Για ακόμα μια Παρασκευή, στις 9 Δεκέμβρη, η Βιολέτα Ικαρη και ο Θοδωρής Κοτονιάς μας καλούν να σταματήσουμε για λίγο τη «μηχανή» και να βρεθούμε μαζί τους σε μαγικές στιγμές, με τραγούδια που ζουν πάντα «Εκτός Χρόνου» στον «Σταυρό του Νότου Plus».

Για τις εμφανίσεις της στον «Σταυρό του Νότου», αλλά και για το τραγούδι, τη στάση του καλλιτέχνη, μιλά στον «Ριζοσπάστη» η Βιολέτα Ικαρη, η ερμηνεύτρια με το μοναδικό ηχόχρωμα, η οποία από το 2018 που μας πρωτοσυστήθηκε με το «Ελα και ράγισε τον κόσμο μου», κατέκτησε μια ξεχωριστή θέση στη μουσική μας σκηνή...

-- Τι θα ακούσουμε στον «Σταυρό του Νότου»;

-- Με τον Θοδωρή έχουμε φτιάξει ένα πρόγραμμα που αναδεικνύει την αγάπη μας για την παραδοσιακή αλλά και τη ροκ μουσική, συνδυασμένη με λαϊκά στοιχεία. Μπλέξαμε ήχους από διαφορετικά ακούσματα σε ένα πρόγραμμα από τραγούδια που όλοι αγαπήσαμε, πλαισιωμένα από κομμάτια της προσωπικής μας δισκογραφίας. Μέσα σε όλα αυτά παρουσιάζουμε και ένα ολοκαίνουργιο ντουέτο που έγραψε ο Θοδωρής με αφορμή τις κοινές μας εμφανίσεις, το οποίο δεν έχει κυκλοφορήσει ακόμα, γιατί σε πρώτη φάση επιλέξαμε να το παρουσιάσουμε στις παραστάσεις μας, σαν δώρο τιμής στους φίλους που θα αγκαλιάσουν με την παρουσία τους το νέο μας ξεκίνημα.

-- Τι είναι το τραγούδι για εσένα; Τι θέλεις να επικοινωνήσεις;

-- Το τραγούδι είναι πολλά για μένα... Κυρίως όμως μου προσφέρει το χάσιμο που χρειάζομαι για να αναπνεύσω πέρα από οτιδήποτε μπορεί να με καταπιέζει. Το σκάω και καθαρίζει η ψυχή μου, γιατρεύεται. Αν όλα τα τραγούδια μπορούσαν να αφήνουν πάντα το ίδιο μήνυμα, θα επικοινωνούσα την ανάγκη μου για την πάλη ενάντια στο άδικο, για να μην αλυσοδένεται κανείς άνθρωπος, πουθενά στον κόσμο.

-- Πότε αποφάσισες ότι θες να ασχοληθείς με τη μουσική;

-- Από πολύ μικρή χανόμουν στις ιστορίες των τραγουδιών σαν να με μάγευε η μουσική κι εγώ ακολουθούσα τον δρόμο της, χωρίς να νιώθω πως είναι κάποια απόφαση, αλλά μονόδρομος. Συμμετείχα στις σχολικές χορωδίες και ασχολούμουν με τη μουσική σαν μαθήτρια πιάνου και κιθάρας, γιατί αυτό ήταν το δικό μου «έξω», ώσπου στα δεκαέξι μου χρόνια ήρθε η πρώτη πρόταση για «δουλειά» από ένα ταβερνάκι του χωριού μου. Στην αρχή έλεγα 5-6 τραγούδια και μέρα με τη μέρα, μαθαίνοντας τραγούδια και συμμετέχοντας σε διάφορα σχήματα κυρίως στα παραδοσιακά ικαριώτικα πανηγύρια, γινόμουν τραγουδίστρια.

-- Δεν διστάζεις να πάρεις θέση. Σε αυτές τις συνθήκες ποιος είναι ο ρόλος του καλλιτέχνη;

-- Θεωρώ ότι καλλιτέχνες και μη πρέπει να παίρνουμε θέση σε οτιδήποτε αφορά την κοινωνία μας, διαφορετικά κινδυνεύουμε να γίνουμε θεατές της ζωής μας και η ζωή μας κινδυνεύει να γίνει εφιάλτης. Ο δισταγμός περιέχει φόβο και ο φόβος είναι ο χειρότερος σύμβουλος. Ειδικά ο δικός μας ρόλος είναι όχι μόνο να μην σιωπούμε, αλλά να βρισκόμαστε δίπλα, πίσω και μπροστά απ' τον λαό που βασανίζεται.

