Η διάσημη εμπορική οδός Ριβολί (Rue de Rivoli) στο κέντρο του Παρισιού, μετά από την ήττα της Κομμούνας στις 28/5/1871

Η αστική τάξη είχε σχηματίσει τότε «κυβέρνηση εθνικής άμυνας» και το προλεταριάτο βρέθηκε υποχρεωμένο να παλέψει για την πανεθνική ανεξαρτησία κάτω από την ηγεσία της κυβέρνησης αυτής. Στην πραγματικότητα, η κυβέρνηση αυτή ήταν κυβέρνηση «προδοσίας του λαού», που αποστολή της θεωρούσε την πάλη ενάντια στο προλεταριάτο του Παρισιού. Το προλεταριάτο, όμως, τυφλωμένο από πατριωτικές αυταπάτες, δεν το καταλάβαινε αυτό. Η πατριωτική ιδέα έχει την προέλευσή της ακόμη από τη μεγάλη επανάσταση του 18ου αιώνα. Η ιδέα αυτή είχε υποτάξει τα μυαλά των σοσιαλιστών της Κομμούνας και ο Μπλανκί, λόγου χάρη, αναμφισβήτητα επαναστάτης και θερμός οπαδός του σοσιαλισμού, δεν βρήκε πιο κατάλληλη ονομασία για την εφημερίδα του από την αστική κραυγή: «Η πατρίδα σε κίνδυνο!».

Η μάχη του Περ-Λασέζ

Και πραγματικά, δεν άργησε να αποκαλυφθεί το αληθινό βαθύτερο περιεχόμενο του αστικού «πατριωτισμού». Η κυβέρνηση των Βερσαλλιών, αφού έκλεισε μια επαίσχυντη συνθήκη ειρήνης με τους Πρώσους, πέρασε στον άμεσό της σκοπό, ανέλαβε δηλαδή την επίθεση για να αφαιρέσει από το προλεταριάτο του Παρισιού τα όπλα που της προκαλούσαν το φόβο και τον τρόμο. Οι εργάτες απάντησαν με την ανακήρυξη της Κομμούνας και τον εμφύλιο πόλεμο.

Παρά το γεγονός ότι το σοσιαλιστικό προλεταριάτο ήταν χωρισμένο σε πολλές αιρέσεις, η Κομμούνα αποτέλεσε ένα λαμπρό υπόδειγμα της ικανότητας του προλεταριάτου να πραγματοποιεί ομόθυμα τα δημοκρατικά καθήκοντα που η αστική τάξη ήξερε μόνο να τα διακηρύσσει. Χωρίς καμιά ιδιαίτερη πολύπλοκη νομοθεσία, απλά, στην πράξη, το προλεταριάτο που κατέλαβε την εξουσία εφάρμοσε τον εκδημοκρατισμό του κοινωνικού καθεστώτος, κατάργησε τη γραφειοκρατία και πραγματοποίησε την αιρετότητα των δημοσίων υπαλλήλων από το λαό.

Παρ' όλα όμως τα λάθη της, η Κομμούνα αποτελεί το πιο υψηλό παράδειγμα του πιο περίλαμπρου προλεταριακού κινήματος του 19ου αιώνα. Ο Μαρξ εκτιμούσε εξαιρετικά την ιστορική σημασία της Κομμούνας. Αν τον καιρό που η συμμορία των Βερσαλλιών έκανε την προδοτική επιδρομή για ν' αφαιρέσει από το προλεταριάτο του Παρισιού τα όπλα οι εργάτες τα παράδιναν χωρίς μάχη, η καταστροφική πτώση του ηθικού, που θα προκαλούσε μια τέτοια αδυναμία στο προλεταριακό κίνημα, θα ήταν πολλές φορές πιο βαριά, παρά η ζημιά από τις απώλειες που είχε η εργατική τάξη στον αγώνα, υπερασπίζοντας τα όπλα της. Οσο μεγάλες και αν ήταν οι θυσίες της Κομμούνας, αυτές εξαγοράζονται με τη σημασία που έχει για τον καθολικό προλεταριακό αγώνα: Η Κομμούνα έδειξε τη δύναμη του εμφυλίου πολέμου, διέλυσε τις πατριωτικές αυταπάτες κι έκανε θρύψαλα την απλοϊκή πίστη ότι οι επιδιώξεις της αστικής τάξης είναι πανεθνικές. Η Κομμούνα έμαθε στο ευρωπαϊκό προλεταριάτο να βάζει συγκεκριμένα τα καθήκοντα της σοσιαλιστικής επανάστασης.

