Σχετικά με το επιχείρημα των θιασωτών της παγκοσμιοποίησης «για την κατάργηση του έθνους - κράτους πρέπει ακόμη να πούμε ότι: Ασφαλώς «το κεφάλαιο δεν έχει πατρίδα». Αυτό σημαίνει πως στην προσπάθεια μεγιστοποίησης των κερδών «ξανοίγεται» και εκτός των εθνικών συνόρων. Ωστόσο η εθνική βάση είναι και η κυρίαρχη. Η εξουσία του εκφράζεται και διασφαλίζεται από το αστικό κράτος. Οπως εύστοχα σημειώνεται στα ντοκουμέντα του ΚΚΕ για το 16ο Συνέδριο: «... Δυνάμωσε και αναβαθμίστηκε ο ρόλος των διακρατικομονοπωλιακών ρυθμίσεων έναντι των κρατικομονοπωλιακών ρυθμίσεων σε εθνικό επίπεδο, οι οποίες όχι μόνο δε χάνουν το ρόλο τους, αλλά λειτουργούν ως στήριγμα και αναγκαίο συμπλήρωμα των πρώτων»1. Δεν πρέπει να μας ξεγελάει το γεγονός πως η διεθνική δράση του κεφαλαίου εμφανίζεται ίσως περισσότερο έντονη τα τελευταία χρόνια αφού παρουσιάστηκαν νέα πεδία δράσης, όπως π.χ. στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες. Η δράση του αστικού κράτους και του κεφαλαίου που κινείται σε διεθνές επίπεδο συνδέονται διαλεκτικά. Η μια καθορίζει και ενδυναμώνει την άλλη. Οι τάσεις προστατευτισμού και διεθνοποίησης συνυπάρχουν και αντιτίθενται. Αποφάσεις σε διεθνές επίπεδο ασφαλώς και παίρνονται, αυτό όμως γίνεται με τη συμμετοχή των εθνικών κρατών. Στη συνέχεια εξειδικεύονται και εφαρμόζονται σε επίπεδο εθνικού κράτους.
Ασφαλώς, η συμμετοχή του κάθε εθνικού κράτους στις αποφάσεις που λαμβάνονται σε παγκόσμιο επίπεδο δεν είναι «ισότιμη», αλλά εξαρτάται από την ισχύ του «εθνικού» κεφαλαίου που βρίσκεται πίσω από το κράτος και από το σύνολο της πολιτικής - στρατιωτικής ισχύος του. Το κράτος όχι μόνο δεν αποδυναμώνεται, αλλά αντιθέτως ισχυροποιείται. Απόδειξη; Η διεύρυνση των κατασταλτικών μηχανισμών, οι αποφάσεις στην κατεύθυνση αφαίρεσης κεκτημένων, η θεσμοθέτηση νόμων που ευνοούν τη δράση του κεφαλαίου κλπ. Η παραχώρηση, τέλος, κρατικών τομέων στο ιδιωτικό κεφάλαιο δε σημαίνει αποδυνάμωση του κράτους, αλλά επαλήθευση του ρόλου του.
Η προηγούμενη θέση για κατάργηση του εθνικού κράτους συνοδεύεται από τη θέση για τη δημιουργία νέων μορφών εξουσίας. Πρόκειται για την εξουσία των πολυεθνικών, καθώς και των παγκόσμιων οργανισμών, όπως του ΠΟΕ, του ΔΝΤ, της Παγκόσμιας Τράπεζας κ.ά. Ο ιδρυτής της επιθεώρησης «The Ecologist» γράφει: «Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου υποχρεώνει πλέον τις χώρες του Νότου να αποδέχονται κάθε είδους επένδυση από το εξωτερικό, να προσφέρουν «εθνική μεταχείριση» σε κάθε αλλοδαπή εταιρία που εγκαθίσταται στο έδαφός τους και δραστηριοποιείται στον τομέα της γεωργίας, των ορυχείων, της βιομηχανίας και των υπηρεσιών, να καταργήσει τους τελωνειακούς δασμούς και τις ποσοστώσεις στις εισαγωγές σε όλα τα εμπορεύματα. Καμιά κυβέρνηση, ακόμα και στο Βορρά, δεν εξασκεί πλέον έλεγχο στις πολυεθνικές επιχειρήσεις»2.
Παρόμοιους ισχυρισμούς συναντάει κανείς άφθονους σε όλες τις αναλύσεις περί «παγκοσμιοποίησης». Η πρώτη μας ένσταση σε τέτοιους είδους αναλύσεις είναι πως ο όρος μονοπώλια είναι εξαφανισμένος. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως οι πολυεθνικές είναι πρώτα απ' όλα μονοπώλια. Η δεύτερή μας παρατήρηση έχει να κάνει με το ότι ο δυναμικός τους ρόλος στη διαμόρφωση της πολιτικής και της οικονομίας παρουσιάζεται πάλι ως νέο φαινόμενο ενώ δεν είναι. Σημειώνουμε ενδεικτικά πως σε βιβλίο γραμμένο είκοσι ένα χρόνια πριν αναφέρεται: «Οι πολυεθνικές ελέγχουν το ένα τρίτο της βιομηχανίας του καπιταλιστικού κόσμου, περί το μισό του εμπορίου του, το μεγαλύτερο μέρος του πιστωτικού - χρηματιστικού συστήματος, ουσιαστικά όλη τη σύγχρονη τεχνολογία και σχεδόν τα 9/10 των άμεσων επενδύσεων των δυτικών χωρών στο εξωτερικό. Από τα χέρια τους περνά το 70% του ΑΕΠ της Ολλανδίας, το 53% του ΑΕΠ της Μ. Βρετανίας, το 30% του ΑΕΠ της Ιταλίας, το 28% του ΑΕΠ της Δ. Γερμανίας και το 20% του ΑΕΠ της Γαλλίας. Οι εταιρίες αυτές πραγματοποιούν το 50% όλων των εξαγωγών προς τις ΗΠΑ3».