Να πραγματοποιηθεί η συναυλία του Χρήστου Λεοντή στο Ηρώδειο, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του Φεστιβάλ Αθηνών, το καλοκαίρι του 2023, με αφορμή τα 60 χρόνια μουσικής προσφοράς του, με τη διάθεση από την ΕΡΤ της μικρής συμφωνικής ορχήστρας της, ζητάει το ΚΚΕ, μέσω Ερώτησης που κατέθεσαν προς την υπουργό Πολιτισμού οι βουλευτές του Κόμματος Θανάσης Παφίλης, Γιάννης Δελής, Γιάννης Γκιόκας, Λιάνα Κανέλλη, Χρήστος Κατσώτης και Διαμάντω Μανωλάκου.

Αναλυτικά η Ερώτηση έχει ως εξής:

«Αίσθηση έχει προκαλέσει η είδηση ότι το Φεστιβάλ Αθηνών "επιβραβεύει" την 60χρονη μουσική προσφορά του σπουδαίου συνθέτη Χρήστου Λεοντή με τον αποκλεισμό του από τις εκδηλώσεις του Φεστιβάλ το καλοκαίρι του 2023. Πιο συγκεκριμένα, ο συνθέτης, με αφορμή τη συμπλήρωση 60 χρόνων μουσικής παρουσίας του το 2023, ζήτησε έγκαιρα με επιστολή του, να συμπεριληφθεί στο πρόγραμμα του Φεστιβάλ για να πραγματοποιήσει με τη συμμετοχή εκλεκτών συνεργατών του μια επετειακή συναυλία στο Ηρώδειο, που θα τη διεύθυνε ο ίδιος. Η καλλιτεχνική διεύθυνση του Φεστιβάλ Αθηνών επικαλέστηκε ότι "ο ευρύτερος σχεδιασμός και οι επιμέρους κατευθύνσεις του καλλιτεχνικού προγραμματισμού 2023 δεν επιτρέπουν την ένταξή της στο φετινό Φεστιβάλ". Πρόκειται καθαρά για υπεκφυγή, αφού είναι φύσει αδύνατον το Φεστιβάλ Αθηνών να έχει ολοκληρώσει τον προγραμματισμό του μέσα σε δεκαπέντε μέρες από την καταληκτική ημερομηνία για υποβολή προτάσεων.

Η υπεκφυγή αποκαλύπτεται άλλωστε και από το γεγονός ότι και η ΕΡΤ, στην οποία ο συνθέτης είχε προηγούμενα απευθυνθεί ζητώντας να του διατεθεί η μικρή συμφωνική ορχήστρα της για την ίδια συναυλία, δεν απάντησε στο αίτημά του.

Ο Χρήστος Λεοντής δεν χρειάζεται συστάσεις. Το έργο του αποτελεί λαμπρή συνέχεια των καλύτερων μουσικών μας παραδόσεων και είναι συνδεμένο με τις μεγάλες στιγμές της μουσικής δημιουργίας και γενικότερα του πολιτισμού σε τούτο τον τόπο. Είναι ένα έργο που δεν χωρά σε αποκλεισμούς. Εχει βρει τη φλέβα που φτάνει στις καρδιές του κόσμου. Γενιές και γενιές ανθρώπων μέχρι τις μέρες μας έχουν γαλουχηθεί, εμπνευστεί και διαπαιδαγωγηθεί κοινωνικά και αισθητικά με αυτό.

Οι διοικήσεις του Φεστιβάλ και της ΕΡΤ φαίνεται πως υποτιμούν την απήχηση και την αγάπη που έχει κερδίσει με το έργο αλλά και το ήθος του ο Χρήστος Λεοντής. Το πιο σοβαρό είναι όμως πως οι διοικήσεις αυτές, αν και επικεφαλής κορυφαίων πολιτιστικών οργανισμών της χώρας, αρνούνται συνειδητά να αναγνωρίσουν ένα έργο με αδιαμφισβήτητα υψηλότατη καλλιτεχνική αξία. Εύλογα γεννιέται το ερώτημα: Εχουμε πολλούς ζώντες συνθέτες με την εμβέλεια, την ακτινοβολία και την ιστορική βαρύτητα του Χρήστου Λεοντή;

Η ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού οφείλει να αντιμετωπίσει αυτήν την απροκάλυπτα προσβλητική ενέργεια σε βάρος του σπουδαίου δημιουργού, η οποία βρίσκεται και σε πλήρη αντίθεση με τα αισθήματα των χιλιάδων ανθρώπων που αγκαλιάζουν το έργο του.

