Σκίτσο του Κάρλος Λατούφ προς τιμή του Ρεφάατ Αλαρίρ

Ο Ρεφαάτ Αλαρίρ έκλεισε με αυτά τα λόγια μια από τις τελευταίες του συνεντεύξεις τον περασμένο Οκτώβρη... Λίγο καιρό αργότερα, στις 6 Δεκέμβρη, σκοτώθηκε μαζί με την αδερφή του και τα παιδιά της, από τους ανελέητους βομβαρδισμούς των Ισραηλινών, αρνούμενος να εγκαταλείψει τη γειτονιά που γεννήθηκε στη Γάζα.

Ο Ρεφαάτ Αλαρίρ γεννήθηκε στις 23 Σεπτέμβρη του 1979 στη Γάζα. Σπούδασε αγγλική φιλολογία στο ισλαμικό πανεπιστήμιο της Γάζας, με υποτροφία στο Λονδίνο και τη Μαλαισία, όπου έκανε διδακτορική διατριβή για τον Αγγλο ποιητή της Ιακωβιανής εποχής, Τζον Νταν. Οι σπουδές του διακόπηκαν αρκετές φορές γιατί οι Ισραηλινοί δεν του επέτρεπαν την έξοδο από την Παλαιστίνη.

Δίδασκε με ιδιαίτερη αγάπη και επιμονή τα έργα του Σαίξπηρ. Προσπαθούσε μέσα από την ανάλυση των σπουδαίων ηρώων των έργων του, να αφυπνίσει τους φοιτητές του τόσο για την κατάσταση που βρίσκεται η Παλαιστίνη, όσο και για τον ρόλο που καλούνται να διαδραματίσουν ως μελλοντικοί λογοτέχνες. Παράλληλα, δίδασκε και ισραηλινή λογοτεχνία στους φοιτητές του. «Οταν σπάσουμε τα τείχη της απομόνωσης και της κατοχής θα δούμε ότι πολλοί Εβραίοι σε όλο τον κόσμο συντάσσονται με τον σκοπό μας».

Εδωσε ιδιαίτερη βαρύτητα στη νέα γενιά λογοτεχνών, θεωρούσε ότι οι ιστορίες τους, οι ιστορίες της σύγχρονης Παλαιστίνης, πρέπει να φτάσουν σε όσο περισσότερους αναγνώστες από όλο τον κόσμο γίνεται. Εδωσε όλες του τις δυνάμεις, ώστε να εκδοθούν τα βιβλία «Gaza writes back» και «Gaza Unsilenced», στα οποία κυριαρχούν οι νεαρές Παλαιστίνιες συγγραφείς...

«Η μητέρα μου μου διηγήθηκε πολλές ιστορίες από τον εαυτό της όταν το Ισραήλ εισέβαλε στη Γάζα. Μου έλεγε ότι παρά τις βόμβες που έπεφταν σαν βροχή και βρέθηκε πολλές φορές πολύ κοντά στο θάνατο, εκείνη δεν σταμάτησε ποτέ να πηγαίνει στο σχολείο...

Εγινα ο άνθρωπος που είμαι λόγω των ιστοριών που μου διηγήθηκαν η μητέρα και η γιαγιά μου. Αυτές οι ιστορίες μού έμαθαν να αγαπώ τους ανθρώπους, τη ζωή, να νοιάζομαι για τους γύρω μου, να αγαπάω την πατρίδα μου. Ζούσα μέσα από τις ιστορίες της μητέρας μου και της γιαγιάς μου από την πρώτη ιντιφάντα, τις εμπειρίες τους. Μέσα από τις ιστορίες τους οι εμπειρίες τους έγιναν δικές μου εμπειρίες...

Εάν δεν αφηγηθούμε τις ιστορίες τους, τις ιστορίες μας είναι σαν να τις προδίδουμε, σαν να προδίδουμε τους ανθρώπους που μας τις αφηγήθηκαν, σαν να προδίδουμε την πατρίδα μας. Η αφήγηση ιστοριών είναι μια ανθρώπινη πράξη. Είναι μια πράξη ζωής, είναι να επιμένεις να ζεις. Είναι όμως και πολιτική πράξη. Είναι μέρος της πνευματικής αντίστασης που πρέπει να εμπλακούμε.

Οι ιστορίες είναι πολύ σημαντικές για μας τους Παλαιστίνιους που βρισκόμαστε σε κατοχή, μας καθορίζουν, μας συνδέουν με το παρελθόν και το παρόν, μας προετοιμάζουν για το μέλλον. Αυτές οι ιστορίες έχουν σκοπό να φέρουν τη ζωή, για να σταματήσει ο θάνατος, να τερματιστεί η επιθετικότητα, να τερματιστεί η ισραηλινή βαρβαρότητα, η κατοχή και η πολιορκία...

