Το ιδεολογικό οπλοστάσιο του αντικομμουνισμού ενισχύθηκε πολύ μετά την αντεπανάσταση και την καπιταλιστική παλινόρθωση στην Ανατολική και Κεντρική Ευρώπη. Διάφορες «θεωρίες» για εγκλήματα που έγιναν από τα σοσιαλιστικά καθεστώτα και ιδιαίτερα στην ΕΣΣΔ όχι μόνο αναπαράχθηκαν, αλλά και ανοιχτά υιοθετήθηκαν από τις ηγεσίες των μεταλλαγμένων ΚΚ εξουσίας, που ηγήθηκαν στην αντεπανάσταση. Πολλές από αυτές τις θεωρίες έρχονται απευθείας από την επίσημη προπαγάνδα του ναζισμού, όπως π.χ. το περιβόητο έγκλημα του Χάτιν¹⁴, η Ουκρανική γενοκτονία κλπ.

Αυτές οι θεωρίες αναπαράχθηκαν σε όλη την ιστορική περίοδο της σοσιαλιστικής οικοδόμησης και της αντιπαράθεσης των δύο συστημάτων.

Με τη «σταλινολογία», ο ιμπεριαλισμός έδειξε όλο το ταξικό του μίσος για το σοσιαλιστικό σύστημα. Ο υποκειμενικός και μονόπλευρος χαρακτήρας της κριτικής που άσκησε το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ στο θέμα της «προσωπολατρίας»¹⁵ αξιοποιήθηκε από τον ιμπεριαλισμό και τον οπορτουνισμό για να εξαπολυθεί μηδενιστική επίθεση εναντίον του σοσιαλισμού, στο όνομα των λαθών, να χτυπηθεί η ρίζα της κομμουνιστικής ιδεολογίας και σοσιαλιστικής οικοδόμησης.

Οι αντισοβιετικές θεωρίες υπήρξαν βασική πλευρά του αντικομμουνισμού στον 20ό αιώνα, θεωρίες που αναπαράχθηκαν και από τον Ευρωκομμουνισμό¹⁶ στην καπιταλιστική Ευρώπη.

Την περίοδο της αντεπανάστασης στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες, ο οπορτουνισμός με όχημα την αντεπαναστατική πολιτική της «περεστρόικα» μηδενίζει, λαθολογεί, προσεγγίζει ανιστόρητα την πορεία οικοδόμησης του σοσιαλισμού. Με τη βοήθεια των μέσων ενημέρωσης και την ιμπεριαλιστική προπαγάνδα συκοφαντήθηκε η εποποιία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, η διεθνής συνεισφορά του σοσιαλισμού στις κατακτήσεις της ανθρωπότητας.

Ο αντικομμουνισμός δεν εκδηλώνεται μόνο με την καθαρή αποκήρυξη και απόρριψη της κομμουνιστικής ιδεολογίας. Ανανεώνεται και εμπλουτίζεται ενσωματώνοντας μια σειρά αστικές θεωρίες ερμηνείας του σύγχρονου κόσμου. Τέτοιες είναι οι θεωρίες του τέλους της Ιστορίας των κοινωνικών επαναστάσεων, του τέλους της πάλης των τάξεων. Αυτές οι θεωρίες προβάλλουν την αντίληψη ότι ο καπιταλισμός του σήμερα δεν έχει καμιά σχέση με αυτόν του 19ου αιώνα, ότι ίσως δεν πρέπει να μιλάμε καν για καπιταλισμό, αλλά για μεταβιομηχανική κοινωνία, για κοινωνία της γνώσης και της πληροφορίας.

Η ουσία αυτών των θεωριών είναι η απομόνωση φαινομένων και εξελίξεων στην καπιταλιστική οικονομία με στόχο τη διαστρέβλωση του περιεχομένου τους. Το κύριο χαρακτηριστικό του καπιταλισμού είναι η σχέση ατομικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής που κάνει δυνατή τη χρησιμοποίηση και εκμετάλλευση της ξένης μισθωτής εργατικής δύναμης. Το κύριο, δηλαδή, είναι η καπιταλιστική εκμετάλλευση ως πηγή απόσπασης υπεραξίας από τον ιδιοκτήτη των μέσων παραγωγής. Οι αλλαγές και οι εξελίξεις στην τεχνολογία των μέσων παραγωγής στην οργάνωση της παραγωγής στη διαφοροποίηση των προϊόντων της, στην έκταση της εμπορευματοποίησης που αγκαλιάζει όλες τις ανάγκες του ανθρώπου, δεν αναιρούν αλλά αντίθετα εντείνουν τις καπιταλιστικές εκμεταλλευτικές σχέσεις. Η διευρυμένη χρήση υψηλής τεχνολογίας - για παράδειγμα - στην παραγωγή εντείνει την εκμετάλλευση, αφού τα αποτελέσματα από την αύξηση της παραγωγικότητας τα καρπώνονται οι καπιταλιστές και όχι οι εργαζόμενοι. Αντί να δουλεύουν συνολικά λιγότερες ώρες με μεγαλύτερους μισθούς και μεροκάματα, άλλοι οδηγούνται στην ανεργία, άλλοι στη μερική απασχόληση, δηλαδή στην πιο κακοπληρωμένη και ανασφαλή εργασία και άλλοι στην υπερεντατικοποίηση.