ΕΡΩΤΑΤΑΙ η κ. υπουργός τι μέτρα σκοπεύει να πάρει για:

-- Να πραγματοποιηθεί η συναυλία του Χρήστου Λεοντή στο Ηρώδειο, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του Φεστιβάλ Αθηνών, το καλοκαίρι του 2023, με αφορμή τα 60 χρόνια μουσικής προσφοράς του.

-- Να διατεθεί από την ΕΡΤ η μικρή συμφωνική ορχήστρα της ΕΡΤ για την ίδια συναυλία».

Ο ξεχωριστός ερμηνευτής Δημήτρης Κανέλλος σε συνεργασία με τη λαϊκή ορχήστρα «Μίκης Θεοδωράκης» παρουσιάζει σε επανεκτέλεση 11 εμβληματικά τραγούδια του Μίκη με τίτλο «11 Ζεϊμπέκικα του Μίκη Θεοδωράκη».

Ο ταλαντούχος ερμηνευτής με αίσθημα ευθύνης μάς επανασυστήνει μεγάλα τραγούδια που έχουν εγγραφεί στη συλλογική μνήμη και τα λόγια τους έχουν γραφτεί από κορυφαίους ποιητές και στιχουργούς, όπως τους Ρίτσο, Λειβαδίτη, Χριστοδούλου, Ελευθερίου, Παπαδόπουλο. Τα τραγούδια κυκλοφορούν σε cd και ψηφιακά από το Ogdoo Music Group και είναι διαθέσιμα σε όλες τις ψηφιακές πλατφόρμες.

Για τη συγκεκριμένη δουλειά μάς μίλησε ο Δημήτρης Κανέλλος.

-- 11 εμβληματικά ζεϊμπέκικα του Μίκη, που έχουν αγαπήσει και τραγουδήσει γενιές και γενιές. Πώς είναι να αναμετριέσαι με αυτά τα θρυλικά τραγούδια;

-- Η αλήθεια είναι πως την αναμέτρηση αυτή την έχω βιώσει και στο παρελθόν. Ερμηνεύοντας τραγούδια του Φώντα Λάδη, του Μάνου Λοΐζου, του Δημήτρη Λάγιου, του Θάνου Μικρούτσικου, του Μίμη Πλέσσα και άλλων, και τώρα, του Μίκη.

Προφανώς δεν τα συγκρίνω, ούτε τα θεωρώ ίδια, κάθε άλλο. Η αναμέτρηση σε κάθε τραγούδι απ' αυτά που έγραψαν αυτοί οι μεγάλοι συνθέτες, είναι και μια τελείως διαφορετική πρόκληση, θεωρώ, για έναν τραγουδιστή. Αλλα ποιοτικά χαρακτηριστικά έχει όταν αναμετριέσαι με τα εμβληματικά τραγούδια του Μίκη, άλλα του Μίμη, άλλα του Μάνου κ.ο.κ. Επίσης, αυτά τα χαρακτηριστικά αποκτούν διαφορετικό ειδικό βάρος όταν τα συγκεκριμένα τραγούδια τα έχουν «ντύσει» πρώτοι με τη φωνή τους ο Στέλιος Καζαντζίδης, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης και άλλοι μεγάλοι τραγουδιστές.

Από την άλλη, όλα αυτά τα τραγούδια έχουν σαφώς ένα κοινό γνώρισμα που δεν είναι άλλο από την επίμονη αντοχή τους στο χρόνο και την εξίσου διαχρονική κι απεριόριστη αγάπη της πλειοψηφίας του κόσμου ως προς αυτά.

Ετσι, λοιπόν, παίρνοντας όλα αυτά υπόψη και έχοντας επίσης, όσο είναι εφικτό, γνώση των ιστορικών συνθηκών στις οποίες γράφτηκαν αυτά τα εμβληματικά τραγούδια, ανοίγεις την πόρτα του στούντιο για να τα ηχογραφήσεις με τη φωνή σου, με ένα επιπλέον αίσθημα ευθύνης στους ώμους.