Θέλουμε οι άνθρωποι να αναλάβουν δράση. Αν η πρώτη τους παρόρμηση είναι να προβληματιστούν λίγο και να συνεχίσουν τη ζωή τους, δεν είναι αρκετό. Πριν από είκοσι χρόνια θέλαμε να ακούει ο κόσμος. Θέλαμε ο κόσμος να ρίξει ένα δάκρυ. Αλλά τώρα; Η οργάνωση είναι σημαντική. Η κινητοποίηση είναι σημαντική».

Το Ισραήλ βομβάρδισε αρκετές φορές μέσα στα χρόνια το Πανεπιστήμιο της Γάζας. Η τελευταία φορά ήταν τον περασμένο Οκτώβρη. «Δεν θέλει να είμαστε μορφωμένοι. Δεν θέλει να βλέπουμε τους εαυτούς μας ως μέρος ενός παγκόσμιου αγώνα ενάντια στην καταπίεση... Το Ισραήλ ελέγχει το κυρίαρχο αφήγημα, ελέγχει τον λόγο και εν μέρει επηρεάζει τα δυτικά μέσα ενημέρωσης. Νομίζω ότι πριν από κάποια χρόνια στο BBC υπήρχε η είδηση: "Ισραηλινοί πύραυλοι σκοτώνουν Παλαιστίνια έγκυο μητέρα" και τότε οι Ισραηλινοί αξιωματούχοι σε όλο το "Twitter" εξοργίστηκαν και ζήτησαν από το BBC να αλλάξει τον τίτλο και μέσα σε λίγα λεπτά τον άλλαξαν σε "Παλαιστίνια μητέρα πέθανε από επιδρομές στη Γάζα" όπου το Ισραήλ απαλείφθηκε...».

Ο Ρεφαάτ ταξίδεψε πολύ στις ΗΠΑ για να παρουσιάσει τα βιβλία που επιμελήθηκε, να δώσει διαλέξεις, να μιλήσει για την πατρίδα του. «Πολλοί άνθρωποι εκτός Παλαιστίνης με ρωτούν: "Γιατί δεν φεύγετε;" Πού πρέπει να πάμε; Η Γάζα είναι μικρή. Μερικές φορές αναγκάζομαι να τους εξηγήσω τι σημαίνει σπίτι. Εκεί που μένω, το σπίτι μου είναι στην πραγματικότητα το σπίτι των παππούδων μου και στη συνέχεια ο παππούς μου το κληροδότησε στα παιδιά του κι εκείνα στα δικά τους παιδιά. Οταν λοιπόν μιλάμε για ένα σπίτι, μιλάμε για 70 άτομα που ζουν σε αυτό το σπίτι. Εκεί έχουμε όλα τα χρήματά μας, τα χαρτιά μας, τα πιστοποιητικά μας, όλες τις αναμνήσεις μας, όλα τα άλμπουμ φωτογραφιών μας - ακόμα και την κούνια μας. Στην κούνια που γεννήθηκα, γεννήθηκαν τα παιδιά μου, και ξαφνικά όλα εξαφανίστηκαν με το πάτημα ενός κουμπιού. Και γι' αυτό, ο αδερφός μου ο Χαμάντα έμεινε πίσω, όταν κατέστρεψαν όλο το τετράγωνο. Το σπίτι μας καταστράφηκε και ο αδελφός μου σκοτώθηκε».

Ο Ρεφαάτ Αλαρίρ γεννήθηκε και δολοφονήθηκε στη Shuja'iyya, στο ανατολικό άκρο της Γάζας. Στη Shuja'iyya γίνονται πολλές ισραηλινές εισβολές αλλά συναντούν μεγάλη αντίσταση. Αλλωστε το όνομά της σημαίνει Θάρρος. Ο Ρεφαάτ μεγάλωσε με υπερηφάνεια, έζησε με θάρρος, άφησε πίσω του μια σπουδαία παρακαταθήκη στον αγώνα της Παλαιστίνης για ελευθερία. Οι μελλοντικές γενιές σε όλο τον κόσμο θα απαγγέλλουν το τελευταίο του ποίημα, για να λένε την ιστορία του, την ιστορία της μητέρας και της γιαγιάς του, τη μεγάλη ιστορία του λαού της Παλαιστίνης.

Αν πρέπει να πεθάνω,

πρέπει να ζήσεις

για να πεις την ιστορία μου

για να πουλήσεις τα πράγματά μου

για να αγοράσεις ένα κομμάτι ύφασμα

και μερικούς σπάγκους,

(κάνε τον λευκό με μακριά ουρά)

ώστε ένα παιδί, κάπου στη Γάζα

ενώ κοιτάζει τον ουρανό στα μάτια

περιμένοντας τον πατέρα του που έφυγε φλεγόμενος

και δεν αποχαιρέτησε κανέναν

ούτε καν τη σάρκα του

ούτε καν τον ίδιο του τον εαυτό

να δει τον χαρταετό, τον χαρταετό μου που έφτιαξες, να πετάει

ψηλά

και για λίγο να σκεφτεί πως ένας άγγελος είναι εκεί

που φέρνει πίσω την αγάπη

Αν πρέπει να πεθάνω

ας φέρει ελπίδα

Ας είναι παραμύθι

Παραστάσεις κάθε Παρασκευή και Σάββατο στις 9 το βράδυ.

