Ανάλογη εξέλιξη ακολουθεί και στην Ιταλία το πρώην Ιταλικό ΚΚ, που μετονομάστηκε σε «Δημοκράτες της Αριστεράς» και τώρα αποφάσισε - μαζί με το κόμμα της «Μαργαρίτας» - να δημιουργήσουν το «Δημοκρατικό Κόμμα», δηλαδή ένα κόμμα και φραστικά αστικό.

Ο πρόεδρος του νέου κόμματος, Βάλτερ Βελτρόνι, δήλωσε υπερήφανος που ανήκε «στο Ιταλικό ΚΚ του Ενρίκο Μπερλινγκουέρ, ένα κόμμα στο οποίο μπορούσες να μετέχεις χωρίς να είσαι κομμουνιστής»!²⁸ Ο Βελτρόνι έχει ταχθεί πολλές φορές υπέρ της πολιτικής της λιτότητας, προκειμένου να αντιμετωπιστεί το τεράστιο χρέος της Ιταλίας.

Στην Ελλάδα, η διαχωριστική γραμμή ΠΑΣΟΚ - ΝΔ έπαψε να υπάρχει και για έναν πρόσθετο λόγο: Τα χρόνια της 10ετίας του 1960 βρίσκονται πολύ μακριά από τις νεότερες γενιές, ενώ οι εκσυγχρονισμοί που υλοποιήθηκαν στη συνέχεια οδήγησαν στην εξάντληση των ορίων της λεγόμενης «προοδευτικής πολιτικής».

Η σύγκρουση στο ΠΑΣΟΚ επανέφερε τα γνωστά της δικομματικής διαμάχης για τους λεγόμενους «διαπλεκόμενους», βασικό προεκλογικό σύνθημα της ΝΔ κατά του ΠΑΣΟΚ πριν από τις εκλογές του 2004.

Είναι πρόσφατη η διαπίστωση - καταγγελία τής υπό τον Γιώργο Παπανδρέου μερίδας του ΠΑΣΟΚ για το ρόλο του «Συγκροτήματος Λαμπράκη» και του τηλεοπτικού σταθμού «ΜΕΓΚΑ» υπέρ της ανάληψης της ηγεσίας του ΠΑΣΟΚ από τον Β. Βενιζέλο. Η ιδιοτελής καταγγελία δεν αναιρεί την αλήθεια του πράγματος. Οι αστοί γνωρίζουν καλύτερα τα του «οίκου τους». Το ίδιο «Συγκρότημα» είχε στηρίξει τον Γιώργο Παπανδρέου το 2004, ενώ πολλές φορές στο παρελθόν πρωτοστάτησε σε εξελίξεις διαμόρφωσης του αστικού πολιτικού συστήματος, τόσο πριν όσο και μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.²⁹

Η λεγόμενη διαπλοκή των αστικών κομμάτων με τους ιδιοκτήτες των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας (ΜΜΕ) πήρε μεγάλες διαστάσεις σε σύγκριση με την προηγούμενη κατάσταση ύπαρξης μόνο των έντυπων Μέσων, όταν από τα τέλη της δεκαετίας του 1980 παραχωρήθηκαν με νόμο δημόσιες συχνότητες σε ιδιώτες, στο όνομα της πολυφωνίας, με την κατάργηση του κρατικού μονοπωλίου στην ενημέρωση, στην ψυχαγωγία και στον πολιτισμό που εξέπεμπε η κρατική τηλεόραση.

Τα αστικά κόμματα υπερβάλλουν σκόπιμα και υποκρίνονται, όταν αναφέρονται στη σημασία της αλληλοσχέσης πολιτικών προσώπων με τα ΜΜΕ. Συνειδητά παραγνωρίζουν ότι, έτσι κι αλλιώς, κάθε ιδιοκτήτης ΜΜΕ υποστηρίζει κάποιο αστικό κόμμα. Αντίστροφα, κάθε αστικό κόμμα επιδιώκει τον προσεταιρισμό, ακόμα και την καθοδήγηση αν είναι δυνατό, των ΜΜΕ.³⁰ Παράλληλα, πλήθος αστών πολιτικών προσφέρεται στη σύναψη σχέσεων αμοιβαίας εξυπηρέτησης με τους ιδιοκτήτες καναλιών και με δημοσιογράφους τους.

