Σάββατο 16 Φλεβάρη 2013 - 2η έκδοση
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Για τις Θέσεις της ΚΕ

Σύντροφοι θέλω από την αρχή να ενημερώσω ότι αυτά που γράφονται παρακάτω έχουν γραφτεί με υπαγόρευση δική μου γιατί όντας 98 ετών έχω πρόβλημα με την όρασή μου. Εχω να κάνω τις παρακάτω παρατηρήσεις.

Οταν κατά τη διάρκεια των τελευταίων εκλογικών αναμετρήσεων βγήκε ο Τσίπρας -αυτός ο σταβλίτης της αστικής τάξης- και είπε ότι θα συμφωνούσε και θα έκανε πέντε πράγματα που θα ωφελούσαν τις λαϊκές μάζες, απαντήσαμε ότι δε συμμετέχουμε σε κυβερνητική συνεργασία μαζί του, δηλαδή αρνηθήκαμε. Νομίζω ότι η απάντηση έπρεπε να ήταν κάπως διαφορετική. Να λέγαμε ότι θα του δίναμε ψήφο ανοχής ή εμπιστοσύνης εφόσον δεσμευόταν να κάνει αυτά που θα συμφωνούσαμε, με ορίζοντα ορισμένου χρόνου, σε διαφορετική περίπτωση θα αποσύραμε την ανοχή και θα στέλναμε πάλι στο στάβλο που προέρχεται.

Σύντροφοι, μιλάμε για τη φτωχή αγροτιά. Δεν υπάρχει σ/φοι φτωχή αγροτιά, τη διέλυσαν, την κατέστρεψαν. Η ύπαιθρος και μάλιστα η ορεινή ερήμωσε. Τα χωριά έχουν γίνει χωριά γερόντων. Σας αναφέρω ένα παράδειγμα. Στο χωριό μου καλλιεργούσαμε 150.000 ελαιόδεντρα, σήμερα είναι ζήτημα αν καλλιεργούνται 3.000. Τα υπόλοιπα έγιναν δάση. Για να γίνουν χωράφια πάλι χρειάζεται ιδρώτας, νιάτα και σχεδιασμός και χρήμα.

Για τη γραμμή που έχει χαράξει το κόμμα συμφωνώ απόλυτα. Να συνεχίσουμε αταλάντευτα στηριγμένοι στο Μαρξισμό - Λενινισμό να εξακολουθήσουμε να είμαστε το παράδειγμα των ΚΚ.

Σ/φοι σας μεταφέρω τον προβληματισμό δικών μας ανθρώπων, που είναι με το κόμμα, το πονάν, το αγαπούν είναι καλοπροαίρετοι. Λένε λοιπόν ότι η ηγεσία του κόμματος φαίνεται κουρασμένη, την ίδια γνώμη έχω κι εγώ. Εκτιμάω, είμαι σίγουρος, ότι στο κόμμα μας έχουμε ικανότατα νεότερα στελέχη. Νομίζω ότι δεν πρέπει να φοβηθούμε, να τολμήσουμε την ανανέωση.

Κλείνοντας εύχομαι οι εργασίες του Συνεδρίου μας να είναι γόνιμες και αποφασιστικές.

Ζήτω το Κόμμα της εργατικής τάξης το τιμημένο ΚΚΕ.


Ηλίας Παπαδόγιαννης
Λογγανίκο Λακωνίας

Ας μην απομακρύνουμε άλλο τη στρατηγική μας

Τα κείμενα της ΚΕ αποτελούν συνέχεια των κατευθύνσεων με τις οποίες δουλέψαμε υπό την καθοδήγησή της. Αρα μπορούμε να τα κρίνουμε και από τα αποτελέσματα, εξετάζοντας βασικούς τομείς, όπως στη συσπείρωση δυνάμεων, στην οργάνωση του λαού, στην πολιτική - ιδεολογική - οργανωτική ισχυροποίηση ΚΚΕ και ΚΝΕ.

1. Ερωτήματα για στοιχεία που δεν υπάρχουν

-- Τι βήματα έγιναν στην ανάπτυξη του ΚΚΕ και της ΚΝΕ, στην αύξηση των δυνάμεών τους, στη βελτίωση της λειτουργίας και της συμμετοχής τους στη δράση;

-- Πόσο προχώρησε η οργάνωση εργατών, λαού, νεολαίας; Οι Λαϊκές Επιτροπές, θετικό βήμα η συγκρότησή τους, πόσο κόσμο συσπειρώνουν;

-- Τι γίνεται με τους συσχετισμούς στα συνδικάτα, στις δευτεροβάθμιες και τριτοβάθμιες οργανώσεις;

Τα κείμενα επαναλαμβάνουν μόνο σχέδια, τι πρέπει να γίνει. Ομως, το τι αποτελέσματα είχαμε, λείπει. Το ότι απουσιάζουν τέτοια στοιχεία δε βοηθά τη συζήτηση, είναι και ανησυχητικό.

2. Για το ζήτημα των συμμαχιών

α) Απουσιάζει αναφορά στο ισχύον Πρόγραμμα, στο στόχο συγκρότησης του Αντιιμπεριαλιστικού Αντιμονοπωλιακού - Δημοκρατικού Μετώπου (ΑΑΔΜ), η κριτική του προσέγγιση, για να καταλάβουμε γιατί αλλάζει, πού δεν ανταποκρίνεται. Γιατί; Τα μη προγραμματικά συνέδρια που μεσολάβησαν δεν αναίρεσαν το Πρόγραμμα που ισχύει ως σήμερα.

Ο απολογισμός όμως δεν γίνεται πάνω στο ΑΑΔΜ, αλλά στη Λαϊκή Συμμαχία (Λ.Σ.) που προτείνεται να υιοθετηθεί (θέσεις 48, 51). Στην Πολιτική Απόφαση (και) του 18ου δεν αναφέρεται η «Λ.Σ.», αλλά ότι «παλεύουμε για την προώθηση αντιιμπεριαλιστικών - αντιμονοπωλιακών συσπειρώσεων ως προϋπόθεση συγκρότησης του ΑΑΔΜ».

-- Σωστά παραμένει ο χαρακτήρας της εποχής και ο στρατηγικός μας στόχος ίδιος. Το σχέδιο Προγράμματος όμως μόνο τον επαναλαμβάνει, χωρίς να προχωρά σε καθορισμό του δρόμου προσέγγισής του, συγκέντρωσης των δυνάμεων για την προώθησή του. Αυτό είναι προϋπόθεση στρατηγικής σημασίας. Ετσι εκτιμούσαμε στο 15ο, επιδιώκοντας τη σύνδεση στρατηγικής - τακτικής, ώστε ούτε απόσπαση, ούτε ταύτιση μεταξύ τους να υπάρχει.

-- Το πλαίσιο πάνω στο οποίο καλούμε σε λαϊκή συσπείρωση (θέσεις 61, 62) ουσιαστικά ταυτίζεται με το στρατηγικό μας στόχο. Αυτό κάνουμε και σήμερα με συνέπεια, στη δράση στο μαζικό κίνημα, να παρατηρούμε συχνά ταύτιση και μπέρδεμα ρόλων ΚΚΕ - ΠΑΜΕ - Συνδικάτων κ.λπ. Ταυτόχρονα, τα αποτελέσματα της συσπείρωσης είναι μηδαμινά, δεν δημιουργούν ρεύμα.

β) Απαντήθηκε σε αναλύσεις, γράφτηκε στον «Ρ», ότι η «Λ.Σ.» δεν αλλάζει ουσιαστικά το ΑΑΔΜ. Οτι επιλέχθηκε σαν πιο εύστοχος όρος που αποδίδει καλύτερα αυτό που θέλουμε και ότι απευθύνεται στις ίδιες κοινωνικές δυνάμεις. Αυτό δεν είναι σωστό:

-- Το ΑΑΔΜ είναι κοινωνικοπολιτικό μέτωπο. Η προτεινόμενη «Λ.Σ.» δεν είναι κοινωνικοπολιτική αφού, σύμφωνα με τις «θέσεις» (θέση 67), δεν συμμετέχει στις εκλογές, δεν διεκδικεί, αν χρειαστεί, κυβέρνηση για να μην εμπλακεί σε κυβερνητική διαχείριση, να μην θεωρηθεί ως απαιτούμενο στάδιο.

-- Οι λαϊκές δυνάμεις που απευθύνεται το ΑΑΔΜ είναι ευρύτερες. Η «Λ.Σ.» στενεύει αυτές τις δυνάμεις (θέση 61) οι οποίες σχεδόν ταυτίζονται με τις κινητήριες δυνάμεις της επανάστασης (θέση 73), αφού η συγκρότηση της «Λ.Σ.» γίνεται πάνω στη συμφωνία για την εργατική - λαϊκή εξουσία.

- Η «Λ.Σ.» αναφέρεται ως αντιμονοπωλιακή - αντικαπιταλιστική. «Δεν τη χαρακτηρίζουμε, απαντιέται, και ως αντιιμπεριαλιστική, αφού ιμπεριαλισμός σημαίνει μονοπωλιακός καπιταλισμός». Και τότε γιατί χρειάζεται το αντιμονοπωλιακό, αφού το αντικαπιταλιστικό τα συμπεριλαμβάνει όλα;

-- Αν ανατρέξει κανείς στα ντοκουμέντα του Προγραμματικού 15ου Συνεδρίου, του 16ου (εισηγήσεις, αποφάσεις, κλείσιμο), πράγμα απαραίτητο για τη μελέτη και κρίση των σημερινών «θέσεων», θα δει την επεξεργασία στην οποία βασίστηκε η γραμμή του Μετώπου, τις απαντήσεις σε λαθεμένες θέσεις που επανέρχονται.

