Κυριακή 20 Ιούλη 2003
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
Τα «χημικά όπλα» των εντόμων

Σφήκες, μέλισσες, κόκκινα μυρμήγκια είναι όλα τους μέλη της τάξης των υμενοπτέρων και είναι οι συνήθεις δράστες των επώδυνων τσιμπημάτων, που νιώθει κάθε άνθρωπος στη ζωή του κατά μέσο όρο 3 με 4 φορές. Μόνο τα θηλυκά αυτών των ειδών εντόμων τσιμπάνε και το φύλο, ή μάλλον μια ιδιομορφία της αναπαραγωγικής τους διαδικασίας, είναι η αιτία που τους έδωσε τη δυνατότητα να τσιμπάνε.

Ολα άρχισαν την Ιουρασική Περίοδο, με ένα άγνωστο είδος παρασιτικής σφήκας. Αυτές οι σφήκες χρησιμοποιούν μια αιχμηρή προέκταση της κοιλιάς τους για να τοποθετούν τα αυγά τους σε ζωντανές κάμπιες, προνύμφες σκαθαριών και άλλα κακότυχα θύματα. Συνήθως τοποθετούν ένα αυγό σε κάθε κάμπια. Μερικά είδη έχουν μια αγκαθωτή λόγχη στην άκρη του ωοαποθετήρα για να μπορούν να πριονίζουν τη σάρκα και να εναποθέτουν το αυγό μέσα στο σώμα. Το αυγό της σφήκας εκκολάπτεται και η προνύμφη αρχίζει να τρέφεται από το ζωντανό ξενιστή μέχρι να τον ξεζουμίσει στην κυριολεξία, ή στην περίπτωση της προνύμφης μέσα στο θύμα, μέχρι να μεγαλώσει αρκετά, ώστε να διαρρήξει το δέρμα του ξενιστή και να βγει (όπως στο γνωστό θρίλερ επιστημονικής φαντασίας «Alien»).

Ο υποψήφιος ξενιστής προφανώς δε θέλει τη μαμά σφήκα να τον περιτριγυρίζει και συνήθως αντιδρά με μια φρενίτιδα αντίστασης. Αλλά σε κάποιο στάδιο της αρχέγονης διαπάλης, ένα είδος σφήκας απέκτησε τη δυνατότητα να παραλύει τα θύματά του. Αυτό έκανε απείρως πιο εύκολη τη ζωή της μαμάς σφήκας και από εκείνη τη στιγμή τα δηλητήρια εξελίχθηκαν έτσι που να είναι κατάλληλα σε μια πλειάδα περιπτώσεων, ενώ παράλληλα οι ωοαποθετήρες εξελίχτηκαν σε κεντριά. Σ' αυτή την εξελικτική πορεία εμφανίστηκαν οι μέλισσες, τα κόκκινα μυρμήγκια και τα άλλα 60.000 είδη υμενοπτέρων, που διαθέτουν κάποιου είδους κεντρί. Απολιθώματα σφήκας από τη Ρωσία δείχνουν ότι αυτή η άνθηση κεντριών και δηλητηρίων ήταν ήδη σε εξέλιξη τουλάχιστον πριν 120 εκατομμύρια χρόνια.

Ακόμα και σήμερα, η μεγάλη πλειοψηφία των εντόμων που τσιμπάνε χρησιμοποιούν το δηλητήριό τους κυρίως για να παραλύουν τα σκουλήκια της ντοματιάς, του λάχανου και διάφορων άλλων καλλιεργειών. Το τσίμπημα των εντόμων είναι λοιπόν περισσότερο ευχή παρά κατάρα για την ανθρωπότητα. Αν οι θηλυκές παρασιτικές σφήκες δε σκότωναν καθημερινά με ζήλο μερικά αγροτικά παράσιτα, οι σοδειές θα ήταν πολύ μικρότερες.

Αλλά αυτό μπορεί εύκολα να το ξεχάσει κάποιος σε μια στιγμή αφόρητου πόνου. Για τους ανθρώπους το τσίμπημα σημαίνει συνήθως μια άσχημη συνάντηση με μέλισσες και άλλα «κοινωνικά» έντομα που έχουν απολέσει πλήρως τον παρασιτικό τρόπο αναπαραγωγής. Τώρα τσιμπούν αποκλειστικά για να προστατεύσουν την κυψέλη τους και το κάνουν με μεγάλη επιτυχία. Σε μια τετραβάθμια κλίμακα πόνου από τσιμπήματα εντόμων, οι μέλισσες βαθμολογούνται με 2. Το τσίμπημά τους παρομοιάζεται σαν ένα κεφάλι σπίρτου που σπάει και καίγεται πάνω στο δέρμα. Αλλα έντομα με δείκτη πόνου 3 τσιμπούν σαν τιρμπουσόν που βιδώνεται στη σάρκα...

Πάντως, επειδή από το δηλητήριο των εντόμων και των ζώων που τσιμπούν μπορούν να προκύψουν φάρμακα για διάφορες ασθένειες, τα δηλητήρια αυτά είναι τα «χημικά όπλα» που έχουν εξεταστεί πιο διεξοδικά από τους επιστήμονες. Ηδη βρίσκονται σε εξέλιξη δοκιμές σε ανθρώπους ενός φαρμάκου για την αντιμετώπιση εγκεφαλικών όγκων, το οποίο προέρχεται από συστατικά του δηλητηρίου του σκορπιού, ενώ μια τοξίνη θαλάσσιου σαλιγκαριού ίσως δώσει ένα ισχυρό αναλγητικό για τους πόνους της σπονδυλικής στήλης.


Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Discover»



Ευρωεκλογές Ιούνη 2024
Μνημεία & Μουσεία Αγώνων του Λαού
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