Σ' αυτή τη φωτογραφία του νεφελώματος του Ωρίωνα, από το διαστημικό τηλεσκόπιο Χαμπλ, τα νεογέννητα άστρα περιβάλλονται ακόμα από κουκούλια αερίων (όπως φαίνεται πιο καθαρά στην ένθετη φωτογραφία ενός απ' αυτά).

Ο ρυθμός γέννησης των άστρων εξηγεί την εξελικτική διαδρομή του σύμπαντος, γιατί έχει σήμερα την όψη που παρατηρούμε, εξηγεί τελικά πώς γίνεται να υπάρχουν πετρώδεις πλανήτες όπως η Γη, άρα και πώς δημιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις για την εμφάνιση της ζωής στον πλανήτη μας. Μέχρι πρόσφατα οι λεπτομέρειες της γέννησης των άστρων καλύπτονταν κυριολεκτικά από ένα πέπλο μυστηρίου, καθώς τα άστρα γεννιούνται μέσα σε πυκνά νέφη σκόνης και αερίων που εμποδίζουν το ορατό φως. Αυτό το πέπλο αρχίζει να αφαιρείται τώρα από τηλεσκόπια που μπορούν να το διαπερνούν, «βλέποντας» στο υπέρυθρο τμήμα του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος. Η εικόνα που μας δίνουν τα τηλεσκόπια αυτά για τη γέννηση των άστρων είναι μια εικόνα βίαιων φυσικών διεργασιών μεγάλης κλίμακας, που είναι το κλειδί για να εξηγηθεί γιατί υπάρχουν σχετικά τόσο λίγα αστέρια. Η γέννηση ενός άστρου, παρεμβαίνει και συχνά εμποδίζει το σχηματισμό άλλων κοντά του, περιορίζοντας το ρυθμό που το διάχυτο υδρογόνο μπορεί να συγκεντρωθεί ώστε να σχηματίσει πρωτοαστέρες.

Οταν σχηματίζονται τα αστέρια, τα αέρια και η σκόνη που περισσεύουν σχηματίζουν ένα δίσκο που περιβάλλει το άστρο. Καθώς ο δίσκος γίνεται πιο λεπτός κάτω από την επίδραση της βαρύτητάς του και της περιφοράς γύρω από το άστρο, ένα μέρος του υλικού του εκτινάσσεται προς τις δύο κατευθύνσεις του άξονα περιστροφής του άστρου, σχηματίζοντας δύο ισχυρούς πίδακες που εμποδίζουν το σχηματισμό άλλων άστρων στη γύρω περιοχή.

Οι συνδυασμένες επιδράσεις της ακτινοβολίας και των πιδάκων ύλης που εκτοξεύουν τα κοντινά νεοσχηματισμένα άστρα και φυσικά οι εκρήξεις υπερκαινοφανών (σουπερνόβα) καθορίζουν τον... οικογενειακό προγραμματισμό μιας περιοχής γέννησης αστεριών. Ολα αυτά τα φαινόμενα απομακρύνουν τη σκόνη και τα αέρια σε μια απόσταση πολλών ετών φωτός, εμποδίζοντας το σχηματισμό νέων άστρων. Ομως, ακόμα δεν έχουν δοθεί απαντήσεις σε όλα τα ερωτήματα. Μερικές από τις περιοχές σχηματισμού άστρων, τα μεγάλα μοριακά νέφη, έχουν υλικό για να σχηματίσουν μέχρι και ένα εκατομμύριο αστέρια, αλλά αυτό δε συμβαίνει. Κατά μέσο όρο, μόλις το 10% του μοριακού νέφους, μετατρέπεται σε αστέρια, ενώ το υπόλοιπο τελικά διασκορπίζεται στο διαστρικό χώρο σε ολόκληρο το Γαλαξία. Τι εμποδίζει αυτά τα τεράστια νέφη να καταρρεύσουν κάτω από το ίδιο τους το βάρος;

Μερικοί επιστήμονες θεωρούν ότι η απάντηση βρίσκεται στα ισχυρά μαγνητικά πεδία που διαπερνούν αυτά τα νέφη. Αλλοι εκτιμούν ότι γαλαξιακά ωστικά κύματα εμποδίζουν την κατάρρευση των νεφών. Αρκετοί, όμως, συμπεραίνουν ότι η ανατροφοδότηση που παρατηρείται μεταξύ των νεογέννητων άστρων, τόσο στις ομάδες άστρων με υψηλή συνολική μάζα, όσο και σε εκείνες με χαμηλή, είναι επαρκής για να εμποδίσει την κατάρρευση ακόμα και των πολύ μεγάλων μοριακών νεφών.

Τα άστρα δεν είναι μόνο πηγή ενέργειας για τα πλανητικά τους συστήματα. Είναι και «εργοστάσια» μετατροπής των ελαφρών χημικών στοιχείων σε βαρύτερα, μεταξύ των οποίων ο άνθρακας, το οξυγόνο, το άζωτο και όλα τα άλλα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη ζωή όπως τη γνωρίζουμε στη Γη. Οταν ένα άστρο «πεθάνει», αυτά τα μεταστοιχειωμένα υλικά διασκορπίζονται στο Διάστημα. Αργότερα, όταν σχηματιστούν νέες γενιές άστρων, μέρος των υλικών αυτών συσσωματώνεται σε πετρώδεις πλανήτες όπως η Γη. Αν οι γαλαξίες εξαντλούσαν γρήγορα τα καύσιμά τους (υδρογόνο), σχηματίζοντας πολλά αστέρια πρώτης γενιάς, τότε λίγα αστέρια με πετρώδεις πλανήτες θα σχηματίζονταν αργότερα. Οι πιθανότητες για την εμφάνιση ζωής θα ήταν πολύ μικρότερες. Η ίδια η Γη ίσως να μην υπήρχε.

Το νεφέλωμα του Αετού, απέχει 7.000 έτη φωτός και είναι η έδρα μιας από τις πιο διάσημες περιοχές σχηματισμού άστρων, γνωστή ως «Κίονες της Δημιουργίας».

Στο νεφέλωμα NGC 1333, που βρίσκεται 1.000 έτη φωτός μακριά από τη Γη, το τηλεσκόπιο Σπίτζερ εντόπισε το νεογέννητο άστρο IRAS 4b και τον πρωτοπλανητικό δίσκο που το περιβάλλει.

Σ' αυτή τη μεγαλύτερης μεγέθυνσης φωτογραφία ενός από τους «Κίονες της Δημιουργίας», αποκαλύπτεται ότι αυτοί οι σχηματισμοί λαξεύονται και αποσαθρώνονται από την έντονη ακτινοβολία των νεοσχηματισμένων άστρων.