Αίσθημα ευθύνης πρώτα και κύρια απέναντι στον Μίκη, που με τίμησε λέγοντας στους οικείους του για μένα πως «αυτός είναι δικός μου». Αίσθημα ευθύνης απέναντι στον κόσμο που τα κατέστησε μέσα από τα βιώματα του και την ίδια του τη ζωή, διαχρονικά. Αίσθημα ευθύνης απέναντι σε κείνο το κομμάτι της νεολαίας που δεν έπεσε ποτέ στην αντίληψή του το ρεπερτόριο αυτών των μεγάλων συνθετών.

Αυτοί είναι περιληπτικά οι προβληματισμοί που είχα να αντιμετωπίσω όταν αποφασίσαμε να γίνει αυτή η δισκογραφική δουλειά.

-- Γιατί ζεϊμπέκικα;

-- Με αφορμή τη συνεργασία μου με την Λαϊκή Ορχήστρα «Μίκης Θεοδωράκης», και συζητώντας με τον μαέστρο της και μετέπειτα ενορχηστρωτή αυτής της δουλειάς, Θανάση Βασιλά, αποφασίσαμε να πω τραγούδια του Μίκη.

Η ιδέα να είναι μόνο ζεϊμπέκικα ήταν δική μου και της συνεργάτιδάς μου, Ελισάβετ Νικολαΐδου. Θεωρήσαμε πως θα 'ταν όμορφο για την ποικιλία και τη ζωντάνια της ελληνικής δισκογραφίας να υπάρχει ένας δίσκος μόνο με ζεϊμπέκικα του Μίκη. Ετσι λοιπόν όταν το προτείναμε στον Θανάση Βασιλά, το θεώρησε μια ξεχωριστή ιδέα κι έτσι κι έγινε.

-- Τι σημαίνει ο Μίκης Θεοδωράκης για εσένα;

-- Εχουν ειπωθεί τόσα λόγια για τον Μίκη, που πραγματικά φτάνεις στο σημείο να πεις πόσο λίγες είναι οι λέξεις. Θα πω κάποιες λέξεις για τον Μίκη που μου έρχονται αυθόρμητα στο μυαλό ενδεχομένως και μέσα απ' τα βιώματά μου. Απεργία, διαδήλωση, συνδικάτο, αλληλεγγύη, έρωτας, επανάσταση, εξορία, βασανιστήρια, ανυποχώρητος, περήφανος.

