Στα προηγούμενα άρθρα αναφερθήκαμε συνοπτικά, αλλά πολύ συγκεκριμένα στην άποψη του Γάλλου καθηγητή Πολιτικής Ιστορίας και Φιλοσοφίας, που εξέφρασε σε συνέντευξή του στην ισπανική εφημερίδα «El Pais» και αναδημοσίευσε η εφημερίδα «Η Καθημερινή», 12/6/2004, ότι «σήμερα δεν υπάρχουν συνεκτικές κοινωνικές τάξεις... ότι αυτό που έχει σημασία στο νέο τρόπο παραγωγής είναι πρωτίστως τα ατομικά προσόντα. Δεν είμαστε πλέον μια ταξική κοινωνία, αλλά μια κοινωνία ατόμων», και ότι αυτό οφείλεται στο γεγονός «ότι άλλαξε η μορφή του ίδιου του καπιταλισμού». Και αποδείξαμε ότι και ο τρόπος παραγωγής συνεχίζει να είναι καπιταλιστικός και οι κοινωνικές τάξεις συνεχίζουν να υπάρχουν, με δεδομένο ότι ο καθοριστικός συνεκτικός παράγοντας που τις καθορίζει είναι η σχέση τους με τα μέσα παραγωγής. Δηλαδή ποια κοινωνική ομάδα είναι ιδιοκτήτης τους. Ο ίδιος, βεβαίως, ως διέξοδο στην υποτιθέμενη από τον ίδιο ανυπαρξία τάξεων, προτείνει να συνενώσουμε τους ανθρώπους σε «κοινότητες με βάση την εμπειρία». Προτείνει δηλαδή μιας άλλης μορφής κοινωνική οργάνωση, η οποία δεν έχει αντικειμενικά οικονομική βάση, δεν μπορεί επομένως να αποτελεί ιστορική συνέχεια ως αντικαταστάτρια κοινωνία του καπιταλισμού. Αρα με την πρότασή του διαιωνίζεται ο καπιταλισμός. Ας δούμε όμως τι ψάχνει να λύσει ο κύριος καθηγητής.
«Η Γαλλία που αποτελούσε χαρακτηριστικό παράδειγμα του κράτους πρόνοιας, το οποίο βρίσκεται στο επίκεντρο του σοσιαλδημοκρατικού μοντέλου, δυσκολεύεται όπως διατείνεται ο Ροσανβαγιόν, να αντιληφθεί αυτές τις αλλαγές (σ.σ. που ανακάλυψε ο κύριος καθηγητής). Η κρίση που αντιμετωπίζει σήμερα το γαλλικό σύστημα είναι η ίδια μ' αυτή που αντιμετωπίζουν οι υπόλοιπες βιομηχανικές χώρες με καθεστώς φιλελεύθερης δημοκρατίας. Το ιστορικό πρόγραμμα της δημοκρατίας περιλάμβανε τη ρύθμιση της οικονομίας κατά τρόπο ώστε το κράτος πρόνοιας να εξασφαλίζει τις δημόσιες υπηρεσίες. Στη σημερινή παγκοσμιοποιημένη κοινωνία, που δε διαθέτει σταθερές κοινωνικές τάξεις, ο ρόλος του κράτους, καθώς και οι σχέσεις του με την κοινωνία πρέπει να αλλάξουν». Το κράτος, εκτιμά ο κύριος καθηγητής, «στην πραγματικότητα έχει αποδειχτεί αναποτελεσματικό και αδρανές». Επίσης «η λύση για να ξεπεράσει η Γαλλία, αλλά και άλλες χώρες με αντίστοιχα προβλήματα τα φαντάσματά τους» δεν μπορεί να επιτευχθεί ούτε «με την πλήρη ένταξή τους σε μια Ευρώπη ισχυρή και αλληλέγγυα». Γιατί «δε διαθέτει ούτε κοινωνική δομή ούτε πραγματική αλληλεγγύη».
Επομένως η διέξοδος είναι «οι κοινότητες με βάση την εμπειρία». Και νομίζει ότι ξεμπερδεύει. Αλλωστε σχετικά με τη σοσιαλδημοκρατία αναφέρει και μια αλήθεια: Οτι ως «μοντέλο δημιουργήθηκε για να εδραιώσει την κοινωνική δικαιοσύνη και να διευθετήσει τις κοινωνικές συγκρούσεις μέσω των συνδικάτων, σε μια περίοδο που υπήρχαν κοινωνικές τάξεις, που υπήρχε μαζική εργασία, και που ο καπιταλισμός παρήγαγε προϊόντα και την ίδια την εργατική τάξη».
