«Ο Λεβάδος ήταν γιος του Λυκάονα βασιλιά της Αρκαδίας και εγγονός του Πελασγού» μας θυμίζει ο Γιάννης Λάμπρου στο εξαιρετικό του λεύκωμα:

«Λιβαδιά: Η νεράιδα του Ελίκωνα» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Δέσμος». Με οδηγό τούτο το βιβλίο, λοιπόν, θα ξεκινήσουμε ένα νοερό οδοιπορικό στη Λιβαδιά του τώρα, του τότε, και του κάποτε. Θα έρθετε μαζί μας; Ναι; Πάμε:

«Στους Αρχαϊκούς χρόνους, όπως ονομάζουμε την 150ετία από το 650 έως το 500 π.Χ. καθιερώνεται και τυπικά στον ελλαδικό χώρο η πόλη - κράτος. Η πόλη - κράτος της Λιβαδειάς ανήκει στη Βοιωτική κοινοπολιτεία, στην οποία συμμετέχουν οι δέκα μεγάλες βοιωτικές πόλεις.

Οι επικεφαλής των πόλεων ονομάζονται «Βοιωτάρχες» και η επιλογή τους γινόταν από την εκκλησία του Δήμου της κάθε πόλης. Η διάρκεια της θητείας του κάθε Βοιωτάρχη ήταν για ένα χρόνο. Τυχόν παράβαση του χρόνου της θητείας του Βοιωτάρχη χωρίς νέα εκλογή, θεωρούνταν ως μια μεγάλη παράβαση και τιμωρούνταν με την ποινή του θανάτου. Αρχηγός της Βοιωτικής κοινοπολιτείας είχε θεσμοθετηθεί να είναι πάντοτε Θηβαίος. Οι δέκα πόλεις της κοινοπολιτείας συμμετείχαν απευθείας στην ομοσπονδία, ενώ οι μικρότερες πόλεις που ονομάζονταν δορυφόροι των μεγάλων πόλεων, μετείχαν στις αποφάσεις της κοινοπολιτείας μέσω των μεγαλυτέρων.

Η Λιβαδειά συμμετείχε ως αυτόνομη πόλη - κράτος μόνη της στην κοινοπολιτεία. Στην κοινοπολιτεία, το «κοινόν των Βοιωτών» μετείχαν οι εξής πόλεις με τους δορυφόρους τους:

1) Λιβαδειά, 2) Θήβα με Ακραίφνιο, Σκώλο, Γλίσες, Τεύμασο, Ποινίες, Λάρυμνα, Τροφεία, Φοινικάδα, Πιτιώνα, Υλη, Σχοινούντα, θεράποες, Κάλυνδρα, Κνωπία, 3) Θεσπιείς με Θίσβη, Ασκρα, Κερασσό, Λεύκρα, Νότα Ευτρήση, Κρεύση, Τιφές, 4) Πλαταιές με Ερυθρές, Υσιές, Ετιωνός, 5) Αλίαρτος με Ογχηστό, Ωκάλεια, Μεδεώνα, 6) Κούπες, 7) Ανθηδών με Σαλγανέα, 8) Ορχομενός με Χαιρώνεια, Κόρτωνες, Τέγυρες, Υητός, Ολμωές, Ασπληδώνα, 9) Τανάγρα με Οινόφυτα, Μυκαλησσό, Φερές, Αρμα, Ελεών, Δήλιον, Υρία, Αυλίδα, Ειλέσιον, 10) Κορώνεια με Αλαλκομενές και Τηλφούσιον.

Από μία μικρή συστάδα χωριών που είναι η Ρώμη τον 7ο π.Χ. αιώνα κατορθώνει αρκετά γρήγορα με επιθετικούς πολέμους να επεκταθεί, ώστε το 540 π.Χ. να ιδρύσει τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Πάρα πολύ γρήγορα καταφέρνει και κατακτά ολόκληρη την κεντρική Ιταλία και με τον πρώτο καρχηδονιακό πόλεμο (294-241 π.Χ.) αποκτά και τον έλεγχο της Σικελίας. Το 206 π.Χ. η Ρώμη κατακτά την Ισπανία, ώστε το βλέμμα της πλέον στρέφεται προ της Μακεδονία. Ο Περσέας, ο νόθος γιος του Φιλίππου Ε' και τελευταίος βασιλιάς της Μακεδονίας, ερχόμενος σε σύγκρουση με τον αδερφό του Δημήτριο, που ήταν ο νόμιμος διάδοχος του θρόνου και ο οποίος διατηρούσε άριστες σχέσεις με τους Ρωμαίους έπεισε τον πατέρα του να τον εκτελέσει με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας, πράγμα το οποίο και έγινε. Μετά το θάνατο του Φιλίππου Ε' το 179, ο Περσέας, βασιλιάς πλέον της Μακεδονίας, προχώρησε στην ανανέωση της συνθήκης φιλίας με τους Ρωμαίους.

