Το βιβλίο του αξέχαστου Θανάση Παπαρήγα «ΜΕΞΙΚΟ - η επανάσταση και το σήμερα» (εκδ. «Σύγχρονη Εποχή») κάτω από το φως των σημερινών εξελίξεων αποκτά μεγάλη επικαιρότητα και η ανάγνωσή του προσφέρει στον αναγνώστη τη δυνατότητα να κατανοήσει την ειδική κατάσταση αυτής της πασίγνωστης και πολύ ενδιαφέρουσας χώρας της αμερικανικής ηπείρου. Ο συγγραφέας εξιστορεί με σαφήνεια και αφηγηματική καθαρότητα τις μεγάλες ώρες της μεξικανικής ιστορίας. Περιγράφει και ερμηνεύει, αναλύει και ανατέμνει τις κορυφαίες στιγμές. Από την εποχή της ισπανικής κατάκτησης μέχρι την προτελευταία δεκαετία του 20ού αιώνα. Ο homo universalis Θ. Παπαρήγας με βαθιά γνώση του αντικειμένου, ζωντανή και πλούσια γλώσσα και, όπου χρειάζεται, εξαιρετικής ποιότητας χιούμορ, φωτίζει τις περίπλοκες εξελίξεις και μας αποδεικνύει ότι η ιστορία είναι πάντα «ύψιστον μάθημα»! Εστιάζει το φακό της έρευνάς του τόσο στους λαϊκούς αγώνες και τις πολυποίκιλες συγκρούσεις μέσα στην πορεία του χρόνου, όσο και στο ρόλο των διαφόρων προσωπικοτήτων. Κάτω από το φως της έρευνας ζωντανεύει η προσωπικότητα του μεγάλου επαναστάτη Εμιλιάνο Ζαπάτα και αποδεικνύεται η διορατικότητα και η αφοσίωσή του στην υπόθεση του αγωνιζόμενου λαού. Ο συγγραφέας κατέχει τη σπάνια, κατά τη γνώμη μας, τέχνη να επισημαίνει τις επιπτώσεις των ιστορικών εξελίξεων ακόμα και στην προσωπική ζωή των ανθρώπων. Το δραματικό τέλος πολλών ιστορικών προσωπικοτήτων συγκινεί τον αναγνώστη και τον οδηγεί σε βαθύτερες σκέψεις. Σε ακόμη βαθύτερες σκέψεις μάς οδηγεί η διαχρονική, θα λέγαμε, διατύπωση του Πορφίριο Ντίας, ο οποίος υπήρξε πρόεδρος του Μεξικού κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες του 19ου και κατά την πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα.

«Δυστυχισμένο Μεξικό! Τόσο μακριά από το θεό και τόσο κοντά στις ΗΠΑ!».

Για εμάς που δεν καταφέραμε να γιορτάσουμε το Πάσχα σε άλλον τόπο από αυτόν που μένουμε, δεν πειράζει. Θα ταξιδέψουμε νοητά και θα διαλέξουμε το μέρος που θα προτιμούσαμε να ήμασταν εκεί. Και ποιος ξέρει, ίσως κάποια άλλη φορά, βρεθούμε σ' ένα απ' αυτά τα μέρη...

