1r3r1k/4Nppp/5b2/qppP4/6P1/1P1Q1P2/P1P5/1K1RR3 w- - 0 1

Παίζουν τα Λευκά. Ματ σε 3 κινήσεις.

Λύση

1.Βxθ7+ Ρxθ7 2.Πθ1+ Αθ4 3.Πxθ4#

2.

r2k3r/pp3pb1/3p3p/1BpP2p1/Q7/P1P2q2/1P3P2/R3R1K1 w - - 0 1

Παίζουν τα Λευκά. Βρείτε πώς κερδίζουν.

Λύση

1. Αε8 Βζ5 (γιατί αν προσπαθήσει να ξεφύγει με Ργ7 θα γίνει ματ στο β5 μετά από 2. Βδ7+ και καταδίωξη της Β. Ενώ αν Πxε8 2.Πxε8+ Ργ7 3.Πxα8 τα Λευκά κερδίζουν πολύ υλικό. Τέλος αν 1...β5 2.Βα5+ Ργ8 3.Βα6+ αποφασίζει) 2. Πε6!! ζxε6 3. Βδ7#

3.

2b1rnk1/r1q2ppp/4pb2/2p1N2Q/2P1B3/1P6/1B3PPP/3R1RK1 w - - 0 1

Παίζουν τα Λευκά. Βρείτε πώς αποκτούν αποφασιστικό πλεονέκτημα.

Λύση

1. Πδ7 (αν Ιxδ7 2. Αθ7+ Ρθ8 3.Ιζ7#) 2. Αxδ7 Αxθ7+ (η θυσία αυτή για να ελευθερώσει το τετράγωνο η6) 3.Ιxθ7 Bxζ7+ Ρθ8 4. Ιη6 #

4.

5r2/4prkp/3q2p1/2pP1n2/N1Q2R2/1P4PP/P5K1/4R3 b - - 0 1

Παίζουν τα Μαύρα. Βρείτε πώς αποκτούν πλεονέκτημα.

Λύση

1...η5 2.Πη4 (αν Πζ3 για να κρατάει και το η3 τετράγωνο τότε 2...Ιθ4+ 3.ηxθ4 Πxζ3 κερδίζουν υλικό και η επίθεση συνεχίζει με αμείωτη ένταση -+) Ιε3+ (να ανοίξει ο δρόμος των Πύργων για επίθεση χωρίς να χάσει τέμπο) 3.Πxε3 Πζ2+ 4.Ρη1 Βζ6 5.Πζ4 (δεν μπορεί να κρατήσει την απειλή με 5.Πε1 γιατί 5...Πη2+!! 6.Ρθ1 Πθ2+!! 7.Ρxθ2 και το ματ δεν αποφεύγεται) 5...ηxζ4 6.Πε6 (όχι 6.Ρxζ2 ζxε3+ και ματ σε λίγες κιν.) 6...Βα1+ 7.Ρxζ2 ζxη3+ 8.Ρη2 Βxα2+ ! (όχι Πζ2+ και Βη1+ γιατί έτσι η επίθεση σβήνει) 9. Πε2 Πζ2+ ! (μοναδικές) 10. Ρxη3 Βxε2! και κερδίζει (όχι 10...Πxε2, γιατί τα Λευκά παίρνουν την ισοπαλία με διαρκές Σαχ).