Η εποχή που προηγήθηκε από τη ρωσική επανάσταση και που προετοίμασε την επανάσταση έχει μια κάποια ομοιότητα με την εποχή του ζυγού του Ναπολέοντα στη Γαλλία. Και στη Ρωσία η απολυταρχική κλίκα έφερε τη χώρα ως τη φρίκη της οικονομικής καταστροφής και της εθνικής ταπείνωσης. Πολύ καιρό όμως δεν μπορούσε να ξεσπάσει η επανάσταση, όσο η κοινωνική ανάπτυξη δεν είχε δημιουργήσει τις συνθήκες για ένα μαζικό κίνημα και οι απομονωμένες επιθέσεις ενάντια στην κυβέρνηση στην προεπαναστατική περίοδο, παρόλο τον ηρωισμό τους, τσακίζονταν πάνω στην αδιαφορία των λαϊκών μαζών. Μόνο η σοσιαλδημοκρατία¹ με επίμονη και συστηματική δουλειά διαπαιδαγώγησε τις μάζες ως τις ανώτερες μορφές πάλης, τις μαζικές εκδηλώσεις και τον εμφύλιο ένοπλο πόλεμο.

Η σοσιαλδημοκρατία μπόρεσε να διαλύσει τις «πανεθνικές» και «πατριωτικές» πλάνες που είχε το νεαρό προλεταριάτο και όταν με την άμεση επέμβασή της κατόρθωσε να αποσπαστεί από τα χέρια του τσάρου το μανιφέστο της 17 του Οχτώβρη, το προλεταριάτο πέρασε στη δραστήρια προετοιμασία για το επόμενο αναπόφευκτο στάδιο της επανάστασης, την ένοπλη εξέγερση. Ελευθερωμένο από τις «πανεθνικές» αυταπάτες, συγκέντρωνε τις ταξικές του δυνάμεις στις μαζικές του οργανώσεις, τα Σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών βουλευτών κ.τ.λ. Και παρ' όλες τις διαφορές των σκοπών και των καθηκόντων που έμπαιναν μπροστά στη ρωσική επανάσταση, σε σύγκριση με την επανάσταση του 1871, το ρωσικό προλεταριάτο ήταν υποχρεωμένο να καταφύγει στον ίδιο τρόπο πάλης, στον εμφύλιο πόλεμο, που την αρχή του την έκανε η Κομμούνα του Παρισιού. Το προλεταριάτο της Ρωσίας θυμόταν τα διδάγματά της και ήξερε ότι δεν πρέπει να περιφρονεί τα ειρηνικά μέσα πάλης - τα μέσα αυτά εξυπηρετούν τα τρέχοντα, τα καθημερινά συμφέροντα και είναι απαραίτητα στην περίοδο της προετοιμασίας της επανάστασης - ποτέ όμως δεν πρέπει να ξεχνά ότι η ταξική πάλη κάτω από ορισμένες συνθήκες παίρνει τη μορφή του ένοπλου αγώνα και του εμφύλιου πολέμου. Υπάρχουν στιγμές που τα συμφέροντα του προλεταριάτου απαιτούν αμείλικτη εξόντωση των εχθρών του σε ανοιχτές πολεμικές συγκρούσεις. Για πρώτη φορά το έδειξε αυτό το γαλλικό προλεταριάτο στην Κομμούνα και το επικύρωσε περίλαμπρα το ρωσικό προλεταριάτο με την εξέγερση του Δεκέμβρη.

Ας καταπνίγηκαν οι δύο αυτές μεγαλειώδεις εξεγέρσεις της εργατικής τάξης, θα γίνει νέα εξέγερση που μπροστά της θ' αποδειχτούν ανίσχυρες οι δυνάμεις των εχθρών του προλεταριάτου και από την εξέγερση αυτή το σοσιαλιστικό προλεταριάτο θα βγει με ολοκληρωμένη τη νίκη.

Σημείωση:

1. Ως σοσιαλδημοκρατία χαρακτηριζόταν τότε το επαναστατικό εργατικό κίνημα και όχι αυτό που γνωρίζουμε σήμερα ως αστική δύναμη.

* Δημοσιεύτηκε στη «Ζαγκρανίτσναγια Γκαζέτα», στις 23 Μάρτη 1908.

