Επιζήμιες όμως και αποπροσανατολιστικές είναι και οι θέσεις του Συνασπισμού για την Παιδεία. Δέσμιος του ευρωενωσιακού προσανατολισμού του εφευρίσκει και για τα επίμαχα αυτά θέματα της αυτοτέλειας και της αποκέντρωσης έναν άλλο δρόμο διαχείρισής τους. Ετσι, σύμφωνα με το Συνασπισμό, μια άλλη, πραγματική αυτοτέλεια είναι εφικτή, αυτή κατά την οποία το πανεπιστήμιο θα χρηματοδοτείται από το κράτος και στη συνέχεια θα διευθύνει ελεύθερα τις υποθέσεις του σύμφωνα με τους δικούς του «αυτοτελείς» σκοπούς, χωρίς καμία δέσμευση προς το κράτος και τις επιχειρήσεις. Οπως χαρακτηριστικά τονίζει ο πρόεδρός του, η μάχη που δίνεται σήμερα στα πανεπιστήμια είναι μια «μάχη υπαρξιακή, ταυτότητας: Αν το πανεπιστήμιο θα είναι αυτοτελές, ανεξάρτητο, χώρος ιδεών, χώρος αξιών ή αν θα προσδεθεί στις ιδιωτικές επιχειρήσεις»^1. Για το Συνασπισμό, δηλαδή, η εκπαίδευση και στην προκειμένη περίπτωση το πανεπιστήμιο - που είναι ισχυρός ιδεολογικός μηχανισμός του κράτους - είναι μια αμόλυντη νησίδα ελευθερίας που ανεξάρτητα από οικονομικές, ιδεολογικές, πολιτικές επιρροές εργάζεται ουδέτερα για το καλό της επιστήμης και της ανθρωπότητας. Στη συνέχεια, μάλιστα, επειδή προφανώς και ο ίδιος ο πρόεδρος του Συνασπισμού καταλαβαίνει πόσο αφελές, αν όχι υποκριτικό είναι να υποστηρίζει κανείς ότι μπορεί να υπάρξει ανεξαρτησία του πανεπιστημίου από την οικονομία, τις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής και το κράτος που τις περιφρουρεί, προτείνει μια άλλη... αγορά! «Και γιατί να παράγει γι' αυτήν την αγορά το πανεπιστήμιο και όχι για μία αγορά που πρέπει να είναι καλύτερη;» διερωτάται, για να απαντήσει στη συνέχεια μόνος του ότι «το θέμα δεν είναι το πανεπιστήμιο να προσαρμόζεται στην αγορά, αλλά η αγορά στο πανεπιστήμιο», μέσα από «ένα μοντέλο ανάπτυξης που θα στηρίζεται στην υψηλή ποιότητα εργασίας, στην τεχνολογία, στην έρευνα». Εδώ ο Συνασπισμός διεκδικεί το βραβείο της παγκόσμιας πρωτοτυπίας. Γιατί ποτέ στην Ιστορία δεν υπήρξε ένα κοινωνικό σύστημα, στο οποίο το ιδεολογικό εποικοδόμημα να καθορίζει την παραγωγική βάση ούτε βεβαίως ο καπιταλισμός στον οποίο αναφέρεται σαφώς ο κ. Αλαβάνος.

Ο Συνασπισμός βέβαια κάθε άλλο παρά αγνοεί αυτό το βασικό συμπέρασμα του ιστορικού υλισμού. Η ρίζα αυτών των ανιστόρητων και αντιεπιστημονικών θέσεων βρίσκεται στην προσπάθεια του Συνασπισμού να συμβιβάσει τα ασυμβίβαστα: Την καταδίκη ορισμένων συνεπειών από την πολιτική των αναδιαρθρώσεων χωρίς αμφισβήτηση των μονοπωλίων, της ΕΕ και γενικότερα της στρατηγικής που γεννά αυτή την εκπαιδευτική πολιτική. Ανάλογες είναι οι θέσεις του και στο ζήτημα της αποκέντρωσης της εκπαίδευσης. Ο Συνασπισμός τάσσεται υπέρ της τοπικής διαμόρφωσης του προγράμματος και της λειτουργίας των σχολείων, καθώς και υπέρ των ευρωπαϊκών προγραμμάτων, της διαθεματικότητας και της ευέλικτης ζώνης, με κρατική όμως χρηματοδότηση και χωρίς επιχειρήσεις, σπέρνοντας αυταπάτες ότι με την παρέμβαση της τοπικής κοινωνίας θα δημιουργηθεί ένα δημοκρατικό και καλύτερο σχολείο, σε αντίθεση με την κυρίαρχη εκπαιδευτική πολιτική. Ακόμη όμως και στην ανύπαρκτη αυτή περίπτωση - που τα πράγματα θα ήταν όπως λέει ο Συνασπισμός - στην περίπτωση δηλαδή που το κράτος θα παραιτούνταν ολοσχερώς από την πολιτικοϊδεολογική κηδεμόνευση της εκπαίδευσης και πάλι το πρόβλημα της ταξικής διαφοροποίησης των σχολείων σύμφωνα με το μορφωτικό και πολιτιστικό επίπεδο της σχολικής και τοπικής κοινότητας θα ήταν υπαρκτό σε μια ταξικά διαιρεμένη κοινωνία. Βεβαίως, τέτοια ζητήματα δεν απασχολούν καθόλου το Συνασπισμό, ο οποίος για το μόνο που ενδιαφέρεται είναι να παγιδεύσει όσους προσπαθούν να ξεφύγουν από το δόκανο του δικομματισμού, στην «αριστερά» μεταμφιεσμένη λογική του συστήματος. Από τη στιγμή μάλιστα που για τον ΣΥΝ υπάρχει καλή και κακή αυτοτέλεια ή αποκέντρωση, το κίνημα πρέπει να μάχεται για να επιβάλλει την καλή εκδοχή τους. Στη βάση αυτή συντονίζεται και συνεργάζεται με το ΠΑΣΟΚ στο μαζικό κίνημα της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και πρόσφατα στις κινητοποιήσεις των φοιτητών, ενάντια στο «αυταρχικό και συγκεντρωτικό μοντέλο εκπαίδευσης της Δεξιάς» και για μια άλλη αυτοτέλεια ή αποκέντρωση, όπως ο καθένας την εννοεί.