«Είχε μετατρέψει το σπίτι μας σε κέντρο διερχομένων, μάζευε κόσμο άγνωστο, που χτυπούσε την πόρτα και μας ρωτούσε: "Εδώ μένει ο Παύλος; Μου είπαν κάτι παιδιά στη Φωκίωνος ότι μπορώ να φάω κάτι και να κοιμηθώ εδώ"... Ερχονταν άνθρωποι από κάθε γωνιά του κόσμου. Μέχρι κι από το Θιβέτ είχαμε επισκέψεις, κάτι ταλαίπωρους ανθρώπους, κάτι ρακένδυτους, κάτι ξέμπαρκους. Μόλις χτύπαγε το κουδούνι, εμφανιζόταν κι ο Παύλος στη σκάλα κι έλεγε, σα να τους ήξερε (που δεν τους ήξερε): "Ελα, ρε, πέρνα μέσα, πάμε να φάμε, πώς σε λένε;" Το ψυγείο μας άδειαζε πάντα σε χρόνο ρεκόρ. Η θεία μου έλεγε στη μάνα μας: "Βάλε, βρε Τζένη μου, μια ταμπέλα απ' έξω, «ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟΝ Η ΚΑΛΗ ΚΑΡΔΙΑ», να μην ταλαιπωρείται τόσος κόσμος"». Αυτά μου έλεγε η Μελίνα Σιδηροπούλου περιγράφοντας στιγμές με τον αδελφό της, στο σπίτι τους στην οδό Δροσοπούλου στην Κυψέλη. Σ' εκείνη την εκπομπή που έκανα για τον πρίγκιπα του rock and roll, το 2001 στην ΕΡΤ, ήταν μαζί μας, εκτός από την Μελίνα, η Δήμητρα Γαλάνη και οι φίλοι του Γιάννης Σπυρόπουλος Μπαχ, Πάνος Ηλιόπουλος και Αγγελος Μαστοράκης. «Πάλευε με τη μοναξιά του», είχε πει τότε η Γαλάνη, «όλη του η ζωή γύρω από αυτό ήταν, συνέχεια από αυτό προσπαθούσε να ξεφύγει, έπαιζε μπουνιές με τις εξαρτήσεις του, αλλά σ' αυτές πάλι επέστρεφε. Αυτό τον βασάνιζε, αυτό τον γοήτευε, τον βύθιζε και τον εκτόξευε». Η παρέα εκείνη, που τον ήξερε καλά, είχε καταλήξει πως «η γυναίκα, το ποτό και το κοινωνικό γίγνεσθαι ήταν το αγαπημένο του κοκτέιλ μολότοφ». Αλλά είχε επισημάνει και πως το κοινό του Παύλου ήταν πάντα νεαρότερο από αυτόν. Ακόμη και σήμερα, 32 χρόνια από τον θάνατό του, πηγαίνει κόσμος - κυρίως νέα παιδιά - καθημερινά στον τάφο του στον Κόκκινο Μύλο και του αφήνει χαρτάκια με αφιερώσεις, στιχάκια, φρέσκα λουλούδια, κασκόλ, πακέτα με τσιγάρα, μπίρες, μπλουζάκια, ερωτικά σημειώματα και ό,τι μπορεί κανείς να φανταστεί. Σ' ένα δικό του σημείωμα, πάντως, εκείνος ξεκινάει ν' αυτοσυστήνεται έτσι: «Σας γράφει ο μουσικός (συνθέτης, στιχουργός, τραγουδιστής) Παύλος Σιδηρόπουλος. Οποιος από τους αναγνώστες με ξέρει, με ξέρει γιατί ακούει ελληνικό ροκ. Μιλάω για τον Σιδηρόπουλο που σέβεται το κοινό του, όποιο κι αν είναι. Για τον Σιδηρόπουλο που δηλώνει ανένταχτος της Αριστεράς, που ψηφίζει ΚΚΕ, που στην Ασφάλεια έχει φάκελο αναρχικού και θεωρήθηκε ύποπτος ότι ανήκει στη "17 Νοέμβρη". Για τον Σιδηρόπουλο που επί χούντας σπούδασε 3 χρόνια μαθηματικός στο Αριστ. Παν. Θεσ/νίκης, γνώστη της αγγλικής γλώσσας, έχοντας σπουδάσει 1 χρόνο σολφέζ και 1 χρόνο αρμονία κι αντίστιξη από το γνωστό στους μουσικούς κύκλους Αινιάν». Ο Σιδηρόπουλος ήταν δεινός αναγνώστης φιλοσοφικών έργων. Είχε απίστευτο χιούμορ, συγκροτημένη σκέψη και ακρίβεια στον λόγο του. Εγραφε συνέχεια. Οχι μόνο στίχους, αλλά και ποίηση και διηγήματα. Ξεκινούσε να γράφει θεατρικά έργα, πολιτικές και φιλοσοφικές αναλύσεις, που ξεχνούσε όμως σε συρτάρια. Δεν ολοκλήρωνε ποτέ τα γραφτά του. Το όνειρό του ήταν να γίνει συγγραφέας. Είχε διαλέξει και ψευδώνυμο: Παύλος Αστέρης. Δεν ξέρω γιατί ο Παύλος, η Γώγου και ο Ασιμος χαρακτηρίστηκαν - άθελά τους σίγουρα - οι τρεις «Αγιοι των Εξαρχείων». Ισως γιατί βίωσαν με τον πιο επώδυνο τρόπο την πραγματικότητα. Ισως γιατί πλήρωσαν ακριβά την ευαισθησία, την αθωότητα και το όνειρό τους για έναν δίκαιο κόσμο, χωρίς αδικία, εκμετάλλευση, ρατσισμό και βία. Δεν μπορώ όμως να τους φανταστώ συμβατούς με όσα σημαίνει η αγιοσύνη, αυτούς που ζούσαν πάντα με τόσους δαίμονες.