Ενας σαρκαστικός μονόλογος επίκαιρος όσο ποτέ.. μια ανηλεής, μαύρη σάτιρα πάνω σ' ένα ανθρωποφαγικό κοινωνικοπολιτικό σύστημα, γραμμένη στις αρχές της βιομηχανικής επανάστασης...

Εχοντας ως βασικό γνώμονα την απέχθεια προς τα τυραννικά καθεστώτα, ο συγγραφέας, που έγινε ευρέως γνωστός από τα περίφημα «Ταξίδια του Γκιούλιβερ», έγραψε ένα έργο όπου χρησιμοποιεί με δυστοπική αλληγορία την έννοια της ανθρωποφαγίας, για να πραγματοποιήσει μια ευθύβολη και διορατική επίθεση στα μειωμένα αντανακλαστικά κάθε «φιλήσυχου», αλλά πρακτικά εφησυχασμένου πολίτη - αναγνώστη, κάθε εποχής και κοινωνίας.

Παραστάσεις κάθε Κυριακή στις 8 μ.μ.

• Πληροφορίες - κρατήσεις: 211.4057.249. Ηλεκτρονική προπώληση: more.com.

RIZOSPASTIS

Δύο ενδιαφέρουσες παραστάσεις, που έχουν ήδη αγαπηθεί από το κοινό και αξίζει να «συναντηθείτε» μαζί τους, είναι αυτές που ανεβαίνουν στο «Από Κοινού Θέατρο» (Ευπατριδών 4, Γκάζι): «Η μικρή λέξη αγάπη» του Αύγουστου Κορτώ, σε διασκευή και σκηνοθεσία Νάντιας Δαλκυριάδου, με τις Αγγελική Ξένου και Βασιλική Κούλη, και «Μια σεμνή πρόταση» του Τζόναθαν Σουίφτ σε ελεύθερη απόδοση και ερμηνεία Αντώνη Ξένου, ενώ τη σκηνοθεσία υπογράφει η Δανάη Κατσαμένη.

Με μεγάλη χαρά συζητήσαμε με τον Αντώνη και την Αγγελική Ξένου. Μας μίλησαν για τις παραστάσεις που ανεβάζουν, για το «Από Κοινού Θέατρο», τα μελλοντικά τους σχέδια, αλλά και για το ποια πρέπει να είναι η στάση του καλλιτέχνη σε ό,τι συμβαίνει γύρω μας...

-- Γιατί επιλέξατε τα έργα; Τι είναι αυτό που ξεχωρίζετε πιο πολύ;

Αντώνης Ξένος: Η «Σεμνή Πρόταση» είναι μια αλληγορία σ' ένα πολύ ευαίσθητο ζήτημα, αυτό της εκμετάλλευσης του ανθρώπου μ' έναν πολύ ιδιότυπο τρόπο. Η διεισδυτική και διογκωτική του ματιά δεν μας άφησε αδιάφορους να ασχοληθούμε με τον τρόπο που γίνεται αυτή η «πρόταση» ώστε να αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον θεατή αλλά και για μας τους ίδιους, τους ενασχολούμενους με τη θεατρική πράξη. Οπως και ο Ραμπελέ τον 16οαιώνα, έτσι και ο Σουίφτ τον 18ο αιώνα, μεγεθύνει, διογκώνει και μετατρέπει την εικόνα, της υπό διαμόρφωση κοινωνίας, και την καθιστά ορατή και αναγνωρίσιμη από τον καθένα, με τρόπο γλαφυρό μέσα σε μια σύνθεση του κωμικού και του τραγικού, αρχέγονου γνωρίσματος της μέθεξης. Συνεπώς, αυτή η «Σεμνή Πρόταση» πρέπει να υποψιάζει το κοινό προκαλώντας το να πάρει θέση για ζητήματα πολιτικού χαρακτήρα τα οποία προβάλλονται καθαρά μέσα από αυτήν τη διαδικασία. Μην ξεχνάμε ότι σε κείνα τα χρόνια ο αποικισμός είναι στο ζενίθ του και έχει ήδη καταβληθεί κάθε προσπάθεια της θεμελίωσης του καπιταλισμού.