Πρόκειται για φυσιολογικές εκδηλώσεις στην ταξική σχέση οικονομίας - πολιτικής στο καπιταλιστικό σύστημα. Η αυτόνομη πολιτική παρουσία, την οποία διακηρύσσουν υποκριτικά τα κόμματα του κεφαλαίου, αποτελεί μύθο.

Επίδραση στις ηγεσίες και σε άλλα στελέχη των αστικών κομμάτων, καθώς και άσκηση επιρροής στην εκλογή ηγεσιών, όχι μόνο στην Ελλάδα, ασκείται και από μηχανισμούς και ηγετικά κλιμάκια της ΕΕ, των ΗΠΑ και διάφορες «Λέσχες» του κεφαλαίου.

Το βασικό πρόβλημα της αστικής τάξης είναι η ανάγκη ακόμα μεγαλύτερης επίθεσης στα εργατικά και λαϊκά δικαιώματα, γεγονός που προϋποθέτει την υποταγή της πλειοψηφίας των εργαζομένων, πέρα από τη συναίνεση επί της ουσίας της αντιλαϊκής πολιτικής, που έτσι κι αλλιώς υπάρχει ανάμεσα στη ΝΔ και στο ΠΑΣΟΚ, παρά τη σκληρή τους αντιπαράθεση για την κυβερνητική εξουσία.

Ομως η ιδεολογία της ταξικής συνεργασίας αρχίζει να υποχωρεί. Βεβαίως αυτό γίνεται κυρίως χάρη στην επίδραση που ασκεί σε εργατικές δυνάμεις η συνεπής ταξική πολιτική του ΚΚΕ και του ΠΑΜΕ.

Το δικομματικό σύστημα στην Ελλάδα συνεχίζει να λειτουργεί με αυτοδύναμες κοινοβουλευτικά κυβερνήσεις, που αποκτούν την αυτοδυναμία χάρη στους καλπονοθευτικούς εκλογικούς νόμους που ψηφίζουν η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ. Οι δύο βασικοί πόλοι του δικομματισμού δεν υποχρεώθηκαν μέχρι τώρα να προχωρήσουν σε πολιτικές συμμαχίες για να σχηματίσουν κυβέρνηση, όπως έγινε στη Γερμανία ούτε να ψηφίσουν την απλή αναλογική, που επίσης θεσπίστηκε στο παρελθόν και συνταγματικά σε άλλα κράτη, π.χ. στην Ιταλία, όπου όμως ήταν εξασφαλισμένο ότι η μεγάλη εκλογικά δύναμη του ΙΚΚ δε θα έθετε σε κίνδυνο το αστικό σύστημα, όπως βεβαίωνε ο «ιστορικός συμβιβασμός» του.

Σενάρια διπολισμού απασχολούν σήμερα την αστική τάξη πολύ περισσότερο απ' ό,τι στο παρελθόν. Ηδη αστοί πολιτικοί εκφράζουν και δημόσια εκτιμήσεις τους για σχεδιασμούς ντόπιων και ξένων κέντρων να διασπαστούν η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ. Ενόψει πιθανών εξελίξεων αναπροσαρμόζεται και ο εκλογικός νόμος, αφού η ουσία των εκλογικών συστημάτων δε βρίσκεται μόνο στην κομματική επιδίωξη του ισχυρότερου αστικού κόμματος να διατηρείται στην κυβερνητική εξουσία και άρα να προσαρμόζει σε αυτό το στόχο το εκάστοτε σύστημα διεξαγωγής των εκλογών, αλλά και στην εξυπηρέτηση των γενικότερων ταξικών στόχων.³¹

Παράλληλα, οι τοποθετήσεις για «το τέλος της μεταπολιτευτικής περιόδου» πληθαίνουν, ενώ ο ΣΥΝ υπολογίζει σε πιθανή διάσπαση του ΠΑΣΟΚ για να προκύψουν «θετικές πολιτικές ανακατατάξεις», όπως ισχυρίζεται. Αυτή ήταν και η έννοια της εκτίμησης του ΣΥΝ ότι οι εκλογές μπορούν να αποτελέσουν το «κύκνειο άσμα του δικομματισμού». Τις θέσεις του για συμμετοχή σε κυβέρνηση συνεργασίας, αρχικά με τη ΝΔ ή και με το ΠΑΣΟΚ, έχει διατυπώσει πολλές φορές και ο ΛΑ.Ο.Σ.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

Σημειώσεις:

28. www.in.gr, 16 Οκτωβρίου 2007.

