Συνεχίζεται μέχρι τις 23 Μάη στο Επταπύργιο Θεσσαλονίκης η εικαστική δράση «Και πάνω τους η μνήμη καίει», την οποία συνδιοργανώνουν η καλλιτεχνική ομάδα «FireArt», η Εφορία Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης (ΕΦΑΠΟΘ) και το ΥΠΠΟ.

Μια δράση αφιερωμένη στην εποχή που το Επταπύργιο λειτούργησε ως φυλακή πολιτικών κρατουμένων και ως τόπος εκτέλεσης αγωνιστών. Ο χώρος θα λειτουργεί 11 π.μ. με 1 μ.μ. και 5 μ.μ. με 7 μ.μ. Τα έργα που εκτίθενται είναι ομαδικά.

Στόχος της δράσης είναι η διατήρηση της ιστορικής μνήμης, αλλά και η άντληση συμπερασμάτων από την ιστορική δράση, χρήσιμων στο σήμερα και στο αύριο. «Για να υπηρετηθεί πληρέστερα αυτός ο σκοπός, η ομάδα προχώρησε σε ιστορική έρευνα με συγκέντρωση αρχειακού υλικού, επιτόπια μελέτη, ξεναγήσεις στον χώρο και συναντήσεις με πρώην πολιτικούς κρατούμενους στο Επταπύργιο. Επίσης προχώρησε στην παραγωγή κειμένων μέσα από εργαστήριο δημιουργικής γραφής που οργάνωσε η καλλιτεχνική ομάδα για τα μέλη της», σημειώνει σε ανακοίνωσή της η «FireArt».

Προσφορά για τους αναγνώστες του «Ριζοσπάστη»

«Οι Κάλπηδες» του Στρατή Μυριβήλη στο θέατρο Μπέλλος (Κέκροπος 1, Πλάκα) από τη θεατρική ομάδα «Πτωχοαλαζόνες» για την Παρασκευή (24/5) και Σάββατο (25/5) στις 21.00, Κυριακή (26/5) στις 18.00.

Σκηνοθεσία: Κώστας Παπακωνσταντίνου.

Παίζουν: Ελισσαίος Βλάχος, Αγγελική Μαρίνου, Δημοσθένης Ξυλαρδιστός

1 εισιτήριο των 13 ευρώ για 2 άτομα.

Απαραίτητες η επίδειξη του κουπονιού και η τηλεφωνική κράτηση στο τηλ: 694.2942.533.

Στην ίδια ρότα κινείται και η πολιτική για τον χώρο του βιβλίου, όπως εξειδικεύτηκε στον νόμο του υπουργείου Πολιτισμού, που πρόσφατα ψηφίστηκε, με τίτλο «Δημιουργική Ελλάδα: Ενίσχυση του κινηματογραφικού, οπτικοακουστικού και δημιουργικού τομέα, ίδρυση φορέα για το βιβλίο και λοιπές διατάξεις σύγχρονου πολιτισμού».

Παρά τα ευχολόγια και τις γενικολογίες, η κυβέρνηση όχι μόνο δεν απαντά στη δίψα και στην ανάγκη του λαϊκού κόσμου και της νεολαίας για την ουσιαστική επαφή με το βιβλίο, αλλά οι ρυθμίσεις που εισάγονται έρχονται να ενισχύσουν την ιδέα του Ευρωπαίου πολίτη, ότι όλοι ανήκουμε στο κοινό ευρωπαϊκό σπίτι, καθώς και τα κέρδη των μεγάλων εκδοτικών ομίλων. Στον πυρήνα του νόμου βρίσκεται η επιχειρηματική λειτουργία του χώρου στην οποία χωράνε τα πάντα: Από τον «μεταφραστικό τουρισμό» έως το διαρκές κυνήγι προγραμμάτων και χορηγιών, και την εμπορική αξιοποίηση χώρων που σχετίζονται με το βιβλίο ακόμα και με τη μορφή αναψυκτηρίων... Αλλωστε, η μεγάλη βαρύτητα που δίνεται στη μετάφραση ελληνικών βιβλίων έχει την εξήγησή της. Στο πλαίσιο του προγράμματος της ΕΕ, «Δημιουργική Ευρώπη», κριτήριο για τη μετάφραση βιβλίων, που φυσικά είναι ευπρόσδεκτη, είναι η προώθηση της ευρωπαϊκής ταυτότητας και συνοχής, καθώς το βιβλίο παίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση κοινωνικής συνείδησης.