Αγγελική Ξένου: Το βιβλίο του Αύγουστου Κορτώ «Η μικρή λέξη αγάπη» μού «μίλησε» από το ράφι του βιβλιοπωλείου στις περσινές γιορτές των Χριστουγέννων. Για τρία μερόνυχτα η Μάντια με «τράβηξε» στον κόσμο της, τον σκοτεινό από το περιβάλλον της, μα συγχρόνως τον ολόδικό της αυτόφωτο κόσμο. Η γραφή του Κορτώ δεν μπορεί να σε αφήσει αμέτοχο, σε πετυχαίνει στο νου και στην καρδιά. Για μένα αυτή είναι η επαναστατική γραφή, αυτή που ταράζει καθολικά τον αναγνώστη. Γι' αυτό η ιστορία της Μάντιας έπρεπε να «ζωντανέψει» στη σκηνή και να συνταράξει πλέον το θεατρόφιλο κοινό. Ετσι απευθύνθηκα στην αξιόλογη συνάδελφο Νάντια Δαλκυριάδου να αναλάβει τη διασκευή και τη σκηνοθεσία. Η έμφυλη βία εντείνεται όσο βαθαίνουν οι κοινωνικές ανισότητες. Δεν είναι η «πατριαρχία» η αιτία, ο καπιταλισμός είναι η αιτία, ο οποίος συντηρεί την πατριαρχία και επιπροσθέτως γεννάει τον ρατσισμό, τον φασισμό και ό,τι άλλο σάπιο του επιτρέπουμε να γεννήσει για να κρατήσει και να επεκτείνει την κυριαρχία του. Αυτό που ξεχωρίζω είναι μια φράση του κειμένου η οποία θεωρώ πως οφείλει να είναι η ουσιαστική μας θέση απέναντι στα πράγματα: «Γι' αυτό χρειάζεται η μόρφωση... για να μην τα κάνεις πάνω σου όταν βάζει τις φωνές ο τύραννος»!

-- Το έργο του Κορτώ καταπιάνεται με ένα δυστυχώς διαχρονικό ζήτημα... Ποια είναι τα συναισθήματά σας τόσο κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας όσο και στο ανέβασμα του έργου; Πώς πιστεύεις ότι μπορεί να αντιμετωπιστούν τέτοια ζητήματα;

Αγγ. Ξ.: Συνεχίζοντας την προηγούμενη απάντηση θα προσπαθήσω να είμαι όσο πιο περιεκτική γίνεται... Η Μάντια μπορεί να είναι η διπλανή μας στο σχολείο, η γειτόνισσά μας, μια συγγενής, μια κοπέλα που δεν της δώσαμε την απαραίτητη προσοχή, δεν σταθήκαμε όσο αλληλέγγυες οφείλαμε και η ζωή της κατέληξε να γίνει ακόμα μια φωτογραφία σε δελτίο ειδήσεων. Οσο εργαζόμασταν για την παράσταση τα συναισθήματα εναλλάσσονταν, όπως και κατά την ανάγνωση: Θυμός, θλίψη, αισιοδοξία, χιουμοριστική διάθεση, οργή, δικαίωση... Ομως, ο στόχος μας είναι όχι μόνο να μεταφέρουμε αυτά τα συναισθήματα στο κοινό, αλλά κυρίως να συμβάλουμε στη συνειδητοποίηση ότι το πρόβλημα αυτού του κοινωνικού φαινομένου πρέπει να μας οδηγήσει στην οριστική εξάλειψή του μέσα από τους αγώνες μας για τη χειραφέτηση και την ισοτιμία της γυναίκας. Αυτοί οι αγώνες αν δεν είναι συνδεδεμένοι με τους λαϊκούς αγώνες για τη συνολική χειραφέτηση των καταπιεσμένων της Γης είναι ατελέσφοροι. Εμείς θα αγωνιζόμαστε μέχρι να γυρίσουμε την Ιστορία αλλιώς, μέχρι να απαλλαγούμε από κάθε είδους εκμετάλλευση και να φωτίσουμε τους δρόμους προς τις μελλοντικές αταξικές κοινωνίες.

-- Ποια είναι η αναφορά του έργου του Σουίφτ στο σήμερα;

Αντ. Ξ.: Το κείμενο που διατύπωσε ο Τζόναθαν Σουίφτ είναι μεστό από αναφορές των εξελίξεων και των συμβάντων του τότε καιρού σε βαθμό που θα έλεγε κανείς ότι κάθε πρόταση ή και κάποιες φορές κάθε λέξη αντιστοιχεί και σ' ένα ολόκληρο κεφάλαιο της Ιστορίας. Και επειδή πρόκειται για ένα πόνημα ποιητικού μεγέθους, η αναγωγή του γίνεται συνειρμικά και στο σήμερα. Αυτό το ποιητικό μέγεθος θα μπορούσε κάλλιστα να είναι ένα χορικό μιας αρχαίας τραγωδίας ή μια παράβαση αριστοφανικής κωμωδίας. Είναι ευτυχής συγκυρία για έναν ηθοποιό να πλέει και να ακροβατεί στα νοήματα του Σουίφτ.

