Στις 11 παρά τέταρτο ώρα Ελλάδας, το βράδυ της περασμένης Πέμπτης, η αποστολή «Perseverance» («Επιμονή») της NASA προσεδάφισε το νέο ομώνυμο και μεγαλύτερο από κάθε άλλη φορά (συγκεκριμένα σε μέγεθος αυτοκινήτου) ρόβερ, που θα συνεχίσει την εξερεύνηση της επιφάνειας του κόκκινου πλανήτη, παίρνοντας τη σκυτάλη από τους δύο μικρότερους προκατόχους του, το «Curiosity» και το «Opportunity». Η προσεδάφιση του ρόβερ έγινε μέσα στον διαμέτρου 50 χιλιομέτρων κρατήρα Τζεζέρο, που ήταν κάποτε λίμνη, στο μακρινό παρελθόν του Αρη, όταν ο πλανήτης είχε υγρό νερό στην επιφάνειά του.

Το «Perseverance» μπήκε με ταχύτητα 20.000 χιλιομέτρων την ώρα στην αραιή ατμόσφαιρα του Αρη και μείωσε το μεγαλύτερο μέρος αυτής της ταχύτητας μέσω της τριβής με αυτήν, προστατευμένο πίσω από μια θερμοασπίδα. Στη συνέχεια και ενώ η διαστημοσυσκευή έτρεχε ακόμη με υπερηχητική ταχύτητα άνοιξε ένα αλεξίπτωτο, που την επιβράδυνε περαιτέρω. Τελικά ο υπολογιστής του σκάφους πυροδότησε τους πυραυλοκινητήρες ανάσχεσης και λειτουργώντας ως ουράνιος γερανός κατέβασε το ρόβερ με συρματόσχοινα στην επιφάνεια. Τεχνητοί δορυφόροι του Αρη από προηγούμενες αποστολές παρακολούθησαν όλη τη διαδικασία και επιβεβαίωσαν την προσεδάφιση, στέλνοντας το μήνυμα της επιτυχίας στο κέντρο ελέγχου της NASA στη Γη, όπου έφτασε 11 λεπτά αργότερα, τρέχοντας με την ταχύτητα του φωτός.

Το ρόβερ «Perseverance», που πρόκειται να κάνει εξερευνητικές διαδρομές στην επιφάνεια του Αρη για τουλάχιστον ένα έτος, είναι πυρηνοκίνητο, χρησιμοποιώντας 4,8 κιλά πλουτωνίου ως πηγή Ενέργειας, καθώς το μέγεθός του είναι τέτοιο που τα φωτοβολταϊκά κελιά δεν θα μπορούσαν να το εξυπηρετήσουν. Στον εξοπλισμό του περιλαμβάνονται ένα λέιζερ που μπορεί να αεριοποιήσει πετρώματα, ένα ραντάρ που μπορεί να δει αρκετά βαθιά μέσα στο έδαφος, υψηλής ανάλυσης πανοραμικές κάμερες και κάμερες που μπορούν να συλλάβουν στερεογράμματα και να πάρουν κοντινές λήψεις πετρωμάτων. Επίσης όργανα για την παρακολούθηση των ήχων του πλανήτη, των καιρικών φαινομένων (π.χ. ανεμοστρόβιλοι), ακόμη και μια πειραματική συσκευή για την παραγωγή οξυγόνου από το διοξείδιο του άνθρακα της αραιής αρειανής ατμόσφαιρας. Ισως πιο πρωτότυπο απ' όλα είναι το μικρό ελικοπτεράκι τύπου drone (με τέσσερις έλικες), που φέρει το ρόβερ στην κοιλιά του και το οποίο πρόκειται να είναι η πρώτη γήινη συσκευή που θα εξερευνήσει τον Αρη από αέρος και ιδιαίτερα τα απότομα και γενικά δυσπρόσιτα σημεία του, όπως στις πλαγιές του κρατήρα, εκεί που το ρόβερ δεν μπορεί να πάει.