γ) Η επεξεργασία της πολιτικής συμμαχιών και το ΑΑΔΜ απαντούν στην ανάγκη και δυνατότητα συμμαχίας της εργατικής τάξης με τα μικροαστικά στρώματα σε στόχους ρήξης και ανατροπής, ενάντια στην πολιτική και την εξουσία των μονοπωλίων, συγκέντρωσης και προετοιμασίας των δυνάμεων για την επανάσταση. Στηρίχτηκε στην ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης, της θέσης της χώρας στο ιμπεριαλιστικό σύστημα που επιδεινώθηκε και λόγω της κρίσης.

Το ΑΑΔΜ ως κοινωνικοπολιτικό Μέτωπο:

-- Εξέφρασε τη διαλεκτική σχέση τακτικής και στρατηγικής, αλληλεπίδρασης των κοινωνικών και πολιτικών συμμαχιών.

-- Εριχνε το βάρος στο κοινωνικό επίπεδο και γιατί δεν υπήρχαν πολιτικές δυνάμεις να συμπαραταχθούν. Λέγαμε ότι η ανάπτυξη της πάλης είναι πιθανό να δημιουργήσει τέτοιες και ότι ο πολιτικός χαρακτήρας του Μετώπου δεν καθορίζεται μόνο από το αν συμμετέχουν άλλες πολιτικές δυνάμεις, αλλά και από τις στοχεύσεις του.

-- Μιλούσε για κυβέρνηση αντιιμπεριαλιστικών - αντιμονοπωλιακών δυνάμεων, μόνο ως ενδεχόμενο. Ούτε ως στόχο μέσα στον καπιταλισμό, ούτε ως στάδιο την καθόριζε, αλλά ως πιθανότητα που μπορεί να προκύψει στην πορεία της πάλης, που πρέπει να αξιοποιηθεί, με τους όρους του Μετώπου, προς την τελική σύγκρουση και νίκη. Η προσπάθεια συσχέτισης της προγραμματικής αυτής θέσης, περί κοινωνικοπολιτικού Μετώπου, ως παράθυρου συνεργασίας με το ΣΥΡΙΖΑ και αποδοχής συγκυβέρνησης διαχείρισης, είναι απαράδεκτη. Το 15ο απέρριπτε τέτοια συνεργασία με το ΣΥΝ. Δεν τον ενέτασσε στις αντιιμπεριαλιστικές - αντιμονοπωλιακές δυνάμεις. Οι αστοί κονδυλοφόροι και ο ΣΥΡΙΖΑ, τότε και σήμερα, δεν υπερασπίζουν το 15ο Συνέδριο, το διαστρεβλώνουν. Πιέζουν παραπέρα το Κόμμα εκμεταλλευόμενοι τη δύσκολη κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει. Η υπεράσπιση των αποφάσεών του στη διαπάλη με τις αστικές και μικροαστικές θεωρίες και στη μαζική δράση ήταν και είναι πριν απ' όλα υποχρέωση της ΚΕ.

3) Συμπεράσματα

- Αλλο πράγμα το ΑΑΔΜ, άλλο η «Λ.Σ.». Αυτή δεν αποτελεί «εμπλουτισμό» του Μετώπου, αλλά πρόταση συμμαχίας για τη σοσιαλιστική επανάσταση. Αν παραμείνει έτσι, δεν θα πρόκειται για συμμαχία, αλλά για άρνηση της πολιτικής συμμαχιών. Κι ας διατυπώνεται ως «Συμμαχία». Το Μέτωπο, δηλαδή η κοινωνικοπολιτική συμμαχία που χρειάζεται σήμερα, πρέπει να είναι αντιιμπεριαλιστική - αντιμονοπωλιακή, εμπλουτισμένη με στοιχεία των εξελίξεων που μεσολάβησαν. Μόνο με τέτοιους όρους μπορεί να υπάρξει ανάκαμψη και αντεπίθεση του Κόμματος, του εργατικού - λαϊκού κινήματος.

-- Το Κόμμα απομακρύνεται από το στρατηγικό του στόχο. Στερείται της επεξεργασμένης πολιτικής συμμαχιών, αφήνοντας το λαό έκθετο στην πολιτική συμμαχιών της αστικής τάξης για την αναδιάταξη του αστικού πολιτικού σκηνικού, αλλά και του οπορτουνισμού, που κατάφερε να εκτοξευθεί εκλογικά αποσπώντας πολλές δικές μας δυνάμεις. Η εκλογική ήττα δεν αφορά κυρίως στην εκλογική μας τακτική. Και σ' αυτήν, αποτυπώθηκε το ίδιο πρόβλημα. Μας το επιβεβαίωσαν οι μισοί ψηφοφόροι μας.

-- Η ήττα του οπορτουνισμού, δεξιών και «αριστερών» παρεκκλίσεων, είναι απαραίτητος όρος για τη νίκη. Στην κρινόμενη περίοδο απολογισμού της ΚΕ, ο οπορτουνισμός έκανε πολιτικά άλματα.

-- Παρακαταθήκη για το Κόμμα και το κίνημα δεν αποτελεί τόσο η, σωστή, άρνηση συγκυβέρνησης με το ΣΥΡΙΖΑ, όσο η ανάδειξη της χρεοκοπίας του καπιταλισμού, της ανάγκης ανατροπής του. Ομως, τα αποτελέσματα μας δείχνουν ότι δεν αρκεί η επανάληψη της αναγκαιότητας, αλλά να κατακτήσουμε και την τέχνη που θα μας φέρει πιο κοντά στο στόχο. Οι θυσίες και η δράση των κομματικών δυνάμεων στα εργοστάσια, στις γειτονιές, για να καρπίσουν πρέπει να εφοδιαστούν με το όπλο της πολιτικής των συμμαχιών, της διαπάλης με τον κάθε λογής οπορτουνισμό, με βάση την πλούσια λενινιστική κληρονομιά. Μπορούμε και θα προχωρήσουμε.


Γιάννης Νάκης
ΚΟΒ Κορωπίου

Για να μην παίζουμε με τις λέξεις

Για να μην παίζουμε με τις λέξεις, νομίζω ότι ήρθε η ώρα να πούμε τα σύκα σύκα και τη σκάφη σκάφη.

Ομως, για να το κάνουμε αυτό, πιστεύω ότι πρέπει να αποσαφηνίσουμε ορισμένες εκφράσεις, λέξεις, έννοιες.

Και εξηγούμαι.

Για να αντιληφθούμε όπως πρέπει τους όρους «αντιιμπεριαλισμός», «αντικαπιταλισμός», «μονοπωλιακός καπιταλισμός» κ.ά., ας πούμε δυο λόγια με σαφήνεια και χωρίς περικοκλάδες και κόλπα.

Το λοιπόν:

Καπιταλισμός είναι εκείνο το πολιτικοοικονομικό σύστημα κατά το οποίο την πολιτική και οικονομική εξουσία την κατέχει η αστική τάξη, μια ομάδα ανθρώπων που έχει στα χέρια της τα βασικά μέσα παραγωγής και διανομής αγαθών και υπηρεσιών. Είναι το σύστημα εκείνο, που βασίζεται στο κέρδος, στην εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, εκείνο που παράγουν οι πολλοί, αλλά νέμονται την αξία της παραγωγής οι ολίγοι.

Ιμπεριαλισμός είναι αυτός ο ίδιος ο καπιταλισμός, στο ανώτατο στάδιό του, στο τελευταίο στάδιο, στο σημείο εκείνο που οι κατέχοντες τα μέσα παραγωγής και διανομής, δεν είναι παρά μια χούφτα εταιρείες, που αλλιώς ονομάζονται μονοπώλια - είτε αυτά είναι (κυρίως) ιδιωτικά, είτε κρατικά (στην περίπτωση αυτή, το κράτος ταυτίζεται με την εξουσία της αστικής τάξης).

Ενα ακόμα γνώρισμα, βασικό στοιχείο, του ιμπεριαλισμού, είναι και η δημιουργία προϋποθέσεων πολεμικών συρράξεων, τοπικών ή διεθνών, ώστε πιο εύκολα να κυριαρχήσουν τα μονοπώλια.

Η ουσία, δηλαδή, του ιμπεριαλισμού είναι ότι έχει φτάσει ο καπιταλισμός στο σημείο να μην μπορεί να δώσει τίποτα άλλο.

Με πιο απλά λόγια, έχει φτάσει στο τέλος του, δεν υπάρχει διέξοδος.

Βρίσκεται σε πλήρες αδιέξοδο, έτσι, θα δούμε, μια ολομέτωπη επίθεση στο βασικό εχθρό του, αλλά και σ' αυτούς που στηρίζει την ύπαρξή του, στους εργαζόμενους.

Αρα, όταν χρησιμοποιούμε τους όρους «αντικαπιταλιστικός» ή «αντιιμπεριαλιστικός» δεν εννοούμε τίποτα άλλο, παρά την κατάργηση του συγκεκριμένου συστήματος, του καπιταλισμού, την ανατροπή του και την οικοδόμηση στη θέση του ενός Νέου Συστήματος, που με όποιον άλλο ορισμό και αν το χαρακτηρίσουμε, στην ουσία μιλάμε για το σοσιαλισμό - κομμουνισμό!