Ολοκληρώθηκε το τουρνουά του Chessable Masters, το τρίτο μιας σειράς διαδικτυακών τουρνουά που ξεκίνησαν με πρωτοβουλία του παγκόσμιου πρωταθλητή Κάρλσεν ως απάντηση στο πάγωμα των αγώνων λόγω της επιδημίας του κορονοϊού. Ο Magnus Carlsen αναδείχθηκε νικητής και σε αυτό το τουρνουά, αφού επικράτησε στον τελικό του νεαρού Ολλανδού GM AnishGiri. Να θυμίσουμε εδώ πως είχε νικήσει και στο πρώτο τουρνουά της σειράς, εξασφαλίζοντας μια θέση στον τελικό των τουρνουά, με τον οποίο θα ολοκληρωθεί αυτή η πρωτοβουλία. Στη φάση των νοκ άουτ, όπως παρακολουθήσαμε ήδη από τη στήλη μας σε προηγούμενο φύλλο, τα ζευγάρια που προέκυψαν στα νοκ άουτ ματς ήταν τα εξής: 1) Magnus Carlsen - Fabiano Caruana 2) Ian Nepomniachtchi - Vladislav Artemiev 3) Ding Liren - Hikaru Nakamura 4) Anish Giri - Alexander Grischuk. Στα ημιτελικά προκρίθηκαν οι Carlsen, Nepomniachtchi, Ding Liren και Anish Giri. Ο Carlsen αφού νίκησε το νούμερο 2 της παγκόσμιας κατάταξης Caruana με σκορ 2-0, επανέλαβε το ίδιο και με τον Ding Liren, νούμερο 3 της παγκόσμιας κατάταξης.

Στα αξιομνημόνευτα του τουρνουά ήταν η ήττα του Ding Liren από διακοπή της σύνδεσης του ίντερνετ, στον πρώτο αγώνα του ματς εναντίον του Carlsen. Ο οποίος στον επόμενο αγώνα έκανε fair play χάνοντας την Βασίλισσα και τον αγώνα στην 4η κίνηση !

Εικονογράφηση σε έργο του Jacobus de Cessolis

Οι οπαδοί του όμως διευρύνονται ανάμεσα στον απλό κλήρο και δεν συμμορφώνονται εύκολα με την απαγόρευση, αλλά συνεχίζουν κρυφά να ασχολούνται με το σκάκι. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση ενός ενθουσιώδη ιερέα σκακιστή, ο οποίος, ως απάντηση στο διάταγμα που απαγόρευε στους κληρικούς να έχουν ακόμη και σκακιστικά κομμάτια ή σκακιέρα στο σπίτι τους, εκείνος επινόησε μια κρυφή πτυσσόμενη σκακιέρα, που μόλις αναδιπλωνόταν (έκλεινε) έμοιαζε με δύο βιβλία που βρίσκονταν δίπλα δίπλα!

Πέρα από το γεγονός ότι οι ιερείς και τα μοναστήρια παίζουν έναν σημαντικό ρόλο στην ιστορική έρευνα για την περίοδο που το σκάκι «εισέβαλε» στην Ευρώπη, το ιδιαίτερα ενδιαφέρον αυτής της εποχής είναι ότι τελικά η εκκλησία με τη στάση της συνέβαλε - έστω και ακούσια - στην εξέλιξη του ίδιου παιχνιδιού. Γνωρίζουμε για παράδειγμα πως εκείνη την περίοδο συνυπήρχαν διάφορες παραλλαγές του σκακιού, όπως το να χρησιμοποιούν οι παίκτες ζάρια, για να γίνεται πιο γρήγορο το παιχνίδι.

Στην προσπάθεια όμως να διαφοροποιηθεί το σκάκι από τα άλλα τυχερά παιχνίδια, αυτή η παραλλαγή εγκαταλείφθηκε, με την ελπίδα πως έτσι θα γλιτώσει και θα εξαιρεθεί από τις εκκλησιαστικές και κρατικές απαγορεύσεις! Μάταια, βέβαια, γιατί η στάση της εκκλησίας δεν άλλαξε. Τα ζάρια, που στόχο είχαν να κάνουν πιο γρήγορο το αργό παιχνίδι των Αράβων, σιγά σιγά αποσύρθηκαν και, κάπως έτσι, η κατοπινή αναζήτηση για τις αλλαγές στο παιχνίδι οδήγησε στη σημερινή του μορφή.

Καθώς διαμορφώνεται ήδη μια πιο θετική αντιμετώπιση του σκακιού από ορισμένα μοναστικά τάγματα της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας, όπως των Βενεδικτινών και των Δομινικανών, η στάση της εκκλησίας αρχίζει σταδιακά να αλλάζει, όταν ορισμένοι επιφανείς εκπρόσωποί της το χρησιμοποιούν για μια σειρά «ηθικά διδάγματα».