-- Τι είναι το «Από Κοινού Θέατρο» για εσάς; Ποια είναι τα επόμενα σχέδια;

Αντ. Ξ.: Το «Από Κοινού Θέατρο» σχεδιάστηκε και οικοδομήθηκε πάνω σ' έναν άξονα που συνίσταται στη μελέτη και την έρευνα τόσο της σύγχρονης όσο και της παλαιότερης θεατρικής γραφής η οποία δεν μένει απαθής και αμέτοχη στα κοινωνικοπολιτικά προβλήματα που ταλανίζουν την ανθρωπότητα. Είναι προφανές αυτό που επιχειρούμε και για το οποίο δίνουμε όλη μας την ενέργεια και πνευματικά και υλικά. Και αν δεν είναι γνωστό πρέπει να πω ότι ο συγκεκριμένος χώρος μετετράπη - με τα ίδια μας τα χέρια κυριολεκτικά - από εκεί που ήταν ένα νεκρό σημείο σ' ένα ζωογόνο πολιτιστικό δημιούργημα, σεβόμενο απολύτως τις ανάγκες του σύγχρονου θεατή. Είμαστε ανοιχτοί σε νέους δημιουργούς, σε νέους σκηνοθέτες, ανοιχτοί σε νέες ιδέες και νέα αισθητικά ρεύματα αλλά με τις ίδιες προθέσεις μ' εμάς.

Αγγ. Ξ.: Το «Από Κοινού» είναι ό,τι δηλώνει τ' όνομά του, ό,τι σας ανέφερε παραπάνω ο συναγωνιστής, συνάδελφος και συγγενής Αντώνης Ξένος. Εγώ θα συμπληρώσω μόνο τις επόμενες παραγωγές μας που βρίσκονται ήδη στα σκαριά. Από τον Μάρτη θα παρουσιαστούν δύο νέα έργα: «Ελένη η αντεροβγάλτρια», ένας μονόλογος - μαύρη κωμωδία που έγραψε ο Αγγελος Πυριόχος για την Ελένη μας (τη Γερασιμίδου) και «Η Γκαζοχωρίτισσα» της Βυζαντίας Πυριόχου - Γκυ, μια μουσικοθεατρική παράσταση για μια ηθοποιό και μια μουσικό. Περισσότερες πληροφορίες θα ανακοινωθούν προσεχώς.

-- Ενας λαός δίπλα μας ματώνει και υποφέρει. Ποιο είναι το καθήκον του καλλιτέχνη;

Αντ. Ξ.: Τα προβλήματα που δημιουργεί το υπάρχον σύστημα είναι πολλά και φαντάζουν ανυπέρβλητα. Χρέος του καλλιτέχνη να συσπειρώσει και να παροτρύνει τον κόσμο προς μια διαφορετική σκέψη από την «τρέχουσα». Χρέος του επίσης η συμπεριφορά και η δράση του να εκτείνονται και εκτός του έργου του, στον δρόμο, στην καθημερινή συναλλαγή του, ακόμη - και ας θεωρηθεί παράδοξο - γιατί όχι και στη βόλτα του... ν' αρχίσει να ψελλίζει επανάσταση... γιατί στο κάτω κάτω και η επανάσταση αρχίζει απ' το «παράδοξο».

Αγγ. Ξ.: Με τον Παλαιστινιακό λαό μάς συνδέει μια μακραίωνη ιστορία συνεργασίας και φιλίας που έχει βαθιές ρίζες από το προϊστορικό Αιγαίο ακόμα, από τους αναφερόμενους Λαούς της Θάλασσας οι οποίοι σε όλη τη Μεσόγειο ανέπτυξαν θαυμαστούς πολιτισμούς και αντάλλασσαν μεταξύ τους εκτός από αγαθά κάτι σπουδαιότερο: Γνώσεις! Το μαρτύριο που ζει αυτός ο λαός από το κράτος - δολοφόνο Ισραήλ είναι γνωστό πως δεν ξεκίνησε τώρα. 75 χρόνια έχουμε απαρτχάιντ, τώρα όμως έχουμε κανονική γενοκτονία, τώρα οι ιμπεριαλιστές θέλουν να πετύχουν τον πλήρη αφανισμό αυτού του λαού. Καθήκον όχι μόνο των εργαζομένων στην Τέχνη αλλά όλων των εργαζομένων που έχουν ιστορική μνήμη και ανθρώπινη συναίσθηση είναι να ενημερώνονται διαρκώς, να μελετούν και να αναδεικνύουν όπου σταθούν κι όπου βρεθούν την ανάγκη επίλυσης του Παλαιστινιακού. Ακόμα και τη σημαία να υψώνουν και ας περάσουν λίγες ώρες στη ΓΑΔΑ... μέχρι να σταματήσουν να χτυπούν στη Γάζα τα παιδιά μας... μέχρι τη Λευτεριά!

