Η θεατρική ομάδα «4Frontal», που μετρά 11 χρόνια παρουσίας και έχει 20 παραγωγές στο ενεργητικό της, είναι σίγουρα από τις πιο γνωστές, παραγωγικές και δημιουργικές ομάδες στο θέατρο. Φέτος παρουσιάζει για δεύτερη χρονιά την παράσταση «Αριστερόχειρες» σε κείμενο Νεφέλης Μαϊστράλη και σκηνοθεσία Θανάση Ζερίτη, κάθε Δευτέρα και Τρίτη στο θέατρο «Μπέλλος», στην Πλάκα.

«Το έργο αντλεί την έμπνευσή του από τις "Παιδουπόλεις", τα ιδρύματα που ίδρυσε η βασίλισσα Φρειδερίκη κατά τη διάρκεια του Εμφύλιου πολέμου, καθώς και από ιστορικά γεγονότα εκείνης της περιόδου που διαμόρφωσαν τη σύγχρονη ελληνική πολιτική πραγματικότητα». Και κάπου εδώ σταματάμε τις τυπικές παρουσιάσεις, μπαίνουμε στην ουσία, μιας και πρόκειται για μία από τις καλύτερες θεατρικές παραστάσεις που έχουμε δει φέτος και οι «τυπικότητες» δεν της ταιριάζουν.

Μια παράσταση που, με όχημα τον Εμφύλιο, θέτει καίρια ερωτήματα και στο σήμερα. Μπορεί να υπάρξουν «εθνική ομόνοια» και «εθνική συμφιλίωση»; Θέτει το ερώτημα. Δεν νουθετεί ούτε κουνά το δάχτυλο... Μια παράσταση γι' αυτούς που γνωρίζουν τα γεγονότα, αλλά πολύ περισσότερο και γι' αυτούς που δεν γνωρίζουν. Ενα σύγχρονο ελληνικό θεατρικό έργο που μέσα από το ντοκουμέντο, τη συγκίνηση, το γέλιο, ακόμα και τον θυμό αναμετριέται με τη σύγχρονη Ιστορία του τόπου μας.

Οι «Αριστερόχειρες» καταφέρνουν όχι μόνο να φωτίσουν την ταξική αναμέτρηση αλλά αναμετριούνται και με τη λήθη, με την οποία σκόπιμα θέλουν να σκεπάσουν την περίοδο εκείνη παρουσιάζοντάς την ξεπερασμένη, ειδικά στη νεολαία.

Η Νεφέλη Μαϊστράλη με αυτό το έργο αποδεικνύει το συγγραφικό της ταλέντο, πέρα από το υποκριτικό. Ενώνει με μαεστρία μια γκάμα αντιθετικών στοιχείων σε μια δραματουργική ενότητα αξιοποιώντας όλα τα μέσα, ενώ η σκηνοθεσία του Θανάση Ζερίτη καταφέρνει να ισορροπήσει αυτό το τεντωμένο σκοινί που ενώνει τα ακραία στοιχεία που συνυπάρχουν. Μια καλοκουρδισμένη παράσταση όπου τίποτα δεν περισσεύει και τίποτα δεν υπερβάλλει.

Για όλους αυτούς τους λόγους είναι μεγάλη μας η χαρά που φιλοξενούμε την Ν. Μαϊστράλη και τον Θ. Ζερίτη, με τους οποίους συνομιλούμε για την παράσταση.

Δεν θα μπορούσαμε να μην ξεκινήσουμε την κουβέντα μας με το ερώτημα, γιατί τώρα με τον Εμφύλιο; Τι είναι αυτό που τους οδήγησε να ασχοληθούν με τη συγκεκριμένη περίοδο; «Είμαστε μια ομάδα αρκετά χρόνια», μας λέει ο Θανάσης. «Εχουμε ασχοληθεί ξανά με το πολιτικό θέατρο. Τα τελευταία χρόνια πιο επισταμένα. Είμαστε, βλέπεις, και εμείς πιο θυμωμένοι. Εχουμε ασχοληθεί πολύ με κοινωνικά ζητήματα, έχουμε προσεγγίσει σημαντικά έργα της παγκόσμιας δραματουργίας, αλλά φτάνει κάποια στιγμή και λες: Ετσι όπως πάνε τα πράγματα γύρω μας, έχουμε και εμείς καθήκον να μιλήσουμε καθαρά πολιτικά. Να πάρουμε θέση, να πούμε ποια είναι η θέση μας».