Ορισμένοι για παράδειγμα ανακαλύπτουν στο σκάκι την αλληγορική βούληση του θεού για την «τάξη που επικρατεί στη Γη», ενώ άλλοι το χρησιμοποιούν ως μέσο διδασκαλίας, για να δείξουν τη «μάχη ανάμεσα στο καλό και το κακό». Πιο επιφανής εκπρόσωπος αυτής της αλλαγής είναι ο Jacobus de Cessolis ²με το έργο του «Demoribus hominumet deofficiis nobiliumsuper ludoscaccorum» ή αλλιώς «Αθώα Ηθική», που γράφτηκε στα τέλη του 13ου αιώνα.

Το βιβλίο ασχολήθηκε με το σκάκι ως αλληγορία της κοινωνίας, όπου κάθε κομμάτι, ακόμη και κάθε πιόνι ξεχωριστά, αντιπροσώπευε κοινωνικές τάξεις και επαγγέλματα. Για καθεμία από αυτές τις τάξεις, το βιβλίο υποδείκνυε κι έναν κατάλληλο τρόπο συμπεριφοράς.

Βέβαια ο κλήρος δεν αντιπροσωπεύεται μέσα σε αυτήν την «αλληγορία», αφού στέκεται πάνω και έξω από τη σκακιέρα. Τα πιόνια που αναφέρονται στους φτωχούς ανθρώπους είναι το πιο πρωτότυπο και αξιοσημείωτο του έργου. Δεν αντιπροσωπεύουν όλα μία ομάδα, αλλά υπάρχει διαφοροποίηση μεταξύ τους, έτσι ώστε το καθένα να είναι τυπικό δείγμα για κάποια ομάδα επαγγελμάτων (π.χ. αγρότες - χτίστες κ.λπ.).

Οπως μας πληροφορεί στον πρόλογό του ο συγγραφέας, έγραψε το βιβλίο αυτό «πεισμένος από τα αιτήματα πολλών αδελφών της τάξης μας και διαφορετικών κοσμικών ανθρώπων». Ενώ και η Jenny Adams³δίνει μια ενδιαφέρουσα εξήγηση για το έργο του Cessolis, πως «αισθάνεται ελεύθερος να φανταστεί εκ νέου το κράτος με τρόπο που έσπαγε τις προηγούμενες αναπαραστάσεις της πολιτικής τάξης, οι οποίες παρουσίαζαν το κράτος ως ένα ενιαίο ανθρώπινο σώμα».

Συνεχίζεται...

1. Ο βασιλιάς της Γαλλίας Λουδοβίκος IX, αφού γύρισε από μία σταυροφορία το 1254, έβγαλε διάταγμα για την απαγόρευση του σκακιού. Λίγο αργότερα, το 1260, ο Ερρίκος Γ' της Αγγλίας έπαιρνε παρόμοια απόφαση απευθυνόμενος στους ιερείς.

2. Ο Jacobus de Cessolis (1250-1322), από τη Λομβαρδία της Ιταλίας, ήταν μοναχός του τάγματος του Αγίου Δομίνικου, συγγραφέας του πιο διάσημου ηθικού βιβλίου για το σκάκι στο Μεσαίωνα, γραμμένο στα Λατινικά. Χρησιμοποίησε το σκάκι ως βάση για μια σειρά από κηρύγματα σχετικά με την ηθική. Ο Cessolis μετακόμισε αργότερα από το Μιλάνο στη Γένοβα και έγινε ο εκπρόσωπος της Ιεράς Εξέτασης στο μοναστήρι του San Domenico. Το χειρόγραφο του Cessolis για το σκάκι πιστεύεται ότι είναι το πιο αντιγραμμένο χειρόγραφο από οποιαδήποτε άλλα μεσαιωνικά έργα και βρέθηκε σχεδόν σε κάθε ιταλική βιβλιοθήκη.

3. Power Play, The Literature and Politics of Chess in the Late Middle Ages, εκδ. University of Pennsylvania Press ( 2006), Jenny Adams