Σημείωση: Σε κάθε άλλη περίπτωση, μιλάμε για φκιασίδια, μερεμέτια του καπιταλισμού, κοροϊδεύουμε και ... κοροϊδευόμαστε !

Με βάση τα παραπάνω, όταν μιλάμε για την ίδρυση ή τη δημιουργία ενός «Αντιμονοπωλιακού Μετώπου», αυτό τι σημαίνει στην ουσία του;

α) Σημαίνει, Μέτωπο Ενάντια στον Μονοπωλιακό Καπιταλισμό, Μέτωπο Αντιιμπεριαλιστικού - Αντικαπιταλιστικού Αγώνα.

β) Σημαίνει, Μέτωπο για την Οικοδόμηση του Σοσιαλισμού (Κομμουνισμού).

Γ) Σημαίνει, επαναστατικό προτσές, που θα αντικαταστήσει την αστική εξουσία, με την εργατική!

Ερωτήματα, βασικά:

1. Τι διαφορετική προσέγγιση, ποια διαφορετική στρατηγική εξυπηρετούσε ή πρότεινε το γνωστό σε όλους μας ΑΑΔ Μέτωπο;

2. Τι άλλο, παρά όλα τα παραπάνω, εννοεί σαφώς μια απλή φρασούλα των Θέσεων για το 19ο Συνέδριο του Κόμματος, που λέει: «Η επαναστατική αλλαγή στην Ελλάδα θα είναι σοσιαλιστική» (Θέση 73);

3. Η «Λαϊκή Συμμαχία», όπως περιγράφεται στις Θέσεις για το 19ο Συνέδριο του ΚΚΕ, δεν είναι φανερό ότι «πατάει» απόλυτα στη στρατηγική του ΑΑΔ Μετώπου, που με βάση αυτήν, λαϊκές κοινωνικές δυνάμεις ίδρυσαν το ΠΑΜΕ, το ΜΑΣ, την ΠΑΣΥ κ.λπ.;

4. Δεν αποτελεί τρανή απόδειξη της Συνέχειας και της Συνέπειας της ανάδειξης της Στρατηγικής του ΚΚΕ, η Θέση 77 του Σχεδίου Προγράμματος του Κόμματος που προτείνεται για το 19ο Συνέδριο;

Για να μην υπάρχουν επί πλέον ερωτήματα, ας παραθέσω ένα μικρό απόσπασμα της Θέσης 77.

«Η συσπείρωση της πλειοψηφίας της εργατικής τάξης με το ΚΚΕ και η προσέλκυση πρωτοπόρων τμημάτων των λαϊκών στρωμάτων θα περάσει από διαφορετικές φάσεις. Τα μέτωπα πάλης - πρώτα από όλα το εργατικό - και οι μορφές της Λαϊκής Συμμαχίας με αντιμονοπωλιακούς - αντικαπιταλιστικούς στόχους, με την πρωτοπόρα δράση των δυνάμεων του ΚΚΕ σε μη επαναστατικές συνθήκες, αποτελούν το πρόπλασμα για τη διαμόρφωση του επαναστατικού εργατικού - λαϊκού μετώπου σε επαναστατικές συνθήκες».

5. Στις Θέσεις δεν ξεκαθαρίζεται εντελώς πλέον ότι όταν μιλάμε για «αλλαγή Τάξης στην εξουσία», εννοούμε την κατάκτηση της εργατικής λαϊκής εξουσίας, του σοσιαλισμού;

Δεν ήταν και πριν, δεν είναι και τώρα απόλυτα σαφές ότι για να τελειώσουν τα βάσανα του λαού μας, οφείλουμε να παλέψουμε για τη δικτατορία του προλεταριάτου;

Τι θα μπορούσαν να προσφέρουν οι λεγόμενες «μεταβατικές κυβερνήσεις»;

Προσωρινές, κολοβές θα έλεγα κατακτήσεις;

Σίγουρο πισωγύρισμα, όπως έδειξαν ένα σωρό παρόμοιες περιπτώσεις σε όλον τον κόσμο;

Αν η όποια «μεταβατική κυβέρνηση» κοινωνικών δυνάμεων κ.λπ. δεν στοχεύει στο σοσιαλισμό, δεν είναι φανερό ότι θα αποτύχει;

Νομίζω ότι μετά από τα παραπάνω ερωτήματα, οι απαντήσεις που μπορεί να δώσει ο κάθε καλοπροαίρετος κριτής της στρατηγικής του ΚΚΕ, οδηγούν με (θα έλεγα) μαθηματική ακρίβεια στη Θέση 62:

«Η Λαϊκή Συμμαχία, απαντά στο πιεστικό ερώτημα: Πώς θα οργανωθεί ο αγώνας απόκρουσης των βάρβαρων ταξικών αντιλαϊκών μέτρων ...».

«Η Λαϊκή Συμμαχία έχει σαφή αντιμονοπωλιακό, αντικαπιταλιστικό προσανατολισμό ...».

«Η Λαϊκή Συμμαχία είναι σε συμφωνία με τη θέση που προτείνει το ΚΚΕ για συσπείρωση των αντιμονοπωλιακών αντικαπιταλιστικών κοινωνικών δυνάμεων ...».

Η Λαϊκή Συμμαχία σήμερα έχει μια ορισμένη μορφή διαμόρφωσης με τη δράση σε κοινό πλαίσιο των ΠΑΜΕ, ΠΑΣΕΒΕ, ΠΑΣΥ, ΜΑΣ, ΟΓΕ (Θέση 66) δηλαδή, με άλλα λόγια, βασίζεται απόλυτα σε Συσπειρώσεις που κάποιες από αυτές δημιουργήθηκαν στα πλαίσια του ΑΑΔ Μετώπου !

Κοντολογίς, όσοι είτε καλοπροαίρετα ή ακόμα και ... κακοπροαίρετα μιλάνε για εγκατάλειψη του ΑΑΔ Μετώπου, αλλαγή στρατηγικής του ΚΚΕ και άλλα τέτοια, ας προσέξουν και ας ... το πάρουν αλλιώς !

Θα ...βρουν !


Γρηγόρης Μαμάτας
ΚΟ Εβρου

Το κοστούμι της «μεταρρύθμισης» είναι στενό για το ΚΚΕ

Γράφουν ότι το εκλογικό αποτέλεσμα «τράνταξε» το ΚΚΕ. Οτι πρέπει να συμμαχήσουμε με τις αριστερές δυνάμεις... Οτι το ΚΚΕ χάνει την ιστορική του ευκαιρία και ότι πρέπει να γίνουμε κόμμα «ανοιχτό». Σε λίγο θα μας πουν ότι πρέπει να συγκρατούμαστε δίπλα από τις κάλπες και να αλλάζουμε οργανωτική δομή ανάλογα με το νέο εκλογικό νόμο.

Ας μας πουν οι διάφοροι αστοί κονδυλοφόροι, αριστερούμενοι σοσιαλρεφορμιστές και τα συναφή κόμματά τους, τι θέλουν στην ουσία; Μεταρρύθμιση ή Επανάσταση; Εμείς έχουμε διαλέξει. Απ' ό,τι φαίνεται και αυτοί.

Το ΚΚΕ δεν είναι κόμμα γενικά της αριστεράς, αλλά όλης της εργατικής τάξης όπου αυτή συγκεντρώνεται, ζει και αναπνέει. Είναι ο ώριμος καρπός της ανάπτυξης του εργατικού κινήματος της χώρας μας, που συνενώθηκε με τη θεωρία του επιστημονικού σοσιαλισμού. Ως οργανωμένο πρωτοπόρο συνειδητό κομμάτι της εργατικής τάξης παλεύει για την εκπλήρωση του ιστορικού της σκοπού. Την ανατροπή του καπιταλισμού και την οικοδόμηση του σοσιαλισμού - κομμουνισμού.

Εχουμε ξεκάθαρο ότι ανάμεσα στην αστική εξουσία και στην εργατική δεν υπάρχει τίποτα. Δεν υπάρχουν μεταβατικά στάδια και κυβερνήσεις ή αλλαγή μέσω εκλογών. Οι αστικές εκλογές είναι ευκαιρία μεγάλης πολιτικής ζύμωσης, μπορεί ο λαός να τις αξιοποιήσει, ώστε οι καλύτεροι συσχετισμοί να ευνοήσουν και να δυναμώσουν την πάλη του, αλλά έχουν στενά όρια και δεν κρίνουν την επανάσταση, ούτε το σοσιαλισμό. Σε αυτές τις εκλογές εκφράστηκαν μία σειρά αδυναμίες, με κυριότερη ότι είχαμε καθυστερήσει (από χρόνια) να δούμε και να απαντήσουμε στο κύριο. Πού διαμορφώνει συνείδηση, πού διαπαιδαγωγείται η εργατική τάξη (στον κλάδο, στο χώρο δουλειάς) και να δώσουμε βάρος εκεί. Εκεί να «ψηθούν» οι δυνάμεις μας και από εκεί να αντλήσουμε νέες...

