Το πέμπτο βιβλίο του Βαγγέλη Ηλιόπουλου, με ήρωα τον Τριγωνοψαρούλη σε μια νέα περιπέτεια, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Πατάκη», με τίτλο «Ο Τριγωνοψαρούλης στον κόσμο των παράξενων ψαριών». Το μικρό κίτρινο ψάρι αποφασίζει μετά από απαίτηση του μικρού του αδελφού να αναζητήσει τη μαμά τους. Μπορεί για όλα τα άλλα ψάρια να είναι πολύ φυσικό να μην ξέρουν τη μαμά τους, ο Τριγωνοψαρούλης όμως είναι ψάρι διαφορετικό, ας μην το ξεχνάμε αυτό. Για να τη βρει, θα μπλέξει σε πολλές περιπέτειες και θα έρθει αντιμέτωπος με τους ανθρώπους, που θέλουν να κλείσουν κάθε όμορφο και παράξενο ψάρι σε ενυδρείο, δηλαδή σε γυάλινο κλουβί! Ο Τριγωνοψαρούλης δε θα δειλιάσει, αλλά θα σώσει τη μαμά του κι όλα τα παράξενα ψάρια τραγουδώντας: «Θα ελπίζω, θα αγωνίζομαι, θα προσπαθώ». Ο συγγραφέας μάς χαρίζει, για ακόμη μια φορά, ένα συναρπαστικό ζωντάνεμα του βυθού, με τη βοήθεια και της εικονογράφου Λήδας Βαρβαρούση, γραμμένο με χιούμορ και γλαφυρή αφήγηση. Εξάλλου, ο ήρωας της σειράς, που αξίζει να μπούμε στον κόσμο του, έχει εμπνεύσει κι έχει γίνει το βασικό θέμα παιχνιδιών, εκπαιδευτικών προγραμμάτων, εικαστικών εκθέσεων, ταινιών κινουμένων σχεδιών, θεατρικών παραστάσεων, τραγουδιών κλπ.

«Ο απόλυτος εικονογραφημένος οδηγός των πάντων» (!) διαβάζουμε στην πρώτη σελίδα του βιβλίου με τίτλο «Πώς γίνεται το καθετί». Είναι ένας πρωτότυπος πρακτικός οδηγός, αφού αποκλειστικά και μόνο με εικόνες, δίνει συμβουλές και λύσεις για χίλια δυο καθημερινά πράγματα, από το δέσιμο της γραβάτας, μέχρι το πώς πρέπει να σηκώνουμε ένα κιβώτιο, χωρίς να πάθουμε λουμπάγκο. Τα θέματα του βιβλίου αφορούν σε κάθε τομέα της καθημερινότητάς μας: Ατομική υγιεινή, σπίτι, οικογένεια, υγεία, ασφάλεια, ασκήσεις, αθλήματα, επιστήμη και καθημερινότητα. Είναι ένας χρήσιμος οδηγός για κάθε σπίτι, ακόμα και για όσους δεν έχουν χρόνο για διάβασμα, στον οποίο μπορούμε να ανατρέχουμε σε κάποια ανάγκη και να παίρνουμε σωστές οδηγίες με μόνο μια ματιά. Να μερικές από τις 180 οδηγίες που βρίσκουμε στο βιβλίο: Πώς χρησιμοποιούμε το οδοντικό νήμα; Πώς χρησιμοποιούμε σωστά τον πυροσβεστήρα; Πώς δένουμε ένα στραμπουληγμένο πόδι; Πώς κάνουμε διάφορα «μαγικά» με ένα νόμισμα; Αυτές και άλλες πολλές απορίες, θα βρουν απάντηση στο βιβλίο της Jennifer McKnight-Trontz που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ».