«Κυρίαρχο στο Θέατρο είναι η δουλειά και η επιμονή, να είσαι ασκητής σε αυτό που κάνεις». Δούλεψε όσο κανείς! Κάναμε από τη δεκαετία του '80, μέχρι πριν μερικά χρόνια, δεκάδες συνεντεύξεις κι εκπομπές σε τηλεόραση και ραδιόφωνο. Βαθιά καλλιεργημένος άνθρωπος, ευαίσθητος, ευγενής, γενναιόδωρος, με λαμπερό χιούμορ, αλλά και υπερβολικά αυστηρός με τον εαυτό του, πάντα πίστευε ότι όλα θα μπορούσε να τα κάνει καλύτερα. Σημαντικό κεφάλαιο στο ελληνικό θέατρο και αξέχαστος πρωταγωνιστής στο σινεμά, μας χάρισε μεγάλες στιγμές όλα αυτά τα χρόνια. Με τίμησε με τη φιλία του και μου χάρισε πολύτιμες συζητήσεις, μπροστά και πίσω από τις κάμερες. Απ' όλα όσα κάναμε μαζί, ξεχωρίζω μια εκπομπή στην ΕΡΤ το 2001, στην οποία είχε έρθει μαζί με τον φίλο του, τον σπουδαίο Μίμη Χρυσομάλλη.

Βλέποντάς τους τότε απέναντί μου, σκεφτόμουν πως υπάρχουν δυο, τρεις ηθοποιοί στην Ελλάδα που παρακολουθώντας τους, σου κόβεται η ανάσα ή την κόβεις μόνος σου για να τους ακούσεις, να μην χάσεις στιγμή από το ταλέντο τους. Επαιζαν εκείνη τη σεζόν στο θέατρο «Κατερίνα Βασιλάκου» τον «Επιστάτη» του Πίντερ, σε μετάφραση Κώστα Σταματίου και σκηνοθεσία Γιώργου Μιχαλακόπουλου - Ιωάννας Μιχαλακοπούλου.

Στο κλασικό έργο της πιντερικής δραματουργίας, ένας άστεγος και άνεργος ηλικιωμένος, χωρίς επίσημα χαρτιά και όνομα, εισβάλλει σ' ένα σχεδόν ερειπωμένο σπίτι ενός άλλου άμοιρου ανθρώπου. Ο γερο-φτωχοδιάβολος δεν αρκείται με την προσωρινή φιλοξενία και οδηγούμενος από το ένστικτο της επιβίωσης μετέρχεται όλα τα μέσα για να εξασφαλίσει τη μόνιμη εγκατάστασή του στο σπίτι, ως «επιστάτης» του.

«Είναι η εκπομπή "Οι Αταίριαστοι" και σήμερα φιλοξενώ δυο ιερά τέρατα. Στο πρώτο ...τέρας, τον Γιώργο Μιχαλακόπουλο, έχω πολύ μεγάλη υποχρέωση, γιατί έφερε σήμερα εδώ...»

Μιχαλακόπουλος - ...το άλλο τέρας;

- Εφερες τον ακριβοθώρητο Μίμη Χρυσομάλλη, που δεν βγαίνει ποτέ στην τηλεόραση. Ενα τέρας ιερό και γοητευτικό! Δεν μου απαγορεύεις, φαντάζομαι, να θαυμάζω κι άλλον εκτός από εσένα;

Μιχαλακόπουλος - Κάνε ό,τι νομίζεις. Λες και μετράει η γνώμη μου...

- Αριστούχοι και οι δυο της σχολής Κάρολου Κουν, έτσι; Πόσα χρόνια μαζί;

Μιχαλακόπουλος - 41 χρόνια. Οσο είμαι με την γυναίκα μου, είμαι και με τον Μίμη.

Χρυσομάλλης - Από δω η γυναίκα μου, από εκεί το αίσθημά μου!

Μιχαλακόπουλος - Αίσθημα ναι, αλλά κάπως λίγο δύσκολη περίπτωση βρε παιδί μου...

Χρυσομάλλης - Δύσκολη ξεδύσκολη, αλλά, τελικά πάντα υποκύπτω, όπως βλέπεις.

- Κύριε Χρυσομάλλη, υπάρχουν κάποια αστεία πράγματα για τον φίλο σας, που δεν τα ξέρει κανείς;

Χρυσομάλλης - Φυσικά. Ξέρετε, ας πούμε, ότι στην Δραματική Σχολή μπήκε με κωλοτούμπα; Επεσε και μπήκε στο Τέχνης.

Χρυσομάλλης - Σκουντούφλησε ναι. Οπως είναι το θέατρο Τέχνης, το παλιό, που ήταν πολύ σκοτεινό, μπαίνει ο Γιώργος με όλη τη φόρα κι όλο το τρακ που είχε, παραπατάει στο σκαλοπατάκι και σωριάζεται! «Πέρασε αυτός», φώναξαν τότε όλοι. Το αστείο, δε, είναι ότι μετά από αυτήν την τούμπα απήγγειλε Καβάφη, Απόλλων ο Ωκεανεύς, ο γλύπτης.