Οι πιστοί της ουτοπίας του «ανθρώπινου καπιταλισμού» διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους λέγοντας ότι υπάρχει κρίση στο αστικό πολιτικό σύστημα. Παρόλο που οι χιλιάδες που έφυγαν από τα κόμματα του δικομματισμού δεν διαφώνησαν με τον καπιταλιστικό δρόμο ανάπτυξης. Διατυμπανίζουν ότι είναι η ιστορική ευκαιρία για κυβέρνηση της αριστεράς και ότι ο διαχωρισμός του λαού σε τάξεις ή στρώματα είναι αναχρονιστικός και δεν πατάει στη σημερινή πραγματικότητα. Οτι όλες οι αντιμνημονιακές - αντιτροϊκανές (και λοιπές «αντι»δυνάμεις) ακόμα και τα «καλά» ή «εθνικά» μονοπώλια να φτιάξουν μέτωπο.

Γι' αυτό ο αρχηγός της κυβερνώσας αριστεράς έσπευσε να δώσει διαπιστευτήρια στους «Ελληνες» εφοπλιστές (2ου στόλου στον κόσμο) παραμονές εκλογών. Και βεβαίως να δουν πώς θα συντονίσουν την «αντικατοχική» τους δράση ενάντια στην τρόικα. Να ξαναγυρίσουμε την ταινία «Λαός και Κολωνάκι». Η επιδίωξη να γίνουμε Βενεζουελάνοι και το Κόμμα να παλεύει, στο τέλος, να στοιχίσει το λαό πίσω από τα καλά ή εθνικά μονοπώλια δεν περνάει σε εμάς... Το Κόμμα δεν μπαίνει στον ντορβά της ταξικής ειρήνης, της αριστερής διαχείρισης και της εθνικής συμφιλίωσης.

Εμείς τους αστούς δεν τους διαχωρίζουμε σε ντόπιους και ξένους. Είναι το ίδιο εκμεταλλευτές για το λαό ανεξάρτητα από το χρώμα, τη γλώσσα. Οπως το ίδιο εκμεταλλευόμενοι είναι και οι εργάτες σε μία χώρα ανεξάρτητα από χρώμα και εθνότητα. Ανεξάρτητα από τις αναδιπλώσεις - αναμορφώσεις του πολιτικού συστήματος δεν ξεχνάμε από πού ξεκινάει η εκμετάλλευση, τις σχέσεις μισθωτής σκλαβιάς, την καπιταλιστική ιδιοκτησία.

Το εκάστοτε εποικοδόμημα σε μία κοινωνία εδραιώνεται στη δική του βάση. Οι εκλογές, οι νόμοι, το κοινοβούλιο είναι δεμένα πάνω στα συμφέροντα αυτών που έχουν την οικονομική εξουσία στη χώρα. Η Ελλάδα έχει καπιταλισμό ο οποίος σαπίζει. Βρίσκεται στο ιμπεριαλιστικό του στάδιο. Αυτό φανερώνει το πρόβλημα. Ο,τι είχε να δώσει το έδωσε στην ανάπτυξη της κοινωνίας και τώρα είναι ένα επίμονο σπυρί που πρέπει να σπάσει. Αυτοί που στην ανάπτυξη «σκάσανε» από τα κέρδη πίνοντας το αίμα του λαού, οι ίδιοι έχουν υπερσυσσωρεύσει τον πλούτο μακριά από εκείνον που τον έφτιαξε και σε περίοδο κρίσης. Οι αστοί και τα τσιράκια τους πρέπει να φύγουν από τη μέση και μαζί τους οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής.

Η καπιταλιστική κρίση και οι συνέπειές της οξύνουν την αντίθεση κεφαλαίου - εργασίας. Η εξαθλίωση, η ανέχεια, η παρατεταμένη φτώχεια οδηγούν σε όξυνση των κοινωνικών αντιθέσεων. Η καταστροφή παραγωγικών δυνάμεων συνεχίζεται, η ανεργία έχει αγγίξει το 25%. Ο καπιταλισμός αγκομαχάει, η όποια αναιμική ανάπτυξη δεν θα συνδυαστεί σε καμία περίπτωση με ανέβασμα του βιοτικού επιπέδου της εργατικής τάξης, ούτε καν στα προ κρίσης επίπεδα. Ο εργάτης, είτε αργά και βασανιστικά είτε σε μία στιγμή, θα σπάσει τις αγκυλώσεις του, τραβώντας μαζί του τα σύμμαχα στρώματα. Θα «θεριέψει» η ΛΑΪΚΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ, η οποία θα είναι απότοκο της συμμαχίας της εργατικής τάξης με τους μικρούς αυτοαπασχολούμενους, αγρότες, φοιτητές και γυναίκες στη βάση, κύρια στον κλάδο, στο χώρο δουλειάς. Συμμαχία όλων αυτών που έχουν κοινωνικοταξικό συμφέρον και πλήττονται από τον καπιταλισμό και τα μονοπώλια, που έχουν συμφέρον από τη λαϊκή εξουσία και οικονομία.

Η αδυναμία διαχείρισης των διαδοχικών οικονομικών κρίσεων ή ο ενδεχόμενος πόλεμος θα οδηγήσουν σε επαναστατική κατάσταση, σε συνθήκες μεγάλης όξυνσης της ταξικής πάλης, σε ένα πανίσχυρο εργατικό κίνημα που θα έχει αναδειχτεί μέσα από τους καθημερινούς αγώνες.

Γι' αυτό σήμερα η πάλη για την επιβίωση, η διεκδίκηση στο εργοστάσιο, στην επιχείρηση, στο καράβι θα πρέπει να διαπαιδαγωγεί και να συγκεντρώνει δυνάμεις για την «έφοδο στον ουρανό». Η ιμπεριαλιστική αλυσίδα θα σπάσει στον αδύναμο κρίκο της και αυτός μπορεί να είναι η Ελλάδα. Γι' αυτό η οικοδόμηση του Κόμματος πρέπει να στοχεύει πρώτα και κύρια στους βασικούς νευραλγικούς κλάδους της οικονομίας της χώρας. Πρέπει να γίνει υπόθεση κάθε κομματικού μέλους και ΚΝίτη. Η αναδιάταξη των δυνάμεών μας πρέπει να ολοκληρωθεί και ποσοτικά και ποιοτικά. Ολες οι Οργανώσεις του Κόμματος θα πρέπει να υποταχθούν σε αυτό τον σκοπό.

Οι εδαφικές Οργανώσεις με πρωτοπόρους τους παλαιότερους συντρόφους που έχουν άρρηκτους δεσμούς με τις λαϊκές γειτονιές θα πρέπει να δώσουν τον καλύτερο εαυτό ώστε να βρούμε επαφές μέσα στα εργοστάσια και τις μεγάλες επιχειρήσεις που δεν έχουμε πατήσει πόδι. Να βοηθάνε αυτό τον κόσμο να κάνει το βήμα να οργανωθεί στο σωματείο του, να μπει στο ΠΑΜΕ, να παλέψει ταξικά. Υπάρχουν πολλές δυνατότητες στις εδαφικές ΚΟΒ που σκοντάφτουν σε έναν παλιό τρόπο δουλειάς, ο οποίος δεν αντιστοιχίζεται ούτε με την κατάσταση σήμερα ούτε με την καθημερινή επιδίωξη του Κόμματος. Τριγύρω μας συγκεντρώνονται πολλές εργατικές - λαϊκές οικογένειες. Στην Κοκκινιά σε μια απόσταση 3 χ.μ. μόνο υπάρχουν 3 εργοστάσια που συγκεντρώνουν πάνω από 700 εργάτες. Λίγο πιο πέρα η COSCO με 100άδες εργάτες. Εχουμε πολλή και ωραία δουλειά να κάνουμε...

Με το 18ο Συνέδριο, τις αποφάσεις για την ανασύνταξη του εργατικού κινήματος και την αναδιάταξη των κομματικών Οργανώσεων ανά κλάδο, καθώς και με τις Θέσεις για το 19ο Συνέδριο φαίνεται ότι ακονίζουμε καλά τα «μαχαίρια».

Σίγουρα ένα πράγμα μπορούμε να πούμε στους υπέρμαχους του «ανθρώπινου καπιταλισμού»:

Συγνώμη, αλλά το κοστούμι της μεταρρύθμισης, της ταξικής ειρήνης και των κοινοβουλευτικών αυταπατών μας πέφτει πολύ στενό, απαρχαιωμένο και λίγο περιχαρακωμένο...


Δημήτρης Εφιετζής
ΑΕ Κοκκινιάς - Κορυδαλλού - Ρέντη

Μια κριτική ματιά

Το 19ο Συνέδριο, βρίσκει την εργατική τάξη σε περίοδο βαριάς ήττας και παρατεταμένης κρίσης. Οι απολύσεις, το πετσόκομμα μισθών και συντάξεων, σε συνδυασμό με τη βαριά φορολογία και τις ιδιωτικοποιήσεις, έχουν κάνει την ζωή των εργατών πραγματική κόλαση. Οι αυτοκτονίες 2.500 ανθρώπων είναι καθημερινή είδηση στα κανάλια, η έλλειψη ρεύματος σε 30.000 εργαζομένους το μηνά, ο υποσιτισμός των παιδιών στα σχολεία είναι μια σκληρή πραγματικότητα (σύμφωνα με τον υπουργό Παιδείας Κωνσταντίνο Αρβανιτόπουλο, 250.000 θα έχουν δωρεάν κολατσιό), η έλλειψη στοιχειώδους ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης σε ανασφάλιστους, η έλλειψη στέγης για 45.000 ανθρώπους και η έλλειψη θέρμανσης με τα γνωστά αποτελέσματα είναι μερικές από τις επιπτώσεις της καπιταλιστικής κρίσης. Στο κείμενο των θέσεων δεν είναι διακριτά και εμφανή τα αποτελέσματα της κρίσης στην ζωή των εργατών, με συνέπεια να υποτιμάται το άμεσο καθήκον που είναι η ιεράρχηση ενός πλαισίου αιτημάτων για την επιβίωση και τη βελτίωση των συνθηκών ζωής των εργαζομένων σε συνθήκες κρίσης.