Λίγες λέξεις χιλιάδες εικόνες, είναι η Τέχνη των ποιητών. Η Τέχνη των εικαστικών καλλιτεχνών είναι μια εικόνα χιλιάδες λέξεις. Σήμερα λοιπόν, θα αφήσουμε τις εικόνες να μας ταξιδέψουν. Εικόνες που γέννησαν οι εικαστικοί, μέσα στους πολέμους ενάντια σε Ιταλούς και Γερμανούς, αλλά και μετά τη λήξη τους. Μακάρι να μπορούσαμε να δημοσιεύσουμε όλα τα σημαντικά στοιχεία που δίνει ο Ευάγγελος Μαχαίρας στη μελέτη του «Η Τέχνη της Αντίστασης». Ωστόσο, θα αρκεστούμε σε πληροφορίες που θα αποτελέσουν μόνον ένα ερέθισμα...

Τα έργα των εικαστικών καλλιτεχνών σήμερα, δυστυχώς, δεν έχουν την απήχηση στο λαό που τους αξίζει. Αιτίες, η χαμηλή ποιότητα της Παιδείας γενικότερα και της καλλιτεχνικής Παιδείας ειδικότερα, αλλά και οι πολιτικές που ακολουθούνται από τους εκάστοτε κυβερνώντες στην υπόθεση του πολιτισμού και της ζωής μας συνολικά. Ομως, εκείνα τα δύσκολα χρόνια, η εικαστική δημιουργία πήγαινε χέρι χέρι με τους αγώνες του λαού.

«Δύο ζωγράφοι επιστρατεύτηκαν το 1940 με την επίσημη ιδιότητα του πολεμικού ζωγράφου: ο Ουμβέρτος Αργυρός και ο Γεώργιος Προκοπίου. Ο πρώτος κατ' επιλογή του Γενικού Επιτελείου Στρατού και ο δεύτερος ύστερα από αίτησή του να του επιτραπεί να πάει στο μέτωπο (όπου βρίσκονταν και τα δύο παιδιά του) για να ζωγραφίσει σκηνές του πολέμου, όπως είχε κάνει και στη Μικρά Ασία (1919-1922). Αν και η υγεία του ήταν κλονισμένη, ακολουθούσε τους φαντάρους στα βουνά, φτιάχνοντας σκίτσα από τις πορείες, τις επιθέσεις και τις φοβερές ταλαιπωρίες, ώσπου έφτασε εξαντλημένος και σοβαρά άρρωστος στο Τεπελένι. Καθώς επέστρεφε στα μετόπισθεν, για να νοσηλευτεί, πέθανε. Δυστυχώς, οι αποσκευές του λεηλατήθηκαν κατά τη μεταφορά της σορού του στην Αθήνα. Διασώθηκε μόνον ένας πίνακας "Το Αργυρόκαστρο", γιατί μέσα στην κασετίνα που τον είχε φαινόταν μόνο η πλάτη του έργου, ένας σκούρος μουσαμάς.

Ο Ουμβέρτος Αργυρός ήταν καθηγητής της Σχολής Καλών Τεχνών, από τους επιφανείς Ελληνες ζωγράφους. Ζωγράφισε 32 πίνακες με διάφορα θέματα σε ιμπρεσιονιστικό ύφος και με λυρική διάθεση. Τα έργα εκτέθηκαν το 1946 στη "Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών" και τελικά αγοράστηκαν από το κράτος και βρίσκονται στο Πολεμικό Μουσείο.

Ενας άλλος ζωγράφος, που είχε επιστρατευτεί σαν απλός στρατιώτης, ο Αλέξανδρος Αλεξανδράκης, ήταν μαθητής του Αργυρού και ζωγράφισε σκηνές του πολέμου με ιδιαίτερη εκφραστική δύναμη. Πολλοί άλλοι ζωγράφοι βρέθηκαν στο Αλβανικό Μέτωπο, ως απλοί στρατιώτες, όπως οι Σπύρος Βασιλείου, Ανδρ. Βουρλούμης, Δ. Διαμαντόπουλος, Γ. Μόραλης, Μυταράκης, Α. Τάσσος και Γιάννης Τσαρούχης.

