Σύντροφοι,

Η προσωπική μου εκτίμηση από την ανάγνωση του κειμένου για το σοσιαλισμό, είναι ότι κινείται σε μια σωστή ιδεολογική κατεύθυνση επισημαίνοντας εκείνα τα βασικά πολιτικά και οικονομικά προβλήματα που αντιμετώπιζε η σοσιαλιστική οικοδόμηση.

1) Κατά τη γνώμη μου το πλέον θετικό στοιχείο του κειμένου αποτελεί η ξεκάθαρη καταδίκη των πολιτικών και ιδεολογικών αποφάσεων του 20ού Συνεδρίου του ΚΚΣΕ (1956) που σηματοδότησαν την επικράτηση δεξιών οπορτουνιστικών αντιλήψεων στην κομματική καθοδήγηση ενώ οι θεωρίες που αυτό το συνέδριο πρόκρινε, όπως οι απόψεις περί «παλλαϊκού κράτους» και «ειρηνικής συνύπαρξης σοσιαλισμού και ιμπεριαλιστικού συστήματος», αδυνάτισαν την κομματική και πολιτική επαγρύπνηση του κόμματος, άνοιξαν το δρόμο για τη νόθευση της σύστασής του από μικροαστικά στοιχεία ή άτομα αστικής καταγωγής και αντισοσιαλιστικής νοοτροπίας και υπονόμευσαν τη σταθερότητα του προλεταριακού χαρακτήρα των οργάνων και των θεσμών της σοβιετικής πολιτικής εξουσίας, καθώς επίσημα διακηρύχτηκε πως δεν υπήρχαν πια στο εσωτερικό της σοβιετικής κοινωνίας οι συνθήκες δημιουργίας ταξικών αντιθέσεων. Το 20ό Συνέδριο συνιστούσε σε επίπεδο πολιτικού εποικοδομήματος ένα σταμάτημα της εμβάθυνσης του κομμουνιστικού χαρακτήρα του σοσιαλιστικού συστήματος. Από εκεί και πέρα άρχισε σταδιακά το ξεθεμελίωμα των σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής και στο επίπεδο της οικονομικής βάσης της σοβιετικής κοινωνίας. Επιπλέον, το πνεύμα του 20ού Συνεδρίου του ΚΚΣΕ συνέβαλε καθοριστικά στην ενίσχυση δεξιών οπορτουνιστικών αντιλήψεων μέσα στο εσωτερικό πολλών άλλων κομμουνιστικών κομμάτων, όσον αφορούσε την πολιτική στρατηγική τους, το πώς αντιλαμβάνονταν τον αντικαπιταλιστικό αγώνα και την τακτική των πολιτικών και κοινωνικών συμμαχιών τους. Πρόκειται για το ρεύμα του «ευρωκομμουνισμού» με την αποθέωση του «ειρηνικού δρόμου προς το σοσιαλισμό» χωρίς το επαναστατικό τσάκισμα του αστικού κράτους, όπως δίδαξε ο Λένιν, και τον εγκλωβισμό της τακτικής πολλών κομμάτων αποκλειστικά στις εκλογικές διαδικασίες και τον κοινοβουλευτικό αγώνα.

2) Κατά την άποψή μου χρειάζεται μια μεγαλύτερη εμβάθυνση της ανάλυσης για το ρόλο του 20ούΣυνεδρίου στις σελίδες 26-27, καθώς δεν εξηγείται με σαφήνεια ποιες ακριβώς ήταν οι πολιτικές και κοινωνικές αιτίες που επέτρεψαν αυτή την αναθεωρητική στροφή. Το 20ό Συνέδριο υπήρξε ο «Θερμιδώρ» της ρωσικής σοσιαλιστικής επανάστασης, συνιστούσε μια καταρχήν πολιτική νίκη των αντεπαναστατικών κοινωνικών δυνάμεων που υπήρχαν στη Σοβιετική Ενωση στο νευραλγικότερο τομέα του σοσιαλιστικού εποικοδομήματος, αυτόν της κεντρικής κομματικής καθοδήγησης.

Εκκινώντας από την αναγνώριση ότι στη δεκαετία του 1930 κυρίως με την κολεκτιβοποίηση έχουμε μια ποσοτική επέκταση του σοσιαλιστικού τομέα οργάνωσης της παραγωγής ούτως ώστε για πρώτη φορά στη σοβιετική ιστορία η κοινωνικοποιημένη παραγωγή να καταστεί κυρίαρχη στο επίπεδο των υλικών, παραγωγικών δυνάμεων έναντι της ατομικής ή ομαδικής μικρομεσαίας εμπορευματοπαραγωγής, τότε η προέλευση αυτού του μικροαστικού κοινωνικού στρώματος που στήριξε αυτή τη στροφή, πρέπει να αναζητηθεί στο παρελθόν στην περίοδο της ΝΕΠ.

Στη χρονική περίοδο που ακολούθησε (χρόνια Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου και στα πρώτα χρόνια της μεταπολεμικής ανοικοδόμησης) αυτή η ομάδα μικροαστικής καταγωγής και συνείδησης εκμεταλλευόμενη τις δυσκολίες και τις περιστάσεις του πολέμου αναρριχήθηκε σε κομματικά και πολιτικά αξιώματα, εκμεταλλεύτηκε το γεγονός ότι ο πόλεμος κόστισε εκατοντάδες χιλιάδες απώλειες σε μέλη του ΚΚΣΕ, και έτσι αν και ποσοτικά ολιγάριθμη απέκτησε πολιτική βαρύτητα.

3) Το μοναδικό σημείο του κειμένου με το οποίο έχω ενστάσεις αφορά την αξιολόγηση του ρόλου της Κομμουνιστικής Διεθνούς στο μεσοπόλεμο και ιδίως στη δεκαετία του 1930, όταν η Κομιντέρν προώθησε τη δημιουργία των Λαϊκών Αντιφασιστικών Μετώπων (σελίδα 31- παράγραφος 27), όπου ουσιαστικά θεωρείται η διάλυση της Διεθνούς ως κομβική αιτία του μεταγενέστερου λανθασμένου ιδεολογικού προσανατολισμού των ΚΚ και όπου προβάλλεται η άποψη ότι η συνεργασία τους με τις σοσιαλδημοκρατικές οργανώσεις μετά το 7ο Συνέδριο του 1935 αλλοίωσε τον ορθό τους προσανατολισμό αναφορικά με το ζήτημα της επανάστασης και της κατάληψης της εξουσίας.

Πρώτη παρατήρηση: Υπάρχει, ήδη, πολύ καλά θεμελιωμένη, η αιτιολόγηση της απόφασης για αυτοδιάλυση της Κομιντέρν. Οσο και αν δε μας αρέσει, όσο και αν τούτο αντικειμενικά δυσκόλευε τη συνεργασία και την εκπλήρωση του επαναστατικού καθήκοντος των ΚΚ, η αυτοδιάλυση της Διεθνούς ήταν μια πράξη ιστορικά επιβεβλημένη από τις συνθήκες που επέβαλε ο παγκόσμιος πόλεμος. Σωστά η ΕΕ της Διεθνούς έκρινε πως η ναζιστική κατοχή, η απομόνωση και η αδυναμία ουσιαστικής επικοινωνίας των ΚΚ λόγω της εχθρικής κατοχής, η ανάγκη προώθησης του αντιφασιστικού αγώνα στις καθορισμένες συνθήκες της κάθε χώρας αποτελούσαν παράγοντες που καθιστούσαν αναγκαία την προσωρινή αυτοδιάλυσή της ως ενιαίου καθοδηγητικού κέντρου.

Δεύτερη παρατήρηση: Οι θέσεις μοιάζουν στα παραπάνω σημεία να διολισθαίνουν σε μια αντιδιαλεκτική και μη υλιστική εξήγηση των κοινωνικών και πολιτικών φαινομένων, καθώς προτάσσουν ως καθοριστική για τις μετέπειτα ιδεολογικές παρεκκλίσεις κομμάτων της Διεθνούς την επίδραση που ασκούσε ο Μπουχάριν σε όλο το διάστημα της προεδρικής του θητείας στην καθοδήγηση της Κομιντέρν. Μια τέτοια ερμηνευτική αντίληψη, που υπερβάλλει το ρόλο της προσωπικότητας στον καθορισμό της ιστορικής εξέλιξης, δεν ταιριάζει με τη μαρξιστική-υλιστική αντίληψη για το ιστορικό γίγνεσθαι. Ο Μπουχάριν και οι οπαδοί του φαντάζουν εδώ σαν παντοδύναμοι αρχηγοί που ελέγχουν απόλυτα τη Διεθνή και επιβάλλουν τη γραμμή τους στα υπόλοιπα ΚΚ. Και εδώ προκύπτει, σύντροφοι, ένα ερώτημα: Μόνος του στη δεκαετία του 1920 ο Μπουχάριν καθόριζε τη γραμμή της Διεθνούς;

Για τα λάθη των ΚΚ πριν και κυρίως μετά το 1940 η ευθύνη δεν πρέπει να αναζητηθεί τόσο στη Διεθνή, όπως διαφαίνεται στο κείμενο, αλλά σε δικές τους υποκειμενικές ιδεολογικές αδυναμίες εξαιτίας συγκεκριμένων ιστορικών συνθηκών.