- Ποιοι ήταν απέναντι; Ποιοι τον έκριναν;

Χρυσομάλλης - Κουν, Πλωρίτης, Διαμαντόπουλος, Σιδέρης...

Μιχαλακόπουλος - Ο Διαμαντόπουλος μ' έκρινε και μετά ήταν συμπρωταγωνιστής μου. Γέλαγε συνέχεια αυτός. Μου έκανε καζούρα από κάτω.

- Αναρωτιέμαι αν υπάρχει και κάτι αντίστοιχο για τον κ. Χρυσομάλλη, που δεν το ξέρει κανείς.

Μιχαλακόπουλος - Εγώ έχω δει τον κ. Χρυσομάλλη με κοντά παντελονάκια, ήμουν καβάλα στη μάντρα του Αλσους κι έβλεπα αυτήν εδώ τη βεντέτα, γιατί τότε ο Μίμης χάλαγε κόσμο στο Αλσος, με τον Οικονομίδη, να τραγουδάει. Κι εγώ βέβαια ήμουν τότε με κοντά παντελονάκια. Τον έλεγαν «Ο μικρός Μίμης» και τραγουδούσε καταπληκτικά. Μιλάμε για σουξέ, πολύ μεγάλο σουξέ!

Χρυσομάλλης - Ημουν μικρούλης τότε. Δεκατριών, δεκατεσσάρων ετών, όταν έβγαινα ως τραγουδιστής στον Οικονομίδη.

Χρυσομάλλης - Ναι υπήρχε. Τραγουδούσα συνέχεια τότε τραγούδια στο κλίμα της εποχής. Μιλάμε για το '53-'54-'55. Τόσο παλιά. Τραγούδαγα γαλλικές καντσονέτες. Κάποια στιγμή έπαθε κάτι η φωνούλα μου και σταμάτησα.

- Διαπρέψατε και στον Αττίκ, κύριε Χρυσομάλλη. Πρέπει να σας άρεσε πολύ αυτό που κάνατε.

Χρυσομάλλης - Πάρα πολύ. Με είχε συγκινήσει βαθιά η προσωπική του ζωή. Και το τέλος του. Ηταν ένα θαυμαστό πρόσωπο ο Αττίκ, ήταν μια προσωπικότητα πραγματικά σύνθετη.

- Και ιδιαιτέρως δραστήρια στον ερωτικό τομέα.

Χρυσομάλλης - Ναι, ναι, το χίλια εννιακόσια τόσο, αυτός ο άνθρωπος έκανε τέσσερις γάμους, είχε τόσες φίλες, αγαπημένες, όσα ήταν τα τραγούδια του. Κι έχει γράψει αμέτρητα τραγούδια. Κάθε τραγούδι είναι μια ερωτική ιστορία. Ηταν ένα άτομο παθιασμένο, που κάθε τόσο έπαιρνε χάπια όταν αποτύγχανε ερωτικά, από μικρούλης όταν ήταν. Μια φανταστική ζωή, σπουδαίος τραγουδοποιός, με πάρα πολύ ωραίο στίχο, ο οποίος συμβάδιζε απολύτως με την εποχή του, έκανε ανεπανάληπτες ρομαντικές μπαλάντες.

- Να επιστρέψω για λίγο ακόμη στην παράστασή σας. Πρέπει να μεταφέρω, όμως, στον κ. Χρυσομάλλη κάτι που είπε ο Γιώργος πριν και δεν το ξέρει. Του λέει ένας συνάδελφος «Τι ωραία είναι η παράστασή σας» και λέει εκείνος: «Ο Μιμάκος σκίζει».

Χρυσομάλλης - Η αλήθεια είναι ότι απειλούμεθα από τον προσωπικό μας επιστάτη, για να είμαστε ειλικρινείς. «Ο Επιστάτης» έχει χιούμορ, ευαισθησία, σκληράδα.

- Μιλάμε σήμερα για ένα έργο που γράφτηκε το '59, είναι τόσο επίκαιρο σήμερα και αφορά τον σημερινό θεατή. Κύριε Χρυσομάλλη, αυτοί οι κλειστοί χώροι του Πίντερ άλλοτε είναι παγίδες, άλλοτε είναι φάκες για τους ανθρώπους κι όλα μέσα εκεί εκτυλίσσονται. Ενας ολόκληρος κόσμος σ' ένα δωμάτιο. Κι εκεί παίζονται όλα.

Χρυσομάλλης - Το πρώτο του μονόπρακτο είναι το «Δωμάτιο». Βασικά, όλοι οι άνθρωποι είναι σαν να αναζητάνε έναν προσωπικό χώρο. Το home. Κάπου να βολευτούν. Αυτή είναι η αναζήτηση. Αλλά, υπάρχει κάτι άλλο κυρίαρχο, επίσης, και στον «Επιστάτη» και σ' όλα του τα έργα. Πιθανώς, σε όλο το παράλογο. Υπάρχει ένας τριγμός του σύμπαντος. Εκεί, είναι που τα αλλοτριωμένα ανθρωπάκια προσπαθούν λίγο να βολευτούν. Υπάρχει - χωρίς τη θέλησή του - ένα σύμπαν που τρίζει, πώς να το πω...