Οι περισσότεροι επιστρέφοντας από το μέτωπο ζωγράφισαν εμπνευσμένοι από τα βιώματά τους. Μερικοί μάλιστα, που επιστρατεύτηκαν αργότερα, είχαν κιόλας κάνει προπαγανδιστικά έργα, (αφίσες κλπ.), όπως οι Σπύρος Βασιλείου και Α. Τάσσος, ή είχαν συμμετάσχει σε ομαδικές εργασίες του εργαστηρίου του καθηγητή της ΑΣΚΤ Γιάννη Κεφαλληνού.

Το εργαστήριο αυτό με πρωτοβουλία του Γιάννη Κεφαλληνού προσφέρθηκε να φιλοτεχνήσει αφίσες για τον αγώνα κατά των επιδρομέων. Για τις αφίσες αυτές εργάστηκαν οι Λουίζα Μοντεσάντου, Χρίστος Δαγκλής, Γιώργος Δήμου, Γιώργος Μανουσάκης, Κ. Γραμματόπουλος, Βάσω Κατράκη, Α. Τάσσος και Γ. Βελησσαρίδης. Τελικά, επιλέχτηκαν τέσσερις, οι οποίες τυπώθηκαν σε χιλιάδες αντίτυπα με δαπάνη του κράτους και τοιχοκολλήθηκαν σε πόλεις και σε χωριά. Λιθογραφικές αφίσες για τον πόλεμο του 1940 είχαν κάνει και οι Γ. Γουναρόπουλος, Αγήνωρ Αστεριάδης, Νίκος Καστανάκης, Νίκος Νείρος, Νικόλαος Πασχαλίδης, Εκτορας Δούκας, Φρίξος Αριστεύς, ο Σβόλος και ο Ευθύμης Παπαδημητρίου.

Από το έπος του 1940, όμως, εμπνεύστηκαν και οι γλύπτες μας. Ο Χρήστος Καπράλος, στη μεγάλη ανάγλυφη σύνθεσή του, αφιερώνει ένα βασικό τμήμα στη μάχη της Πίνδου. Αλλοι γλύπτες μας (Αθ. Λημναίος, Φιλ. Μαλκότσης, Γιάννης Κανακάκης, Φωκίων Ρωκ, Ανδρ. Βουρλούμης, Β. Καπάνταης) φιλοτέχνησαν αγάλματα και μνημεία για ηρωικές μορφές του πολέμου.

Οι περισσότεροι από τους εικαστικούς καλλιτέχνες, που στρατεύτηκαν στον πόλεμο εναντίον των Ιταλών, συνέχισαν τον αγώνα και κατά τη διάρκεια της Κατοχής ή εμπνεύστηκαν έργα από την Εθνική μας Αντίσταση και τα ολοκλήρωσαν μετά την απελευθέρωση. Ενα από τα κυριότερα γνωρίσματα της καλλιτεχνικής αντίστασης είναι η καθολικότητα στη συμμετοχή. Μια τεράστια δραστηριότητα αναπτύχθηκε απ' τους καλλιτέχνες. Η παράνομη δράση χρησιμοποιήθηκε πλατιά, μα δεν έμεινε καμιά νόμιμη εκδήλωση ανεκμετάλλευτη. Τα σωματεία τους ξεσηκώθηκαν για την επιβίωση των καλλιτεχνών και την επιβίωση του Εθνους. Οι ίδιοι κατέβηκαν μαζί με το λαό στις μεγάλες διαδηλώσεις και συγκρούστηκαν στους δρόμους με τα στρατεύματα Κατοχής και με τους συνεργάτες τους. Μα, τη σφραγίδα, όπως έγινε και σ' όλους τους άλλους τομείς της δράσης, πνευματικής ή όχι, την έβαλαν πάντα πάλι οι νέοι. Ιδιαίτερα οι σπουδαστές της Σχολής Καλών Τεχνών με τον ενθουσιασμό και την αυτοθυσία τους έγραψαν μερικές από τις πιο λαμπρές σελίδες της Αντίστασης.

