Διευρυμένη καπιταλιστική αναπαραγωγή σημαίνει ότι οι καπιταλιστές την υπεραξία, άρα και τα κέρδη που καρπώνονται, δεν την καταναλώνουν ολόκληρη, ως εισόδημα, αλλά το μεγαλύτερο μέρος το ξαναρίχνουν στην παραγωγή, κάνουν δηλαδή επενδύσεις, διευρύνοντας τις διαστάσεις του κεφαλαίου τους προκειμένου να αυξάνουν την υπεραξία, άρα και τα κέρδη που αντλούν. Αυτή η συνεχής διαδικασία, που αυξάνει το κεφάλαιο, διακόπτεται περιοδικά.

Κατά τη διάρκεια της κρίσης περιορίζεται η εμπορική πίστωση, αυξάνει η ζήτηση του χρήματος για δανεισμό, ενώ μειώνεται η προσφορά χρηματικού κεφαλαίου για δανεισμό. Περιορίζεται η πώληση εμπορευμάτων και αυξάνονται τα αποθέματά τους, τα απούλητα εμπορεύματα, ενώ πέφτουν οι τιμές. Παρουσιάζεται αδυναμία πληρωμής δανείων σε τράπεζες από επιχειρήσεις που έχουν δανειστεί. Ο όγκος της παραγωγής μειώνεται και διάφορες επιχειρήσεις χρεοκοπούν και κλείνουν, η ανεργία αυξάνεται. Εχουμε δηλαδή καταστροφή παραγωγικών δυνάμεων, με πρώτη απ' όλες την εργατική δύναμη.

Στις ΗΠΑ, οι απολύσεις έφτασαν στο 1.000.000 εργαζομένους μέσα στο 2001. Χαρακτηρίζεται ως η μεγαλύτερη μείωση της απασχόλησης στα τελευταία 12 χρόνια. Οι κλάδοι με τις περισσότερες απολύσεις είναι αυτοί της πληροφορικής, των τηλεπικοινωνιών, των αερομεταφορών και του τουρισμού. Το Νοέμβρη η ανεργία έφτασε στο 5,7% έναντι του 4% τον αντίστοιχο μήνα του 2000, ενώ το Δεκέμβρη, σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Εργασίας των ΗΠΑ, το σύνολο των ανέργων ήταν 8.300.000.

Η «Lucent Technologies», αμερικανική εταιρία, η μεγαλύτερη στον κόσμο, που κατασκευάζει εξοπλισμό για τον κλάδο των τηλεπικοινωνιών και του διαδικτύου, είχε απώλειες 1,6 δισ. δολαρίων και προχώρησε στην απόλυση 16.000 εργαζομένων.

Η «Μπόινγκ», ο μεγαλύτερος όμιλος κατασκευής αεροσκαφών στον κόσμο, ανακοίνωσε το Σεπτέμβρη του 2001 πρόγραμμα 30.000 απολύσεων εργαζομένων μέχρι τα τέλη του 2002, ενώ οι αμερικανικές αεροπορικές εταιρίες «United Airlines» και «US Airlines» ανακοίνωσαν το Σεπτέμβρη την απόλυση τουλάχιστον 20.000 εργαζομένων η πρώτη, ή ποσοστό 20% του εργατικού της δυναμικού, ενώ η δεύτερη 11.000 εργαζομένων.

Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα της κατάστασης της αμερικανικής οικονομίας είναι η χρεοκοπία του ενεργειακού κολοσσού «Enron», από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις στον κόσμο, στο συγκεκριμένο τομέα.

Στην Ιαπωνία, το ΑΕΠ ήταν αρνητικό τόσο στο β` όσο και στο γ` τρίμηνο του 2001. Εκτιμάται ότι η Ιαπωνία περνά τη χειρότερη κρίση μετά το Β` Παγκόσμιο Πόλεμο. Στο 5% ήταν το ποσοστό ανεργίας το καλοκαίρι, το μεγαλύτερο ποσοστό από το 1953, που ξεκίνησαν οι μετρήσεις της ανεργίας. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία της ιαπωνικής κυβέρνησης, οι άνεργοι τον Ιούλη ανέρχονταν σε 3,3 εκατομμύρια, με αυξητική τάση, ενώ σε εκατοντάδες ανέρχονται οι επιχειρήσεις που χρεοκόπησαν.

Η κατάσταση δεν είναι καλύτερη στην Ευρωπαϊκή Ενωση και κυρίως στην ευρωζώνη. Η οικονομία της ευρωζώνης παρέμεινε στάσιμη στο μεγαλύτερο χρονικό διάστημα του 2001.