Αλλες θεωρίες λένε ότι: Ο σοσιαλισμός - κομμουνισμός δεν έχει ιστορική προοπτική, δεν μπορεί να «εφαρμοστεί», είναι μια κοινωνία που «εξισώνει προς τα κάτω», σε ένα χαμηλό επίπεδο κάλυψης αναγκών, δε δίνει κίνητρο για πρόοδο. Αυτές οι θεωρίες απομονώνουν υπαρκτά προβλήματα στη σοσιαλιστική οικοδόμηση, όπως ήταν η χαμηλή ποιότητα ορισμένων ειδών κατανάλωσης κλπ. Εχουν στόχο να παρουσιάσουν τα προβλήματα αυτά ως φαινόμενα της φύσης του σοσιαλισμού. Παραβλέπουν το επίπεδο της καπιταλιστικής ανάπτυξης, το μέγεθος των προκαπιταλιστικών επιβιώσεων, - κυρίως στην εκτεταμένη αγροτική παραγωγή - από τα οποία ξεκίνησε η οικοδόμηση του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ.

Επίσης, «αγνοούν» το γεγονός ότι κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου η ΕΣΣΔ είχε τα περισσότερα θύματα (26.000.000 νεκρούς στρατιώτες και πολίτες), ότι καταστράφηκαν χιλιάδες πόλεις , χωριά, ότι κατά τη διάρκεια του πολέμου αναγκάστηκαν να μεταφερθούν στα μετόπισθεν πάνω από 1.300 βιομηχανίες. Η καταστροφή παραγωγικών δυνάμεων στο σοσιαλισμό καθυστερεί την ανάπτυξή του, οξύνει τα προβλήματά του σε αντίθεση με τον αναζωογονητικό ρόλο που παίζει στην καπιταλιστική οικονομία. Αντικειμενικά, η ΕΣΣΔ μετά τον πόλεμο μπήκε σε νέα φάση ανασυγκρότησης της οικονομίας, αποκατάστασης των απωλειών σε μέσα παραγωγής, σε έμψυχο υλικό κ.λπ.

Ταυτόχρονα, η διεθνιστική αλληλεγγύη εκ μέρους της ΕΣΣΔ προς τα νέα κράτη της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, προς απελευθερωτικά κινήματα περιόριζε τη σοσιαλιστική συσσώρευση προς όφελος της ευημερίας του σοβιετικού λαού.

Χρειάζεται, επίσης, να επισημανθεί ότι η σοσιαλιστική οικονομία στηρίζεται σε δύο βασικά στοιχεία: Στην κοινωνικοποίηση των βασικών μέσων παραγωγής, τη διαμόρφωση προϋποθέσεων για την κοινωνικοποίηση όλων των μέσων παραγωγής και στον πανεθνικό σχεδιασμό της παραγωγής. Στο βαθμό που έγιναν υποχωρήσεις και παραβιάσεις σε κάποιο από αυτά τα βασικά στοιχεία, που νέα ζητήματα δεν αντιμετωπίστηκαν με βάση αυτές τις αρχές, οξύνθηκαν οι αντιθέσεις μέσα στη σοσιαλιστική οικονομία. Η ανάλυση και η εκτίμηση αυτών των προβλημάτων είναι σοβαρή υπόθεση και αναγκαία για το κομμουνιστικό κίνημα.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

(Το άρθρο βασίζεται σε κείμενο της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ του ΚΚΕ, που εκδόθηκε σε μπροσούρα από τη «Σύγχρονη Εποχή»)

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

14. Στο δάσος του Χάτιν το 1943 οι ναζί ανακοίνωσαν ότι βρέθηκε ο ομαδικός τάφος 10.000 Πολωνών αξιωματικών που δήθεν εκτελέστηκαν από τους Σοβιετικούς. Στη συνέχεια, αποκαλύφθηκε ότι πρόκειται για ναζιστική θηριωδία, κάτι που αναγνώρισαν και οι δυτικές καπιταλιστικές χώρες, διεθνείς οργανώσεις, ο Ερυθρός Σταυρός κλπ. Η κατηγορία αυτή που στηρίζεται μόνο σε «μαρτυρίες» των ναζί διαδόθηκε και στηρίχτηκε στις συνθήκες του «ψυχρού πολέμου», εξυπηρετώντας τις αντικομμουνιστικές ανάγκες της αστικής προπαγάνδας.