Η συσκευή παραγωγής οξυγόνου, εφόσον έχει θετικά αποτελέσματα, θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια μεγαλύτερη εκδοχή της, που θα παρήγαγε οξυγόνο για την πρώτη επανδρωμένη αποστολή στον Αρη. Αλλά και το ελικοπτεράκι θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από αστροναύτες για τη γρήγορη ανίχνευση της γύρω περιοχής, ώστε να εντοπίζονται χρήσιμα για τη διαμονή ή ενδιαφέροντα για εξερεύνηση σημεία. Η αποστολή «Perseverance» είναι ένας ρομποτικός γεωλόγος και κινητός αστροβιολόγος και θα επικεντρώσει ιδιαίτερα στην αναζήτηση και ανάλυση πετρωμάτων, που ίσως περικλείουν το αποτύπωμα της ύπαρξης ζωής στο παρελθόν του Αρη.

Ο Αρης είναι ο κοντινότερος από πλευράς απόστασης, αλλά έως ένα βαθμό και από πλευράς χαρακτηριστικών πλανήτης του ηλιακού συστήματος. Αν και τώρα πια είναι μια παγωμένη και αφιλόξενη έρημος, πριν από δισεκατομμύρια χρόνια ήταν πιο θερμός και υγρός και ενδεχομένως κατάλληλος για την εμφάνιση ζωής. Αν βρεθούν απολιθώματα κάποιου είδους μικροβίων, θα εδραιώσουν την αντίληψη ότι η ζωή εμφανίζεται όπου τύχει να υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες και αυτό μπορεί να συμβαίνει σε εκατομμύρια πλανήτες μέσα στον Γαλαξία και σε κάθε γαλαξία.

Ο κρατήρας Τζεζέρο, που είναι γεμάτος ιζήματα σαν αυτά που υπάρχουν στις λίμνες και στα δέλτα των ποταμών, έχει και μια άλλη σημαντική ιδιαιτερότητα: Βρίσκεται μέσα στο Syrtis Major, ένα ηφαιστειογενές σύμπλεγμα που σχηματίστηκε πριν από 3,8 δισεκατομμύρια χρόνια και δίπλα στη λεκάνη Isidis Planitia, έναν γιγαντιαίο κρατήρα πρόσκρουσης, που σχηματίστηκε εκατό εκατομμύρια χρόνια πριν από το σύμπλεγμα. Ετσι, ο κρατήρας Τζεζέρο έχει δεχτεί τις επιδράσεις και των δύο αυτών γεωλογικών γεγονότων της αρειανής ιστορίας.

Από τα 50 σκάφη που έχουν σταλεί στον Αρη από τη δεκαετία του 1960 μέχρι σήμερα, μόνο 5 της NASA (ένα από αυτά είναι το «Perseverance») έχουν διατρέξει την επιφάνεια του πλανήτη. Το τμήμα προσεδάφισης της αποστολής «Tianwen-1» της Κίνας, αν όλα πάνε καλά, τον ερχόμενο Μάη θα γίνει το έκτο ρόβερ στον Αρη. Μέρος της αποστολής του «Perseverance» είναι να συλλέξει δείγματα από ενδιαφέρουσες περιοχές, που θα τοποθετήσει σε ειδικά δοχεία, αφήνοντάς τα σε διάφορα σημεία της πορείας του, ώστε να περισυλλεγούν από επόμενη ρομποτική αποστολή, που θα πραγματοποιηθεί από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ESA). Στόχος είναι μέσα στους επόμενους 12 μήνες να έχουν συλλεχθεί τουλάχιστον 20 δείγματα, τα οποία όταν έρθουν στη Γη θα αποτελούν στο σύνολό τους ένα δείγμα μισού κιλού από μερικά από τα πιο ενδιαφέροντα σημεία της επιφάνειας του Αρη.

Ισως για πρώτη φορά οι αστρονόμοι να είδαν με οπτικό τηλεσκόπιο έναν πλανήτη να περιφέρεται γύρω από το άστρο του στην κατοικήσιμη ζώνη, δηλαδή την περιοχή όπου είναι δυνατή η ύπαρξη νερού σε υγρή μορφή και κατ' επέκταση πιθανή η εμφάνιση ζωής σε αυτόν. Η ύπαρξη του πλανήτη δεν έχει επιβεβαιωθεί και φυσικά δεν του έχει αποδοθεί ακόμη κάποιο όνομα. Παραμένει μια μικρή ομάδα πίξελ (εικονοστοιχείων) σε μια οθόνη υπολογιστή, ένα πιθανό γνήσιο σήμα μέσα σε μια θάλασσα θορύβου.