29. Στις εκλογές του Νοεμβρίου 1952 ο ιδρυτής του «ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΒΗΜΑΤΟΣ» Δημ. Λαμπράκης έπαιξε πρωτεύοντα ρόλο στη μεταπήδηση 35 πρώην βουλευτών και υπουργών των «Φιλελευθέρων» στα ψηφοδέλτια του «Ελληνικού Συναγερμού» (Αλεξ. Παπάγος), όπως και του Γεωργίου Παπανδρέου, υποψήφιου (και εκλεγέντα) βουλευτή Αχαΐας με τον Παπάγο. Το καλοκαίρι του 1965, κατά τα Ιουλιανά, οι διαδηλωτές έκαιγαν στους δρόμους την εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ», επειδή στήριζε κυβέρνηση των «αποστατών» κατά του Γεωργίου Παπανδρέου, ενώ προηγουμένως είχε υποστηρίξει τον Γεώργιο Παπανδρέου.

30. Στα χρόνια μετά το 1990 καθιερώθηκε και ο όρος «Μιντιοκρατία», που υποδηλώνει την ύπαρξη ενός είδος κράτους (ΜΜΕ) εν κράτει. Ο όρος και το περιεχόμενό του είναι λαθεμένα. Αυτονομούν απόλυτα τα ΜΜΕ από την οικονομική βάση, δίνοντας μονοδιάστατα το ρόλο και τη σημασία τους.

31. Το 1952 οι βουλευτικές εκλογές πραγματοποιήθηκαν με το πλειοψηφικό σύστημα, μετά από σύμφωνη γνώμη των ΗΠΑ - Παπάγου - Πλαστήρα - «Συγκροτήματος Λαμπράκη» κ.ά.

-- Ποια είναι η θέση του ζωγράφου στις μέρες μας;

-- Σήμερα, περισσότερο ίσως από ποτέ, πιστεύω πως πρέπει να υπερασπιστεί την ελευθερία έκφρασης. Πρέπει να υπερασπιστούμε τον ζωγράφο - μοναχικό ποιητή, που με λίγα χρώματα και τα πινέλα του - ή και με οποιοδήποτε άλλο μέσο - εκφράζει τις ιδέες και τα συναισθήματά του σχετικά με τον ίδιο και τον κόσμο. Η ζωγραφική είναι τέχνη ταπεινή, ίσως γι' αυτό και αθάνατη. Μοιάζουν με τους ποιητές οι ζωγράφοι, γιατί παλεύουν σε μια επιφάνεια άδεια να εκφραστούν με τα σχήματα και τα χρώματα, όπως κι οι ποιητές αντίστοιχα προσπαθούν με το λόγο.

-- Με ποιο τρόπο επηρεάζουν άλλες τέχνες τη δική σου «ποιητική»;

-- Αγάπησα πολύ τη μουσική και την ποίηση. Μάλιστα, κατά καιρούς, έχω χρησιμοποιήσει κείμενα αυτούσια πάνω στους πίνακες από τον Καρούζο και τον Ασλάνογλου, σε μια σύνθεση λόγου και εικόνας. Αλλωστε ο τίτλος της τελευταίας μου ατομικής έκθεσης στην Αθήνα «Μέρες επίγειες» είναι δανεισμένη από ποίημα του Καρούζου. Επίσης, η μουσική με συντροφεύει όταν ζωγραφίζω, και καθημερινά παίζω ο ίδιος κιθάρα. Η μουσική με βοήθησε σημαντικά στην κατανόηση του χρώματος και της σύνθεσης στη ζωγραφική. Οι τέχνες είναι συγκοινωνούντα δοχεία. Πιστεύω πως, αν στη ζωγραφική τα πράγματα δε μετουσιώνονται σε ποιητική έκφραση, αναπαράγουν νατουραλιστικά την πραγματικότητα. Βέβαια, υπάρχει και η ψευτοποιητική ατμόσφαιρα στη ζωγραφική, που απλά γαργαλάει το μάτι του θεατή. Δεν εννοώ αυτή.