Τρίτη παρατήρηση: Νομίζω πως εδώ υπάρχει ασάφεια που μπορεί να παρερμηνευτεί, υποβάλλοντας σε ορισμένους την ιδέα ότι το κείμενο προσάπτει την κατηγορία στην ηγεσία της Διεθνούς κατά τη δεκαετία του '30 πως συμβιβάστηκε με τη σοσιαλδημοκρατία (π.χ., διάλυση Κόκκινης Συνδικαλιστικής Διεθνούς και συγχώνευση νεολαιών και μαζικών εργατικών ενώσεων κομμουνιστών και σοσιαλιστών σε Ισπανία και αλλού), και αυτή η πολιτική επιλογή λίγες γραμμές παρακάτω μοιάζει να προβάλλεται ως βασική αιτία που τα ΚΚ δεν κατάφεραν να μετατρέψουν τον αντιφασιστικό αγώνα και την πάλη κατά της ναζιστικής κατοχής σε αγώνα για την επιτυχή κατάληψη της εξουσίας. Δυστυχώς, όσο και αν μας δυσαρεστεί το γεγονός, το επαναστατικό εργατικό κίνημα της περιόδου, παρά τις επιτυχίες του, βρισκόταν σε όλη την Ευρώπη του μεσοπολέμου σε θέση άμυνας, ηττημένο στα 1919-20 στη Δύση και έχοντας να αντιμετωπίσει μετά το 1929, όταν μπήκαν οι βάσεις μιας νέας επαναστατικής κρίσης, τη λαίλαπα του φασισμού-ναζισμού ως μαζικού πολιτικού κινήματος προληπτικής αντεπανάστασης της αστικής τάξης. Και δυστυχώς ο φασισμός τσάκισε την πρωτοπορία του κομμουνιστικού κινήματος στη Δύση, το γερμανικό ΚΚ. Ας υπενθυμίσουμε και τα εξής: Το σταμάτημα της δράσης της Συνδικαλιστικής Διεθνούς δεν ήταν μια υποκειμενική λάθος απόφαση της Διεθνούς στα 1937, αλλά συνιστούσε αντικειμενικό γεγονός, ανεξάρτητα από τη θέλησή της, επειδή απλούστατα τα τμήματά της είχαν στις περισσότερες χώρες τεθεί εκτός νόμου και είχαν πληγεί ανεπανόρθωτα από το φασισμό και τις στρατιωτικές δικτατορίες.

Και κάτι τελευταίο: Λόγω των παραπάνω ασαφών προτάσεων είναι πιθανός ο κίνδυνος κάποιος να προκρίνει την άποψη πως τα Λαϊκά Μέτωπα συνιστούσαν μια μάλλον επιζήμια για το εργατικό κίνημα τακτική, επειδή νοθεύτηκε ο επαναστατικός χαρακτήρας των ΚΚ από ρεφορμιστικές πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις. Τότε πρακτικά και αντικειμενικά δικαιώνεται, ως μοναδική εναλλακτική τακτική της Διεθνούς σε εκείνη τη συγκυρία, το πρόγραμμα της τροτσκιστικής και της λεγόμενης «αριστερής αντιπολίτευσης» περί «Ενιαίου Εργατικού Μετώπου» και «άμεσης σοσιαλιστικής επανάστασης σε όλες τις χώρες με άρνηση υπεράσπισης της πατρίδας έναντι της επικείμενης ναζιστικής επίθεσης». Ομως, η τροτσκιστική γραμμή απεδείχθη ιστορικά λανθασμένη και επί της ουσίας εξελίχθηκε σε μια ανοιχτά αντεπαναστατική-αντικομμουνιστική κίνηση, όπως έδειξε η εμπειρία του πολέμου.

Ξανά το φάντασμα που κομμουνισμού πλανιέται πάνω από την Ευρώπη. Για μια ακόμη φορά αντιδραστικά ιεροεξεταστήρια, κοινοβούλια της αστικής τάξης και ποικίλοι προπαγανδιστικοί μηχανισμοί, από κοινού με τις κατασταλτικές υπηρεσίες της άρχουσας τάξης, έχουν αφοσιωθεί στον εξορκισμό του.

Η άρχουσα τάξη παίρνει όλα εκείνα τα πολιτικά, ιδεολογικά, οργανωτικά, στρατιωτικά, αστυνομικά κλπ. μέτρα που θεωρεί απαραίτητα για τη διαιώνιση της κυριαρχίας της, για την αποτροπή της ανατροπής της. Θα έχουν ιστορικό όμως αποτέλεσμα οι προετοιμασίες της, θα της εξασφαλίσουν τη νίκη οι διατεταγμένες δυνάμεις της; Οχι.

Συναγωνιστές, η ιστορία της ανθρωπότητας από την εποχή ακόμη της Κομμούνας του Παρισιού και περισσότερο συγκεκριμένα από την προετοιμασία και την εκδήλωση της Οχτωβριανής Επανάστασης έχει εισέλθει πλέον οριστικά - κι αυτό είναι αντικειμενικό - στην εποχή της επαναστατικής αμφισβήτησης του καπιταλιστικού κοινωνικο-οικονομικού σχηματισμού, στην εποχή της ανατροπής του συστήματος της μισθωτής εργασίας.

Οι όροι για την αντικειμενική αυτή δυνατότητα έχουν ήδη διαμορφωθεί στα πλαίσια του σημερινού εκμεταλλευτικού συστήματος και αναφέρομαι βέβαια στην αλματική ανάπτυξη των ικανοτήτων του ανθρώπου να παράγει φθηνά και ποιοτικά, στις νέες τεχνολογίες που προσφέρουν ασύλληπτες ικανότητες ποσοτικής και ποιοτικής ανάπτυξης και αύξησης του παραγόμενου κοινωνικού πλούτου, αλλά επίσης προσφέρουν σήμερα για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία τη δυνατότητα του άμεσου ελέγχου τόσο του πεδίου παραγωγής, διανομής και διαχείρισης, όσο και όλων των πτυχών που σχετίζονται με το διοικητικό έλεγχο της κοινωνίας.

Θα μπορούσε να ειπωθεί επιγραμματικά, με βάση και τα προηγούμενα, ότι οι νέες τεχνολογίες σήμερα έχουν ισχυρή ιστορική παραλληλία με τον ατμό της εποχής της πρώτης βιομηχανικής επανάστασης. Πραγματικά, η εμφάνιση των ατμοκίνητων εργαλείων παραγωγής με την τότε ριζοσπαστική τους σημασία διευκόλυνε καταλυτικά την ανατροπή της φεουδαρχίας.

Βρισκόμαστε, λοιπόν, από την άποψη των αντικειμενικών προϋποθέσεων σε πλήρη ετοιμότητα ως ανθρωπότητα, ως εκείνο το τμήμα του παγκόσμιου πληθυσμού που από τη θέση του οφείλει και καλείται να ανατρέψει το βάρβαρο και αναχρονιστικό σύστημα της μισθωτής εργασίας.

Στην ιστορική αυτή ανάγκη το παγκόσμιο αντικαπιταλιστικό κίνημα οφείλει να απαντήσει παρεμβαίνοντας οργανωμένα και με σχέδιο στις συνειδήσεις εκείνων που από τη θέση τους στη διαδικασία της παραγωγής οφείλουν και μπορούν να πραγματοποιήσουν τη νέα κοινωνία.

Τι θα μπορούσε όμως σήμερα να ειπωθεί για τη νέα, τη σοσιαλιστική κοινωνία, κάτω από την πείρα που έχει σήμερα συσσωρευτεί; Ποια θα είναι τα χαρακτηριστικά της; Πώς θα οργανωθεί η παραγωγή, αλλά και το αντίστοιχο εποικοδόμημα;

Απαντήσεις σ' όλα αυτά έχουν δώσει τόσο οι κλασικοί, όσο και η εμπειρία της πρώτης χρονικά υπολογίσιμης προσπάθειας να δημιουργήσει κοινωνία χωρίς εκμεταλλευτές στο χώρο της πρώην Σοβιετικής Ενωσης.

Οι κλασικοί, τόσο ο Μαρξ, όσο και οι Λένιν - Ενγκελς, βγάζοντας συμπεράσματα από την Παρισινή Κομμούνα, αλλά και την πείρα της εποχής τους, συμπέραναν ότι

α) Το προλεταριάτο θα χρησιμοποιήσει την πολιτική του κυριαρχία για να αποσπάσει βαθμιαία από την αστική τάξη όλο το κεφάλαιο, για να συγκεντρώσει όλα τα εργαλεία παραγωγής στα χέρια του κράτους, δηλαδή του οργανωμένου σαν κυρίαρχη τάξη προλεταριάτου και για να αυξήσει όσο μπορεί πιο γρήγορα τη μάζα των παραγωγικών δυνάμεων¹.