Με τον πρόσφατο νόμο ιδρύεται φορέας με την επωνυμία «Ελληνικό Ιδρυμα Βιβλίου και Πολιτισμού», ο οποίος θα λειτουργεί ως Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου, χωρίς καν να φέρει τον προσδιορισμό «μη κερδοσκοπικός». Και μόνο το γεγονός ότι θα λειτουργεί με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια, ακυρώνει τη διακήρυξη της κυβέρνησης ότι στόχος είναι η στήριξη του βιβλίου και η διάδοσή του στον λαό, αφού η όποια στήριξη στο βιβλίο επικεντρώνεται στην εμπορική προώθηση στο όνομα της εξωστρέφειας και την ενίσχυση της κερδοφορίας των μεγάλων ομίλων. Βέβαια, αυτή η εμπορευματοποίηση του βιβλίου θα αποτυπώνεται πρώτα και κύρια στο περιεχόμενό του. Η «προώθηση βιβλίου» σημαίνει ότι «πρέπει» τα ξένα εκδοτικά μεγαθήρια να «πειστούν» ότι αξίζει, από την άποψη πρώτα - πρώτα του κέρδους τους, να «επενδύσουν» σε Ελληνες συγγραφείς. «Προώθηση» σημαίνει «πώληση πνευματικών δικαιωμάτων» προκειμένου να μεταφραστεί το βιβλίο και να μπει στην αγορά.

Την ίδια στιγμή, παρά τις βαρύγδουπες κυβερνητικές διακηρύξεις για ανάπτυξη της φιλαναγνωσίας, κανένα μέτρο δεν λαμβάνεται για την καλλιέργεια από την παιδική ηλικία της αγάπης προς το βιβλίο μέσα από το σχολείο. Αντίθετα, παίρνονται μέτρα για την απαξίωσή του, όπως οι διαρκώς μειούμενες ώρες του μαθήματος της λογοτεχνίας, ή η εκμάθηση της γλώσσας από συνταγές μαγειρικής και «χρηστικά κείμενα», πρόσκληση σε πάρτι και οδηγίες χρήσης ηλεκτρονικών συσκευών.

Σε αυτό το πλαίσιο της πολιτικής για το βιβλίο - εμπόρευμα που έχει χαράξει η ΕΕ, η καλλιέργεια της αγάπης στο βιβλίο και στο διάβασμα αντιμετωπίζεται σαν «επιχειρησιακό σχέδιο», σαν «άθροισμα δράσεων».

Από την πλευρά της κυβέρνησης, το περιεχόμενο, οι στόχοι και ο προσανατολισμός που εξυπηρετεί ο νέος Οργανισμός συσκοτίζονται μέσα στην αοριστολογία, με μία έκθεση ιδεών με άφθονα καλολογικά στοιχεία. Και γεννούν μία σειρά ερωτήματα:

Για ποιους λόγους πρέπει να γίνεται εκπαίδευση και κατάρτιση των συγγραφέων; Μήπως για να απαλλαγούν από «αγκυλώσεις» και «στερεότυπα» που θέλουν τον πολιτισμό αποκομμένο από την επιχειρηματικότητα, για να μαθαίνουν τα περί τζίρου, αγορών, target group και business plan, με σκοπό να γράφουν βιβλία που θα αποφέρουν κέρδη; Με τι είδους φορείς θα γίνονται οι συμπράξεις και συνέργειες για την καλλιέργεια αναγνωστικών πρακτικών σε παιδιά, εφήβους και ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, για την προώθηση του βιβλίου κ.λπ.; Μήπως θα είναι τα ιδρύματα των εφοπλιστικών ομίλων, ή ιδρύματα προσκείμενα σε ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς όπως το ΝΑΤΟ; Τα όργανα της ΕΕ βέβαια αναφέρονται ρητά. Τι εννοεί το νομοσχέδιο όταν αναφέρεται στην καλλιέργεια και αξιοποίηση των διαπολιτισμικών και πολυπολιτισμικών σχέσεων, με στόχο την ανάπτυξη δημιουργικού διαλόγου μεταξύ των λαών για την αλληλοκατανόηση και τη δημιουργική και ειρηνική συνύπαρξή τους; Δεν υπάρχει αμφιβολία πως εννοεί ότι ο πολιτισμός και συγκεκριμένα το βιβλίο θα υπηρετούν στις διεθνείς σχέσεις τα γεωστρατηγικά συμφέροντα της εγχώριας αστικής τάξης και των συμμάχων της.