«Αυτό που προσπαθήσαμε τόσο με το ίδιο το κείμενο, όσο και με το ανέβασμά του είναι να δείξουμε το πώς διαχειριζόμαστε εμείς, με τα μάτια του σήμερα, τη σύγχρονή μας Ιστορία. Δεν με ενδιέφερε να κάνω κάτι μουσειακό. Δεν είναι άλλωστε ο ρόλος του θεάτρου αυτός. Αποφάσισα να γράψω αυτό το έργο γιατί γνωρίζοντας κανείς το παρελθόν μπορεί να διαχειριστεί καλύτερα το τώρα. Από τον θυμό μου γι' αυτό που ζούμε σήμερα γεννήθηκε το κείμενο. Με αγνές προθέσεις προσπαθούσα να καταλάβω πώς φτάσαμε ως εδώ. Είναι η πρόσφατη Ιστορία μας. Η Ιστορία των τελευταίων 60, 70 ετών. Είναι τρομερά κοντά μας. Και όλη η Ιστορία στα σχολικά εγχειρίδια σταματά το 1922. Μετά; Αυτό το μετά προσπαθούμε να "φωτίσουμε", γιατί αυτό το μετά "συνομιλεί" απευθείας και με αυτό που ζούμε εμείς σήμερα...», μας λέει η Νεφέλη.

Η συγγραφή των «Αριστερόχειρων» ξεκίνησε στην καραντίνα, όταν η Νεφέλη έστειλε ανώνυμα μια σκηνή στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά που ξεκινούσε ένα διαδικτυακό σεμινάριο θεατρικής γραφής με επιβλέποντα τον συγγραφέα Λεωνίδα Προυσαλίδη. Την επέλεξαν να συμμετάσχει και έτσι άρχισαν όλα... «Η ιδέα μού ήρθε όταν διάβασα κάπου για την καύση 17,5 εκατομμυρίων φακέλων κοινωνικών φρονημάτων το 1989. Μου γεννήθηκαν πολλά ερωτήματα. Και έτσι, με αφετηρία την καύση πήγαινα όλο και πιο πίσω χρονικά, μέχρι που έπεσα στις παιδουπόλεις της Φρειδερίκης. Εκεί έγινε μια σύνδεση στο μυαλό μου.

Ακολούθησε η μελέτη. Διάβασα πολύ. Και διαδικτυακά, και βιβλία, και ιστορικά εγχειρίδια. Διάβασα συνεντεύξεις παιδιών που έζησαν στις παιδουπόλεις, είδα ντοκιμαντέρ και πολύ Θόδωρο Αγγελόπουλο. Παράλληλα συνομιλούσα με τον Θανάση και άλλους φίλους.

Για να αποκτήσω καλύτερη εποπτεία του υλικού μου, πήρα αναγκαστικά μια απόσταση συγγραφικά και καλλιτεχνικά και μετά ξεκίνησα να γράφω. Μου ερχόταν αυτό, το έγραφα, μετά το άλλο. Δεν υπήρχε λογική σειρά, στη συνέχεια τα μόνταρα. Αν μου πεις τώρα τι είναι τι, από πού το βρήκες, από πού το εμπνεύστηκες, δεν ξέρω να σου απαντήσω.

Πολλά πράγματα βγήκαν και όταν ξεκινήσαμε τις πρόβες. Τότε σκέφτηκα το φινάλε, τότε αποφασίσαμε να παρουσιάσουμε με αυτόν τον τρόπο την ιστορία της Νιάλας. Δουλέψαμε πολύ συλλογικά. Ηταν μια πολύ ωραία καλλιτεχνική στιγμή».

Ο Θανάσης εξηγεί ότι για τις σκηνοθετικές επιλογές του, τον οδήγησε το ίδιο το κείμενο της Νεφέλης. «Αυτό ήθελα να υπηρετήσω. Το κείμενο είναι αποσπασματικό. Περνά από τη μία σκηνή στην άλλη. Συνυπάρχουν τα ντοκουμέντα, η κωμωδία, το δράμα, οριακά και τραγωδία, θα έλεγα, ανά στιγμές. Και έτσι το αντιμετώπισα. Δεν χωρούσε το κόψε αυτό, λείανε αυτό... Οχι. Αλλωστε ήταν όλα τόσο έντονα».

Τον δικό τους «ρόλο» στην παράσταση έχουν και τα τραγούδια. Ακούγονται πολλά τραγούδια της εποχής, γνωστά και λιγότερο γνωστά. «Για καιρό κάθε μέρα άκουγα αντάρτικα», μας λέει ο Θανάσης, προσθέτοντας ότι η εισαγωγή ντοκουμέντων, όπως είναι αυτά τα τραγούδια, «είναι συγκλονιστικό στην Τέχνη. Το ότι "γεννήθηκαν" τότε αυτά τα τραγούδια κάτι σημαίνει. Με τραγούδια, όπλα και σπαθιά σημαίνει κάτι, φανερώνει όλη αυτήν τη δύναμη που είχαν αυτοί οι άνθρωποι». «Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που τραγουδάνε... Νέοι και μεγάλοι... Είναι πολύ συγκινητικό και για εμάς που είμαστε πάνω στη σκηνή», λέει η Νεφέλη.