Ο αγώνας αυτός και ο συντονισμός του σε πανελλαδική βάση είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ένταξη χιλιάδων εργαζόμενων στα συνδικάτα και στις επιτροπές αγώνα στις γειτονιές. Οι θέσεις πολύ σωστά βάζουν το άλογο μπροστά από το κάρο (στρατηγική - τακτική), αλλά το άλογο δεν πρέπει να αποσπάται από το κάρο. Η οικονομική πάλη και οι μάχες για να μην εξαθλιωθούν οι εργάτες από την πείνα αποτελούν σχολείο πολέμου, ενώ ο συνδυασμός με την πολιτική και ιδεολογική πάλη, η ζύμωση με αιτήματα κρίκους όπως η μονομερής διαγραφή του χρέους, η αποδέσμευση από την ΕΕ και η κοινωνικοποίηση των βασικών μέσων παραγωγής μάς επιτρέπει να διεξάγουμε έναν ολοκληρωμένο πόλεμο που θα αμφισβητεί την εξουσία των αστών και θα φέρνει πιο κοντά το ζήτημα της εργατικής εξουσίας.

Στην πάλη αυτή οι κομμουνιστές δίνουν τη μάχη στην οργάνωση του αγώνα πάνω στα οξυμένα προβλήματα της εργατιάς, δουλεύοντας μέσα στα συνδικάτα είτε ταξικά, είτε ρεφορμιστικά και ο στόχος να περάσουν οι ΓΣΕΕ-ΑΔΕΔΥ στα χέρια των ταξικών δυνάμεων παραμένει ζητούμενο για τους κομμουνιστές, πράγμα το οποίο δεν αναφέρεται στις θέσεις. Οι ΓΣΕΕ-ΑΔΕΔΥ είναι εργατικές ενώσεις που φτιάχτηκαν από εργάτες στην πάλη τους ενάντια στο κεφάλαιο. Το ότι παραμένουν στα χέρια μιάς εργατικής αριστοκρατίας αποτελεί ζήτημα ιδεολογικής και πολιτικής πάλης από τη μεριά των κομμουνιστών. Η παραίτηση από τον παραπάνω στόχο και η υιοθέτηση επικίνδυνων λογικών, δηλ. το ΠΑΜΕ να παίξει το ρόλο μιας άλλης καινούριας ΓΣΕΕ, ισοδυναμεί με τεράστιο και επικίνδυνο λάθος.

Αντιλήψεις και πρακτικές όπως η απόφαση της ηγεσίας του κόμματος, στην απεργία της 17ης Δεκεμβρίου του 2009 που κήρυξε το ΠΑΜΕ, όπου τα κομματικά μέλη κλήθηκαν να απεργήσουν χωρίς να υπάρχει απόφαση του σωματείου τους και ο τίτλος άρθρου του «Ριζοσπάστη» (19/12/2009 ΣΕΛ. 18) «ΠΑΜΕ: Κόψτε τον ομφάλιο λώρο με τη ΓΣΕΕ», γεννάει ερωτηματικά για το τι ρόλο θέλουμε να παίξει το ΠΑΜΕ στο κίνημα. Σημειώνω δε πως στις θέσεις δεν υπάρχει καμία αναφορά για αυτές τις απεργίες και τα συμπεράσματα που έβγαλε το κόμμα από την υλοποίηση της παραπάνω απόφασης.

Προβληματισμός και παραίτηση υπάρχει από δυνάμεις μας σχετικά με τη δουλειά μας σε σωματεία με ισχυρές αντιδραστικές δυνάμεις. Με αποτέλεσμα υποκειμενικές αδυναμίες μας να θεωρητικοποιούνται επικίνδυνα. Ο Λένιν είναι διαφωτιστικός μέσα από τον «Αριστερισμό παιδική αρρώστια του κομμουνισμού» (Απαντα, τ. 42, σελ. 36-37): «Πρέπει να είσαι σε θέση να κάνεις κάθε θυσία, να υπερνικάς τα πιο μεγάλα εμπόδια για να διεξάγεις μια συστηματική, επίμονη, σταθερή και υπομονετική προπαγάνδα και ζύμωση μέσα σε εκείνα ακριβώς τα ιδρύματα, τους συλλόγους και τις ενώσεις, ακόμη και στις πιο αντιδραστικές, όπου υπάρχουν προλεταριακές και μισοπρολεταριακές μάζες». Συχνά παραιτούμαστε από το παραπάνω καθήκον να κάνουμε δουλειά στα αντιδραστικά συνδικάτα ή δουλειά σε αυθόρμητες μαζικές εκδηλώσεις του κινήματος κατηγορώντας τες ως καθυστερημένες και ελεγχόμενες.

Για το ζήτημα της πολιτικοποίησης των συνδικάτων ο Λένιν απαντά με κατηγορηματικό τρόπο: «Ακόμη και τώρα στη Ρωσία, αν ύστερα από 2,5 χρόνια πρωτοφανέρωτες νίκες ενάντια στην αστική τάξη της Ρωσίας και της Αντάντ βάζαμε σαν όρο εγγραφής στα συνδικάτα την "αναγνώριση της δικτατορίας", θα κάναμε ανοησία(!), θα καταστρέφαμε την επιρροή μας στις μάζες, θα βοηθούσαμε τους μενσεβίκους. Γιατί όλο το καθήκον των κομμουνιστών είναι ακριβώς να ξέρουν να πείθουν τους καθυστερημένους, να ξέρουν να δουλεύουν ανάμεσά τους και όχι να απομονώνονται απ' αυτούς με επινοημένα, παιδιάστικα-"αριστερά" συνθήματα», («Ο Αριστερισμός, παιδική αρρώστια του κομμουνισμού», Απαντα, τ. 42, σελ. 37-38) και εμείς σε συνθήκες καπιταλισμού και αρνητικών συσχετισμών προβάλλουμε πολλές φορές στα ΠΑΜΕ σωματεία κριτήριο αποδοχής την Λαϊκή Εξουσία, στενεύοντας την επιρροή του ΠΑΜΕ και κάνοντάς το να θυμίζει περισσότερο κόμμα παρά συσπείρωση σωματείων σε ταξική βάση.

Στην πορεία του κόμματος προς τις εκλογές, τέθηκε το ερώτημα από τον κόσμο εάν το ΚΚΕ θέλει να κυβερνήσει και το κόμμα αντί να ζητήσει από το λαό να του δώσει όση δύναμη έχει ξεκαθαρίζοντας πως την επόμενη μέρα της εκλογής του θα καλέσει το λαό να υλοποιήσει τα αιτήματα για τα οποία παλεύει στο κίνημα -δηλ. μονομερή διαγραφή του χρέους, αποδέσμευση από την ΕΕ, κοινωνικοποίηση των βασικών μέσων παραγωγής- απαντούσε αμφίσημα και με φανερή ενόχληση. Παραθέτω σχετικό κείμενο από τις αποφάσεις του 15ο Συνεδρίου που πολύ σωστά είχε προβλέψει την περίπτωση της μεγάλης και απότομης φθοράς των αστικών κομμάτων «σε συνθήκες ταξικών αναμετρήσεων και μεγάλης φθοράς στην επιρροή των αστικών κομμάτων και των συμμάχων τους, μπορεί να προκύψει κυβέρνηση αντιιμπεριαλιστικών, αντιμονοπωλιακών δυνάμεων με βάση το Κοινοβούλιο χωρίς να έχουν διαμορφωθεί ακόμα οι όροι για το επαναστατικό πέρασμα. Το ΚΚΕ επιδιώκει μια τέτοια κυβέρνηση, που με τη δράση της και τη γενικότερη λαϊκή παρέμβαση, να συμβάλει στην έναρξη της επαναστατικής διαδικασίας. Το διάστημα μέσα στο οποίο θα κριθεί αν η κυβέρνηση θα προχωρήσει προς τα εμπρός δε θα είναι μακρόχρονο. Η πείρα δείχνει ότι θα είναι βραχύχρονο».

Σύντροφοι, η διαφορά του ρεφορμιστή από το σεχταριστή είναι πως ο μεν ρεφορμιστής δεν έχει αρχές και αν τον ρίξεις στο ποτάμι θα κολυμπήσει όπου τον πάει το ρεύμα και ο σεχταριστής επειδή έχει αρχές δε θα βρέξει τις αρχές του βάζοντας τα πόδια του στο ποτάμι. Το κόμμα μας είναι αναγκασμένο να κολυμπήσει και με το ρεύμα και κόντρα σε αυτό, γιατί σε άλλη περίπτωση θα περάσει ένα ολόκληρο ποτάμι από τα χέρια μας και θα μείνουμε άβρεχτοι.


