Οι περισσότερες αποστολές εξερεύνησης του Αρη, από τη δεκαετία του 1960 μέχρι σήμερα, είχαν μερική ή πλήρη αποτυχία. Ωστόσο, από τις αυτόματες διαστημικές συσκευές που κατάφεραν να μπουν σε τροχιά και ορισμένες απ' αυτές να προσεδαφιστούν στον Αρη, συλλέχτηκαν πληροφορίες που ενίσχυσαν την υποψηφιότητα του «κόκκινου πλανήτη», ως το επόμενο ουράνιο σώμα (μετά τη Σελήνη), για την πραγματοποίηση επανδρωμένης αποστολής. Ταυτόχρονα, μετά την επιβεβαίωση ότι δεν υπάρχουν εκεί νοήμονα όντα - σαν εκείνα της νουβέλας «Πόλεμος των κόσμων» του Χ. Τζ. Γουέλς - ή οποιουδήποτε άλλου είδους ανώτεροι οργανισμοί, μένει να απαντηθεί οριστικά αν υπάρχουν έστω αρειανοί που βρίσκονται πολύ χαμηλότερα στο δέντρο της βιολογικής εξέλιξης (μικροοργανισμοί). Γιατί, παρά το τραχύ περιβάλλον του Αρη, οι συνθήκες εκεί δεν είναι απαγορευτικές για την ύπαρξη ζωής, πολύ περισσότερο για την εμφάνισή της κάποια στιγμή στο παρελθόν.

Αν όλα πάνε καλά, σύντομα θα έχουμε νεότερες πληροφορίες, γύρω από τα ζητήματα αυτά. Η ανιχνευτική διαστημική συσκευή «Φοίνικας του Αρη», που εκτοξεύτηκε από το ακρωτήριο Κανάβεραλ στις 4 Αυγούστου 2007, αναμένεται να προσεδαφιστεί στο γειτονικό πλανήτη σήμερα το βράδυ ή το αργότερο τις πρώτες ώρες της Δευτέρας (ώρα Ελλάδας). Ο «Φοίνικας» θα σκάψει και θα αναλύσει το έδαφος της περιοχής κοντά στους πάγους του βόρειου πόλου του Αρη, αναζητώντας στοιχεία για την ιστορία του νερού στον πλανήτη, ενώ παράλληλα θα κάνει ακριβείς μετρήσεις σχετικά με το κλίμα, αφού οι πόλοι θεωρούνται από τα πιο ενδιαφέροντα σημεία για την προσεδάφιση επανδρωμένων αποστολών. Ο λόγος είναι ότι εκεί βρίσκεται μεγάλο μέρος από το νερό που έχει απομείνει στον Αρη, είτε με τη μορφή μείγματος με ξηρό πάγο (πάγος διοξειδίου του άνθρακα) είτε σε στρώμα πάγου σε μικρό βάθος κάτω από το έδαφος.

Το στρώμα πάγου στην περιοχή όπου πρόκειται να προσεδαφιστεί ο «Φοίνικας» εντόπισε το διαστημικό όχημα «Οδύσσεια του Αρη», που βρίσκεται εδώ και μερικά χρόνια σε τροχιά γύρω από τον «κόκκινο πλανήτη». Σύμφωνα με τις μετρήσεις της «Οδύσσειας» στις περιοχές που έχουν βόρειο γεωγραφικό πλάτος μεγαλύτερο των 65 μοιρών, το ανώτερο μισό μέτρο του εδάφους περιέχει μεγάλο ποσοστό πάγου νερού. Πρόκειται, άραγε, για το παγωμένο υπόλειμμα ενός αρχαίου ωκεανού; Μήπως διαχύθηκε σταδιακά μέσα στο έδαφος από τους υδρατμούς που υπάρχουν στην ατμόσφαιρα; Ή μήπως είναι ό,τι απέμεινε από έναν επιφανειακό παγετώνα; Η διαστρωμάτωση και η υφή του εδάφους και του πάγου, μαζί με τη χημική σύνθεση του υλικού σε διάφορα βάθη θα μπορούσε να δώσει απάντηση σχετικά με την προέλευση αυτού του πάγου.

Ο «Φοίνικας» πήρε το όνομά του από το μυθολογικό πουλί που αναγεννιόταν από τις στάχτες του, καθώς χρησιμοποιεί πολλά εξαρτήματα που φτιάχτηκαν για μια ανάλογη αποστολή του 2001 που τελικά ματαιώθηκε. Το επιστημονικό φορτίο του «Φοίνικα» περιλαμβάνει όργανα από την ίδια αποστολή, αλλά και βελτιωμένες εκδόσεις οργάνων που υπήρχαν στην αποστολή «Μαρς Πόλαρ Λάντερ» του 1999, τα ίχνη της οποίας χάθηκαν.