Στην Αράχωβα, όλοι οι κάτοικοι ξημερώνοντας η Λαμπρή, συμμετέχουν στο έθιμο του «λάκκου». Το προσκλητήριο σημαίνουν οι γεροντότεροι, καλώντας τη γειτονιά να αρχίσει τις προετοιμασίες για το ψήσιμο του αρνιού, αρχίζοντας με το μάζεμα των κληματόβεργων, το άναμμα και την ιδιαίτερη φροντίδα της φωτιάς. Οταν οι εμπειρότεροι αποφανθούν πως η φωτιά είναι έτοιμη, «φορτώνονται» πάνω της τα αρνιά, που ξεπερνούν τα 10 σε κάθε λάκκο. Οι καπνοί σε κάθε γειτονιά είναι τόσο έντονοι, που αν κοιτάξει κανείς την Αράχωβα από μακριά, νομίζει ότι καίγεται το χωριό! Ολοι μαζί κάθονται γύρω από το λάκκο και αρχίζουν το ψήσιμο, αφού ψάλουν το «Χριστός Ανέστη». Οσο περνάει η ώρα, το κέφι ανεβαίνει με καλούς μεζέδες, όπως τηγανητές συκωταριές, με το πολύ γευστικό, αραχωβίτικο κρασί, τα κόκκινα αυγά, το ντόπιο τυρί και πολλά άλλα εδέσματα που έχουν ετοιμάσει οι νοικοκυρές. Τραγούδι και χορός συνοδεύουν απαραίτητα το παραδοσιακό γλέντι. Οι περαστικοί είναι καλοδεχούμενοι σε κάθε λάκκο και δε γίνεται να φύγουν αν δεν τους φιλέψουν κατιτίς.

Επειτα από 4-5 ώρες, το σύνθημα της λήξης του ψησίματος δίνουν πάντα οι γεροντότεροι, με την ευχή «και του χρόνου να είμαστε καλά» και βέβαια με τις απαραίτητες τουφεκιές.

Στη συνέχεια σε κάθε σπίτι στρώνουν το πασχαλινό τραπέζι με το αρνί, τα αυγά, το γιαούρτι, τη φέτα, τη φορμαέλλα, το μπρούσκο κρασί και τα απαραίτητα σαλατικά. Για τους επισκέπτες, ο δήμος φροντίζει για το λαμπριάτικο αραχωβίτικο μενού. Το λαμπριάτικο τραπέζι συνεχίζεται μέχρι να «πέσουν οι τρεις κανονιές», που τραντάζουν συθέμελα όλο το χωριό και μαζί με τις καμπάνες καλούν όλους στην περιφορά της εικόνας του Αϊ-Γιώργη που βγαίνει την ίδια μέρα.

Στη Μάρπησσα της Πάρου, το Πάσχα είναι μοναδικό. Εθιμα, τα οποία χρονολογούνται από το 1937, αναβιώνουν στο νησί, ξεκινώντας από τη Μεγάλη Παρασκευή, όπου νέοι και νέες συμμετέχουν στις αναπαραστάσεις των Παθών.

Ανήμερα της Λαμπρής, οι εκδηλώσεις ολοκληρώνονται με την «Γιορτή της Αγάπης» που πραγματοποιείται στο γήπεδο της Μάρπησσας. Την ημέρα αυτή όλο το χωριό γιορτάζει την αγάπη προς τον συνάνθρωπο. Εκεί, με τη συνοδεία παραδοσιακών οργάνων, προσφέρονται αρνί ψητό, κόκκινα αυγά, τυρί και άφθονο παριανό κρασί.

Στην Κάρπαθο υπάρχει το πατροπαράδοτο έθιμο, το «Βυζάντι», σύμφωνα με το οποίο αντί για σουβλιστό αρνί, οι ντόπιοι ετοιμάζουν γεμιστό αρνί με ρύζι, πλιγούρι και εντόσθια. Η προετοιμασία του γίνεται το Μεγάλο Σάββατο. Στη συνέχεια, τοποθετείται στον παραδοσιακό καρπάθιο φούρνο, ο οποίος σφραγίζεται με λάσπη και πηλό και ανήμερα του Πάσχα τον ανοίγουν και γιορτάζουν την ημέρα αυτή με καρπάθιο κρασί και παραδοσιακούς χορούς.