Η λογοτεχνία είναι το κατεξοχήν είδος τέχνης που έχει γνωστικό χαρακτήρα. Καλλιεργεί τη νόηση και πάνω σε αυτήν αναπτύσσει και τον συναισθηματικό κόσμο του ανθρώπου. Από αυτή τη σκοπιά η καλλιέργεια της αγάπης για το βιβλίο στον ελληνικό λαό αποτελεί κοινωνική ανάγκη.

Ομως, αυτή η ανάγκη δεν μπορεί να καλυφθεί για την πλειονότητα του λαού σε αυτό το εκμεταλλευτικό σύστημα, όπου η καλλιέργεια της αγάπης για το βιβλίο είναι ζήτημα ταξικό. Είναι καταγεγραμμένη η ανισομετρία μεταξύ φτωχών και εύπορων οικογενειών σε σχέση με το βιβλίο και γι' αυτό πρώτα - πρώτα πρέπει να στηριχτεί η λαϊκή οικογένεια, ώστε να γνωρίσει το βιβλίο και να αποκτήσει βιβλιοθήκη, γιατί σπίτι χωρίς βιβλιοθήκη είναι ένα σπίτι «γυμνό». Ταξικό ζήτημα, βέβαια, είναι και η αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου χωρίς το άγχος και την ανασφάλεια για την καθημερινότητα.

Μαζί με την οικογένεια σπουδαίο ρόλο παίζει και το σχολείο, όπου υπάρχουν εκπαιδευτικοί που αφιερώνουν πολλές ώρες από τη ζωή τους, για να βοηθήσουν τα παιδιά να αγαπήσουν το διάβασμα. Αυτά όμως γίνονται σε ατομική βάση, γιατί όλα τα υπόλοιπα στο σχολείο λειτουργούν κατά του βιβλίου, όπως τα πολύ βαριά προγράμματα ενός σχολείου - εξεταστικού κέντρου, που δεν αφήνουν κανένα χρονικό περιθώριο σε μαθητές και καθηγητές, όσο και η ίδια η διδασκαλία της λογοτεχνίας. Οσον αφορά δε τις «εκστρατείες φιλαναγνωσίας», είναι μέτρο - ασπιρίνη μπροστά στα αστικά ΜΜΕ και τα περιβόητα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης που «μαθαίνουν» τα νέα παιδιά να «μιλούν» το πολύ με «100 λέξεις».

Για το ΚΚΕ η «πολιτική βιβλίου» αφορά πρώτα - πρώτα την καλλιέργεια της αγάπης για το καλό βιβλίο ιδιαίτερα στην κάθε φορά νέα γενιά από την πολύ μικρή ηλικία. Μπαίνουμε μπροστά σε κάθε διεκδίκηση που μπορεί να δώσει και την παραμικρή ανάσα ουσιαστικής μορφωτικής ανάτασης (π.χ. στήριξη των δημόσιων, δημοτικών, σχολικών βιβλιοθηκών με γενναία αποκλειστικά κρατική χρηματοδότηση και πλήρη στελέχωση από επιστημονικά εξειδικευμένο προσωπικό).

Εχουμε συνείδηση του γεγονότος πως η μύηση στην καλή λογοτεχνία, η καλλιέργεια της αγάπης για το βιβλίο αποτελεί μακρόχρονη στρατηγική και δεν μπορεί να υποταχθεί στη λογική «κόστους - οφέλους» που επιδιώκει «άμεσα» επιχειρηματικά κέρδη. Αντίστοιχα η ολόπλευρη και ελεύθερη ανάπτυξη των δημιουργικών ικανοτήτων του συγγραφέα έρχεται σε αντίθεση με τις επιχειρηματικές επιδιώξεις του εκδοτικού μονοπωλίου, στον ανταγωνισμό με βάση την «εμπορικότητα». Τα παραπάνω μπορούν να γίνουν πράξη με την οικοδόμηση ενός άλλου συστήματος, που στο επίκεντρό του θα είναι η ικανοποίηση των ολοένα και διευρυνόμενων αναγκών του ανθρώπου.