Το Νοέμβρη του 1942 μια ομάδα από εφτά καλλιτέχνες έβαλε τα θεμέλια για την πρώτη ξεχωριστή αντιστασιακή οργάνωση των καλλιτεχνών.

Στην ομάδα συμμετείχαν οι Α. Τάσσος, Μέμος Μακρής, Λουκία Μαγγιώρου, Βάσω Κατράκη, Κ. Πλακωτάρης, Φ. Ζαχαρίου και Γ. Σικελιώτης. Υστερα προσχώρησαν οι Σπύρος Βασιλείου, Α. Θεοδωρόπουλος, Ορέστης Κανέλλης, Α. Παχής, Χ. Δαγκλής, Σ. Πολυχρονιάδου, Αγ. Αστεριάδης, Βάλιας Σεμερτζίδης, Δ. Γιολδάσης, Γ. Βακιρτζής, Γ. Δήμου, Αλ. Κορογιαννάκης, Γ. Βελησσαρίδης και άλλοι. Σημαντική συμμετοχή στον αγώνα είχαν οι Ηλίας Φέρτης, Γιάννης Στεφανίδης, Βασίλης Αρμάος, Ιάσων Μολφέσης, Αντώνιος Δάλκος, Θόδωρος Δρόσος, Α. Μπάρμπογλου, Μίνως Αργυράκης, Π. Ευθυμιάδης, Ν. Καστανάκης, Γ. Μαρουδής, Τ. Καλμούχος, Δημ. Σακελλαρίδης, Α. Κινδύνη, Δάβης, Γ. Τσαρούχης, Ορ. Κανέλλης, Χατζής, Ασ. Μπαχαριάν, Κ. Θετταλός, Κ. Ηλιάδης, Φ. Δημητριάδης, Γ. Μανουσάκης, Τ. Μάρδας, Γ. Λυδάκης, Π. Σαραφιανός κ.ά.

Η οργάνωση αυτή με τον καιρό μεγάλωσε και τα καθήκοντά της δεν ήταν μόνον καλλιτεχνικά. Οπως και οι άλλες επαγγελματικές οργανώσεις είχε καθήκοντα αγωνιστικά, συνδικαλιστικά, δηλαδή καθήκοντα εθνικά.

Δημιούργησε και μία Αίθουσα Εκθέσεων στην οδό Ακαδημίας, που έμεινε γνωστή σαν γκαλερί "Μουρ". Το πιο σημαντικό όμως από τη δράση της οργάνωσης στον τομέα των συνδικαλιστικών διεκδικήσεων ήταν η παροχή συσσιτίου στους καλλιτέχνες και η σύσταση του Καλλιτεχνικού Επιμελητηρίου που δούλεψε με τον ίδιο νόμο της Κατοχής και μεταπολεμικά. Το Επιμελητήριο αυτό ήταν καρπός της Αντίστασης.

Από τις πιο σημαντικές νόμιμες αντιστασιακές εκδηλώσεις ήταν και η καλλιτεχνική επαγγελματική έκθεση. Μια έκθεση που την οργάνωνε το κράτος και γινόταν στο Αρχαιολογικό Μουσείο, η Πανελλήνια Εκθεση της εποχής. Εκεί παρουσίαζαν έργα τους οι καθιερωμένοι επαγγελματίες ζωγράφοι. Τις δύο πρώτες εκθέσεις τις σαμποτάρισαν οι αντιστασιακοί καλλιτέχνες, επειδή την αρχική έμπνευση της οργάνωσής τους την είχαν οι ιταλικές αρχές Κατοχής και έτσι μόνον μερικοί άσημοι και ανώνυμοι παρουσίασαν έργα τους. Αλλωστε, απ' αυτήν την καλλιτεχνική εκδήλωση προσπαθούσαν οι αρχές να ψαρέψουν συνεργάτες για το όργανο της ελληνο-ιταλικής πνευματικής συνεργασίας, το γνωστό περιοδικό Κοναντρίβιο. Να σημειωθεί πως δύο ή τρεις καλλιτέχνες συνεργάστηκαν με το περιοδικό αυτό και γι' αυτό στην απελευθέρωση αποκλείστηκαν από το Καλλιτεχνικό Επιμελητήριο.