Β. Ι. Λένιν, Απαντα, τόμος 16ος, σελ. 475 - 478, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή»

«Οργανωμένη απειθαρχία απέναντι στην αδικία» είναι το μήνυμα που στέλνει ο «Οδηγητής» από το εξώφυλλό του και αναφέρεται στο κύριο άρθρο του τεύχους, με θέμα την απάντηση που χρειάζεται να δώσει η νεολαία απέναντι στην πολιτική που «μαυρίζει» το μέλλον της και την ένταση της κρατικής καταστολής που τη συνοδεύει.

Το τεύχος φιλοξενεί πλούσια αρθρογραφία σχετικά με ζητήματα που απασχολούν το Κόμμα και την ΚΝΕ μπροστά στο 21ο Συνέδριο του ΚΚΕ. Συγκεκριμένα: Αρθρο σε μορφή ερωτήσεων - απαντήσεων για τις Θέσεις της ΚΕ, άρθρο για την αξία της αυτομόρφωσης, αλλά και δισέλιδο για την άμιλλα στρατολογίας που έχει προκηρύξει το ΚΣ της ΚΝΕ προς τιμήν του Συνεδρίου.

Ακόμα: Πανδημία COVID-19: Οι εγκληματικές ευθύνες δεν παραγράφονται! // Αναζητώντας την ενημέρωση... // Για την ενίσχυση της στρατιωτικής και πολιτικής συμμαχίας Ελλάδας - ΗΠΑ // Συνέντευξη: Πιο επίκαιρη από ποτέ η ανάγκη πρόληψης των εξαρτήσεων // Για την Πανελλαδική Συνάντηση του ΜΑΣ // Ενας βολικός αντίπαλος του συστήματος στο φοιτητικό κίνημα // Ζητήματα από την αντιπαράθεση με αναρχοαυτόνομες ομάδες στο ΑΠΘ // Για τις Επιτροπές Ισότητας Φύλου στα Πανεπιστήμια // Ετοιμαζόμαστε για τη φετινή εργατική Πρωτομαγιά! // Αποστολή του «Οδηγητή» στις σεισμόπληκτες περιοχές της Λάρισας // Τα όνειρα των μαθητών θα πάρουν εκδίκηση! // Προσεχώς στην τάξη: Για την οικονομική κρίση // Πάμε Γυμνάσιο: 54 χρόνια από την επιβολή της χούντας στην Ελλάδα // Ποιοτικός ελεύθερος χρόνος: Ο μεγάλος αγνοούμενος του lockdown // Σπουδαστές Δραματικών και άλλων Καλλιτεχνικών Σχολών μιλούν στον «Οδηγητή».

Αξαφνα, μέσα σ' αυτό το σκοτεινό πανδαιμόνιο, αντηχεί μια φωνή. Φωνή διαπεραστική, ξερή, σα να μη βγαίνει από ανθρώπινες χορδές. Τόσο διαπεραστική, που κυριεύει την ξέφρενη οχλοβοή. (...)

Στα έδρανα των υπουργών, ο Θιέρσος, εμφανώς ταραγμένος, παρακολουθεί το θέαμα, που του προκαλεί αποστροφή. Μια τρομερή σιωπή πέφτει απότομα, σαν τη σιωπή του θανάτου που ακολουθεί το τελευταίο δεινό ψυχορράγημα. Πότε - πότε ακούγονται κορμιά να πέφτουν με ένα θόρυβο βουβό, όπως πέφτουν τα νεκρά κλαδιά στην απέραντη ερημιά του δάσους.

Είναι εκεί. Απέναντι από τον πρόεδρο. Ακουμπάνε τα χέρια τους στα έδρανα. Το φως των κεριών διαγράφει αχνά το περίβλημα των προσώπων τους (...): Φερέ... Κρεμιέ... Μπουρζουά... Ροσέλ... Ζαντόν... Σεριζιέ... Ερπάν-Λακρουά... Μποντουάν¹... και όλοι οι άλλοι... γιατί είναι όλοι εκεί. Οι εκτελεσμένοι, όρθιοι, με μάτια ολοζώντανα, προσηλωμένα.. (...) Ολων τα σπινθηροβόλα μάτια κοιτάνε τους άθλιους βουλευτές, που έχουν τρομοκρατηθεί».