15. «Προσωπολατρία»: Ο όρος αυτός αποτέλεσε την αιχμή του δόρατος στην υποκειμενική κριτική που άσκησε το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ στην περίοδο που ηγέτης του Κόμματος ήταν ο Ι.Β. Στάλιν. Η «προσωπολατρία» θεωρούνταν ως βασική αιτία για παραβιάσεις στη συλλογικότητα, στις αρχές λειτουργίας του Κόμματος κλπ. Ανεξάρτητα αν υπήρχαν φαινόμενα «προσωπολατρίας», ιδιαίτερα την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, δεν εξηγούν την αιτία της διαπάλης στο Κόμμα και το κράτος ιδιαίτερα τη δεκαετία του 1930. Η διαμόρφωση μιας εικονικής νοσηρής ατμόσφαιρας για διώξεις όσων δήθεν δε συμφωνούσαν με τον Στάλιν κλπ. συγκάλυπτε την ουσία της σκληρής ταξικής πάλης που διεξήχθη μέσα στην ΕΣΣΔ και έδωσε εφόδια στους αντιπάλους του σοσιαλισμού.

16. Ευρωκομμουνισμός: Δεξιό οπορτουνιστικό ρεύμα που επικράτησε στα ΚΚ χωρών της καπιταλιστικής Ευρώπης από τα τέλη της δεκαετίας του '60. Ηρθε σαν αποτέλεσμα της συσσώρευσης δεξιών παρεκκλίσεων στα ΚΚ της καπιταλιστικής Ευρώπης όλων των προηγούμενων δεκαετιών, σε μια περίοδο που επίσης ενισχύθηκαν δεξιές παρεκκλίσεις στο ΚΚΣΕ και στα ΚΚ των σοσιαλιστικών χωρών. Βασικά στοιχεία αυτού του ρεύματος ήταν η άρνηση των γενικών νομοτελειών της ταξικής πάλης στο όνομα των «εθνικών δρόμων» για το σοσιαλισμό, η αποδοχή της ΕΟΚ, η συνεργασία και τα κοινά προγράμματα με τους σοσιαλδημοκράτες, η αποθέωση του κοινοβουλευτισμού και του ρεφορμισμού, αλλά και ο αντισοβιετισμός. Το Ιταλικό ΚΚ, το Ισπανικό ΚΚ και το Γαλλικό ΚΚ πρωτοστάτησαν στο Ευρωκομμουνιστικό ρεύμα. Ο Ευρωκομμουνισμός επέδρασε αρνητικά στην ανάπτυξη αγώνων του εργατικού κινήματος, στο να μην αξιοποιηθεί ευνοϊκά για το εργατικό κίνημα η οικονομική κρίση στις αρχές της δεκαετίας του 1970. Στην Ελλάδα βασικός φορέας των αντιλήψεων του Ευρωκομμουνισμού αποτέλεσε η αναθεωρητική ομάδα που διαγράφτηκε το 1968 από το ΚΚΕ και συγκρότησε το «ΚΚΕ εσωτερικού» και στη συνέχεια την «Ελληνική Αριστερά» (ΕΑΡ), παίζοντας στα πλαίσια του «ενιαίου Συνασπισμού» πρωταγωνιστικό ρόλο στην προσπάθεια διάλυσης του ΚΚΕ το 1990, συνεχίζοντας σήμερα μέσα από τις γραμμές του «Συνασπισμού». Το σύγχρονο δεξιό οπορτουνιστικό ρεύμα της λεγόμενης «Νέας Αριστεράς» αποτελεί εξέλιξη του «ευρωκομμουνισμού» στις συνθήκες που διαμορφώθηκαν μετά την αντεπανάσταση, ενισχυμένο με «νέες οπορτουνιστικές» δυνάμεις που ξέκοψαν από το κομμουνιστικό κίνημα στις αρχές της δεκαετίας του 1990.