Ο «Φοίνικας» διαθέτει έναν ειδικό βραχίονα - εκσκαφέα με κάμερα κοντά στη «χούφτα» του εκσκαφέα, στερεοσκοπική έγχρωμη κάμερα για πανοραμικές λήψεις της γύρω περιοχής και μετεωρολογικό σταθμό. Περιέχει, επίσης, ειδικά όργανα μικροσκοπικής παρατήρησης και χημικής ανάλυσης. Ενα απ' αυτά τα όργανα θα αεριοποιεί δείγματα εδάφους και θα καταγράφει τις θερμοκρασίες αλλαγής από τη στερεή στην υγρή και μετά στην αέρια φάση, οδηγώντας τελικά τα αέρια σε ένα φασματογράφο μάζας. Από την ανάλυση αυτή, θα προκύπτει η χημική σύνθεση των δειγμάτων και η αναλογία των περιεχόμενων ουσιών.

Οι μετρήσεις από το μετεωρολογικό σταθμό θα επιτρέψουν στους επιστήμονες να καταλάβουν καλύτερα τον εποχιακό κύκλο του νερού στον Αρη, που το χειμώνα βρίσκεται ως πάγος στο έδαφος και το καλοκαίρι ως ατμός στην ατμόσφαιρα, η οποία είναι εκατό φορές πιο αραιή από της Γης και αποτελείται από 95,3% διοξείδιο του άνθρακα, 2,7% άζωτο και 1,6% αργό. Αν και πολύ μικρή, είναι υπαρκτή η πιθανότητα για κάποιο χρονικό διάστημα μικρές ποσότητες νερού να παραμένουν σε υγρή μορφή. Αν πράγματι συμβαίνει κάτι τέτοιο, τότε η ζωή εφόσον εμφανίστηκε κάποια στιγμή στο παρελθόν μπορεί να διατηρηθεί, όπως αποδεικνύεται από έρευνες για ζωντανούς οργανισμούς στην Αρκτική και την Ανταρκτική.

Η προβλεπόμενη ωφέλιμη διάρκεια ζωής του «Φοίνικα» είναι τρεις αρειανοί μήνες (το αρειανό ημερονύκτιο ονομάζεται «σολ» και διαρκεί 40 λεπτά περισσότερα από το γήινο). Αν η διαστημική συσκευή παραμείνει σε λειτουργία περισσότερο, θα συνεχιστούν οι μετεωρολογικές μετρήσεις καθώς θα μπαίνει το φθινόπωρο στο βόρειο ημισφαίριο του Αρη. Η σταδιακή μείωση της ηλιακής ακτινοβολίας στο μεγάλο γεωγραφικό πλάτος όπου θα έχει προσεδαφιστεί ο «Φοίνικας» θα κάνει αδύνατη την επαναφόρτιση των μπαταριών του κατά τη διάρκεια της ημέρας και τελικά το διαστημόπλοιο θα παγώσει και θα καλυφθεί από πάχνη διοξειδίου του άνθρακα. Η μέση επιφανειακή θερμοκρασία στον Αρη είναι -53 βαθμοί Κελσίου, αλλά η πραγματική θερμοκρασία ποικίλλει από 128 βαθμούς κάτω από το μηδέν κατά τη διάρκεια της πολικής νύχτας, μέχρι 27 βαθμούς πάνω από το μηδέν, στον ισημερινό, το μεσημέρι, όταν ο πλανήτης βρίσκεται στο περιήλιο (στο κοντινότερο προς τον ήλιο σημείο της ελλειπτικής τροχιάς του).

Βέβαια, ο «Φοίνικας» δε θα μπορέσει να κάνει καμιά μέτρηση και να αποκαλύψει οτιδήποτε, αν τα πράγματα δεν πάνε καλά με την προσεδάφιση. Η ανησυχία των επιστημόνων της αμερικανικής NASA επικεντρώνεται στο γεγονός ότι η διαστημική συσκευή θα χρησιμοποιήσει σύστημα προσεδάφισης που δεν έχει ξαναχρησιμοποιηθεί στον Αρη μετά το 1976.

Μπαίνοντας στα ανώτερα στρώματα της αρειανής ατμόσφαιρας, ο «Φοίνικας» θα επιβραδυνθεί λόγω τριβής, μέχρι που η ταχύτητά του να γίνει κατάλληλη, ώστε να ανοίξει με ασφάλεια ένα μεγάλο αλεξίπτωτο που θα τον επιβραδύνει παραπέρα. Στη συνέχεια, θα αποκολληθεί η θερμική ασπίδα στο κάτω μέρος και θα απλωθούν τα «πόδια». Πλησιάζοντας στο έδαφος θα αποκολληθεί το πάνω κάλυμμα μαζί με το αλεξίπτωτο και την ίδια στιγμή θα πυροδοτηθούν μικροί πύραυλοι επιβράδυνσης που θα επιτρέψουν στο διαστημόπλοιο να ακουμπήσει μαλακά. Από το 1976 μέχρι σήμερα όλες οι αμερικανικές αποστολές στον Αρη είχαν χρησιμοποιήσει μπαλόνια στην τελική φάση προσέγγισης στο έδαφος.