Η βιομηχανική παραγωγή στην ευρωζώνη σύμφωνα με στοιχεία του Οκτώβρη του 2001 μειώθηκε με ταχύτερο ρυθμό τους μήνες Ιούλη, Αύγουστο και Σεπτέμβρη. Σύμφωνα με τη Eurostat, η συνολική βιομηχανική παραγωγή συρρικνώθηκε κατά 1,4% σε μηνιαία βάση και 2,7% σε ετήσια. Ειδικότερα για τη Γερμανία, το υπουργείο Οικονομικών, στη μηνιαία έκθεσή του, για το Δεκέμβρη του 2001 εκτιμά μεγαλύτερη ακόμη πτώση της οικονομίας (το ΑΕΠ στο γ` τρίμηνο του 2001 ήταν -0,1%), γεγονός το οποίο αποδίδεται στη συνεχιζόμενη πτώση της κατανάλωσης. Οι άνεργοι στη Γερμανία ήταν 4 εκατομμύρια τον περασμένο Δεκέμβρη, ενώ επίσημες πηγές, με δεδομένη την αυξητική τάση σε σχέση με τον περασμένο Νοέμβρη (από 9,2% αυξήθηκε στο 9,6%), ανησυχούσαν για ακόμη μεγαλύτερη αύξηση.

Αλλά στη Γερμανία εμφανίζονται και φαινόμενα δυσκολιών πληρωμής δανείων. Ετσι δραματική υποχώρηση, σε ποσοστό 90,5%, παρουσίασαν τα προ φόρων κέρδη της τράπεζας Dresdner Bank την περσινή χρονιά, εξαιτίας επισφαλών δανείων, σε συνδυασμό με την αύξηση των λειτουργικών εξόδων. Τα προ φόρων κέρδη της γερμανικής τράπεζας - η οποία εξαγοράστηκε από τον ασφαλιστικό όμιλο «Allianz» έναντι τιμήματος 24 δισ. ευρώ - μειώθηκαν στα 153 εκατ. ευρώ το 2001, με τις προβλέψεις για επισφαλή δάνεια να αυξάνονται κατά 19,4%, στο 1,893 δισ. ευρώ, έναντι προβλέψεων ύψους 1,585 δισ. ευρώ του 2000.

Η «Deutsche Telecom» είχε ζημιές ενός δισ. ευρώ το τελευταίο τρίμηνο 2000.

Στην ευρωζώνη, ο δείκτης PMI (μεταποιητικός δείκτης) έπεσε το Σεπτέμβρη στο χαμηλότερο σημείο της τετραετούς ζωής του, δείχνοντας σημαντική πτώση στην παραγωγή, στις νέες παραγγελίες και στη συνολική δραστηριότητα. Ηταν ο έκτος συνεχής μήνας που ο μεταποιητικός τομέας σημείωνε πτώση στην ευρωζώνη. Το πλήγμα οφείλεται στην επιβράδυνση των επιχειρηματικών επενδύσεων και ιδίως στην πτώση των εξαγωγών.

Σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης υπάρχουν επιχειρήσεις που βρέθηκαν στα πρόθυρα της χρεοκοπίας όπως π.χ. η γαλλική εταιρία οικιακών συσκευών «Moulinex SA», που υπό το βάρος του ανταγωνισμού και των ύψους 818 εκατ. ευρώ χρεών της, προχωρά στο κλείσιμο έξι εργοστασίων της στην Ευρώπη, με απολύσεις 4.000 ατόμων, δηλαδή το 19% του εργατικού της δυναμικού.

Στην Αγγλία και στην Ουαλία, ο αριθμός χρεοκοπιών εταιριών αυξήθηκε κατά 9,3% στο β` τρίμηνο του 2001, με αυξητική τάση.

Σε περικοπή 5.800 επιπλέον θέσεων εργασίας προχώρησε η βρετανική αεροπορική εταιρία «British Airways», μετά τους 7.200 υπαλλήλους της που είχε απολύσει το φθινόπωρο. Η μεγάλη ευρωπαϊκή εταιρία προχώρησε στην κίνηση αυτή, μετά την ανακοίνωση της δραματικής πτώσης των κερδών της το 2001, ευελπιστώντας, έτσι, να μειώσει μεγάλο μέρος των λειτουργικών της εξόδων.

Σύμφωνα με στοιχεία του ΔΝΤ σχετικά με τους ρυθμούς αύξησης της παραγωγής εμφανίζεται η εξής εικόνα: Για μεν τις ΗΠΑ, το 1999 οι ρυθμοί αύξησης ήταν 4,1%, το 2000 ήταν 4,1%, ενώ για το 2001 προβλέπεται 1,3%. Αντίστοιχα για την Ιαπωνία, το 1999 οι ρυθμοί ήταν 0,8%, το 2000 1,5%, το 2001 -0,5%. Στην Ευρωζώνη το 1999 ήταν 2,7%, το 2000 3,5%, το 2001 1,8%.

Πού οφείλεται όμως η κρίση, ποιες οι αιτίες που ξεσπά; Γι' αυτά θα μιλήσουμε στο επόμενο.