Ομως παράλληλα προετοιμαζόταν και για τη σύγκρουσή του με τους Ρωμαίους. Ο Πολύβιος, συγγραφέας της ιστορικής αυτής περιόδου, αναφέρει ότι ο Περσέας πληροφορήθηκε ότι ορισμένες Βοιωτικές πόλεις είχαν ακόμη φιλικές σχέσεις απέναντί του. Ανάμεσα σε αυτές ήταν και η Λιβαδειά. Αμέσως έστειλε ως επίσημο απεσταλμένο του στη Βοιωτία τον Αντίγονο, γιο του Αλέξανδρου, για να έρθει σε συνεννόηση μαζί τους. Οταν ο Αντίγονος έφτασε στη Βοιωτία, προσπάθησε να προσεγγίσει τις βοιωτικές αυτές πόλεις οι οποίες είχαν φιλομακεδονικά αισθήματα. Η Θήβα που εξακολουθούσε να ηγημονεύει ακόμα στη Βοιωτία, απείλησε όσες πόλεις ακολουθούσαν τους Μακεδόνες.

Η νέα θρησκεία της δικαιοσύνης και της αγάπης, ο χριστιανισμός, έκανε την εμφάνισή της στη Λιβαδιά το 3ο μ.Χ. αιώνα. Μέχρι την κατάργηση των ειδωλολατρικών τελετουργιών από το Θεοδόσιο Α', στη Λιβαδειά και κυρίως στο άλσος του Τροφωνίου εκτός από το περίφημο μαντείο, υπήρχαν λατρευτικοί χώροι της Αγαθής Τύχης, του Αγαθού Δαίμονος, της Αρτέμιδος, του Ερμή, του Διόνυσου και των θεοτήτων του τοκετού. Υπήρχαν επίσης στο άλσος τα ιερά του Απόλλωνος, της Δήμητρας και ο ναός του Δίος βασιλέως, όπου τον Αύγουστο και Σεπτέμβρη γίνονταν οι γιορτές με την ονομασία, βασίλεια. Ολα αυτά καταργήθηκαν με τη διαταγή του αυτοκράτορα και πάρα πολλά αγάλματα και μνημεία από το άλσος μεταφέρθηκαν στην Κωνσταντινούπολη. Η καθιέρωση της νέας θρησκείας στη Λιβαδειά και η κατάργηση του Τροφωνίου σήμανε επίσης και το οριστικό τέλος του αρχαίου κόσμου.

Με τη διοικητική μεταρρύθμιση που πραγματοποίησε ο αυτοκράτορας Διοκλητιανός (294-305 μ.Χ.) η Λιβαδειά ανήκει στα όρια της διοίκησης του Ανατολικού Ιλλυρικού, τόσο στην πολιτική όσο και στην εκκλησιαστική διοίκηση. Η Λιβαδειά στους πρώτους αιώνες της βυζαντινής περιόδου δεν παρουσιάζει ιδιαίτερη ανάπτυξη και ακολουθεί τις τύχες του Ανατολικού Ιλλυρικού. Το 5ο μ.Χ. αιώνα εκκλησιαστικά η Λιβαδειά υπάγεται πλέον στη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως. Η Λιβαδειά όλους αυτούς τους πρώτους αιώνες, αντιμετώπισε μεγάλα προβλήματα από τις συνεχείς επιδρομές των βαρβάρων του 4ου έως και του 7ου αιώνα. Με τη μεγάλη διοικητική μεταρρύθμιση που έγινε τον 7ο αιώνα, η Λιβαδειά εντάχθηκε στο θέμα της Ελλάδος. Από τον 9ο αιώνα η Λιβαδειά γνωρίζει μεγάλη οικονομική άνθηση και αναπτύσσεται παράλληλα με την πόλη των Θηβών, στον τομέα της καλλιέργειας, παραγωγής και εμπορικής διακίνησης του μεταξιού».