Οπως είναι γνωστό, οι υπερασπιστές της εκπαιδευτικής αναδιάρθρωσης υποστηρίζουν ότι η ευέλικτη λειτουργία των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και η δραματική υποβάθμιση και υποκατάσταση της γνώσης από την κατάρτιση αποτελεί μια αναπόφευκτη εξέλιξη που προκύπτει νομοτελειακά από τις ανάγκες της διαρκώς μεταβαλλόμενης παραγωγής. Από την άλλη πλευρά, όπως είδαμε, η παραμορφωτική επίδραση του μονοπωλιακού ελέγχου στην επιστήμη, τις σπουδές και το μέλλον των αποφοίτων, γεννά σε πολλούς την αντίληψη ότι η λύση βρίσκεται στην αποσύνδεση της εκπαίδευσης από την παραγωγή, σε μια πραγματική αυτοτέλεια ή αποκέντρωση της εκπαίδευσης από την παραγωγή, τις επιχειρήσεις και το κράτος τους. Οι δύο αυτές αντιλήψεις, παρότι φαίνονται και εμφανίζονται ως διαμετρικά αντίθετες, έχουν ένα κοινό σημείο: Αποσυνδέουν την εκπαίδευση από τις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής, από το ποιος τελικά είναι ο ιδιοκτήτης των μέσων παραγωγής.

Η πρώτη εκφράζεται από τα αστικά κόμματα (ΝΔ, ΠΑΣΟΚ) και είναι η άποψη των ίδιων των ιδιοκτητών των μέσων παραγωγής που μέσα από αυτή επιδιώκουν - όπως είναι φυσικό - να αποκρύψουν το γεγονός ότι η εκπαιδευτική πολιτική ανταποκρίνεται στα δικά τους ταξικά συμφέροντα που τα παρουσιάζουν ως συμφέροντα ολόκληρης της κοινωνίας.

Η δεύτερη εκφράζει αντίληψη του ΣΥΝ και εμφανίζεται ως αντίδραση στην αντιεκπαιδευτική και αντιλαϊκή επίθεση. Πρόκειται για άποψη που παραγνωρίζει ότι η σύνδεση της εκπαίδευσης με την παραγωγή έχει αντικειμενική βάση και καθορίζει την ανάπτυξη της ανθρώπινης κοινωνίας σε όλες τις βαθμίδες της εξέλιξής της. Παραγνωρίζει δηλαδή ότι οι άνθρωποι δεν παράγουν τον υλικό αλλά ούτε τον πνευματικό πλούτο ο καθένας μόνος του. Τον δημιουργούν από κοινού μέσα σε καθορισμένες κοινωνικές σχέσεις, θεμελιακό στοιχείο των οποίων είναι σε ποια τάξη ανήκουν τα μέσα παραγωγής, με αποτέλεσμα η τάξη που κυριαρχεί στην υλική παραγωγή να κυριαρχεί και στην πνευματική. Οι λίγοι δηλαδή που κατέχουν τον υλικό πλούτο εξουσιάζουν και όλους τους τομείς του πολιτικοϊδεολογικού εποικοδομήματος, όπως και την εκπαίδευση.

Σημείωση:

1.Τοποθέτηση Α. Αλαβάνου στην προ ημερησίας διατάξεως συζήτηση στη Βουλή για την Ανώτατη Εκπαίδευση. Πρακτικά Βουλής, 26 - 5 - 2006

*Το άρθρο αναδημοσιεύεται από την «Κομμουνιστική Επιθεώρηση» τεύχος 4 - 5 2006

(Συνεχίζεται)