Ελεγε ο Παύλος: «Είμαι δισέγγονος του Ζορμπά, που ήταν ξεκάθαρα τύπος ροκ εντ ρολ, κι έχω σπέρμα κι από τη γενιά των Αλεξίου, η Ελλη Αλεξίου και η Γαλάτεια Καζαντζάκη ήταν θείες μου, γι' αυτό και είμαι και διανοούμενος και αλήτης. Αλλοτε βγαίνει από μέσα μου η καταστροφή, άλλοτε η δημιουργία». Μια παρέα λοιπόν από αριστοκράτες αλήτες ήταν και η αληθινή παρέα του, οι πραγματικοί του φίλοι. Πρώτα πρώτα ο «θείος», με τον οποίο συναντήθηκαν αρχές του '70, ο Δημήτρης Πουλικάκος, που ξεκαθαρίζει: «Θείο με έλεγε όχι γιατί τον κηδεμόνευα, αλλά λόγω... της παλαιότητάς μου στην επετηρίδα». Ο ένας ήταν ανιψιός του τ. πρωθυπουργού Παναγιώτη Κανελλόπουλου και ο άλλος από τη γενιά του Αλέξη Ζορμπά, διανοούμενοι και καλλιεργημένοι και οι δύο. Μου έλεγε ο Πουλικάκος, σε αφιέρωμα που είχα κάνει στον Σιδηρόπουλο στη «Lifo»: «Ο Παύλος υπήρξε πλήρης ποιητής και μουσικός. Αγαπούσε και το ροκ εντ ρολ και το ρεμπέτικο. Κατά τη γνώμη μου ο σωστός χαρακτηρισμός γι' αυτόν θα ήταν... ρεμπετορόλ! Επίσης θα τον χαρακτήριζα με αυτό που λέμε "καλός καγαθός", είχε μια απίστευτη παιδική αθωότητα και αφέλεια, αλλά χωρίς να είναι φλώρος, ήταν πανέξυπνος και περπατημένος. Βγήκε με γενναιότητα και μίλησε για την πρέζα, χωρίς περιστροφές και συμβουλές, βοηθώντας πολλούς να κατανοήσουν τι σημαίνει και πού οδηγεί. Ο Παύλος έδωσε τη ζωή του στη ζωή. Ακόμη και τώρα που έφυγε, εγώ πιστεύω πως είναι ακόμα εδώ και ζωντανός». Ο περίγυρος, βέβαια, εκείνη την εποχή, έβλεπε αυτούς τους δύο, μαζί και με τους Σπυρόπουλους και τους υπόλοιπους της παρέας τους, σαν εξωτικά πουλιά! Ισως επειδή ήταν.

Ο Παύλος Σιδηρόπουλος γεννήθηκε το 1948, μέσα σε ανέσεις, ανάμεσα σε προοδευτικούς και καλλιεργημένους ανθρώπους, με αξίες. Οι Σιδηρόπουλοι ήταν Πόντιοι από τη Ρωσία που καλλιεργούσαν κι εμπορεύονταν καπνό. Ο πατέρας του, ο Κώστας, είχε τη βιοτεχνία παραγωγής χαρτιού ΕΛΦΩΤ, τη μοναδική ελληνική βιομηχανία φωτογραφικού χαρτιού. Τις Κυριακές γύρω από το τραπέζι, μαζί με τους γονείς και την αδελφή του, κάθονταν η θεία Ελλη Αλεξίου και ο ποιητής, πεζογράφος, θεατρικός συγγραφέας και κριτικός λογοτεχνίας, Μάρκος Αυγέρης. Ηταν φυσικό ν' απολαμβάνει από νωρίς συζητήσεις για την τέχνη, τον πολιτισμό και την πολιτική. Σπούδασε στο Μαθηματικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και φυσικά δεν ολοκλήρωσε ποτέ τις σπουδές του. Τον είχε απορροφήσει η μουσική. Η μαμά του πάλι, όμως, έβρισκε τον τρόπο να τον δικαιολογήσει, έστω και ανακαλώντας... ελαφρυντικές αναμνήσεις. Ελεγε: «Κάθε μουσικό άκουσμα άγγιζε την ψυχή του μικρού Παυλάκη. Νανουριζόταν κάνοντας κούνια πάνω στο μικρό του αλογάκι, που το κινούσε με απίστευτο ρυθμό πάνω στη μελωδία που σιγοτραγουδούσε μόνος του». Εκείνος έλεγε: «Μ' αρέσει το ροκ εντ ρολ γιατί είναι προπάντων μουσική για τον άνθρωπο, για τα πάθη του, για το συναίσθημά του και όχι για την ψυχρή λογική και προπάντων όχι για την τεχνοκρατία». Οπως και τη μουσική, έτσι και τον έρωτα ο Σιδηρόπουλος τον προσέγγιζε με έντονο τρόπο. Ελεγε: «Η γυναίκα είναι ο καθρέφτης μας. Είναι το πλάσμα που μπορούμε να πούμε ότι αγαπάμε στο έπακρο και το μισούμε στο έπακρο ταυτόχρονα, όπως με το ίδιο σκεπτικό λέμε ότι εμπεριέχουμε το Σατανά και το Θεό...». Τις λάτρευε τις γυναίκες και πάνω απ' όλες τη μητέρα του. Οπως λάτρευε και την ποίηση, τη φιλοσοφία, τον Allen Ginsebearg, τον Lou Reed, τον Αναγνωστάκη, τον Σεφέρη, τον Ελύτη, τον Σινόπουλο, τον Καρούζο.