β) Στο προλεταριάτο χρειάζεται το κράτος - αυτό το επαναλαμβάνουν όλοι οι οπορτουνιστές, οι σοσιαλσοβινιστές και οι καουτσκιστές, βεβαιώνοντας πως τέτοια είναι η διδασκαλία του Μαρξ, «λησμονώντας» να προσθέσουν ότι, πρώτο, κατά τον Μαρξ, στο προλεταριάτο «χρειάζεται μόνο ένα κράτος που να αρχίσει αμέσως να απονεκρώνεται» και που να μην μπορεί παρά να απονεκρώνεται. Και δεύτερο οι εργαζόμενοι χρειάζονται το «κράτος» δηλαδή το οργανωμένο σε κυρίαρχη τάξη προλεταριάτο.

γ) Το κράτος αυτό που απονεκρώνεται, διαβάζουμε επίσης στο «Κράτος και επανάσταση» του Λένιν, θα είναι όργανο της δικτατορίας επί της μικρής μειοψηφίας των πρώην εκμεταλλευτών από την τεράστια πλειοψηφία του λαού, δημοκρατικό με νέο τρόπο (για τους προλετάριους και τους φτωχούς γενικά) και με νέο τρόπο δικτατορικό (ενάντια στην αστική τάξη) σε μια περίοδο όπου η ταξική πάλη θα έχει πρωτάκουστη οξύτητα στις μορφές της, μέχρι την οριστική εκμηδένιση της αστικής τάξης. Η περίοδος αυτή θα είναι περίοδος τσακίσματος της παλιάς κρατικής μηχανής, της υπαλληλοκρατίας, της γραφειοκρατίας, που καταπνίγουν τα πάντα. Θα είναι περίοδος δημιουργίας των νέων θεσμών και μορφών κρατικής εξουσίας. Θεσμοί και μορφές που δε θα είναι πια κρατικές με την πλήρη έννοια.

Η σοσιαλιστική επανάσταση είναι υποχρεωμένη να διατηρήσει για ένα μεταβατικό χρονικό διάστημα ένα «μισοκράτος» για να διασφαλίσει την ύπαρξή της, να προστατέψει τα πρώτα βήματα της νέας κοινωνίας από τους πρώην εκμεταλλευτές και τους διεθνείς συμμάχους τους, ένα μισοκράτος με ελάχιστη σχέση με το σημερινό γραφειοκρατικό κράτος-τέρας της μειοψηφίας, ένα μισοκράτος στο οποίο η κυρίαρχη τάξη, το προλεταριάτο και οι σύμμαχοί του θα κυριαρχούν άμεσα χωρίς διοικητικούς διαμεσολαβητές και όπου η επαναστατική πρωτοπορία της εργατικής τάξης (το πολιτικό της κόμμα) θα επιδιώκει να διατηρεί μόνιμα την ιδεολογική ηγεμονία.

Μια νέα κοινωνία, όπου τα μέσα παραγωγής θα διευθύνονται σε κάθε επίπεδο άμεσα από τους εκπροσώπους της παραγωγικής μονάδας (σε όλα τα επίπεδα), αιρετούς και ανακλητούς ανά πάσα στιγμή, οι οποίοι θα πλαισιώνονται για μια ιστορική περίοδο από επιστήμονες.

Αυτή μπορεί να είναι, χωρίς φυσικά συνταγές για τις κουζίνες του μέλλοντος, η μορφή της επαναστατικής δημοκρατίας των εργαζομένων παραγωγών χωρίς επαγγελματίες κρατικούς λειτουργούς, χωρίς ξεχωριστό στρώμα διοίκησης πάνω από την κοινωνία.

Τελειώνοντας, συναγωνιστές, θα αναφερθώ περιορισμένα στη διαμάχη που έχει προκύψει κι από τις στήλες του κομματικού εντύπου του «Ρ» ανάμεσα σε όσους αποτιμούν θετικά και όσους αντίθετα «αρνητικά» την ιστορική προσωπικότητα του Ιωσήφ Τζουγκασβίλι.

Πιστεύω πως η αντιπαράθεση αυτή ιδιαίτερα με τον τρόπο που μέχρι στιγμής αυτή διεξάγεται, κύρια από την πλευρά των υποστηρικτών (δυστυχώς με ύβρεις, ειρωνείες και αστήρικτους πολιτικά χαρακτηρισμούς περί οπορτουνισμού), είναι μάννα εξ ουρανού για τον ιδεολογικο-πολιτικό ταξικό μας αντίπαλο.

Το κίνημα χρειάζεται οργάνωση, περιφρούρηση, ανάπτυξη, με τη συσπείρωση νέων δυνάμεων, με την ενότητα όλων των δυνάμεων που επιδιώκουν την ανατροπή του καπιταλισμού.

Με μέτωπο σταθερό ενάντια στην αστική ιδεολογία και τα κόμματά της, ενάντια επίσης στην αριστερά του συστήματος (ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ κλπ.).

Με ανάπτυξη της γνώσης της κοσμοθεωρίας που θα προκύψει από τη μελέτη των κλασικών και την κριτική ματιά στα έργα διανοητών όπως του Αντ. Γκράμσι.

Μας χρειάζεται, τέλος, για να κλείσω, ανάπτυξη της οργανωτικής μορφής του μετώπου με επιτροπές ανά περιοχή - γειτονιά - εργασιακό χώρο με πιο χαλαρή οργανωτική μορφή αρχικά σε σχέση με τις ΚΟΒ του ΚΚΕ και τις ΟΒ της ΚΝΕ.

Είμαι πεπεισμένος για τη δυνατότητα της νέας εφόδου στον ουρανό.

Η επανάσταση θα νικήσει.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1) «Κομμουνιστικό Μανιφέστο» ΜΑΡΞ - ΕΝΓΚΕΛΣ.

Είναι κάπως δύσκολο να κρίνεις ιδεολογικά κείμενα ιδίως όταν δεν έχεις και σαφή εικόνα του επιπέδου γνώσεων που βρίσκεσαι, πάντως καλό είναι να φροντίζουμε να ανεβάζουμε συνεχώς τον πήχη της μαρξιστικής μας μόρφωσης, γιατί οι κομμουνιστές δε λειτουργούν με την πίστη σαν τους χριστιανούς, αλλά με τη γνώση, την ολόπλευρη και διεξοδική σκέψη, τέλος πάντως, ελπίζω κάτι να συνεισφέρω κι εγώ σ' αυτόν τον προβληματισμό. Το Κόμμα πολύ καλά έκανε και άνοιξε αυτή τη συζήτηση στο λαό, που τον καίει και που η δουλειά του Κόμματος επηρεάζεται καθοριστικά απ' αυτόν τον παράγοντα μια και σ' αυτόν κατά τη γνώμη μου έγκειται το σοβαρότερο πρόβλημά μας, ότι δεν έχουμε καταφέρει ακόμα να αγκαλιάσουμε τις μάζες των εργαζομένων εξαιτίας της απογοήτευσής τους.

Στο κείμενο πολύ σωστά αναφέρονται οι βασικές αιτίες του πισωγυρίσματος στην ΕΣΣΔ αλλά είναι κάπως γενικόλογο και περιορίζεται μόνο σε διαπιστώσεις. Δεν αναλύονται βασικές θέσεις όπως τα λάθη από ιδεολογική ανεπάρκεια. Π.χ. γιατί επανήλθαν οι εμπορευματοχρηματικές σχέσεις και πότε (ιστορικότητα). Χρειάζεται δηλαδή και ερμηνεία αυτών των λαθών, π.χ. τι σκόπευαν να κάνουν με την επαναφορά του κέρδους, ποιο πρόβλημα ή ποια νόμιζαν ότι θα έλυναν μ' αυτό και γιατί. Ποια ήταν αυτά, πώς προέκυψαν και πότε. Βήμα - βήμα δηλαδή μελέτη της κάθε περιόδου των οικονομικών αλλαγών - μεταρρυθμίσεων και πώς οδηγήθηκαν ως φυσικό επακόλουθο στην περεστρόικα. Ποιοι βασικά νόμοι και λειτουργίες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης αντικαταστάθηκαν και γιατί, π.χ. για τη ΝΕΠ ξέρουμε τις αιτίες χρησιμοποίησής της, τους στόχους, το σκεπτικό και το αποτέλεσμα, μια τέτοια ερμηνεία απαιτείται και για τα μετέπειτα μέτρα - μεταρρυθμίσεις. Πρέπει δηλαδή να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι, π.χ. δεν ήταν ευχαριστημένοι με τα σοσιαλιστικά 5χρονα επί Στάλιν κι έτσι νόμιζαν ότι θα αυξήσουν την παραγωγή; Και γιατί τα οφέλη δεν αντανακλόνταν στο λαό μετά το '60;

Υστερα, πρέπει να διερευνηθεί και η σχέση της σοβιετικής οικονομίας με τις άλλες των σοσιαλιστικών χωρών ως αποτέλεσμα να γκρεμιστούν σχεδόν όλες εν μια νυκτί μετά την κατάρρευση της πρώτης, π.χ. η Κούβα γιατί άντεξε; Ή πού οφείλεται το γεγονός στελέχη του πρώην σοβιετικού καθεστώτος να πρωτοστατούν στην καπιταλιστική παλινόρθωση; Ολα αυτά είναι βασικότατα για τον κόσμο που θέλει να ξέρει όλη την αλήθεια γι' αυτή την υπόθεση και που εξαιτίας της έχασε την ελπίδα και την επαναστατική του ορμή, χώρια που βρίσκει και πρόσφορο έδαφος η αστική ιδεολογία να κάνει τις δικές της «ερμηνείες», δηλαδή να ρίχνει λάσπη. Γιατί αν δεν τα εξηγήσουμε και επιστημονικά, δεν μπορεί να πειστεί κανένας ότι αυτά δεν ήταν νομοτελειακά και ποιος θα εγγυηθεί ότι δε θα ξαναγίνουν έτσι, μιας και υπάρχει το ολοζώντανο παράδειγμα της Κίνας.