Αντώνης Τασόπουλος
ΚΟΒ Σύρας

19ο Συνέδριο του ΚΚΕ

Ο δρόμος είναι μακρύς, η εργατική τάξη και τα φτωχά λαϊκά στρώματα πέρασαν από πολλές περιπέτειες τα τελευταία χρόνια. Ζήσαμε πρωτόγνωρες απεργιακές μάχες, είδαμε μάζες να επιζητούν λύση. Ο λαός μας πέρασε μύρια κύματα. Εγκλωβίστηκε σε λογικές διαχείρισης, φοβήθηκε τις εξελίξεις, τρομοκρατήθηκε. Πίστεψε πως τη λύση θα τη βρει στο μούντζωμα των κλεφτών και στο αυθόρμητο των πλατειών, μακριά από κάθε μορφής οργάνωση . Απομακρύνθηκε από το συνδικαλισμό, επειδή κάποιοι τον έχουν καταντήσει βρισιά, έγινε θύμα, έγινε ψώνιο. Εφαγε τα μούτρα του και ξανά κύλησε στη λήθη.

Αυτός ο λαός όμως, αυτός που εκτονώνει την οργή του μπροστά από το λαπ τοπ και την τι βι, ακούγοντας σκυλάδικα και κουτσομπολεύοντας μπαλώνει τους καημούς του, αυτός ο λαός είναι που με όλα αυτά τα κουσούρια θα κάνει το άλμα. Πιστεύουμε στη δύναμή του σημαίνει βλέποντας αυτή την πορεία πιστεύουμε ότι θα συντελεστεί το ποιοτικό άλμα της επαναστατικής ανατροπής της εξουσίας της αστικής τάξης, δεν πιστεύουμε όμως στις επιλογές που έχει κάνει έως τώρα. Αν ξυπνήσει όμως μονομιάς θα έρθει ανάποδα ο ντουνιάς.

Η ελπίδα βρίσκεται στους χιλιάδες εργάτες που, αν και μειοψηφούν, σήκωσαν ανάστημα στην εργοδοσία, στους φοιτητές που οι γονείς τους είναι εργαζόμενοι και πλάι τους έδωσαν παλικαρίσια τη μάχη στις σχολές τους, στους αγρότες και στους ανέργους που δεν σκύβουν όταν τους δέρνει η ζωή που δεν βλέπουν και δεν είδαν τη πείνα ως αποτέλεσμα και φταίξιμο δικό τους, μα έσφιξαν τα δόντια και είπαν καθαρά «φταίνε αυτοί που αρπάνε το ψωμί απ' το τραπέζι». Στα παλικάρια που όταν έπεφταν τα μάρμαρα βροχή φώναζαν πιο δυνατά την ουσία και την αλήθεια «χωρίς εσένα γρανάζι δεν γυρνά...» και ανέδειξαν το σύγχρονο προλεταριακό ηρωισμό.

Το Κόμμα μας σήμερα ατσαλώνεται και προετοιμάζεται γιατί ακριβώς πιστεύει στη δύναμη του λαού και βλέπει πως οι εξελίξεις θα τον φέρουν μπροστά σε επαναστατική κρίση. Οι μαχητές του κόκκινου στρατού τσάκισαν το φασισμό επειδή ήθελαν να ζήσουν, ο κάθε στρατιώτης πολέμησε για τη ζωή του και τη ζωή του σοσιαλισμού. Αυτό για εκείνους σήμαινε συγκεκριμένο πράγμα, σήμαινε προετοιμασία, έτσι και το Κόμμα μας, όπως ο στρατιώτης του Κόκκινου Στρατού, έδενε καλά τη πραμάτεια του πριν την πορεία, έστηνε γερά τα χαρακώματα πριν τη μάχη έτσι και σήμερα πρέπει να στήσουμε γερά και μαζικά ταξικά σωματεία, φοιτητικούς συλλόγους με προσανατολισμό ρήξης, λαϊκές επιτροπές γερές μαζικές με επιτροπές ανέργων σε κάθε γειτονιά, να δυναμώσουμε τη λαϊκή συμμαχία να σπείρουμε καλά τα φύτρα του επαναστατικού μετώπου. Αυτό είναι το κύριο σήμερα, αυτό κρίνεται, όταν βλέπεις το σύννεφο να μαυρίζει, όταν ξέρεις πως ο εχθρός πλησιάζει, παίρνεις τα μέτρα σου γιατί μόνο έτσι θα απαλλαγούμε από τα δεσμά, προετοιμάζοντας και όχι προδίδοντας, μπαίνοντας σε λογικές διαχείρισης κυβερνητικής.

Ο λαός ίσως να περάσει από πολλά ιδεολογικά δεσμά και πολιτικές τρικλοποδιές ακόμα, κυβερνητικές λύσεις, ελπίδα ότι ο καπιταλισμός θα επανέρθει σε προ δεκαετίας επίπεδα, ότι η αστική τάξη μόλις ξαναδεί τα κέρδη της όπως σε περιόδους ανάπτυξης θα θυμηθεί τα θεία και θα προσφέρει ελεημοσύνη, ότι διώχνοντας τους μετανάστες και σταματώντας απεργίες θα βοηθήσει την οικονομία να επανέλθει.Ομως, θα βλέπει στους κομμουνιστές (που μαθαίνει ως ακραίους κόκκινους φασίστες, που αρνήθηκαν να τον κυβερνήσουν στο αστικό κοινοβούλιο), αυτούς που άντεξαν τα χτυπήματα, αυτούς που δεν ηττήθηκαν, αυτούς που δεν υπολόγισαν το κόστος να πουν την αλήθεια και την έδωσαν στο λαό να την καταπιεί ολόκληρη μαζί με τα αγκάθια, αυτούς που με πράξεις δίνουν το χέρι στο λαό να σηκωθεί και ας μας το φτύνει και επιμένουν. Αυτούς που ψάχνουνε να βρούνε μια γωνιά να μπολιάσουνε τη νύχτα για να ανθήσει, ρίχνοντας κρασί μες στη μητέρα φύση, να διώξει το φονιά!

Ο λαός αργά ή γρήγορα στο ερώτημα μεταρρύθμιση ή επανάσταση θα απαντήσει σωστά, θα φροντίσουμε εμείς για αυτό. Εδώ έγκειται η σπουδαιότητα του σχεδίου Προγράμματος. Αυτό είναι το τιμημένο ΚΚΕ που δεν λυγάει, μετά από 94 χρόνια παραμένει παρόν στο ιστορικό του καθήκον, μελετά την πραγματικότητα, γενικά και ειδικά, για να την αλλάξει, διαπαιδαγωγεί και καθοδηγεί τη γενιά της επανάστασης.


Δημήτρης Κουφαλάκος
ΚΟΒ Φιλοσοφικής - Αθήνα

Για το Σχέδιο Προγράμματος και τις συμμαχίες
  • Σχετικά με το Σχέδιο Προγράμματος

Ο σωστός καθορισμός του χαρακτήρα του ελληνικού καπιταλισμού και της θέσης του στο ιμπεριαλιστικό σύστημα είναι, αναμφισβήτητα, μια από τις βασικές προϋποθέσεις για να χαράξει το Κόμμα ορθή και αποτελεσματική πολιτική γραμμή. Με βάση αυτό το σκεπτικό, θα ήθελα να κάνω τις εξής παρατηρήσεις:

α) Σχετικά με το χαρακτήρα του ελληνικού καπιταλισμού

Αν και ο ελληνικός καπιταλισμός βρίσκεται στην κρατικομονοπωλιακή βαθμίδα ανάπτυξής του, στο Σχέδιο Προγράμματος χαρακτηρίζεται ελλιπώς ως μονοπωλιακός. Είναι γνωστό πως ο Κρατικομονοπωλιακός Καπιταλισμός (ΚΜΚ) αποτελεί την ολοκλήρωση του μονοπωλιακού καπιταλισμού (συγχώνευση του αστικού κράτους με τα μονοπώλια), την τελευταία φάση ανάπτυξης του ιμπεριαλιστικού σταδίου του καπιταλισμού, «το σκαλοπάτι εκείνο μεταξύ του οποίου και του σκαλοπατιού που λέγεται σοσιαλισμός, δεν υπάρχει καμιά άλλη ενδιάμεση βαθμίδα». Το συγκεκριμένο γεγονός, ενώ επιβεβαιώνει την επιστημονικά τεκμηριωμένη θέση μας σχετικά με την ωρίμανση των αντικειμενικών συνθηκών στην Ελλάδα για τη σοσιαλιστική επανάσταση χωρίς ενδιάμεσα στάδια, παραλείπεται και την αποδυναμώνει.

Επίσης, παρά τη σωστή επισήμανση των «ισχυρών εξαρτήσεων του ελληνικού καπιταλισμού από την ΕΕ και τις ΗΠΑ», χρησιμοποιείται ο όρος «ανισότιμη αλληλεξάρτηση», που υποβαθμίζει το προαναφερόμενο χαρακτηριστικό. Πρέπει να τονιστεί ξεκάθαρα πως ο ελληνικός καπιταλισμός είναι εξαρτημένος, αφού:

Η εξάρτηση αποτελεί βασικό οργανικό και ιστορικό χαρακτηριστικό του ελληνικού καπιταλισμού. Είναι συνειδητή, στρατηγική επιλογή της ελληνικής αστικής τάξης που δεν της επιβλήθηκε από «έξω». Αυτό σημαίνει πως ο αγώνας ενάντια στην εξάρτηση ταυτίζεται αναγκαστικά με την αντιιμπεριαλιστική, αντικαπιταλιστική πάλη και θα ολοκληρωθεί με τη σοσιαλιστική επανάσταση και την εργατική - λαϊκή εξουσία. Εξάλλου, στις εξαρτημένες καπιταλιστικές χώρες, όπου η εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα υφίστανται διπλή εκμετάλλευση (από τα ντόπια και τα ξένα μονοπώλια), οξύνονται σε μεγαλύτερο βαθμό η βασική αντίθεση κεφαλαίου - εργασίας αλλά και οι δευτερεύουσες αντιθέσεις (π.χ. λαός - μονοπώλια), γεγονός που ευκολότερα τις καθιστά «αδύναμους κρίκους», όπως είναι σήμερα η Ελλάδα.