Το έργο αναφέρεται σε μια ταξική σύγκρουση του παρελθόντος αλλά δεν μένει εκεί. Μιλά και στο σήμερα. Για τον Θανάση «το έργο κλείνει με μια βαθιά ειρωνεία, για μια "εθνική συμφιλίωση" η οποία ποτέ δεν έγινε και ούτε μπορεί να γίνει», ενώ η Νεφέλη στέκεται στο μεγαλείο των αγωνιστών. «Είναι συγκλονιστικό ότι αυτοί οι άνθρωποι πίστεψαν σε μια ιδεολογία που θα αλλάξει όλο τον κόσμο και όχι μόνο την πάρτη τους. Μπήκαν στη διαδικασία να παίξουν τη ζωή τους κορόνα - γράμματα, να τα χάσουν ακόμα και όλα, γι' αυτό το αν. Αν έρθουν οι καλύτερες μέρες». `Η, όπως λέει και η αντάρτισσα, την οποία και υποδύεται στην παράσταση, «όταν το πρόβλημά σου, το μικρό σου το πρόβλημα, είναι πιο σημαντικό, πάει. Χάθηκες... Με πήραν οι ιδέες και με σήκωσαν. Σαν τον έρωτα. Μόνο που συμβαίνει ανάμεσα σε πολλούς κι όχι σε δύο... Ερωτεύτηκα όλα τα παιδιά πιο πολύ απ' το δικό μου. Μαζί και το δικό μου...».

«Και σκέψου το αυτό αντιπαραθετικά με το σήμερα.Από παντού ακούς, κοίτα την πάρτη σου, το facebook σου, αν εσύ είσαι καλά, μη μιλάς και πολύ, μια χαρά τη βγάζεις», λέει ο Θανάσης. «Οτιδήποτε άλλο θεωρείται γραφικό, παλιακό. "Λαϊκίζεις χρυσέ μου", που λέει η Φρειδερίκη στην παράσταση. Αυτήν την ατάκα μού την έχουν πει και την έβαλα στο έργο», προσθέτει η Νεφέλη.

Είναι ένα σύγχρονο θεατρικό έργο. Τι σημαίνει να δημιουργεί κανείς σε αυτές τις συνθήκες και, μάλιστα, όταν καταπιάνεται με ένα θέμα που δεν είναι ανώδυνο; «Και δεν είναι και εμπορικό. Και αυτό μια πολιτική απόφαση είναι. Εντάξει, και εγώ έχω σχέση με το έργο, όπως και να το κάνουμε πιο κοντινή. Αλλά και όλη η ομάδα συμμετέχει επειδή το θέλει. Οι αμοιβές προκύπτουν από τα εισιτήρια. Δουλεύουμε όλοι και αλλού για να βγάλουμε τα προς το ζην. Τη Δευτέρα και την Τρίτη παίζουμε μόνο γιατί το θέλουμε, το θεωρούμε σημαντικό. Αυτό είναι το δικό μας μετερίζι. Και με έναν άνθρωπο να συνομιλήσεις και να πει, "έλα ρε" και να γυρίσει σπίτι του και να του γυρίσει το μυαλό, είναι σπουδαίο... Αυτή είναι η ομορφιά της δικής μας δουλειάς», λέει η Νεφέλη.

Αλλωστε, για τον Θανάση το πιο ωραίο είναι οι κουβέντες μετά. Και όπως λέει η Νεφέλη, «δεν συζητάμε κάτι χιλιοειπωμένο. Τα περισσότερα έργα για τον Εμφύλιο κινούνται στη λογική του "έλα, μη μαλώνετε παιδιά...". Μου φαίνεται τόσο απλοϊκό. Ποιοι νίκησαν εντέλει σε όλο αυτό, για να ζούμε εμείς σήμερα αυτό που ζούμε;».

Και όπως αναφέρει, «αυτός που μιλούσε με ντοκουμέντα» στην παράσταση... «Αυτοί οι δύο έχουν κάθε δικαίωμα να βρίζονται καθώς διαφωνούν με ουσιώδη θέματα, τα οποία δεν έχουν να κάνουν με μικροπολιτικές διαδικασίες αλλά με τον πυρήνα του κόσμου και του βίου. Πώς πρέπει να είναι ο κόσμος και πώς πρέπει να ζει ο άνθρωπος. Γι' αυτό διαφωνούν. Και σ' αυτήν τη μάχη δεν υπάρχει μέση. Υπάρχει νικητής και ηττημένος...».

Και εμείς, προς το παρόν, έχουμε κερδίσει ως θεατές μια εξαιρετική θεατρική παράσταση...