σημειώσεις

1. Με τον όρο «νόμος» εννοούμε μια «αναγκαία σχέση ανάμεσα στα φαινόμενα», Βασικές Αρχές της Μαρξιστικής Φιλοσοφίας, «Σύγχρονη Εποχή», 2005, σελ. 304

2. Χωρίς αυτό να σημαίνει αποδοχή μιας μηχανιστικής σχέσης εξάρτησης

3. Μαρξ, Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας, εκδόσεις Οικονομικής και Φιλοσοφικής Βιβλιοθήκης, σελ. 6-7

4. Η χρήση αναφορών από ομιλίες του ΓΓ της ΚΕ του ηρωικού ΚΚΣΕ δεν αποσκοπεί στην ανάδειξη προσωπικών ευθυνών, αλλά στο να φωτίσει τις πολιτικές που εφαρμόστηκαν στην πράξη σε εκείνη την περίοδο.

5. Απαντα Στάλιν, τόμος 14, Εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 76

6. Απαντα Στάλιν, τόμος 14, Εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 179

7. Απαντα Στάλιν, τόμος 14, Εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 183

8. Απαντα Στάλιν, τόμος 14, Εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 189

9. Εκθεση Δημητρώφ στο VII Συνέδριο της ΚΔ