Η εξάρτηση του ελληνικού καπιταλισμού επιβεβαιώνεται σήμερα, μεταξύ άλλων, και από:

α) Την ένταση της διείσδυσης του ξένου μονοπωλιακού κεφαλαίου (γερμανικού, γαλλικού, αμερικανικού, κινεζικού, ρωσικού) σε συνθήκες ανελέητου ανταγωνισμού για τον έλεγχο στρατηγικών τομέων της οικονομίας (ενέργεια, μεταφορές, υδρογονάνθρακες), σε συνεργασία φυσικά με τα ντόπια μονοπώλια.

β) Τη σοβαρή αποδυνάμωση της παραγωγικής του βάσης με την υποβάθμιση ή καταστροφή βασικών κλάδων της ελληνικής βιομηχανίας στα πλαίσια των σχεδιασμών των κυρίαρχων στην ΕΕ γερμανικού και γαλλικού ιμπεριαλισμού, που προκρίνουν για την Ελλάδα την ανάπτυξη, κυρίως, του τομέα των υπηρεσιών και, δευτερευόντως, ορισμένων βιομηχανικών κλάδων.

Τον περιορισμό των εθνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων του ελληνικού αστικού κράτους με την εθελούσια εκχώρησή τους από την ελληνική αστική τάξη σε υπερεθνικούς ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς (ΕΕ, ΔΝΤ, ΝΑΤΟ). Η αυξανόμενη συμμετοχή των ιμπεριαλιστών στον έλεγχο της ελληνικής οικονομίας (βλ. «τρόικα») για την προστασία της κερδοφορίας του ελληνικού και ξένου μονοπωλιακού κεφαλαίου, καθώς και ο περιορισμός της εθνικής κυριαρχίας στο Αιγαίο στα πλαίσια των γενικότερων σχεδιασμών του αμερικανικού ιμπεριαλισμού, δε σημαίνουν σε καμιά περίπτωση «ξένη κατοχή», όπως ισχυρίζονται ο ΣΥΡΙΖΑ, αριστερίστικες οργανώσεις, οι λεγόμενες «πατριωτικές» αστικές δυνάμεις και οι φασίστες. Αντίθετα, αποτελούν χαρακτηριστικά δείγματα των... εκπτώσεων που κάθε αστική τάξη είναι διατεθειμένη να κάνει στον «πατριωτισμό» της για τη διασφάλιση της ταξικής της κυριαρχίας. Συνεπώς, δε χωράει καμιά αυταπάτη για... δυνατότητα συμμαχίας με μια ανύπαρκτη «εθνική αστική τάξη», που δήθεν ενδιαφέρεται για «αυτοδύναμη εθνική ανάπτυξη».

Τα παραπάνω σημαίνουν πως το ελληνικό μονοπωλιακό κεφάλαιο συμμετέχει στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα με όρους που καθορίζονται από τις ισχυρές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις και όχι πως η Ελλάδα είναι ιμπεριαλιστική χώρα. Οι υπαρκτές ιμπεριαλιστικές τάσεις των στενότερα συνδεδεμένων με τα ξένα μονοπώλια τμημάτων του (κυρίως εφοπλιστικού και τραπεζικού κεφαλαίου) δεν αναιρούν τον εξαρτημένο χαρακτήρα του ελληνικού ΚΜΚ ως συνόλου.

Αρα, η Λαϊκή Συμμαχία, θα πρέπει να έχει αντιιμπεριαλιστικό, αντιμονοπωλιακό, αντικαπιταλιστικό περιεχόμενο. Αντιιμπεριαλιστικοί στόχοι όπως η αποδέσμευση από την ΕΕ και το ΝΑΤΟ, αποδυναμώνουν εκ των πραγμάτων την αστική εξουσία, αφού, παρά το «φλερτ» τμήματος του ελληνικού κεφαλαίου με άλλους ιμπεριαλιστές (π.χ. ρωσικό κεφάλαιο), η παραμονή της Ελλάδας στους συγκεκριμένους οργανισμούς αποτελεί στρατηγική επιλογή της αστικής τάξης και όλων των κομμάτων της, ανεξαρτήτως απόχρωσης.

  • Σχετικά με το ζήτημα των συμμαχιών

Στη Θέση 61 αναφέρεται πως στη Λαϊκή Συμμαχία (ΛΣ) έχουν θέση και οι «φτωχοί αυτοαπασχολούμενοι και αγρότες». Αν σε αυτούς συμπεριλαμβάνονται και όσοι απασχολούν περιστασιακά ή σε μικρό βαθμό μισθωτή εργασία (αποσπώντας φυσικά υπεραξία), τότε δεν τίθεται θέμα. Αν, όμως, αποκλεισθούν τα συγκεκριμένα τμήματα των μεσαίων στρωμάτων από τη ΛΣ, αυτό σημαίνει στένεμα της κοινωνικής βάσης της και «χάρισμά» τους, ουσιαστικά, στην αστική τάξη.

Στη Θέση 66 αναφέρεται η πιθανότητα εμφάνισης μικροαστικών πολιτικών δυνάμεων με τις οποίες το Κόμμα θα επιδιώξει συνεργασία μόνο στην περίπτωση που θα αποδεχθούν την αναγκαιότητα της εργατικής - λαϊκής εξουσίας, δηλαδή τον ηγετικό ρόλο της εργατικής τάξης. Κάτι τέτοιο αποτελεί αντίφαση, αφού η πρωτοπορία του προλεταριάτου και του κόμματός του μπορεί να αναγνωριστεί από τους μικροαστούς μόνο μέσα από τη ζύμωση σε κοινούς αντιιμπεριαλιστικούς, αντιμονοπωλιακούς αγώνες στα πλαίσια της ΛΣ και όχι προκαταβολικά.

Στη Θέση 67 αποκλείεται η εκλογική κάθοδος της ΛΣ με το επιχείρημα της «διατήρησης της αυτοτέλειας του Κόμματος». Στο μεσοπόλεμο, όμως, το ΚΚΕ πρωτοστάτησε σε εκλογικές συνεργασίες («Ενιαίο Μέτωπο Εργατών, Αγροτών και Προσφύγων» και «Παλλαϊκό Μέτωπο»), χωρίς να κινδυνεύσει στο ελάχιστο η αυτοτέλειά του. Η ύπαρξη ενός Κομμουνιστικού Κόμματος δεν απειλείται από τέτοιου είδους συμμαχίες, όταν αυτό έχει ξεκάθαρα επαναστατικά χαρακτηριστικά που κατοχυρώνονται μέσα από την ενότητα επαναστατικής θεωρίας και δράσης. Αντίθετα, το Κόμμα κινδύνευσε από την πολιτική συμμαχιών του μόνο την περίοδο 1989-1991 (ενιαίος «Συνασπισμός»), όταν στο εσωτερικό του δρούσε ισχυρή δεξιά οπορτουνιστική φράξια. Εφόσον οι αστικές εκλογές αποτελούν ένα, έστω δευτερεύον, πεδίο της πολιτικής πάλης, είναι λογικό οι όποιες συνεργασίες του Κόμματος να εκφράζονται και εκλογικά.

Τέλος, ας επισημανθεί, πως στην πορεία της συχνά απρόβλεπτης εξέλιξης της ταξικής πάλης, ένα Κομμουνιστικό Κόμμα πρέπει να χρησιμοποιεί και να εναλλάσσει έντεχνα κάθε μορφή αγώνα, νόμιμου και παράνομου, χωρίς κοινοβουλευτικές αυταπάτες και υποτάσσοντας την τακτική του στο στρατηγικό στόχο της σοσιαλιστικής επανάστασης. Ετσι, δεν πρέπει να αποκλείεται η, πράγματι ελάχιστη, πιθανότητα ανάδειξης κυβέρνησης της ΛΣ με κοινοβουλευτικό τρόπο σε συνθήκες όξυνσης της ταξικής πάλης και «μεγάλης φθοράς στην επιρροή των αστικών κομμάτων», όπως εκτενώς αναλύεται στο τωρινό Πρόγραμμα του Κόμματος και τις αποφάσεις του 16ου Συνεδρίου. Εννοείται πως μια τέτοια πιθανή κυβέρνηση καμιά σχέση δε θα έχει με την «αριστερή κυβέρνηση διαχείρισης του καπιταλισμού» του ΣΥΡΙΖΑ, ούτε θα αποτελεί ξεχωριστό στάδιο και θα πρέπει γρήγορα να μετεξελιχθεί σε επαναστατική εργατική - λαϊκή εξουσία αλλιώς ή θα ανατραπεί (περίπτωση «Λαϊκής Ενότητας» στη Χιλή) ή θα ενσωματωθεί.