Το φθινόπωρο του 1979, στα 31 του, ξεκινάει και η σχέση του με την ηρωίνη. Ξεχωρίζω δυο λόγια του από το βιβλίο του με τίτλο «Εχω μια θλίψη για τα μακρινά αριστουργήματα», των εκδόσεων ΟPPORTUNA, που είναι γεμάτο με ποιήματα και πεζά κείμενά του. «Πεθαίνω σιγά - σιγά, πεθαίνω τόσο ανέκφραστα κι ανώφελα με διαύγεια, αλίμονο, τόσο μα τόσο ζωντανή».

Χάνει την αγαπημένη του μητέρα την άνοιξη του 1990. Κλείνεται στον εαυτό του, δεν μπορεί να διαχειριστεί την απώλειά της. Εκτός από το μυαλό του, υποφέρει και το σώμα του. Το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς, ξεκινάει να παραλύει το αριστερό του χέρι. «Πάρεση βραχιόνιου αριστερού πλέγματος», αναφέρει η επίσημη διάγνωση. Είναι η εποχή που ετοιμάζει με τους Απροσάρμοστους το «Αντε και καλή τύχη, μάγκες». Εμφανίζεται στις συναυλίες με το χέρι δεμένο. Στις 4 Δεκέμβρη είχε πάει στο στούντιο για να ηχογραφήσει τα φωνητικά του δίσκου, αλλά ήταν μεθυσμένος, διαπληκτίστηκε με τα υπόλοιπα μέλη του συγκροτήματος κι έφυγε με μια φίλη του. Το μεθεπόμενο μεσημέρι της 6ης Δεκέμβρη, ο Σιδηρόπουλος βρέθηκε στο σπίτι μιας άλλης φίλης του στο Νέο Κόσμο σε κωματώδη κατάσταση λόγω υπερβολικής δόσης ηρωίνης και λίγο μετά ξεψύχησε στο ασθενοφόρο, καθ' οδόν προς το Νοσοκομείο «Ευαγγελισμός». «Με τον Παύλο Σιδηρόπουλο ήμασταν φίλοι και συγκάτοικοι το 1970 στη Θεσσαλονίκη, φοιτητές στο Μαθηματικό Τμήμα. Ηταν ένας γλυκός "κακομαθημένος" έφηβος. Εκείνη την εποχή του άρεσαν τα drums και κάναμε ντουέτο στο σπίτι. Εγώ κιθάρα και αυτός τύμπανα σε μια πάνινη πολυθρόνα με κουτάλια και μπαγκέτες. Τον θυμάμαι στη συναυλία του James Brown στο "Παλλάς" να πάλλεται στην ένταση και το ρυθμό της μπάντας. Αλλη μία φορά στα καμαρίνια του "Μετρό" να μου λέει πως όπου να 'ναι "καθαρίζει". Ο Παύλος ήταν ένας βιωματικός τύπος όπως πρέπει να είναι ο καλλιτέχνης, μόνο που η χημεία που διάλεξε να παλέψει μαζί της δε σηκώνει αστεία, κι έτσι έφυγε νωρίς αφήνοντας τα τραγούδια του πίσω για παρηγοριά». Αυτά έλεγε ο παλιός του συγκάτοικος, ο Βαγγέλης Γερμανός.