- Σε αποσύνθεση ίσως; Γιώργο τι λες;

Μιχαλακόπουλος - Ναι. Αυτή είναι η καινούρια ανατριχίλα που φέρανε αυτοί οι άνθρωποι. Παλιότερα, αυτό το είδος το είχε φέρει ο Κάφκα. Στο θέατρο το έφεραν ο Πίντερ, ο Μπέκετ, ο Ιονέσκο, ο Αντάμοφ. Ενώ ο Πίντερ σε παραπλανά και λίγο. Δεν ξέρεις τι σου επιφυλάσσει στην επόμενη σκηνή, στην επόμενη ατάκα.

- Πες μου τι σημαίνει η ακατάσχετη φλυαρία του ήρωα;

Μιχαλακόπουλος - Στον Πίντερ το σημαντικό και το γοητευτικό - που κατ' επέκταση είναι ενδιαφέρον για τον υποκριτή - είναι η πρόθεση του ήρωα. Αυτή η ακατάσχετη φλυαρία του που αναφέρεις, είναι τα οχυρώματα που βάζει μπροστά, για να απομακρυνθεί απ' την αλήθεια. Οπως ακριβώς δηλαδή συμβαίνει και στη ζωή μας. Λέμε χιλιάδες περιττά πράγματα, για να καλύψουμε τις ανασφάλειές μας, τις ευθύνες μας, τις επιθυμίες μας.

- Ποιος είναι πιο ταλαντούχος; Εσύ, Γιώργο ή εκείνος;

Μιχαλακόπουλος - Ο Μίμης. Αναμφισβήτητα.

Χρυσομάλλης - Ο Γιώργος ήταν θαυμαστό πρόσωπο απ' το πρώτο έτος της σχολής.

- Γιατί από τότε;

Χρυσομάλλης - Γιατί τον θαυμάζαμε όλοι. Ηταν ακέραιος και νέος και έντιμος. Ηταν σπουδαίος θεατρίνος. Κι όλα αυτά τα έκανε με απλούς τρόπους, χωρίς άλλους μηχανισμούς, σκέψεις κι αυτά. Ετσι αυθόρμητα έβγαινε το ταλέντο του και άνθιζε στη σχολή. Κάτι που συνεχίζει και τώρα.

- Γιώργο, ξέρεις τι νομίζω ότι δεν ξέρει ο πολύς κόσμος για σένα; Οτι έχεις δραστηριοποιηθεί σε ΚΕΘΕΑ, Στροφή, Παρέμβαση, έχεις δουλέψει στις φυλακές Κορυδαλλού...

Μιχαλακόπουλος - Βέβαια, βέβαια. Είχα κάνει και το θεατρικό εργαστήρι εκεί. Είναι κάτι που θεωρώ πολύ σημαντικό και σίγουρα χρήσιμο για τους ανθρώπους εκεί.

- Εχουμε συνηθίσει να βλέπουμε καλλιτέχνες στο απόγειο της καριέρας τους, να μην ασχολούνται με τέτοια πράγματα, αλλά με άλλες δραστηριότητες σχετικές με την προβολή τους.

Μιχαλακόπουλος - Αυτοί είναι οι σταρ. Ο σταρ ασχολείται με τα εκτός του, ο ηθοποιός ασχολείται με τα εντός του!

- Ποιος ζηλεύει πιο πολλά απ' τον άλλον πάνω στη σκηνή;

Μιχαλακόπουλος - Εγώ, ζηλεύω πάρα πολλά! Είναι ένας ρόλος συγκλονιστικός του Μίμη, αλλά κι αυτός είναι ένας σπουδαίος υποκριτής. Μεγάλος ηθοποιός ο Μίμης.

***

Βλέποντας ξανά εκείνη την εκπομπή, με εκείνη την τόσο επίκαιρη σήμερα συζήτηση, και κυρίως παρατηρώντας το διπλό πλάνο τους, αυτό που ο ένας αγκαλιάζει συνεχώς τον άλλον - σαν να τον προστατεύει - ζήλεψα αυτήν την πολύχρονη φιλία τους, τον αλληλοθαυμασμό τους, την ανεπανάληπτη συνύπαρξή τους στη ζωή, όπως και στη σκηνή.

Δεν θα τους ξεχάσουμε ποτέ, όχι μόνο για το σπάνιο ταλέντο τους, αλλά και για την ποιότητα του χαρακτήρα τους, την ευσυνειδησία, τον επαγγελματισμό, την ενσυναίσθηση, την αγωγή και την ευαισθησία τους. Θα μας συγκινούν πάντα.