Πρέπει δηλαδή το κόμμα να κάνει πιο αδρή τη διαχωριστική γραμμή του σοσιαλισμού, όπως τον εννοούμε εμείς, να αποδείξει ότι ο δρόμος για το σοσιαλισμό είναι ένας για να μη νομίζεται ότι γίνεται κι έτσι και αλλιώς, και κυρίως να εμφυσήσει ξανά στην εργατική τάξη την αισιοδοξία ότι αυτό γίνεται και δεν είναι ουτοπία και τελειωμένη υπόθεση όπως φαίνεται στα μάτια των περισσότερων.

Οτι δεν είναι όλοι λαμόγια και κερδοσκόποι ή ότι η φύση του ανθρώπου είναι αχόρταγη κ.τ.λ., ότι υπήρξαν και θα υπάρχουν άνθρωποι που έδωσαν και θα δίνουν το αίμα τους για την υπόθεση της εργατικής τάξης και της κοινωνικής προόδου που σήμερα λέγεται σοσιαλισμός - κομμουνισμός. Κι αυτή η μελέτη, όχι τόσο για να αποδοθούν κατηγορίες κι αναθέματα, όσο για να διδαχθούμε, και αποκτήσουμε την απαραίτητη πείρα για να μπορέσουμε να προχωρήσουμε. Θεωρώ ότι χωρίς αυτή τη διεξοδική μελέτη για την όσο δυνατόν πιστότερη εικόνα των γεγονότων του παρελθόντος δεν μπορούμε να θωρακιστούμε, γιατί όπως έλεγε κι ο Λένιν, σε περιόδους αντεπανάστασης δυναμώνουμε τη θεωρία μας, κι εγώ προσθέτω ότι σήμερα έχουμε τη δυνατότητα να μελετήσουμε την πείρα μας που τότε δεν είχαν. Εννοείται πως όλα αυτά θα προωθηθούν στο λαό, να ενσωματωθούν στη δουλειά του κόμματος, των στελεχών του και με συζητήσεις, εκδηλώσεις στην εργατική τάξη. Αν καμιά φορά αναγκαζόμαστε να παραδεχτούμε ότι είμαστε μπλοκαρισμένοι από την κατάσταση και την αντεπανάσταση, δεν το διαπιστώνουμε για να επαναπαυόμαστε και να μοιρολατρούμε αλλά το αντίθετο, για να συνειδητοποιήσουμε το βάρος που σηκώνουμε και την ανάλογη προσπάθεια που χρειάζεται για να οδηγήσουμε την εργατική τάξη της χώρας μας στη σοσιαλιστική επανάσταση.

Αγαπητοί σύντροφοι

Οι Θέσεις της ΚΕ για την πρώτη απόπειρα οικοδόμησης του σοσιαλισμού αποτελούν μια από τις πιο σημαντικές πολιτικά και ολοκληρωμένες επιστημονικά επεξεργασίες του Κόμματος κατά την τελευταία δεκαπενταετία. Συγκεκριμένα, χωρίς να εξαντλείται το θεμελιώδες ζήτημα των αντεπαναστατικών ανατροπών (κάτι τέτοιο είναι ακόμη αδύνατο), διατυπώνεται μια τεκμηριωμένη και βασισμένη στη μαρξιστική - λενινιστική θεωρία για τους κοινωνικοοικονομικούς σχηματισμούς, τη συγκρότηση του κράτους και την επαναστατική μετάβαση σε άλλες ανώτερες μορφές οργάνωσης της κοινωνίας άποψη, που μπορεί να εξοπλίσει ιδεολογικά τους κομμουνιστές και το ταξικό εργατικό κίνημα. Η σημαντικότερη πολιτική και ιδεολογική της συνεισφορά είναι η δυνατότητα που προσφέρει να κατανοηθούν: α) Οι νομοτέλειες της οικοδόμησης της σοσιαλιστικής-κομμουνιστικής κοινωνίας, β) Οι μορφές που προσλαμβάνει η ταξική πάλη και γενικότερα, οι κοινωνικές αντιθέσεις στον πρώιμο κομμουνισμό και γ) Η δυνατότητα πισωγυρίσματος και ανατροπής της επαναστατικής διαδικασίας ως πιθανής, αλλά όχι νομοτελειακής εξέλιξης της ταξικής πάλης που θα διεξάγεται στον πρώιμο κομμουνισμό.

Με βάση το συγκεκριμένο σκεπτικό είναι αναγκαίες κάποιες επισημάνσεις, στη βάση πάντοτε της αντίληψης που διαπερνά το κείμενο:

• Κατ' αρχάς, πρέπει αταλάντευτα να προβάλλεται ο σοσιαλιστικός χαρακτήρας της ΕΣΣΔ και να αποκρούονται οι αντιεπιστημονικές θεωρίες περί «εκφυλισμένου εργατικού κράτους», «κρατικού καπιταλισμού», «νέου εκμεταλλευτικού συστήματος», «μεταβατικής κοινωνίας» κ.ά., όχι βουλησιαρχικά (επειδή αυτό επιβεβαιώνει τις πολιτικές μας θέσεις), αλλά με βάση τη θεωρία μας. Επιβάλλεται η αποφυγή της ταύτισης των στρεβλώσεων στη σοσιαλιστική οικοδόμηση με μορφές εκμεταλλευτικών παραγωγικών σχέσεων και πολύ περισσότερο με τον καπιταλισμό, αφού: α) Υπάρχει κοινωνική ιδιοκτησία στα βασικά μέσα παραγωγής και κεντρικός σχεδιασμός της οικονομίας, β) Απουσιάζουν οι εκμεταλλεύτριες κοινωνικές τάξεις (η γραφειοκρατία δε συνιστά κοινωνική τάξη) και γ) Απουσιάζουν οι οικονομικές κρίσεις υπερσυσσώρευσης κεφαλαίων και υπερπαραγωγής εμπορευμάτων, αφού η αναρχία της παραγωγής, που χαρακτηρίζει τον καπιταλισμό, έχει εξαλειφθεί.
• Θα ήθελα ιδιαίτερα να αναφερθώ στη «σταλινολογία» που αναθερμαίνεται κυρίως από τον αστικό Τύπο, αλλά και από ορισμένους φίλους και συντρόφους μέσω του προσυνεδριακού διαλόγου (από τους τελευταίους, θέλω να πιστεύω, καλοπροαίρετα). Μακριά τόσο από εξιδανικεύσεις όσο και από δαιμονοποιήσεις, πιστεύω ότι είναι αναγκαία η υπεράσπιση της περιόδου οικοδόμησης του σοσιαλισμού στη Σοβιετική Ενωση επί Στάλιν στη διάρκεια της οποίας: α) Τέθηκαν οι βάσεις για την εδραίωση και εμβάθυνση των σοσιαλιστικών-κομμουνιστικών σχέσεων παραγωγής (σοσιαλιστική εκβιομηχάνιση, κολεκτιβοποίηση αγροτικής οικονομίας) με την ενεργό συμμετοχή των μαζών (σταχανοφικό κίνημα, ουντάρνικοι κολχόζνικοι). β) Ενισχύθηκε η σοσιαλιστική δημοκρατία με την καταπολέμηση της γραφειοκρατίας, γ) Επιτεύχθηκε η αντιφασιστική νίκη και επικράτησε ο σοσιαλισμός σε μια σειρά χωρών της Ευρώπης και δ) Αναπτύχθηκε ως ένα βαθμό η πολιτική οικονομία του σοσιαλισμού (θεωρητικές αναλύσεις του Στάλιν, παροχή υποστήριξης προς το μαρξιστικό - λενινιστικό ρεύμα των οικονομολόγων που υποστήριζαν τον περιορισμό της δράσης του νόμου της αξίας). Ταυτόχρονα, πρέπει να αναδειχτούν και να ερμηνευτούν και αρνητικές πλευρές, όπως η υποχώρηση από μαρξιστικές αρχές στο σύνταγμα του 1936, η διάλυση της Κομμουνιστικής Διεθνούς κ.ά. Εξάλλου, εφόσον η ηγεσία ασκούνταν συλλογικά και η θεωρία μας τονίζει το ρόλο των μαζών στην ιστορική εξέλιξη, οι όποιες επιτυχίες και οι όποιες στρεβλώσεις δεν αποτελούσαν έργο μόνο της ηγεσίας, αλλά του Κόμματος στο σύνολό του, χωρίς να παραγνωρίζονται οι αυξημένες ευθύνες της πρώτης σε ιδιαίτερες συγκυρίες.
• Ενα θέμα που πρέπει να μελετηθεί σε βάθος, είναι οι μορφές που προσλαμβάνει η αντίθεση μεταξύ των παραγωγικών σχέσεων και των παραγωγικών δυνάμεων στο σοσιαλιστικό-κομμουνιστικό τρόπο παραγωγής: α) Είναι γνωστό πως η οικοδόμηση των παραγωγικών σχέσεων του πρώιμου κομμουνισμού αναγκαστικά στηρίζεται στις περισσότερο ή λιγότερο ανεπτυγμένες παραγωγικές δυνάμεις που κληροδοτεί ο καπιταλισμός. Ωστόσο, η πλήρης ανάπτυξη και η εδραίωση του νέου τρόπου παραγωγής προϋποθέτει τις δικές του παραγωγικές δυνάμεις, που θα είναι ασύγκριτα πιο εξελιγμένες από εκείνες του καπιταλισμού, δηλαδή την πλήρως εκμηχανισμένη και αυτοματοποιημένη παραγωγή που υπό την εργατική κρατική εξουσία θα επιτρέψει την εμβάθυνση των κομμουνιστικών σχέσεων παραγωγής (πλήρη επικράτηση της κοινωνικής ιδιοκτησίας, κατάργηση των αντιθέσεων μεταξύ χειρωνακτικής και πνευματικής εργασίας, πόλης και υπαίθρου κ.ά., αμοιβή των παραγωγών ανάλογα με τις ανάγκες τους, σημαντικός περιορισμός του εργάσιμου χρόνου λόγω της αύξησης της παραγωγικότητας της εργασίας), β) Πολύ σωστά επισημαίνεται στις Θέσεις η αναντιστοιχία ανάμεσα στην εκτεταμένη εφαρμογή των νέων τεχνολογιών στη βιομηχανία παραγωγής μέσων παραγωγής, όπως η πολεμική βιομηχανία και η διαστημική αφ' ενός και στην καθυστερημένη εφαρμογή τους σε βιομηχανικούς κλάδους παραγωγής ειδών άμεσης κατανάλωσης αφ' ετέρου. Παρόλα αυτά, πρέπει να εξεταστεί περισσότερο ο ρόλος που επιτέλεσε η συγκεκριμένη καθυστέρηση στην ανατροπή του σοσιαλισμού, καθώς αφ' ενός, λειτουργούσε ανασταλτικά στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και άρα και των κομμουνιστικών παραγωγικών σχέσεων και αφ' ετέρου, καθιστούσε τη σοβιετική οικονομία ευάλωτη σε συνθήκες αναγκαστικής συνύπαρξης με ανεπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες, προκαλώντας ταυτόχρονα, και τη δυσαρέσκεια μέρους των μαζών λόγω προβλημάτων της τροφοδότησης της αγοράς με προϊόντα, της ενίοτε κακής ποιότητάς τους κ.ά.
• Πρέπει να προσεχτεί ιδιαίτερα ο ρόλος του εποικοδομήματος, κυρίως η οργάνωση του νέου τύπου κράτους και να αντληθούν διδάγματα σχετικά με το ρόλο που διαδραμάτισαν οι όποιες στρεβλώσεις στο συγκεκριμένο τομέα. Το προλεταριακό κράτος είναι κατά τα λεγόμενα των κλασικών «κράτος τύπου Κομμούνας», με ό,τι αυτό σημαίνει: α) Εργατικές επιτροπές τύπου Σοβιέτ που αποτελούν ταυτόχρονα φορείς τόσο νομοθετικής όσο και εκτελεστικής εξουσίας - που σε καμιά περίπτωση δεν ταυτίζεται με τον αστικό πολυκομματισμό - με κατοχυρωμένο παράλληλα, τον καθοδηγητικό ρόλο του Κομμουνιστικού Κόμματος. Επιβάλλεται συνεπώς, η ιδιαίτερη μελέτη του ρόλου που επιτέλεσε στην ανατροπή του σοσιαλισμού το πολιτικό σύστημα σοσιαλιστικών χωρών, όπως η Ουγγαρία, στο οποίο, αν και με περιορισμούς, λειτουργούσε ο αστικός πολυκομματισμός. β) Δυνατότητα ανάκλησης των κρατικών λειτουργών ανά πάσα στιγμή και σταδιακό ξερίζωμα της γραφειοκρατίας, γ) Εργατικό έλεγχο στην παραγωγή και οργάνωση της προλεταριακής δημοκρατίας με πυρήνα την παραγωγική μονάδα (παραγωγικές κολεκτίβες), δ) Ενοπλο λαό. Οσον αφορά το συγκεκριμένο ζήτημα πρέπει να τονιστεί η ανάγκη μόνιμης λειτουργίας εργατικής και λαϊκής πολιτοφυλακής με άρτια θεωρητική και πρακτική στρατιωτική εκπαίδευση, η οποία μαζί με τις μόνιμες στρατιωτικές δυνάμεις θα συναποτελεί βασικό μηχανισμό προάσπισης της εργατικής εξουσίας, ραχοκοκαλιά της άμυνας του σοσιαλιστικού κράτους.

Παρά τις όποιες - ελάχιστες πιστεύω - αδυναμίες θα μπορούσε κάποιος να εντοπίσει, οι Θέσεις της ΚΕ για το σοσιαλισμό μας υπενθυμίζουν:

• Πως αν και η ανθρωπότητα διανύει ακόμη τη φάση επικράτησης της αντεπανάστασης, η οριστική νίκη της σοσιαλιστικής επανάστασης και η οικοδόμηση του ανεπτυγμένου κομμουνισμού δεν είναι απλώς όραμα, αλλά νομοτέλεια που η εργατική τάξη και η πρωτοπορία της καλείται να κάνει πραγματικότητα, ίσως πιο σύντομα από ό,τι περιμένουμε.
• Πως εμείς, οι κομμουνιστές που θέλουμε να θεωρούμαστε - και είμαστε -πρωτοπορία του εργατικού κινήματος, πρέπει να πείθουμε τα ταξικά μας αδέλφια να στρατευτούν στην επαναστατική πάλη πρώτα απ' όλα με το προσωπικό μας παράδειγμα, με τη συνέπεια λόγων και έργων, δηλαδή με την ενεργό συμμετοχή μας σε κάθε φάση του ταξικού αγώνα. Και αυτό, όχι γιατί είμαστε «γεννημένοι ήρωες», αλλά επειδή η ίδια η καπιταλιστική βαρβαρότητα μας ωθεί στην υιοθέτηση μιας τέτοιας στάσης ζωής, αν θέλουμε να κρατήσουμε ζωντανό, ισχυρό και επίφοβο για τους εκμεταλλευτές το Κόμμα.

Συντροφικά

Συντρόφισσες και σύντροφοι,

Τα κομμουνιστικά κόμματα σε παγκόσμιο επίπεδο, όπως και το Κόμμα μας, στην πορεία της δράσης τους είναι πολλές φορές αναπόφευκτο να κάνουν και λάθη. Και πράγματι λάθη έχουν γίνει και στο δικό μας. Το βασικό χαρακτηριστικό όμως όλων των κομμουνιστικών κομμάτων πέρα από τις επιμέρους διαφορές τους είναι ότι έχουν μια κοινή βάση το Μαρξισμό- Λενινισμό. Αν αυτά πάψουν να υπάρχουν και χάσει την επαναστατικότητά του ένα κομμουνιστικό κόμμα, τότε γίνεται ρεφορμιστικό με άσπρα κολάρα, θυμόμαστε όλοι το πλήγμα που δέχτηκε το Κόμμα μας το 1989-1991. Παρ' όλα αυτά ούτε τότε χάσαμε την επαναστατικότητά μας.

Στα 90 χρόνια που πέρασαν, χωρίς αμφιβολία και αδυναμίες είχαμε και λάθη κάναμε. Σήμερα όμως δε μας επιτρέπεται να μη διδασκόμαστε από τα λάθη του παρελθόντος. Ο οπορτουνισμός, αριστερός και δεξιός, αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά μόνο με σωστή επαναστατική πολιτική και ιδεολογία που δεν μπορεί να αποκτήσει κανείς πάρα μόνο μέσα από τις γραμμές του Κόμματος. Αυτό μπορούμε να το πετύχουμε μόνο μέσα από δραστήριες και καλά οργανωμένες ΚΟΒ, που θα έρχονται σε άμεση επαφή με τον κόσμο, θα τον ενημερώνουν και θα παλεύουν από κοινού στο χώρο ευθύνης τους για τα προβλήματά τους.

Εκτιμώ, και βάσει της πείρας μου ως μέλος του Κόμματος 33 χρόνια τώρα, ότι κάνουμε σοβαρό λάθος αν πιστεύουμε ότι είμαστε οι μόνοι που γνωρίζουμε τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο λαός μας σήμερα. Ολοι εμείς που ερχόμαστε σε άμεση επαφή καθημερινά με τον κόσμο οφείλουμε να αφουγκραζόμαστε τα προβλήματά τους, να τα επεξεργαζόμαστε και με τη σειρά μας να τα μεταφέρουμε στα κομματικά μας στελέχη με στόχο τη λύση τους.