-- Σε ποιο σημείο βρίσκεται η ζωγραφική σήμερα;

-- Είναι δύσκολο να περιγραφεί μέσα σε λίγες γραμμές. Υπάρχει η καλλιτεχνική έκφραση που απορρέει από τον προσωπικό αγώνα του καλλιτέχνη σε σχέση με τον εαυτό του αλλά και σε σχέση με θέματα που αφορούν τις ιδεολογικές και εκφραστικές επιλογές του απέναντι στο σύστημα που πλαισιώνει σήμερα την τέχνη, όμως υπάρχουν και οι τρόποι εξαπάτησης του θεατή, που έχουν γίνει επιστήμη. Φυσικό είναι λοιπόν, όταν μιλάμε για τέχνη κι όχι για «τέχνη», τα πράγματα να είναι δύσκολα. Σήμερα τα εικαστικά συγκροτούνται, στην πλειονότητά τους, από αδιάφορα έργα που συνωστίζονται να τα παρακολουθήσουν αδιάφοροι θεατές. Τα μίντια συμβάλλουν δεόντως σ' αυτό, αλλά και σε μια γενικευμένη σύγχυση. Ολα μπορούν να είναι καλλιτεχνικά προϊόντα που προσφέρονται εν δυνάμει προς χρηματιστηριακή εκμετάλλευση. Βρισκόμαστε σ' ένα σούπερ μάρκετ, όπου η διαφήμιση έχει τον πρώτο λόγο.

-- Ποιο ρόλο παίζουν τα μουσεία και οι συλλέκτες έργων τέχνης;

-- Τα μουσεία - γίγαντες της σύγχρονης τέχνης, οι επιμελητές, οι συλλέκτες, οι γκαλερί αλλά και οι σχολές καλών τεχνών είναι ένα οργανωμένο δίκτυο που συντελεί στο να καταστήσει τον καλλιτέχνη παραγωγό ενός προϊόντος απ' όπου όλοι θα επωφελούνται, με θεμιτά και αθέμιτα μέσα. Στόχος είναι μόνο το κέρδος και τα παιχνίδια εξουσίας στο χώρο του πολιτισμού. Μέσα σ' αυτή την κατάσταση ο καλλιτέχνης καλείται να προστατέψει την προσωπική του αλήθεια με τη στάση του απέναντι στα πράγματα. Δυστυχώς, σήμερα μοιάζει αδύναμος μπροστά στα πολιτιστικά μεγαθήρια των κέντρων.

Βέβαια, στην Ελλάδα τα πράγματα είναι ακόμη λίγο διαφορετικά. Υπάρχει η τοπική σκηνή με τις ιδιομορφίες της, κάποιες γκαλερί που προσπαθούν να σπάσουν την απομόνωση, και καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, όπως Φουάρ και Μπιενάλε, με στόχο να φέρουν την Ελλάδα στον διεθνή χάρτη. Εχουμε λοιπόν τα καλά και τα κακά της «περιφέρειας». Ενας αριθμός καλλιτεχνών ζει χάρη στην αγάπη του κόσμου για τα εικαστικά. Αυτό είναι όμορφο, αλλά ταυτόχρονα θέτει εξ ορισμού μερικούς ασφυκτικούς περιορισμούς όπως αυτοί ορίζονται από μια τέτοια σχέση και μια μικρή τοπική αγορά. Αυτό που μένει είναι η χαρά της επικοινωνίας και η πολυτέλεια που έχει ο καλλιτέχνης να ορίζει ο ίδιος τη δουλειά του και όχι κάποιοι πάνω απ' αυτόν.