Αν αποδειχτεί ότι πράγματι πρόκειται για πλανήτη, δυστυχώς δεν θα πρόκειται για κάτι παρόμοιο με τη Γη. Θα είναι κάτι σαν θερμός Ποσειδώνας, δηλαδή 5 έως 7 φορές μεγαλύτερος από τη Γη, από αυτούς που έχουν αποδειχτεί ήδη από προηγούμενες αστρονομικές παρατηρήσεις πολύ συνήθεις μέσα στον Γαλαξία. Αλλά ακόμη κι αν καλύπτεται από πυκνά αέρια και ενδεχομένως είναι αεριώδης, μην έχοντας επιφάνεια για να σταθεί κάποιος, θα είναι ο πρώτος που διαπιστωμένα θα βρίσκεται στην κατοικήσιμη ζώνη. Κανένας άλλος εξωπλανήτης δεν έχει εντοπιστεί οπτικά σε αυτή την περιοχή γύρω από το άστρο του, εξαιτίας της λάμψης του άστρου που συνήθως τυφλώνει τα τηλεσκόπια, όταν αναζητούν κάτι τόσο κοντά του.

Αλλά σαν να μην έφτανε η ιδιαιτερότητα της τοποθέτησης μέσα στην κατοικήσιμη ζώνη, ο πιθανός εξωπλανήτης ικανοποιεί τα πιο απίθανα όνειρα των αστρονόμων, καθώς περιφέρεται γύρω από ένα άστρο παρόμοιο με τον Ηλιο, τον Αλφα Κενταύρου Α, μέλος ενός τριπλού αστρικού συστήματος, που τυχαίνει να είναι το κοντινότερο στη Γη, απέχοντας κάτι λιγότερο από 4,5 έτη φωτός! Λόγω της εγγύτητάς τους και τα άλλα δύο μέλη του τριπλού συστήματος, ένα λίγο μικρότερο από τον Ηλιο άστρο, ο Αλφα Κενταύρου Β και ο μικροσκοπικός κόκκινος νάνος που ονομάζεται Εγγύτατος Κενταύρου, αποτελούν επίσης στόχους των αστρονόμων, που ήδη έχουν ανιχνεύσει με άλλες τεχνικές δύο πλανήτες γύρω από τον Εγγύτατο, μεταξύ τους και έναν βραχώδη πλανήτη γύρω από την κατοικήσιμη ζώνη αυτού του άστρου.

Τα νέα ευρήματα προέρχονται από μια διεθνή προσπάθεια ανακάλυψης εξωπλανητών, κατά την πρώτη χρήση του οργάνου NEAR, άμεσης φωτογράφησης εξωπλανητών, που λειτουργεί στο Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο (VLT) του Νότιου Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου (ESO) στη Χιλή. Το σήμα προέκυψε από την ανάλυση 100 ωρών παρατηρήσεων κατά τη διάρκεια 10 νυχτών την άνοιξη του 2019. Οσο κι αν φαίνεται παράξενο, οι επιστήμονες που ανακάλυψαν τον πιθανό εξωπλανήτη εύχονται να μην είναι πραγματικός, γιατί αν είναι, μειώνει την πιθανότητα να βρεθεί στην κατοικήσιμη ζώνη του Αλφα Κενταύρου Α κάποιος μικρότερος πετρώδης πλανήτης, που θα μοιάζει με τη Γη. Δυστυχώς το κλείσιμο των αστεροσκοπείων λόγω της πανδημίας Covid-19 δεν έχει επιτρέψει ακόμη να γίνει νέα σειρά παρατηρήσεων, που θα μπορούσε να επιβεβαιώσει ή διαψεύσει την ύπαρξη του «κοντινού» εξωπλανήτη.