Για κάθε καλόπιστο άνθρωπο αποτελεί τεράστια παρακαταθήκη η άνθιση και του ενδιαφέροντος για το βιβλίο και όλων των τεχνών στον σοσιαλισμό του 20ού αιώνα. Για την εργατική τάξη αποτελεί τεράστια παρακαταθήκη η προσπάθεια του ΚΚΕ για τη μόρφωση του λαού μας, μια προσπάθεια που δεν εγκατέλειψε ποτέ, ούτε και στις πιο δύσκολες συνθήκες.

1961. Η Ελλη Αλεξίου στο Κίεβο

Από μια ραδιοφωνική συνέντευξη ξεκίνησε η γνωριμία μας και πολύ σύντομα έγινα η συχνή της παρέα. Πάντα τη θυμάμαι με γλυκιά νοσταλγία. Θεσπρωτέως 1. Πάροδος Λ. Αλεξάνδρας. Εκεί έμενε. Σ' ένα απλό, άνετο διαμέρισμα. Μ' εντυπωσίαζε το κουζινάκι όπου είχε φυλαγμένα, σε γυάλινα βαζάκια, όλα τα είδη μαγειρικής. Το μεγάλο τραπέζι στο χολ, όπου απολάμβανε το φαγητό της τακτικά με φίλους, δίπλα το σαλόνι με το πιάνο, τα βιβλία, ενθύμια. Στο βάθος, το δωματιάκι όπου ξεκουραζόταν, κρατώντας σημειώσεις, απαντούσε στο τηλέφωνο με τη χαρακτηριστική φράση: «Σας ακούω». Εκεί δίπλα και το ραδιόφωνο, πάντα στο «Τρίτο Πρόγραμμα», απολαμβάνοντας τον αγαπημένο της Σοπέν.

Οι κουβέντες μας διασχίζοντας τη ζωή της έφταναν σε όρια εξομολόγησης, εμπιστοσύνης. Δεν μπορούσα ν' αφήσω μόνο τα ίχνη αυτών των αφηγήσεων. Εγραψα ένα βιβλιαράκι, επηρεασμένη από ένα όνειρο που είδα, σα να με καλούσε η ίδια. Βρισκόμουν, στ' όνειρο, σε μια γλυκιά εξοχή κάτω από έναν γκρίζο ουρανό. Γύρω βραχώδη υψώματα. Μια συστάδα νησιών κολλημένα μεταξύ τους. Η θάλασσα γαλήνια. Τοπίο τόσο πραγματικό όσο και η παρουσία μιας καλοντυμένης γυναίκας καθισμένη σ' έναν βράχο. Γύρω της παιδάκια μικρής ηλικίας. Πλησίασα και είδα την Ελλη Αλεξίου, νέα, όμορφη με μια μεγαλοπρέπεια να μου λέει: «Σήμερα θα διδάξω την ιστορία του νησιού μας και στα παιδάκια». Το βιβλίο εκδόθηκε από τη «Σύγχρονη Εποχή».

1983. Με την δημοσιογράφο Εύα Νικολαΐδου στην ΕΡΤ2, την εποχή που προβαλλόταν σίριαλ βασισμένο στο βιβλίο της «Γ΄ Χριστιανικό Παρθεναγωγείο»

Εφθανε να της κάνεις μια ερώτηση - να της ζητήσεις μια γνώμη, μια συμβουλή για ν' ανοίξουν οι κρουνοί και να ξεχυθεί η σοφία της. Μια πείρα ζωής ενός αιώνα, που έζησε έντονα κάθε στιγμή - με γαλήνη κι αξιοπρέπεια. Είχε απέραντη καλοσύνη. Πίστευε στην ανθρώπινη αξία. Δεν ανήκε στο ΚΚΕ για να καρπωθεί ή να αναδειχθεί μέσα από αυτό. Οταν ήθελε να ορκιστεί έλεγε: «Στο λόγο της κομματικής μου τιμής».

Παραθέτω ένα απόσπασμα από μια κουβέντα μας:

Εύα: Κα Αλεξίου, τα παιδικά σας χρόνια ήταν εύκολα ή δύσκολα;

Ελλη: Αμα πέθανε η μαμά μου, νοικοκυρά έγινε η Γαλάτεια, αλλά είχαμε πάντα υπηρέτρια, πάντοτε. Οταν παντρεύτηκα είχαμε τέτοιες φτώχειες, ούτε υπηρέτρια απασχολούσαμε τότε. Τα 'κανα όλα μόνη μου και καταφέραμε να ζήσουμε μέσα σ' αυτήν τη φτώχεια αξιοπρεπώς. Δεν ήταν όλα στη ζωή μου ρόδινα, αφού δεν είχα μητέρα.