Αργότερα, οι αντιστασιακές οργανώσεις μετέτρεψαν την εκδήλωση αυτή σε πράξη αντιστασιακή. Στην τρίτη λοιπόν έκθεση, οι καλλιτεχνικές συνδικαλιστικές οργανώσεις, που λειτουργούσαν νόμιμα, χωρίς να πάρουν ποτέ απόφαση για επίσημη συμμετοχή τους στην κατοχική έκθεση, αποδέσμευσαν τα μέλη τους και τα άφησαν ελεύθερα να συμμετάσχουν σαν άτομα. Οι αντιστασιακοί καλλιτέχνες σκέφτηκαν να δώσουν αντιστασιακό περιεχόμενο στα έργα τους και μαζί να επωφεληθούν κι απ' τα σημαντικά χρηματικά ποσά που μοίραζαν οι κατοχικές αρχές. Ετσι, τα έργα τους ήταν σχεδόν όλα εμπνευσμένα απ' την Κατοχή. Κάτω απ' τα μάτια του κατακτητή, παρουσίασαν έργα καθαρά αντιστασιακά. Μερικοί απ' αυτούς πιάστηκαν και φυλακίστηκαν στις φυλακές Αβέρωφ. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του καθηγητή της Χαρακτικής Γιάννη Κεφαλληνού. Σ' ένα χαρακτικό του σχεδίασε το σώμα της Ελλάδας πεσμένο κάτω, κι από πάνω τα μαύρα κοράκια, οι κατακτητές, να το καταξεσχίζουν. Ο συμβολισμός ήταν διαφανής κι ο δάσκαλος πιάστηκε. Ο ζωγράφος Κανάς σχεδίασε τα άθλια σύμβολα του ξεπεσμού, τις πόρνες που γύριζαν με τους κατακτητές. Ο καλλιτέχνης πιάστηκε απ' τους κατακτητές, όπως επίσης και ο χαράκτης Τάσσος κ.ά. [Ο Α. Τάσσος είχε εκθέσει ένα προπολεμικό του σκίτσο ενός τρελού, στο οποίο πρόσθεσε ένα κόκκινο γαρίφαλο. Η λογοκρισία έκρινε ότι με τον τρελό παρομοίαζε τον Χίτλερ και έτσι ήταν (σ.σ.)]. Χρειάστηκε έντονη κινητοποίηση των καλλιτεχνών και του λαού, για να τους αφήσουν ελεύθερους, ύστερα από πολλές ταλαιπωρίες. Οι αρχές τους ζήτησαν τότε να πάνε στην Κομαντατούρα για να κάψουν οι ίδιοι τα έργα τους. Αυτοί αρνήθηκαν και προτίμησαν να εξαφανιστούν. Μια νεκρή φύση του Κ. Πλακωτάρη που πέρασε απαρατήρητη απ' τους κατακτητές, μα που οι επισκέπτες της Εκθεσης κατάλαβαν καλά το νόημά της, ήταν συνθεμένη από ένα κουτί σπίρτα κι ένα χωνί αλάτι. Ηταν τα είδη που είχαν μοιράσει οι αρχές Κατοχής στον πληθυσμό για το Πάσχα».

Την επόμενη Κυριακή θα δούμε πώς συμμετείχαν οι σπουδαστές της Σχολής Καλών Τεχνών στην υπόθεση του Αγώνα και τη σημαντική επιρροή στο λαό, της αφίσας που φιλοτεχνούσαν οι εικαστικοί μας.