Εσωκομματικά πρέπει να αναπτύξουμε ακόμα περισσότερο τη συντροφικότητα, τη συνέπεια, τη συνειδητή πειθαρχία, την αυταπάρνηση, το δημοκρατικό συγκεντρωτισμό και την κριτική -αυτοκριτική, βασικά χαρακτηριστικά τα οποία πρέπει να έχει σήμερα ο κομμουνιστής. Με αυτά τα χαρακτηριστικά παλεύουμε με στόχο - εκτός των άλλων - να μεταλαμπαδεύσουμε τη γνώση και δράση του Κόμματος και μέσα στις γραμμές μας, αλλά και προς τα έξω. Ο στόχος αυτός αφορά τόσο τα κομματικά μέλη όσο και τα στελέχη και τα όργανα του Κόμματός μας.

Ακόμα θα ήθελα να τονίσω ότι πρέπει να επικεντρώσουμε την προσοχή μας στο μαζικό λαϊκό κίνημα με πρώτο το Εργατικό, δεύτερο το κίνημα γυναικών, την ΤΑ, τη Νεολαία-παιδί και τους αγρότες.

Τελευταίο άφησα το κίνημα ειρήνης γιατί κατά τη γνώμη μου η ειρήνη αποτελεί ζήτημα ζωτικό για όλο τον κόσμο και ο αγώνας για την επίτευξή της δεν μπορεί και δεν πρέπει να αφορά μόνο εμάς τους κομμουνιστές. Η πάλη μας για την ειρήνη δε σημαίνει μόνο εναντίωση στον πόλεμο, αλλά αγώνας για ζωή, ανάπτυξη, πολιτισμό, παιδεία, υγεία, εργασία. Είναι ξεκάθαρο ότι ειρήνη δεν μπορεί να υφίσταται σε ένα καπιταλιστικό σύστημα. Διαρκή και μόνιμη ειρήνη σε όλο τον κόσμο μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την ανατροπή του καπιταλιστικού συστήματος και την εξάλειψη του ιμπεριαλισμού. Αυτό είναι το μήνυμα που πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας και να παλεύουμε να το περάσουμε και σε όλο τον κόσμο.

Κλείνω με την πεποίθηση ότι το Κόμμα μας μετά το 18ο Συνέδριό του θα βγει πιο ατσαλωμένο.

Σύντροφοι, η συζήτηση για το σοσιαλισμό είναι αφ' εαυτού ένα πολύ θετικό γεγονός. Πρόκειται για θεμελιακό ζήτημα και αν δε δοθούν πειστικές επιστημονικές απαντήσεις στα ζητήματα του σοσιαλισμού και της επαναστατικής προοπτικής της εργατικής τάξης, ούτε βήμα δεν πρόκειται να κάνει το εργατικό κίνημα στην αντεπίθεσή του ενάντια στην αστική τάξη και τον παγκόσμιο ιμπεριαλισμό.

Κατ' αρχήν, είμαι σύμφωνος με αυτό που γράφεται στη θέση 2, ότι «ο σοσιαλισμός είναι η πρώτη βαθμίδα του κομμουνιστικού κοινωνικοοικονομικού σχηματισμού, δεν είναι αυτόνομος κοινωνικοοικονομικός σχηματισμός. Είναι ο ανώριμος πρώιμος κομμουνισμός». Θα προτιμούσα φυσικά την ορολογία του Λένιν, που μιλούσε για «ανολοκλήρωτο» κομμουνισμό και όχι τον όρο «πρώιμος» που τον χρησιμοποιούν κάποιοι ξεπεσμένοι καθηγητάδες της πρώην ΕΣΣΔ και της πρώην Γερμανικής Λαοκρατικής Δημοκρατίας για να δώσουν τον δικό τους χαρακτηρισμό του υπαρκτού σοσιαλισμού ως πρώιμου σοσιαλισμού, κλπ.

Οι Θέσεις όμως στη συνέχεια παρουσιάζουν το σοσιαλισμό - πρώτη φάση του κομμουνισμού ως μια κοινωνία όπου «συνεχίζεται η ταξική πάλη της εργατικής τάξης», υπάρχουν δηλαδή τάξεις, και όπου «είναι αναγκαία η ύπαρξη κράτους, που είναι η επαναστατική εξουσία της εργατικής τάξης, η δικτατορία του προλεταριάτου» (Θ. 2). Αυτό είναι βέβαια σύμφωνο με τη θεωρία του Στάλιν, αποτελεί όμως ωμή διαστρέβλωση του μαρξισμού - λενινισμού.

Οι κλασικοί διέκριναν τρία στάδια ανάπτυξης της κοινωνικής εξέλιξης μετά το τσάκισμα του αστικού κράτους και την εγκαθίδρυση της εργατικής εξουσίας: 1) Την περίοδο μετάβασης από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό - κομμουνισμό, το κράτος της οποίας είναι η δικτατορία του προλεταριάτου. 2) Το σοσιαλισμό - πρώτη φάση της κομμουνιστικής κοινωνίας, όπου οι τάξεις έχουν καταργηθεί, το πολιτικό κράτος έχει απονεκρωθεί και όπου έχουν καταργηθεί οι εμπορευματοχρηματικές σχέσεις και ο νόμος της αξίας και η διανομή γίνεται ανάλογα με την παρεχόμενη εργασία και 3) τον ολοκληρωμένο κομμουνισμό, όπου υπάρχει αφθονία αγαθών που επιτρέπει τη διανομή τους ανάλογα με τις ανάγκες^1.

Ο Μαρξ στην «Κριτική του προγράμματος της Γκότα» μιλάει για τα «μακρόχρονα κοιλοπονήματα», ύστερα από τα οποία προκύπτει η κομμουνιστική κοινωνία στην πρώτη της φάση. Δεν προκύπτει δηλαδή αμέσως μετά την ανατροπή της αστικής τάξης, αλλά ύστερα από μια μακρά μεταβατική περίοδο. Η μεταβατική περίοδος είναι αναγκαία και δεν εξαρτάται καθόλου από το επίπεδο ανάπτυξης τούτης ή της άλλης χώρας, είναι αναγκαία γιατί η εξάλειψη της ατομικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής και η απονέκρωση του κράτους δεν μπορεί να γίνει μεμιάς, ούτε με διαταγές, αλλά μόνο βαθμιαία.

Η μεταβατική περίοδος, που αρχίζει με το τσάκισμα του αστικού κράτους και την εγκαθίδρυση της δικτατορίας του προλεταριάτου, δεν τελειώνει όταν τα βασικά μέσα παραγωγής περάσουν στα χέρια του εργατικού κράτους και επιτευχθεί η συνεταιριστικοποίηση της μικρής αγροτικής και αστικής ιδιοκτησίας, όπως λαθεμένα νόμισε ο σ. Στάλιν, διαστρεβλώνοντας βάναυσα τους κλασικούς του επιστημονικού σοσιαλισμού. Η μεταβατική περίοδος τελειώνει εκεί που η κοινωνία δε χρειάζεται πλέον την ύπαρξη κράτους. Οταν όλα τα μέσα παραγωγής και ανταλλαγής περάσουν στα χέρια του προλεταριακού κράτους, τότε η ύπαρξη του κράτους γίνεται στον έναν τομέα μετά τον άλλο περιττή και το κράτος απονεκρώνεται. Σύμφωνα με τον Ενγκελς, το πέρασμα όλων των μέσων παραγωγής και ανταλλαγής στα χέρια του κράτους αποτελεί την τελευταία πράξη του κράτους σαν κράτος.

Ο Μαρξ κάνει διαφορισμό ανάμεσα στο κράτος της μεταβατικής περιόδου και στο κράτος στην πρώτη φάση της κομμουνιστικής κοινωνίας. Στην «Κριτική του προγράμματος της Γκότα», κατηγορεί τους συντάκτες του σχεδίου προγράμματος²γιατί δεν ασχολούνται ούτε με το κράτος της περιόδου αυτής, που είναι η δικτατορία του προλεταριάτου, αλλά ούτε και με το μελλοντικό κράτος στο σοσιαλισμό - πρώτη φάση της κομμουνιστικής κοινωνίας, που είναι το απονεκρωμένο πολιτικό κράτος.

Η μεταβατική περίοδος είναι, λοιπόν, μια ταξική ακόμα κοινωνία, μια κοινωνία όπου πραγματοποιούνται οι επαναστατικοί μετασχηματισμοί, με κυριότερο το μετασχηματισμό της ατομικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής και τη μετατροπή της σε κοινή ιδιοκτησία των ισότιμων συνεταιρισμένων παραγωγών. Η κρατική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής αποτελεί το βασικότερο μέτρο μετάβασης από την ατομική στην κοινή ιδιοκτησία. Είναι μια κοινωνία με κράτος, το κράτος της δικτατορίας του προλεταριάτου.