Νομίζω ότι ήμουνα εκ φύσεως εγκρατής. Συγκεντρωμένη στα καθήκοντά μου και παρ' όλες τις ελλείψεις που είχα, δεν έδωκα ποτέ σημασία στο τι θα φάμε. Ούτε να το συζητήσω! Θυμούμαι που μια φορά ήθελα ένα ψάθινο καπέλο, μεγάλο, για τον ήλιο. Αλλά δεν ένιωσα στερητικά, που δεν μπορούσα να το αγοράσω, δεν το 'παιρνα και καημό, δεν είχα και πού να παραπονεθώ δηλαδή.

1983. Στο σαλόνι του σπιτιού της

Εύα: Ησασταν αγαπημένα αδέλφια;

Ελλη: Πολύ αγαπημένα, πάρα πολύ. Ο Ραδάμανθυς ήτανε πραγματικά άγιος. Αγιος. Αν τύχαινε να του ζητήσεις κάτι και να μην το έχει, καταλάβαινες ότι γινόταν δυστυχής. Μια τέτοια στεναχώρια τον έπιανε που δεν μιλούσε, δεν γελούσε, δεν μπορούσε ν' ασχοληθεί με τίποτα. Εκ φύσεως ήταν έτσι. Εχω τη γνώμη ότι αυθόρμητα έπασχε.

Ποτέ μου δεν πίστεψα ότι έχω μια προσωπική, οιαδήποτε αξία, ούτε όμορφη, ούτε έξυπνη, ούτε τίποτα. Πάντοτε νόμισα ότι είναι απάτη στη μέση. Εχει ο οργανισμός μου σκεφτόμουν κάτι που απατά και με νομίζουνε καλύτερη απ' ό,τι είμαι, ενώ δεν είμαι τίποτε, μόνο δείχνω να είμαι. Είμαι ...απατώ - απάτη.

Με ζήτησαν για γάμο ένα σωρό. Δεν πίστευα ότι αξίζω. Οτι με ζητούνε για μένα. Πάντα έλεγα νομίζουν ότι είμεθα πλούσιοι, νομίζουν ότι έχουμε. Κι όταν με ζήτησε ο Βάρναλης, δεν το πήρα σοβαρά του είπα: «Μη νομίζεις ότι θα σου δώκω σημασία. Ξέρω ότι το λες κάτω από την εντύπωση της βραδιάς, γι' αυτό να είσαι άνετος απέναντί μου. Σα να μην μου το 'πες. Οτι το 'πες λόγω της ωραίας βραδιάς»!

Αθήνα 1979. Με την Ελλη Λαμπέτη

Λέει ο Βάρναλης: «Μπα εγώ δεν πίνω ποτέ κρασί». Και πραγματικά, δεν έπινε! «Ομως εγώ απόψε ήπια ίσως και πάρω το θάρρος να σου το πω Λιλίκα. Κατάλαβες;», μου απάντησε. Αλλά εγώ πίστεψα ότι βλέπει, εδώ πάνω τ' αμπέλι μας, τα χωράφια μας, τα λιόσια και νομίζει ότι αυτά έχουνε τιμή, θα περνάει για κανένα φεουδάρχη... τον πατέρα μου.

Οταν η συζήτηση έφτασε στις μαθητικές τις αναμνήσεις:

Εύα: Τι θυμάστε από τα μαθητικά σας χρόνια;

Ελλη: Στο σχολειό ήμουνα η καλύτερη - όχι της τάξης, στην τάξη δεν γινότανε συζήτηση, η αμέσως μετά από μένα ήτανε δύο βαθμούς παρακάτω, να παίρνω εγώ πλήρες άριστα κι αυτή οκτώμισι.

Δεν είχα ποτέ προβλήματα αλλά θυμούμαι, είχε παντρευτεί η Γαλάτεια κι είχαμε μια υπηρέτρια, την Αγάπη, που μας είχε αναθρέψει από μωρά εμένα και τον Λευτέρη. Πήγα να πάρω τα αποτελέσματα μαζί της από το Γυμνάσιο κι όπως μπήκαμε με την Αγάπη μέσα στην αυλή έπεσαν τα παιδιά των άλλων τάξεων και οι συμμαθητές μου φώναζαν: «Πρώτη, πρώτη, πρώτη»!