Εδώ τελειώνει για σήμερα η «καθιστική» επίσκεψή μας στη Λιβαδειά. Θα επανέλθουμε όμως σύντομα, ελπίζουμε.

Οσοι ήθελαν να προσφύγουν στο μαντείο του Τροφωνίου για να ζητήσουν χρησμό, ήταν αναγκασμένοι να εκτελέσουν ορισμένες τελετουργίες. Αρχικά έμεναν λίγες μέρες στο ιερό του αγαθού δαίμονος και της αγαθής τύχης, όπου και υπέβαλλαν στον εαυτό τους μία συγκεκριμένη δίαιτα και σε καθαρμό. Επίσης πρόσφεραν θυσίες στον Τροφώνιο, στα παιδιά του, στον Απόλλωνα, στον Κρόνο, στο Δία βασιλιά, στην Ηρα Ηνιόχη και στη Δήμητρα Ευρώπη η οποία ήταν τροφός του Τροφωνίου. Κάθε φορά που οι επισκέπτες του μαντείου έκαναν θυσίες, ένας μάντης εξέταζε τα σπλάχνα του ζώου και αμέσως τους ενημέρωνε εάν ήταν ευνοϊκή ή όχι η προσφυγή τους στο Τροφώνιο. Οταν έφτανε η νύχτα όπου θα γινόταν η κατάβαση στο άδυτο, θυσίαζαν έναν κριό στο βάθρο του Αγαμήδη.

Μετά τη θυσία ο επισκέπτης του μαντείου που ζητούσε τη συμβουλή, με οδηγούς δύο παιδιά που τα ονόμαζαν Ερμείς και ήσαν δεκατριών χρόνων, πήγαινε στον ποταμό Ερκυνα όπου λουζόταν και αλειφόταν με λάδι. Κατόπιν τον οδηγούσαν στις πηγές της λήθης και της μνημοσύνης όπου έπινε νερό από την καθεμιά, για να ξεχάσει όσα πράγματα και γεγονότα τον είχαν απασχολήσει προηγούμενα και να θυμάται όσα θα έβλεπε κατά την κατάβασή του στο μαντείο. Οι ιερείς του αποκάλυπταν και το άγαλμα του Τροφωνίου που ήταν έργο του Δαίδαλου και εκεί μπροστά στο ιερό αυτό άγαλμα έκανε τις ευχές του. Αμέσως μετά φορούσε ένα λινό χιτώνα και οι ιερείς τον οδηγούσαν στο μαντείο.

Ο χώρος μπροστά από το μαντείο του Τροφωνίου ήταν διαμορφωμένος από λευκό μάρμαρο και το κιγκλίδωμά του ήταν χάλκινο. Μέσα στον περίβολο υπήρχε ένα τεχνητό σπήλαιο, που έμοιαζε με κλίβανο και η κατάβασή του γινόταν με φορητή κλίμακα που ήταν στενή και ελαφριά. Ο επισκέπτης κατέβαινε την κλίμακα κρατώντας σε κάθε χέρι πλακούντες από μέλι και έφθανε σε μια τρύπα που ήταν στο τοίχωμα του οικοδομήματος, όπου κατέληγε μια στοά πλάτους δύο σπιθαμών και οδηγούσε στο άντρο του Τροφωνίου. Μόλις ο επισκέπτης έβαζε το πόδι του μέσα στην τρύπα, μία ισχυρή δίνη τον παρέσυρε στο βάθος. Οσοι έφταναν εκεί, αφού έβλεπαν και άκουγαν τους χρησμούς του μαντείου, ρίχνονταν έξω από το άνοιγμα με τα πόδια μπροστά και αναίσθητοι. Κανένας από τους επισκέπτες του μαντείου κατά τη διάρκεια της τελετής αυτής δεν πέθανε. Κάποιος Δημήτριος πέθανε, αλλά το πτώμα του βρέθηκε σε ένα άλλο μέρος του άλσους χωρίς να έχει βγει από το στόμιο. Οταν ο επισκέπτης περνούσε όλες αυτές τις διαδικασίες και έβγαινε από το μαντείο, τον έβαζαν να καθίσει στο θρόνο της μνημοσύνης, κοντά στο άδυτο, και οι ιερείς του Τροφωνίου τον ρωτούσαν να τους έλεγε όσα είχε δει και είχε ακούσει. Τελειώνοντας τις ερωτοαπαντήσεις τον παρέδιδαν στους συγγενείς του, οι οποίοι τον πήγαιναν στο ναό της αγαθής τύχης και του αγαθού δαίμονος. Ο ίδιος, μετά από όσα είχε τραβήξει, δεν αναγνώριζε ούτε τους συγγενείς του και ήταν ακόμη φοβισμένος. Οταν αργότερα συνερχόταν του είχε μείνει μία μελαγχολία από το νευρικό κλονισμό που είχε υποστεί μέσα στο Τροφώνιο. Από το γεγονός αυτό προήλθε η παροιμιώδης φράση για όσους ήταν μελαγχολικοί ότι «εκ Τροφωνίου μεμάντευται» (από το βιβλίο του Γιάννη Λ. Λάμπρου).