Η πρώτη φάση της κομμουνιστικής κοινωνίας (ο σοσιαλισμός), είναι ήδη κομμουνισμός, ανολοκλήρωτος κομμουνισμός. Είναι ήδη μια αταξική κοινωνία («ο καθένας είναι μόνο εργάτης, όπως κι ο άλλος»)³, μια κοινωνία χωρίς πολιτικό κράτος και γι' αυτό αυτή η κοινωνία δεν μπορεί να επιτευχθεί σε μία χώρα ή ομάδα χωρών, επιτυγχάνεται μόνο παγκόσμια και αυτό αποτελεί την τελική νίκη της προλεταριακής επανάστασης. Μόνο τότε η κοινωνική εξέλιξη γίνεται ανεπίστρεπτη και όχι στη μεταβατική περίοδο, όπως πιστέψαμε, βαφτίζοντάς τη σοσιαλισμό. Γιατί ακριβώς, μόνο τότε δε θα υπάρχουν πλέον κοινωνικές δυνάμεις στον πλανήτη που να ενδιαφέρονται για ένα πισωγύρισμα. Το ότι ο σοσιαλισμός - πρώτη φάση της κομμουνιστικής κοινωνίας είναι μια αταξική και ακρατική κοινωνία ήταν ακλόνητη αλήθεια της Γ΄ Διεθνούς και των κομμάτων της, όσο ζούσε ακόμα ο Λένιν. Ο ίδιος ο Στάλιν υπερασπιζόταν ως τα μέσα της δεκαετίας του 1920 αυτή τη μαρξιστικολενινιστική θέση. Το 1925 σε μια ομιλία του στο Πανεπιστήμιο Σβερντλόφ έλεγε: «Η δικτατορία του προλεταριάτου δεν είναι αυτοσκοπός. Η δικτατορία είναι το μέσο, ο δρόμος προς το σοσιαλισμό. Και τι είναι σοσιαλισμός; Σοσιαλισμός είναι το πέρασμα από την κοινωνία με δικτατορία του προλεταριάτου, στην κοινωνία χωρίς κράτος»⁴. Και το Γενάρη του 1926 μιλάει για «χρησιμοποίηση της εξουσίας του προλεταριάτου για την οργάνωση του σοσιαλισμού, για την εξάλειψη των τάξεων, για το πέρασμα στην αταξική κοινωνία, στη σοσιαλιστική κοινωνία»^5.Οταν ο Στάλιν μιλούσε ακόμα την μπολσεβίκικη γλώσσα, ήξερε ότι ο σοσιαλισμός είναι μια αταξική και ακρατική κοινωνία. Οταν όμως μετατράπηκε σε πολιτικό και θεωρητικό εκφραστή των διοικητικών και διευθυντικών στρωμάτων, της γνωστής μας γραφειοκρατίας, τότε όχι μόνο ο σοσιαλισμός, αλλά και ο ολοκληρωμένος κομμουνισμός είναι μια κοινωνία με κράτος!!!⁶

Το να αποδίδει κανείς στον Μαρξ, τον Ενγκελς και τον Λένιν την ιδέα ότι μπορεί να υπάρξει σοσιαλισμός - πρώτη φάση της κομμουνιστικής κοινωνίας με τάξεις και ταξική πάλη, με κατασταλτικούς μηχανισμούς και πολιτικό κράτος, με εμπορευματοχρηματικές σχέσεις και το νόμο της αξίας, δεν αποτελεί απλά μια χονδροειδή διαστρέβλωση του μαρξισμού - λενινισμού, αλλά μια γενική ακύρωση της επαναστατικής μας θεωρίας και υποβιβασμό της σε μια ανόητη μικροαστική κενολογία.

Σημειώσεις:

1. Βλ. α. Κ. Μαρξ: «Κριτική του προγράμματος της Γκότα», ΔΙΑΛΕΧΤΑ ΕΡΓΑ τ. II, σ. 24, βλ. Λένιν: «Ο μαρξισμός για το κράτος», Απαντα τ. 33, σ. 185

2. Κ. Μαρξ: «Κριτική του προγράμματος της Γκότα» ό.π. σ. 24

3. Κ. Μαρξ: «Κριτική του προγράμματος της Γκότα», ό.π. σ. 14

4. Στάλιν: Απαντα τ.7 σ. 175 - 176

5. Στάλιν: Απαντα τ. 8 σ. 36

6. Στάλιν: Απαντα τ. 14 σ. 441

Μελετώντας τις Θέσεις της ΚΕ για το 18ο Συνέδριο, σίγουρα, δεν θα καταλήξουμε σε δύο συμπεράσματα.

α. Δεν μπορούμε να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι γίνεται προσπάθεια εξωραϊσμού της εποχής ΣΤΑΛΙΝ.

β. Δεν μπορούμε να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι «προχωράμε» σε μια Σταλινοποίηση του ΚΚΕ.

Και τα δύο ζητήματα που τίθενται από σ/φους στον προσυνεδριακό διάλογο, φανερώνουν αδυναμία προσέγγισης σε μια κατασυκοφαντημένη εποχή του κομμουνιστικού κινήματος. Και το χειρότερο, όσοι τα ανακαλύπτουν καταλήγουν, όχι σε μια αντικειμενική θεώρηση της ιστορίας, αλλά σε προσωπικές απόψεις - θέσεις, χωρίς να έχουν το κουράγιο να επανατοποθετηθούν, κάτι που κάνει το ίδιο το ΚΚΕ. Να επανατοποθετηθεί δηλαδή σε ζητήματα της λεγόμενης περιόδου ΣΤΑΛΙΝ, που κάθε άλλο παρά κοντά στις σημερινές προσεγγίσεις ήταν. Και η επανατοποθέτηση αυτή νομίζω ότι βάζει τα πράγματα στην σωστή τους θέση.

Ακόμα χειρότερο βέβαια είναι ότι οι σ/φοι που θέτουν τέτοια ζητήματα τα θέτουν με αφοριστική διάθεση όπως: «Ο σοσιαλισμός που δεν γνωρίσαμε», ή για «όνειρα που θα χαθούν» ή με παράθεση τσιτάτων, την ίδια στιγμή που η δομή της άποψής τους στηρίζεται στον αφορισμό και στην «τσιτατολογία».

Η επαναφορά «στο τραπέζι» των «δικών της Μόσχας», ή η «εκτέλεση πρώην κομματικών στελεχών», στηρίζεται στην όχι επαναστατική αντίληψη της ταξικής πάλης.

Δεν στηρίζεται στις επαναστατικές συνθήκες που δημιουργούνται με την κατάληψη και την διατήρηση της εργατικής εξουσίας, και το αποκορύφωμα της ταξικής σύγκρουσης.

Απλά μεταφέρουν την κυρίαρχη άποψη από το 20ό Συνέδριο και μετά, (άποψη που άνθισε στους οπορτουνιστικούς χώρους του ευρωκομουνισμού), που δεν ήταν τίποτα άλλο παρά ο μικροαστισμός του επαναστάτη την ώρα της σύγκρουσης, διανθισμένος με ολίγη επανάσταση, των... Γαρυφάλλων.

Ακόμα - ακόμα, οι θιασώτες της άποψης περί δήθεν σταλινοποίησης του ΚΚΕ, ξεχνούν τα παραδείγματα της παρισινής κομμούνας, και την προσπάθειά της να διατηρήσει την εξουσία.

Η ουσία, όμως, δε βρίσκεται στο ότι ξεχνούν. Βρίσκεται στο ότι δεν μπορούν να ερμηνεύσουν τις επαναστατικές διαδικασίες που συντελούνται στη συγκεκριμένη περίοδο.

Βρίσκεται στο ότι δεν μπορούν να ερμηνεύσουν, ότι ο ΣΤΑΛΙΝ όχι ως πρόσωπο, αλλά ως κομμουνιστής, δέχθηκε την πιο λυσσαλέα επίθεση από την παγκόσμια αντίδραση και τον διεθνή οπορτουνισμό, με γνωστή βέβαια την κατάληξη του τελευταίου.

Αλήθεια, μήπως θυμούνται κάποιοι πώς αποκαλούσε η ντόπια αντίδραση τον ΧΑΡΙΛΑΟ ΦΛΩΡΑΚΗ, και τι επίθετα έβαζε δίπλα στο «Καπετάν Γιώτης»;

Οι απόψεις αυτές ξεκινάνε από την μη κατανόηση περί δημοκρατίας, ελευθερίας κ.λ.π. στο Σοσιαλισμό, στον καπιταλισμό, και σε περιόδους επαναστατικής πάλης.

Ακούγεται παράξενα, για καθηγητές, σχολιογράφους, Μαρξιστές, να μην αντιλαμβάνονται την διαφορετικότητα των ιστορικών περιόδων, και τις παραδόσεις - εμπειρίες του κάθε λαού.

Πέραν αυτών, υπάρχει και η κουτοπονηρίστικη άποψη που λέει: «μα καλά μετά το 20ό Συνέδριο το ΚΚΣΕ έγινε αυτόματα οπορτουνιστικό»;

Οχι βέβαια. Ο οπορτουνισμός αποδείχτηκε ότι ήταν μέσα στο κόμμα με συγκεκριμένους εκφραστές που βρήκαν την ευκαιρία με τον θάνατο του ΣΤΑΛΙΝ να βγουν στην επιφάνεια.