Εγώ κατάλαβα, η Αγάπη όμως δεν κατάλαβε. «Τι είναι αυτό, γιατί έπεσαν απάνω της», αναρωτήθηκε.

Εμένα δεν μου έκανε καμία εντύπωση. Ελεγα: «Για όποιον θέλει, δεν είναι τίποτα αυτό, όχι δεν είναι το εξαίρετο, έλεγα. Εσύ δεν θέλεις να πάρεις δέκα και γι' αυτό δεν διαβάζεις. Ενώ, εγώ δεν είχα συνειδητοποιήσει ότι διαβάζω για να πάρω δέκα, διάβαζα μέχρι να εξαντληθεί το θέμα, διάβαζα απ' όλες τις εγκυκλοπαίδειες, απ' όλα τα βιβλία που είχαμε. Θυμούμαι μια φορά διάβασα ένα ολόκληρο βιβλίο για τη μέλισσα. Την άλλη μέρα με βγάζει στο μάθημα ο καθηγητής κι έλεγα εγώ λεπτομέρειες για τη μέλισσα. «Τι μου λες, παιδί μου, - θαύμαζε ο καθηγητής - δεν το ήξερα αυτό»! Ελεγα - ας πούμε - πόσες διακλαδώσεις, πόσες αρθρώσεις έχουνε οι κεραίες ή πώς είναι σχηματισμένη, η όραση κι ότι διαφέρει ριζικά απ' την ανθρώπινη η όραση της μέλισσας, είναι εξαίσια, ώστε η μέλισσα να μπορεί να βλέπει χωρίς να πρέπει να γυρίσει το κεφάλι της. Εμείς, για να δούμε, πρέπει να γυρίσουμε. Η μέλισσα βλέπει παντού, οι φακοί είναι εξόφθαλμοι και βλέπει παντού και μυρίζει από δύο χιλιόμετρα το μέλι.

«Μα ποιος σου τα είπε εσένα αυτά, πού τα ξέρεις;», με ρώτησε ο καθηγητής. Λέω: «Διάβασα τις εκδόσεις των ωφέλιμων βιβλίων και είχε έναν τόμο, σχετικό με τη μέλισσα». Ενθουσιάστηκε βέβαια!

Στη Χημεία ήμουν καλύτερη από πανεπιστημίου χημικό. Δεν έκανα τίποτα χωρίς να το αποδείξω με τύπους. Και θυμάμαι στις εξετάσεις που είχα τελειώσει μία κόλλα και εζήτησα δεύτερη, μου λέει ο καθηγητής: «Αφού ζήτησες παιδί μου κόλλα θα σου δώσω, αλλά πρέπει να σου πω ότι έχω τρία - τέσσερα χρόνια να διορθώσω γραπτό σου. Βλέπω "Ελλη Αλεξίου" και βάνω άριστα. Γιατί να κουράζομαι;».

Λυπήθηκα μια φορά μια συμμαθήτριά μου, στα μαθηματικά.

Για να πούνε τον κανόνα, ο καθηγητής ήθελε να τον πούνε άπταιστο, από πλευράς ελληνικής, ενώ ήτανε μαθηματικά! Ας νιώθανε τι έλεγαν από πλευράς αριθμητικής κι ας τα έλεγαν σε στραβά ελληνικά.

Αλλά αυτός επέμενε τόσο, που στο τέλος ήταν σαν να κάναμε ελληνικά. Η μαθήτρια δεν έβρισκε τη γενική με το «διά» και το «επί», έβανε το «διά» με αιτιατική το «επί» με γενική. «Επί τίνος αριθμού» αντί να λέει «Επί τινα αριθμόν». Ε, ώσπου στο τέλος αυτός διαολιζόταν, την έπιασε απ' την ποδιά και την πέταξε έξω.

Ο Περιστερίδης πάλι που μας έκανε Φυσική, Χημεία άμα οι άλλοι δεν καταλαβαίνανε κάτι, ας πούμε αυτό το «Παν σώμα εμβαπτιζόμενο εντός του ύδατος...». Τους έλεγε: «Δηλαδή τι εννοείς, άμα κολυμπάμε είμαστε ελαφρότεροι;». Αυτοί δεν ήξεραν και άρχιζαν πάλι το ίδιο «Παν σώμα εμβαπτιζόμενο...χάνει τόσον εκ του βάρους...». «Ναι βρε παιδί μου, κατάλαβα. Πες μου τι γίνεται, με το σώμα σου. Το βάνεις εις το νερό, γιατί αλαφραίνει»; Ελεγε πάλι αυτή «Παν σώμα...» όπου την άρπαγε από την ποδιά - δεν έδερνε ο καημένος ο Περιστερίδης - και την πέταγε... «Φύγε από δω να κουρεύεσαι...».