Η τρίτη μας αντίρρηση σχετίζεται με την παντοδυναμία εκείνων των παγκόσμιων οργανώσεων η δράση των οποίων εξυπηρετεί τα διεθνικά μονοπώλια. Παγκόσμιες καπιταλιστικές οργανώσεις, όπως το ΔΝΤ, η Παγκόσμια Τράπεζα κ.ά., εκφράζουν την τάση συμμαχιών των εθνο-κρατικά συγκροτημένων κεφαλαίων στη βάση του κάθε φορά συσχετισμού δυνάμεων, αλλά πρόκειται για συμμαχίες εύθραυστες και ευμετάβλητες, με αντιθέσεις και συγκρούσεις. Το πρόσφατο παράδειγμα της Αργεντινής και οι αντιπαραθέσεις για το ρόλο του ΔΝΤ, η διαμάχη Γαλλίας - Γερμανίας στα κοινοτικά όργανα για το αεροδρόμιο των Σπάτων, η πολυμερής συμφωνία επενδύσεων (ΜΑΙ) που δεν προχώρησε έπειτα από ενστάσεις του γαλλικού κεφαλαίου δείχνουν ανάγλυφα αυτό το γεγονός. Παράλληλα δεν πρέπει να ξεχνάμε πως οι «υπερεθνικές» οργανώσεις απαρτίζονται από εκπροσώπους «εθνικών κεφαλαίων», πολιτικών εκπροσώπων των κατά τόπους αστικών τάξεων ή ακόμα από τους ίδιους τους αστούς διαφορετικής εθνικής προέλευσης με διαφορετικές συχνά επιδιώξεις και διαφορετικά συμφέροντα.
Σήμερα η αξία της παραγωγής από την πλευρά των πολυεθνικών φτάνει στο 25% της παγκόσμιας παραγωγής. Μόλις το 1/3 από αυτό το ποσοστό, δηλαδή περίπου το 8,3%, πραγματοποιείται σε χώρες εκτός εθνικών ορίων. Το 25% δεν είναι βεβαίως αμελητέο νούμερο είναι όμως μόνο το 1/4 της παγκόσμιας παραγωγής και ασφαλώς ακόμα μικρότερο είναι το 8,3%, δηλαδή μόλις το 1/12 της παγκόσμιας παραγωγής.
Δεν ισχυριζόμαστε ότι ο ρόλος των διεθνικών μονοπωλίων και των παγκόσμιων ιμπεριαλιστικών οργανώσεων είναι ανάξιος παρατήρησης. Η επικέντρωση όμως αποκλειστικά στο ρόλο τους έχει σοβαρές πολιτικές επιπτώσεις: εξαγνίζει τις «εθνικές» κυβερνήσεις και τις καθιστά άμοιρες ευθυνών ή παρουσιάζει τις επιλογές τους ως αναγκαστικές κάτω από την πίεση «υπερεθνικών» οργάνων, παραβλέπει τη σχέση εθνικού - διεθνικού στην οικονομία, εξαφανίζει τη συμμετοχή μεγάλων ή μικρών καπιταλιστικών κρατών στη διαμόρφωση παγκόσμιων αποφάσεων και τελικά αποπροσανατολίζει το κίνημα, βάζοντάς του μονοδιάστατα καθήκοντα, που δεν το βοηθούν ούτε στην ανάπτυξή του ούτε στην αποτελεσματικότητά του. Μάλιστα, η διαδικασία κάθαρσης των «εθνικών» κυβερνήσεων δε γίνεται έμμεσα αλλά πολλές φορές χωρίς προσχήματα: «η παγκοσμιοποίηση καθιστά δύσκολο για τις κυβερνήσεις να ενισχύσουν την κρατική νομοθεσία. Καθώς οι επενδυτές λαμβάνουν υπόψη στις αποφάσεις τους την εργατική νομοθεσία και τον τρόπο που εφαρμόζεται, είναι μεγάλος ο πειρασμός για τις κυβερνήσεις να μετριάσουν ή να μην εφαρμόζουν τα μέτρα προστασίας των εργαζομένων ή ακόμα και να κλείνουν τα μάτια στις παραβιάσεις τους»4. (Αναδημοσιεύεται από την ΚΟΜΕΠ, τεύχος 2/2002).
Συνεχίζεται
1. Ντοκουμέντα 16ου Συνεδρίου ΚΚΕ, σελ. 137.
2.Edward Goldsmith: «Le Monde Diplomatique», τ. 13, σελ. 50.
3. Β. Σετίνιν: «Οι πολυεθνικές εταιρίες», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 8-9.
4.«Le Monde Diplomatique», τ. 10, σελ. 63.
Βασίλης ΛΙΟΣΗΣ
Μέλος της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΟΑ του ΚΚΕ
Κυρίως φύλλο
Feeds