Μέσα στο «παλιό» με βάση τον διαλεκτικό υλισμό υπάρχει πάντα το «καινούργιο» που σε πρώτη ευκαιρία, και όταν οι συνθήκες είναι ώριμες, θα βγει στην επιφάνεια. (Εδώ το «παλιό» και το «καινούργιο» δεν χρησιμοποιούνται ως ποιοτικά στοιχεία, ή με το νόημα που έχουν).

Μήπως το ίδιο δεν έχει συμβεί και στο ΚΚΕ με την οπορτουνιστική ομάδα ΦΑΡΑΚΟΥ κ.λπ. το 1987- 1991; Γιατί είχαμε ξεχάσει, ότι «καλή η εμπιστοσύνη αλλά καλύτερος ο έλεγχος»;

Από το 1937 ακόμα με την «έκθεση και κλείσιμο στην Ολομέλεια της ΚΕ του ΠΚΚ(μπ) για τις ελλείψεις της κομματικής δουλειάς» Ο ΣΤΑΛΙΝ προειδοποιούσε: «...Δεν είναι παράξενο ότι μέσα σε αυτή την ατμόσφαιρα παραζάλης, ξιπασιάς και αυταρέσκειας, την ατμόσφαιρα των θριαμβολογιών και των θορυβωδών αλληλοεγκωμιασμών οι άνθρωποι ξεχνούν ορισμένα ουσιώδη γεγονότα, που έχουν πρωταρχική σημασία για τις τύχες της χώρας μας, οι άνθρωποι αρχίζουν να μην προσέχουν τέτοια δυσάρεστα γεγονότα, όπως είναι η καπιταλιστική περικύκλωση, οι νέες μορφές δολιοφθοράς ... Τι σημασία έχουν (λένε) όλα αυτά όταν εμείς υπερεκπληρώνουμε τα οικονομικά μας σχέδια; ...Καταστατικό του κόμματος, αιρετότητα των κομματικών οργάνων, λογοδοσία των κομματικών καθοδηγητών ενώπιον της κομματικής μάζας; Μα χρειάζονται όλα αυτά;.... Να ένα χειροπιαστό παράδειγμα του πόσο εύκολα και απλά κολλούν πολιτική τύφλωση ορισμένοι έμπειροι σ/φοι...»

Αυτή είναι μια από τις πολλές προειδοποιήσεις-διαπιστώσεις για του τι θα επακολουθούσε και θα φτάναμε στο 20ό συνέδριο.

Η κυρίαρχη θέση στο κείμενο των Θέσεων βέβαια είναι οι ανατροπές και πώς αυτές έγιναν, και όχι η περίοδος ΣΤΑΛΙΝ.

Μπορούμε να απαντήσουμε με δεκάδες επιχειρήματα και απόψεις. Να δούμε «την αξία του εμπορεύματος», να δούμε «το κοινωνικό προϊόν» κ.λπ. Να δούμε, τελικά, ζητήματα που τα ξέρουμε, και ακόμα ότι όλα αυτά έπρεπε να εφαρμοσθούν, αντί να τα αναμασάμε. Εδώ τα πράγματα είναι απλά.

Είναι απλά γιατί ο Μ/Λ δίνει απαντήσεις, και ταυτόχρονα είναι και ο μπούσουλας για την διαχείριση της εξουσίας στον Σοσιαλισμό, και γιατί η οικονομική θεωρία του Σοσιαλισμού δεν επιδέχεται παρεκκλίσεις ή παρεκτροπές. Δεν μπαίνει με την έννοια του δόγματος βέβαια, αλλά με την προϋπόθεση ότι οι όποιες συμπληρώσεις, αλλά και απορρίψεις σε ορισμένα ζητήματα, θα έχουν να κάνουν, όχι με την είσοδο από το παράθυρο του καπιταλισμού, αλλά με την θωράκιση του σοσιαλισμού.

Αντί, λοιπόν, να θεωρητικολογούμε για τις ανατροπές δεν έχουμε παρά να τις δούμε πάλι, με βάση το διαλεχτικό υλισμό.

Τα σκουλήκια στο τραπέζι δεν εμφανίζονται από τον Θεό, όταν δεν τα φέρνει κάποιο χέρι. Είναι αποτέλεσμα του σάπιου μήλου που είναι στην φρουτιέρα αλλά και των συνθηκών που επικρατούν γύρω γύρω. Εδώ το σάπιο μήλο είναι το κόμμα.

Προκύπτει λοιπόν άλλο ένα ερώτημα κάθε άλλο παρά απλό. Η ηγεσία του κόμματος ήταν σε θέση να παρακολουθήσει και να παρέμβει έτσι ώστε να αποφευχθούν οι παρεκκλίσεις;

Νομίζω ότι μέχρι το θάνατο του ΣΤΑΛΙΝ είχε αυτή την δυνατότητα, που μετά όχι μόνο την έχασε, αλλά και πρωτοστάτησαν στελέχη του ΚΚΣΕ στο να υπάρξουν οπορτουνιστικές παρεκκλίσεις βοηθούμενοι βέβαια και από την εκατόμβη θυμάτων του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου μεταξύ των οποίων και χιλιάδες κομματικά στελέχη πρώτης γραμμής.

Πέρα από αυτά όμως, εμείς σαν κόμμα πρέπει να σταθούμε και σε μερικά άλλα ζητήματα που έχουν να κάνουν και με την λειτουργία του ΚΚΣΕ, έτσι ώστε να τα έχουμε ως «παραδείγματα προς αποφυγήν» σήμερα αλλά και στο μέλλον.

Σε ποιο βαθμό λειτούργησε ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός;

Τα κομματικά στελέχη ήταν κάτω από τον διαρκή έλεγχο της εργατικής τάξης και των μελών;

Πώς γινόταν η ανάδειξη των στελεχών; Επρεπε τα διευθυντικά στελέχη να είναι ταυτόχρονα στελέχη του κόμματος, με ό,τι συνεπάγεται αυτό για τη δυνατότητα άσκησης ελέγχου στους διευθυντές τους;

Το «αναγκαίο κακό» κατά τον ΛΕΝΙΝ, οι επαγγελματίες επαναστάτες, (επαγγελματικά στελέχη) ήταν σε τέτοιο επίπεδο ώστε να θυσιάσουν την θέση τους στον κρατικό και τον κομματικό μηχανισμό ασκώντας κριτική στις παρεκκλίσεις που έβλεπαν;

Στις Θέσεις της ΚΕ δεν μπαίνει ξεκάθαρα, για του τι κόμμα ήταν το ΚΚΣΕ μετά το 20ό Συνέδριο. Γιατί κομμουνιστικό δεν μπορεί να ήταν μέχρι την τελική ανατροπή. Αυτό το ζήτημα πρέπει να ξεκαθαρίσει γιατί έτσι απαλλαγμένοι από τις οποιεσδήποτε συναισθηματικές καταστάσεις θα μπορέσουμε να δούμε καλύτερα τα πράγματα.

Συμπερασματικά λοιπόν, και αφού ξεκαθαρίσουμε με την αμοιβή στον σοσιαλισμό, ή τις εμπορευματικές σχέσεις, ή με την αξία του προϊόντος, θα πρέπει να δούμε εκείνες τις ασφαλιστικές δικλίδες που να προστατεύουν το καταστατικό του κόμματος από τις παραβιάσεις του.

Οι ανατροπές και η μη αντίσταση σε αυτές, ήταν καθαρά θέμα καταστατικού και λειτουργίας του κόμματος. Μιας λειτουργίας που κατά τα φαινόμενα και τα αποτελέσματα είχε προσαρμοσθεί στα μέτρα της λειτουργίας του κράτους, όταν αυτό είχε οδηγηθεί σε Σοσιαλιστική καρικατούρα μετά το 20ό συνέδριο, με συνεχείς διολισθήσεις.

Ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός δεν φτάνει στο να αποφευχθούν παραβιάσεις στη λειτουργία του κόμματος, γιατί μπορεί σε κάποια χρονική στιγμή, η ίδια η πλειοψηφία, να είναι αντικομματική, όταν έχουν δημιουργηθεί από τα πριν εκείνες οι συνθήκες που θα έχουν αναδείξει μια τέτοια πλειοψηφία. Και αυτό θα γίνει, όταν οι μειοψηφούσες απόψεις, δεν μπαίνουν στην βάσανο της αξιολόγησης με καταστατικά και ιδεολογικά κριτήρια, αλλά αξιολογούνται με βάση την αντίθεση στην κυρίαρχη άποψη που μπορεί να είναι και οπορτουνιστική.

Ελπίζω σ/φοι να συνέβαλα στον διάλογο του 18ουΣυνέδριου του ΚΚΕ και επίσης ελπίζω, ότι κάποια μέρα θα δικαιωθούν οι σ/φοι εκείνοι που δεν τα κατάφεραν να γίνουν μέλη του κόμματος, γιατί ανοιχτά είχαν εκφράσει την αντίθεσή τους στο 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ, και στη διάλυση των ΚΟ του ΚΚΕ που ήταν κι αυτή συνέπεια του 20ού Συνεδρίου.