Πώς να κλείσω αυτό το κομμάτι, για τον Παύλο που γνώρισα κι αγάπησα πολύ; Δεν αποχρωματίζεται, ούτε ξεθωριάζει η εικόνα του, τότε που ερχόταν στην ΕΡΤ απογεύματα ή βράδια και φεύγαμε παρέα με τον Πάνο Ηλιόπουλο (που τον έλεγε Κάτω Φεγγαρόπουλο), για βόλτες μέχρι το πρωί. Ποια θα μπορούσε να είναι η κατακλείδα; Μάλλον αυτό το τραγούδι του: «ΕΝ ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΙ»

Και τώρα, φίλοι μου, είν' αργά μια καληνύχτα στη μαμά και λίγη στάχτη στα μαλλιά καιρός να πούμε αντίο.

Σκεπάσανε όλους τους νεκρούς με αρρωστιάρικους ψαλμούς κλόουν με σοβαρούς σκοπούς γυμνοί μέσα στο κρύο.

Κατά τ' άλλα εσείς που 'σαστε υγιείς και αξιοπρεπείς βοηθήστε μας και λίγο δώστε μας πνοή, στέγη και τροφή μια ιδέα στεγανή που να μην μπάζει κρύο.

Αρχές Δεκέμβρη κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή» η δεύτερη «ΑΠΟΔΕΛΤΙΩΣΗ» της Σεμίνας Διγενή, με αρθρογραφία της, πορτρέτα, άγνωστες ιστορίες και συνεντεύξεις σημαντικών προσώπων. Ανάμεσά τους οι Ειρήνη Παπά, Ιάννης Ξενάκης, Ελλη Λαμπέτη, Στέλιος Καζαντζίδης, Αλέιδα Γκεβάρα, Μάγδα Φύσσα, Τζένη Καρέζη, Τίτος Βανδής, Πάνος Κατσιμίχας, Παύλος Σιδηρόπουλος, Μάνος Λοΐζος, Γιώργος Μαρίνος, Μάγια Αγγέλου, Αλέκος Φασιανός, Φρειδερίκη Γλύξμπουργκ και άλλοι πολλοί.

Στα προλογικά σημειώματα, μεταξύ άλλων, σημειώνεται: Χάρις Αλεξίου: Θέλω να είσαι πάντα παρούσα και δημιουργική. Είσαι μια αξία που χρειαζόμαστε. Κάθε επιτυχία στις εξαιρετικές «Αποδελτιώσεις» σου.

Δημήτρης Παπαδημητρίου: Η Σεμίνα Διγενή είναι μια δημοσιογράφος από αυτές που σπάνια βγάζει αυτή η χώρα. Τις «Αποδελτιώσεις» της, όσοι θέλουν ν' ασχοληθούν με τη δημοσιογραφία, θα πρέπει να τις δουν ως εγχειρίδια.

Τάνια Τσανακλίδου: Υπέροχες οι «Αποδελτιώσεις» σου. Με ξενύχτησαν. Η δυνατή σου πένα και η ευαίσθητη ματιά σου, μας χάρισαν δυο βιβλία που όλοι θα κρατήσουμε με αγάπη. Σ' ευχαριστούμε όλοι εμείς που κατοικούμε στις σελίδες τους.

Λευτέρης Νικολάου - Αλαβάνος: Τα κείμενα της Σεμίνας, άλλοτε σκανταλιάρικα και νεανικά, άλλοτε συγκρατημένα και αναλυτικά, ακολουθούν μια εσωτερική σύνδεση και αλληλεξάρτηση και είναι πάντα to the point. Περιγράφουν αλλά και δείχνουν τη διέξοδο σ' εκείνα που ο λαός μας, οι λαοί του κόσμου ζουν σήμερα, όμως με βλέμμα απείθαρχο και με πίστη στους σεισμούς του μέλλοντος.

Δέσποινα Σαββοπούλου, δημοσιογράφος - θεατρολόγος: Οι «Αποδελτιώσεις» της δεν είναι τυχαίο ότι κυκλοφορούν από τις εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», που πρεσβεύουν ότι «η γνώση είναι δύναμη». Οι συνεντεύξεις της δεν είναι απλές ερωταπαντήσεις. Είναι αληθινά ψυχογραφήματα.

Παναγιώτης Κολέλης, συγγραφέας: Είναι αριστοτεχνικός ο τρόπος με τον οποίο αποτυπώνει την αλήθεια. Διαφυλάσσει πρόσωπα, σκέψεις, στιγμές, διατηρώντας ζωντανή τη συλλογική μνήμη.

Ο σχεδιασμός του εξωφύλλου είναι του Κωστή Παύλου και η επιμέλεια της Βούλας Λίτσιου.