Συντροφικά


Γιώργος Δουλόπουλος
ΚΟΒ Καθηγητών ΝΟ Ηρακλείου

Για τις Θέσεις της ΚΕ

Οι Θέσεις της ΚΕ για το 19ο Συνέδριο βρίσκονται στη σωστή κατεύθυνση και νομίζω ότι απαλλάσσουν το Κόμμα από τα ρεφορμιστικά βαρίδια που ερχόντουσαν από το παρελθόν. Το Κομμουνιστικό Κόμμα χρειάζεται ένα επαναστατικό Καταστατικό και ένα επαναστατικό Πρόγραμμα και οι Θέσεις της ΚΕ κινούνται σε αυτήν την κατεύθυνση.

Θεωρώ όμως ότι στις Θέσεις δεν υπάρχει επαρκής κριτική στο αστικό κράτος και τους θεσμούς του, παρά τη (σύντομη) αναφορά για το ρόλο του αστικού κοινοβουλίου. Το θέμα αυτό έχει πολύ μεγάλη πολιτική σημασία. Αναλυτικότερα:

Η συντριπτική πλειοψηφία των εργαζόμενων αντιμετωπίζει το κράτος σαν κάτι ουδέτερο, αδυνατεί να αντιληφθεί τον ταξικό χαρακτήρα του. Για το μεγαλύτερο μέρος των εργαζόμενων, ακόμα και φίλων του Κόμματος, οι αστικοί θεσμοί (κοινοβούλιο, στρατός, αστυνομία, δικαιοσύνη κλπ.) δε σχετίζονται με την ταξική κυριαρχία. Θεωρούν ότι «σύστημα» είναι μόνο το πολιτικό σύστημα, τα πολιτικά κόμματα, οι αστικές κυβερνήσεις και από αυτό οδηγούνται στο συμπέρασμα ότι η αλλαγή της κυβέρνησης μπορεί να αλλάξει και τη δική τους μοίρα. Η αστική τάξη έχει φροντίσει με μεγάλη επιμέλεια να κρύψει τον ταξικό χαρακτήρα του κράτους της, αναγάγοντας τους θεσμούς του σε «εθνικούς». Σαν αποτέλεσμα όλων αυτών οι διεκδικήσεις των εργαζόμενων έχουν αποσπασματικό χαρακτήρα, αδυνατούν να συνθέσουν την πάλη στο χώρο δουλειάς με την πάλη ενάντια στην κυβέρνηση και το διεφθαρμένο αστικό κράτος.

Αυτός είναι ο λόγος που σημαντικό τμήμα της εργατικής τάξης στρέφεται προς το φασισμό, που παρουσιάζεται δήθεν σαν εχθρός του «συστήματος». Αυτός είναι ο λόγος που δίνουμε το δικαίωμα σε προβοκάτορες και αντικομμουνιστές να αποκαλούν το ΚΚΕ «συστημικό». Επομένως η κριτική μας στο αστικό κράτος, η καταγγελία του με λόγια και με πράξεις σαν μηχανισμού ταξικής κυριαρχίας, είναι καίριας σημασίας για την αφύπνιση της εργατικής τάξης, την απαλλαγή της από τις πλάνες που της σερβίρουν τα αστικά πολιτικά κόμματα και τα αστικά ΜΜΕ. Το καθήκον αυτό γίνεται ακόμα εντονότερο σήμερα που το αστικό κράτος κυλάει συνεχώς προς το φασισμό και την καταστολή, μην μπορώντας με άλλους τρόπους να χειραγωγήσει το λαό.

Απαιτείται δηλαδή ξεκάθαρη κριτική στο αστικό κοινοβούλιο, στις αστικές κυβερνήσεις, στις δυνάμεις κρατικής καταστολής, στην αστική δικαιοσύνη που είναι πιστός υπηρέτης των καπιταλιστών κηρύσσοντας σχεδόν όλες τις απεργίες παράνομες και νόμιμα όλα τα αντιλαϊκά μέτρα των κυβερνήσεων της πλουτοκρατίας και φυσικά στα μέσα ενημέρωσης. Σήμερα ο λαός είναι θύμα της τεράστιας προπαγάνδας των ΜΜΕ που παρουσιάζουν τα γεγονότα όπως συμφέρει τους ιδιοκτήτες τους.

Τα αστικά ΜΜΕ συνεχώς καλλιεργούν τον φόβο, τον ρατσισμό, τον κοινωνικό και πολιτικό φασισμό, δυσφημούν τους ταξικούς αγώνες, όσους αντιστέκονται. Καλούν εντέλει το λαό να σκύψει το κεφάλι, αφού άλλη λύση του λένε ότι δεν υπάρχει. Απαιτείται να ξεσκεπαστεί ο ρόλος τους, να αποκαλυφθεί ότι είναι μέσα προπαγάνδας που ανήκουν στους καπιταλιστές και αυτούς εξυπηρετούν. Απαιτείται να αποκαλυφθεί ότι οι δήθεν σοβαροί και αντικειμενικοί μεγαλόσχημοι δημοσιογράφοι δεν υπηρετούν τα συμφέροντα του λαού αλλά τα συμφέροντα του καπιταλιστή εργοδότη τους.

Ενα δεύτερο θέμα που θέλω να αναφερθώ είναι η ΚΝΕ. Βεβαίως η ΚΝΕ, σαν νεολαία του Κόμματος, ακολουθεί την πολιτική τακτική και στρατηγική του και στηρίζεται στις θέσεις του και τις αναλύσεις του. Ταυτόχρονα όμως θα έπρεπε να επεξεργάζεται σαν ΚΝΕ διάφορα επιμέρους ζητήματα που αφορούν τη νεολαία στους τόπους δουλειάς, στα πανεπιστήμια, στα σχολεία. Στα πλαίσια πάντα των αρχών του Κόμματος, η ΚΝΕ μπορεί να συμβάλλει στην επεξεργασία επιμέρους θεμάτων, να τα αναλύει και να τα εξειδικεύει ώστε να μπορεί να πλησιάζει ευρύτερα τμήματα της νεολαίας και ταυτόχρονα να δημιουργεί ένα συμπληρωματικό θεωρητικό οπλοστάσιο που θα κάνει την ΚΝΕ ελκυστικότερη στη νεολαία μας.

Με τη συμμετοχή των φίλων και των μελών της σε αυτή τη θεωρητική επεξεργασία, θα προετοιμάζει καλύτερα τα μέλη της για την ευρύτερη προσφορά τους στη συνέχεια στο Κόμμα. Η ΚΝΕ πρέπει να είναι και ένας χώρος πολιτικού και φιλοσοφικού προβληματισμού που, με βάση της αρχές του Μαρξισμού - Λενινισμού, θα συμβάλλει στην πολιτικοποίηση και ριζοσπαστικοποίηση της νεολαίας, στην πληρέστερη προετοιμασία της για το μέλλον και τους ταξικούς αγώνες.

Ενα τρίτο θέμα είναι αυτό της κομμουνιστικής διαπαιδαγώγησης των φίλων και των μελών του Κόμματος. Στην κατεύθυνση αυτή δεν έχουν αξιοποιηθεί αρκετά το ραδιόφωνο και το portal του «902». Θα έλεγα ότι υπάρχει μια σπατάλη δυνάμεων και δυνατοτήτων. Στο ραδιόφωνο π.χ. ακούμε πολύ συχνότερα εκπομπές με αθλητικές ειδήσεις από εκπομπές που να παρουσιάζουν και να αναλύουν τα έργα των κλασικών, κάτι που γίνεται σπανιότατα. Δεν υπάρχουν ρεπορτάζ για την καθημερινή ζωή των εργατών, των μεταναστών κλπ. Στο portal θα μπορούσαν να αναδημοσιεύονται άρθρα και αναλύσεις από τον «Ρ» και την ΚΟΜΕΠ, όπως και άλλα, πρωτότυπα.

Στη διαμόρφωση κομμουνιστικής συνείδησης στα μέλη και τους φίλους του Κόμματος, στην προβολή προς τα έξω της διαφορετικής ηθικής στάσης αλλά και αισθητικής των κομμουνιστών, μπορούν να συμβάλλουν και άλλα πράγματα που ίσως φαίνονται επιφανειακά, αλλά έχουν τη σημασία τους. Ετσι στον «902» αλλά και στο «Ρ», έχει εξαφανιστεί σχεδόν η λέξη σύντροφος ακόμα και σε αναφορές για μέλη του Κόμματος.

Αντίθετα χρησιμοποιείται ευρύτατα ο «τίτλος» του στελέχους που απορρέει από τη θέση που έχει στον τομέα προσφοράς του, ενώ στο ραδιόφωνό μας αποκαλούνται πλέον τα μέλη και τα στελέχη κύριοι και κυρίες. Για τους κομμουνιστές ο «τίτλος» τους δεν έχει καμία αξία, μάλλον ντρέπονται όταν τους αποκαλούν με αυτόν, ενώ χαίρονται όταν τους αποκαλούν συντρόφους, λεκτικά και κυριολεκτικά. Γενικά στο θέμα της κομμουνιστικής διαπαιδαγώγησης μπορούν και πρέπει να γίνουν πολλά ακόμα.

Τέλος, κατά την άποψή μου οι δραστηριότητες του Κόμματος στους τομείς των ΜΜΕ και των εκδόσεων πρέπει να στηρίζονται αποκλειστικά στα μέλη του Κόμματος και επομένως οι δραστηριότητες αυτές να φτάνουν μέχρι εκεί που μπορούν οι δυνάμεις του ίδιου του ΚΚΕ.


Κώστας Χατζηδάκης
Αθήνα



Ευρωεκλογές Ιούνη 2024
Μνημεία & Μουσεία Αγώνων του Λαού
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