Το θέμα δεν είναι ευχάριστο, είναι όμως, τρομερά ενδιαφέρον. Το βιβλίο της Βάνα ντε Αγγέλις «Οι Ευνούχοι: η εκπληκτική και απόκρυφη ιστορία τους» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Περίπλους», ρίχνει φως στη σκοτεινή πορεία των ευνoούχων διά μέσω των αιώνων. Ηταν δούλοι; Ηταν μόνον εραστές, εκ του ασφαλούς φυσικά; Εκδιδόμενοι και φύλακες του χαρεμιού; Ηταν όλα αυτά και άλλα πολλά, όπως πολεμιστές, μύστες, ιερείς, ήρωες, υψηλοί αξιωματούχοι, καλλιτέχνες και ισχυροί ηγεμόνες. Εκατομμύρια ευνούχοι έζησαν στις αυλές, στους ναούς, στα παλάτια των ισχυρών και, έως το 1922, μέσα στο ίδιο το Βατικανό. Μορφές οικτρές, αλλά και υψηλού κύρους, φρίκης και αγιοσύνης, οι ευνούχοι αποτελούν μια κάστα «διαφορετικών» που η Ιστορία καταδίκασε στο περιθώριο ενώ εκείνοι πολλές φορές κατόρθωσαν να «δραπετεύσουν» από εκεί και να βγουν στο προσκήνιο. Η εκπληκτική, σκοτεινή, και εν πολλοίς άγνωστη ιστορία των ευνούχων ξεκινά με την ιστορία της ανθρωπότητας, διασχίζοντας την Αίγυπτο, την Κίνα, τη Ρώμη, το Βυζάντιο, τη Ρωσία και την Ινδία. Η μετάφραση είναι του Μάνου Κοντάκη.

«Η Επέλαση των Βαρβάρων» του Ντενίς Αρκάν που τιμήθηκε με το βραβείο Σεναρίου στο Φεστιβάλ Καννών το 2003 είναι η ταινία που δεν είδαμε, που την αναβάλαμε και τελικά τη χάσαμε, ποιος θυμάται γιατί. Το ομώνυμο βιβλίο όμως του συγγραφέα που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Μελάνι» θα το διαβάσουμε αμέσως. Ο Ρεμί, ο οραματιστής και ιδεολόγος, ο καθηγητής της Ιστορίας έρχεται αντιμέτωπος με το τέλος της δικής του ιστορίας. Είναι ετοιμοθάνατος. Γύρω του έχουν συγκεντρωθεί όλοι όσοι τον αγάπησαν αλλά και τον απαρνήθηκαν, από την πρώην γυναίκα μέχρι και τις πιο σημαντικές γυναίκες της ζωής του. Από τους φίλους του μέχρι τον «άπονο» γιο του, που από χρόνια έχει κρατήσει αποστάσεις ασφαλείας από τον πατέρα του. Οι διάλογοι όλων των συγκεντρωμένων δεν καταφεύγουν ποτέ στο μελό, αν και συγκινούν τον αναγνώστη. Το περιβάλλον του καθηγητή σχολιάζει αδιάκοπα την Ιστορία αλλά και τη ζωή και τον επικείμενο θάνατο του κεντρικού ήρωα, του Ρεμί.