Παρόμοιο είναι το γεύμα της Λαμπρής και στην Κάλυμνο, όπου οι γυναίκες παραγεμίζουν με ρύζι και ψιλά συκωτάκια το αρνί και το βάζουν σε πήλινο σκεύος το «μουούρι», το οποίο μπαίνει σε παραδοσιακό θολωτό φούρνο. Στις 12 ακριβώς σημαίνουν ταυτόχρονα οι καμπάνες όλων των εκκλησιών, ενώ από τα βουνά ρίχνουν δυναμίτες. Την επομένη του Πάσχα, το απόγευμα, ο κόσμος μαζεύεται στην πλατεία στο λιμάνι όπου γίνεται αναπαράσταση της αναχώρησης των σφουγγαράδων, όπως στα παλιά χρόνια, δηλαδή αγιασμός μέσα στα πλοία, χοροί και τραγούδια.

Στην Ιερισσό της Χαλκιδικής, την τρίτη ημέρα του Πάσχα, πάνω στους λόφους γιορτάζεται το έθιμο «Του μαύρου νιου τ' αλώνι». Πρόκειται για την αναπαράσταση της σφαγής 400 Ιερισσιωτών από τους Τούρκους, κατά την Επανάσταση του 1821. Σύμφωνα με την παράδοση, όταν επαναστάτησαν οι Ελληνες της Χαλκιδικής, οι Τούρκοι κυριάρχησαν και οι πρόκριτοι, φοβισμένοι για αντίποινα, έφυγαν στα βουνά. Ηρθε τότε το Πάσχα (1845) και η Ιερισσός φαινόταν έρημη χωρίς τους Ελληνες. Οι Τούρκοι τους αναζήτησαν και τους μήνυσαν να κατέβουν από τα βουνά με την «υπόσχεση» πως δε θα τους πειράξουν. Την Τρίτη λοιπόν του Πάσχα φάνηκαν όλοι. Οταν έφτασαν στα πρώτα αλώνια, οι Τούρκοι δεν τους πείραξαν μεν, αλλά τους έβαλαν να περάσουν κάτω από αψίδα που σχημάτιζαν δυο στρατιώτες με τα σπαθιά τους, για να τους δείξουν πως υποτάσσονται. Κάποιοι πέρασαν, ώσπου μια στιγμή ένα παλικάρι ντράπηκε για την ταπείνωση, άρπαξε τα σπαθιά και τα πέταξε. Φυσικά, οι Τούρκοι τον έσφαξαν επί τόπου μαζί με τους άλλους.

Από τότε, λοιπόν, στην Ιερισσό, κάθε Τρίτη του Πάσχα, στις 11 το πρωί, βγαίνουν στου «Μαύρου Νιου τ' αλώνι». Οι γεροντότεροι αρχίζουν το χορό. Σιγά - σιγά πιάνονται όλοι οι κάτοικοι, τραγουδώντας όλα τα πασχαλινά τραγούδια. Τελειώνουν με τον «Καγκελευτό» χορό για μνημόσυνο. Ετσι μάλιστα με τον ίδιον τρόπο, σηκώνοντας τα χέρια σαν αψίδα ψηλά, ώστε να περνούν οι άλλοι από κάτω. Τελειώνοντας, οι συμμετέχοντες περνάνε κάτω από μια δάφνινη αψίδα και δύο παλικάρια κρατούν υψωμένα σπαθιά.

Κατά τη διάρκεια της γιορτής μοιράζονται σε όλους καφές που βράζει σε μεγάλο καζάνι, «ζωγραφίτικος», τσουρέκια και αυγά. Ο χορός επαναλαμβάνεται το απόγευμα στην κεντρική πλατεία του χωριού.

Σε πολλές πόλεις και χωριά της χώρας τις μέρες του Πάσχα τηρούνται ήθη και έθιμα που συνδυάζουν τη θρησκευτική μυσταγωγία με ηρωικές και «αναστάσιμες» στιγμές του λαού. Οπως στο Μορφοβούνι, ένα από τα μεγαλύτερα ορεινά χωριά της Καρδίτσας, στη Ρεντίνα τη «Βασίλισσα των Αγράφων», στη Ναύπακτο, τη Μονεμβασιά. Αλλά και σε πολλά νησιά, όπως την Κρήτη, την Αμοργό, τη Σκιάθο, τη Θάσο, την Κω, τη Ρόδο.