Με απλά λόγια ο κύριος καθηγητής προβάλλει τον εξής συλλογισμό: Η «παγκοσμιοποίηση» είναι αντικειμενική διαδικασία. Δεν αποκαλεί το σύγχρονο καπιταλισμό ιμπεριαλισμό ούτε την τάση αλληλοδιαπλοκής των καπιταλιστικών οικονομιών λόγω ύπαρξης -από το 19ο αιώνα ακόμη- της παγκόσμιας αγοράς, καπιταλιστική διεθνοποίηση. Γιατί θα είναι υποχρεωμένος να αποδεχτεί και τον καπιταλισμό και ότι είναι ιστορικά ξεπερασμένος και την ύπαρξη τάξεων, αστικής και εργατικής, και την πηγή της εκμετάλλευσης, που είναι η καπιταλιστική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής. Αποκαλύπτει το ρόλο της σοσιαλδημοκρατικής μορφής διαχείρισης και του λεγόμενου κράτους πρόνοιας ως πυροσβέστη του επαναστατικού κινήματος της εργατικής τάξης, ως μορφή ενσωμάτωσης της εργατικής τάξης στο καπιταλιστικό σύστημα. Αλλά σήμερα θεωρεί ξεπερασμένο αυτό το μοντέλο. Πράγματι, η σοσιαλδημοκρατική μορφή διαχείρισης υπηρετεί από κοινού σήμερα με τα λεγόμενα φιλελεύθερα κόμματα και από στρατηγική, αλλά και από ταχτική άποψη τον καπιταλισμό αποτελεσματικά. Αλλά ο λεγόμενος νεοφιλελευθερισμός ως μορφή διαχείρισης και απ' όλες τις δυνάμεις των κυρίαρχων τάξεων πράγματι αφήνει ένα κενό ως προς τις εναλλακτικές μορφές διαχείρισης του συστήματος, έτσι που να ενσωματώνουν υποτάσσοντας εργατικές μάζες στο σύστημα, όπως στο παρελθόν η σοσιαλδημοκρατία. Και το κυριότερο, η ενίσχυση της αντικειμενικής τάσης της καπιταλιστικής διεθνοποίησης συνυπάρχει με την τάση όξυνσης του ανταγωνισμού στην παγκόσμια αγορά. Γεγονός που απαιτεί την ολοένα και μεγαλύτερη αύξηση του μεγέθους του κοινωνικού κεφαλαίου σε κάθε έθνος κράτος. Αλλά αυτό μπορεί να επιτυγχάνεται μόνο με την ολοένα αυξανόμενη ένταση της εκμετάλλευσης. Που οξύνει στο έπακρο της ταξικές αντιθέσεις. Αν δε σ' αυτό συνυπολογιστεί και ο κύκλος της κρίσης, τότε συμπληρώνεται το πλαίσιο των αντικειμενικών συνθηκών που επιβάλλουν γενικευμένα το λεγόμενο νεοφιλευθερισμό σαν πολιτική διαχείρισης, άρα και το οριστικό ξεπέρασμα της σοσιαλδημοκρατίας που οδήγησε στο χαρακτηρισμό «φάντασμα» από τον κύριο καθηγητή του λεγόμενου κράτους πρόνοιας και παροχής δημοσίων κοινωνικών υπηρεσιών.
Ο κύριος καθηγητής διαπιστώνει όλες τις αρνητικές συνέπειες για την εργατική τάξη (δεν υπάρχει μαζική εργασία, τον βολεύει προπαγανδιστικά αυτή η έκφραση και όχι η «ανεργία»), αλλά και η φτώχεια, απόλυτη και σχετική εξαθλίωση, δηλαδή αδυναμία της εργατικής τάξης να καταναλώνει, αφού υπάρχει πτώση του βιοτικού επιπέδου. Αλλά ο κύριος καθηγητής γι' αυτή την πραγματικότητα μιλά πάλι προπαγανδιστικά ως περίοδο που ξεπεράστηκε το γεγονός ότι ο καπιταλισμός παράγει μαζικά προϊόντα για την εργατική τάξη. Και καλά δεν παράγει μόνο για την εργατική τάξη, αφού παράγει και μέσα παραγωγής που αγοράζει η αστική τάξη. Αλλά σταμάτησε να παράγει εμπορεύματα κατανάλωσης; Προκειμένου λοιπόν να αποφύγει αυτό το άλογο θεωρητικό άλμα του, εκτιμά ότι δεν υπάρχει εργατική τάξη και νομίζει ότι ξεμπερδεύει. Μόνο που και σ' αυτή του τη διαπίστωση υποκρύπτεται η πραγματικότητα, που εμφανίζει σημάδια πτώσης της ζήτησης και της κατανάλωσης, άρα κρισιακά φαινόμενα.