Θυμάμαι μια μέρα, μας έπιασαν κάτι γέλια με τη συμμαθήτριά μου, τη Λιναρδάκη! Ηταν κι αυτή πολύ εύκολη στο γέλιο. Και γελάγαμε... γελάγαμε και να μην μπορούμε να συνέλθουμε. Είχαμε θρησκευτικά με τον κύριο Μαθιουδάκη. Ενας χάρτης της Γεωγραφίας κρεμόταν στον τοίχο και βλέπω να τον έχουνε καρφώσει με δύο καρφιά, το ένα όσο, μισό μέτρο, μια καρφάρα εκατό οκάδες, κι ένα χαρτί, σκέτος ο κακομοίρης ο χάρτης, ενώ στην άλλη γωνία ένα καρφάκι ένα πόντο ίσα ίσα κράταγε το χαρτί.

Λέγω λοιπόν εγώ στη Λιναρδάκη, γύρισε να δεις. Γύρισε και μας επαίρνει ένα γέλιο να πλαντάξουμε. Ο καημένος ο Μαθιουδάκης τι να κάνει τώρα. Εμείς δεν μπορούσαμε να συνεχίσουμε. Λοιπόν θυμούμαι τώρα ότι το μόνο που βρήκε να πει: «Δεν πειράζει αφήστε τες εμείς να συνεχίσουμε το μάθημά μας». Τιμωρία δεν ήταν αυτό το αφήστε τες;

Μας πρόσβαλε δα.

Εύα: Εσείς αν ακούγατε παιδιά να γελούν στο μάθημά σας τι θα λέγατε; Θα τα μαλώνατε;

Ελλη: Ποτέ. Εγώ έλεγα γελάστε όσο μπορείτε γιατί το γέλιο είναι ιερό. Θέλω να γελάτε. Ακόμα κι αν μου πείτε ότι γελάτε για μένα, δεν πειράζει. Να γελάτε. Το γέλιο είναι ιερά υπόθεσις. Να τα μαλώσω για γέλιο; Παναγία μου! Για τίποτα.

Μια φορά την ώρα του μαθήματος σ' αυτή τη σιγή, την ιερά σιγή της τάξης, ακούω ένα δυνατό θόρυβο. Κατάλαβα πως ερχότανε απ' τη δεξιά πλευρά της τάξης.

«Τι 'ναι βρε αυτό, λέγω, τι φέρατε; Ρολόι είναι;»

Ρωτάω και συνεχίζω: «Ο,τι είναι να το φέρετε εδώ απάνω στην έδρα και να το πάρετε άμα τελειώσει το μάθημα διότι εγώ, λέγω, κατάλαβα ότι αυτό είναι ήχος. Από κουδούνι ή από ρολόι άκουσα τον ήχο. Δεν ξέρω ποιος από σας το έχει».

Κατέβηκα λοιπόν και τράβηξα προς το σημείο που ερχόταν ο ήχος. Κάποιο παιδί, μικρό της πρώτης γυμνασίου μου λέει: «Τι έρχεστε εδώ, δεν είναι από μένα, να κοιτάξτε στην τσέπη μου», σηκώνει τα χέρια και βάνω το χέρι μου στη τσέπη του και βγάνω το ρολόι. Πονηρός αυτός!

Εύα: Και τι κάνατε εκείνη την στιγμή;

Ελλη: Το πήρα το ρολόι, γέλασα και συνεχίσαμε το μάθημα.

Σε αυτή την αφήγησή της, μίλησε για τους νεανικούς της έρωτες, τον Κώστα Βάρναλη και τον σύντροφό της Βάσο Δασκαλάκη. Αποκάλυψε άγνωστες πλευρές του Νίκου Καζαντζάκη, συζύγου της αδερφής της, Γαλάτειας. Αναφέρθηκε στους κοινωνικούς της αγώνες, στην προσφορά της στην εκπαίδευση, στον κομμουνισμό και σε άλλα σύγχρονα θέματα. Φυσικά, δεν έλειψαν και τα ωραία της ανέκδοτα.