Πάντως, όπου κι αν μας βρίσκει η σημερινή μέρα, ας ευχηθούμε όλοι «Ανάσταση Λαών».

Ευχάριστα μας είχε εκπλήξει πριν από ένα χρόνο «Το βιβλίο των Γιατί», που μέσα του οι μικροί μας φίλοι έβρισκαν απαντήσεις - ερεθίσματα σε διάφορες απορίες τους. Τώρα κυκλοφορεί το δεύτερο βιβλίο της σειράς, από τα «Ελληνικά Γράμματα». Είναι «Το βιβλίο των Πώς». Από τους συγγραφείς Martine Laffon και Hortense de Chabaneix και «σύμμαχο» τα καταλυτικά, χιουμοριστικά - σχολιαστικά σκίτσα του Jacques Azam, τα παιδιά θα λάβουν εξηγήσεις για σοβαρές ερωτήσεις του τύπου: «Πώς αναπνέει ένα μωρό στην κοιλιά της μαμάς του;», «Πώς σκεφτόμαστε σε μια ξένη γλώσσα;», «Πώς κατασκεύαζαν πύργους χωρίς γερανούς;», «Πώς έφτιαχναν τα χρώματα πριν από τις μπογιές;». Αλλά και σε διαφορετικού προβληματισμού απορίες, όπως: «Πώς άρχισε το έθιμο με τις πρωταπριλιάτικες φάρσες;», «Πώς ξέρει ο κτηνίατρος πού πονάει το ζώο;», «Πώς γίνονται οι οδοντόκρεμες με ρίγες;», «Πώς είναι δυνατό να τρώει κάποιος έντομα;». Σε τούτα και πολλά ακόμα «μυστήρια» του κόσμου μας, δίνονται απαντήσεις απλές, βασισμένες στην επιστήμη και την ιστορία του ανθρώπινου γένους, απολύτως κατανοητές από τους μικρούς, αλλά και τους μεγαλύτερους αναγνώστες.

Με καινούρια συλλογή ποιημάτων υπό τον τίτλο «Κραυγές», επανέρχεται ο νεαρός λογοτέχνης Μιλτιάδης Ντόβας. Τα ποιήματά του καλύπτουν βιώματα προσωπικά, αλλά και της γενιάς του (γεννήθηκε το 1972), βιώματα των πιτσιρικάδων τότε, που βρέθηκαν στους δρόμους του αγώνα για μια καλύτερη παιδεία, για μια καλύτερη ζωή. Συνάμα, οι στίχοι του «καταγγέλλουν» την κυριαρχία του απόλυτου τίποτα, της βόλεψης, του καταναλωτικού «εγώ», δίνοντας ωστόσο μια ελπίδα για ένα φωτεινό αύριο, το αύριο που θα ξεπηδήσει από τις φλόγες των αγώνων: Ανεβήκαμε τον ανήφορο, σταθήκαμε όρθιοι/-εν μέσω καταστροφών- ρίξαμε μια διερευνητική/ματιά στο σκοτεινό διάδρομο, διεκδικήσαμε/φωνάζοντας στην άκρη του γκρεμού./Οχι δεν ήταν αρκετό, ήταν λίγο, πολύ λίγο/γι' αυτά που ονειρευτήκαμε./Τώρα θρηνούμε στα ερείπια, θρηνούμε τ' όνειρο/που κηδεύτηκε στη στάση, όχι όμως για πολύ,/ο αγώνας μας φωτιά θριάμβου συνεχίζεται ακόμα,/τώρα και για πάντα./Μέχρι να σημάνει η καμπάνα ανάσταση.

Η συλλογή εκδόθηκε από την «Πανελλήνια Ενωση Συνεργασίας Νέων Λογοτεχνών» στη Θεσσαλονίκη.