Ετσι μ' αυτή την υποτιθέμενη συνολική θεωρητική τεκμηρίωση από τον κύριο καθηγητή, του χαρακτήρα της σύγχρονης κοινωνίας, κάνει προσπάθεια -με κομψό αλήθεια τρόπο- να μην εκφράσει την αγωνία του για το μέλλον του καπιταλισμού, περιμένοντας μεγαλύτερη ένταση των ταξικών αντιθέσεων και των κοινωνικοπολιτικών αγώνων που εν δυνάμει και με δεδομένη την ύπαρξη επαναστατικών κομμάτων της εργατικής τάξης όχι μόνο μπορεί να τον αμφισβητεί, αλλά να υποσκάπτει τα θεμέλιά του, ως την αντικατάσταση της ατομικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής με την κοινωνική, δηλαδή το σοσιαλισμό. Αλλά ο κύριος καθηγητής υπερασπίζεται φανατικά το σύστημα και για τη σωτηρία του πασχίζει. Επομένως η ανιστόρητη θεωρητική του τεκμηρίωση περί τέλους της ταξικής κοινωνίας, περί αλλαγής του τρόπου παραγωγής, περί κοινωνίας των ατόμων τροφοδοτεί την ύπουλη προπαγάνδα περί διεξόδου που να ωφελεί τις μάζες πέρα και έξω από την ταξική πάλη για τον κομμουνισμό. Η διέξοδος «κοινότητα στη βάση της εμπειρίας», ως μορφή κοινωνικής οργάνωσης επειδή ακριβώς είναι θολή μπορεί να παρασύρει λαϊκές δυνάμεις με χαμηλό επίπεδο πολιτικής συνείδησης σε έξοδο από τους διεκδικητικούς αγώνες για την ικανοποίηση των σύγχρονων αναγκών τους και ενασχόληση των ίδιων κατά ομάδες για τη διαχείριση της φτώχειας τους και της ανεργίας τους. Μπορεί δηλαδή διάφορες ομάδες λαϊκών ανθρώπων να στρέψουν την αναζήτηση διεξόδου και με τη δική τους συμμετοχή σ' αυτήν σε δραστηριότητες που μπορεί προσωρινά να αμβλύνουν την εξαθλίωσή τους ή να μην τη χειροτερεύουν. Μια μορφή τέτοιας διεξόδου είναι ο λεγόμενος τρίτος τομέας οικονομίας ή η λεγόμενη «κοινωνική οικονομία».
Αλλά με δεδομένη την άποψη του κυρίου καθηγητή περί «κοινωνίας των ατόμων», «κοινότητα με βάση τις εμπειρίες» σε συνδυασμό με την εκτίμηση περί «αλλαγής του τρόπου παραγωγής», έχουμε επίσης με κομψό τρόπο βαλμένη τη θεωρία περί «κοινωνικού εταιρισμού». Αλλά πιο ύπουλα. Γιατί πχ η εμπειρία σε μια μονάδα παραγωγής, εργατών, διευθυντικών στελεχών και ιδιοκτητών της, μπορεί κάλλιστα να θεωρηθεί κοινή, (όλοι μαζί παράγουν, άρα όλοι ενδιαφέρονται για το μέλλον της επιχείρησης, γιατί αυτό ωφελεί όλους και τους εργάτες), επομένως αποτελούν μια κοινότητα, που μπορεί να αποτελεί κύτταρο της κοινωνίας, που πασχίζει για την ευημερία της. Ας μην ξεχνάμε ότι στη Γαλλία, στο πλαίσιο της εξεύρεσης διεξόδου για τις εξαθλιωμένες εργατικές μάζες και τους ανέργους, έχουν προχωρήσει στη δημιουργία δικτύου των λεγόμενων «κοινωνικών επιχειρήσεων».
Από την αναδημοσίευση της συνέντευξης του κυρίου καθηγητή δε φαίνεται αναλυτικά το όραμα της ουτοπίας του περί «κοινότητας» ως βάση οργάνωσης της κοινωνίας. Υπάρχει βεβαίως και η παρόμοια άποψη μερίδας της σοσιαλδημοκρατίας για την οργάνωση «της κοινωνίας των πολιτών».
Πιο αναλυτικά, τόσο για την «κοινωνική οικονομία» όσο και για την «κοινωνία των πολιτών», σε επόμενα άρθρα.
Σ. Λ.
Κυρίως φύλλο 
Feeds