Σε αυτό το αλληγορικό διήγημα ο Λισαγκαρέ μεταφέρει τον αναγνώστη στην αίθουσα του παλατιού των Βερσαλλιών, όπου συνεδριάζει η Εθνοσυνέλευση της Γαλλίας με σκοπό τη συγκρότηση Συντάγματος μετά από την κατάπνιξη της Παρισινής Κομμούνας τον Μάη του 1871.

Μέσα από μυθοπλαστικά στοιχεία ο συγγραφέας, με το έντονα δηκτικό του ύφος, παρουσιάζει τους αστούς βουλευτές της Εθνοσυνέλευσης να ξιφουλκούν για το ποιος θα έχει το πάνω χέρι στην αιματοβαμμένη τάξη που βασιλεύει μετά από τη σφαγή του παρισινού προλεταριάτου, για να εξασφαλιστεί η διαιώνιση της καπιταλιστικής βαρβαρότητας. Τη συνεδρίαση διακόπτει η εμφάνιση των εξαϋλωμένων μορφών των εκτελεσμένων Κομμουνάρων, που κατακλύζουν την αίθουσα και απαιτούν τη δικαίωση του αγώνα τους: «Λαέ, να θυμάσαι τους εκτελεσμένους του Μάη!», είναι το ανάθεμα που προκαλεί τρόμο στη σαστισμένη Εθνοσυνέλευση.

Εκτέλεση Κομμουνάρων. Γκραβούρα του Frederic Lix

Η συγγραφή και η έκδοση του διηγήματος έγιναν την περίοδο 1872-1873 στις Βρυξέλλες, όπου είχε καταφύγει ο Λισαγκαρέ μετά από την ήττα της Κομμούνας. Η νέα αυτή έκδοση της «Σύγχρονης Εποχής» που μόλις κυκλοφόρησε θα διατεθεί επίσης ως προσφορά στους συνδρομητές της ΚΟΜΕΠ με το τ. 2/2021.

Μέσα από τα λόγια των εκτελεσμένων ο συγγραφέας αποτυπώνει τους πόθους του καταπιεσμένου λαού που εξεγέρθηκε και κατακεραυνώνει τους σφαγιαστές της Κομμούνας.

Ο Βαρλέν, ηγετική φυσιογνωμία της Κομμούνας και μέλος της Α' Διεθνούς, ο οποίος τουφεκίστηκε από τις κυβερνητικές δυνάμεις στις 28 Μάη, εμφανίζεται να λέει προς τους βουλευτές:

«Πολεμήσατε την Κομμούνα, και τι καταλάβατε; Η επανάσταση ξεκινούσε και πιστέψατε ότι έρχεται το τέλος του κόσμου (...) Οσο για τις τερατώδεις αδικίες της οικονομικής σας οργάνωσης, όσο για τις ανάγκες των εργατών, όσο για το οικονομικό σπαθί που αντικατέστησε το σπαθί του αριστοκράτη, δε λέτε λέξη. Το σοσιαλισμό, τον καταπνίγετε και τον αρνείστε. Σε αυτό το σημείο, συμφωνείτε και ταυτίζεστε πλήρως, δεξιοί κι αριστεροί, συντηρητικοί και δημοκρατικοί. (...) Ομως, το ξέρετε καλά πως σε όλο το Παρίσι, σε κάθε δρόμο, σε κάθε σοκάκι, δεν υπάρχει ούτε ένα χορταράκι που να μη φυτρώνει στο στέρνο κάποιου ομόσπονδου, ούτε κήπος, ούτε ένα τόσο δα μέρος που να μην έχει δικό του ομαδικό τάφο προλετάριων. Και κάτω από τη γη αυτή, την παραγεμισμένη με νεκρά κορμιά, κανείς από σας δε νιώθει να βράζει μια κοινωνική αναταραχή;

Πιστεύετε πως οι εργάτες παίρνουν διαταγές, πως τις απεργίες τις υποθάλπουν μυστικοί πράκτορες! Οι πράκτορες που μας υποκινούν είναι οι ατελείωτες ώρες δουλειάς, τα άπληστα αφεντικά, οι άνεργοι, οι άθλιοι. Ορίστε οι συνωμότες.

Τα μυδραλιοβόλα σας συνέτριψαν μια ολόκληρη γενιά εργατών. Και μετά; Δε χρειάζονται πάντα εργάτες; Τι άλλο θα κάνετε για ν' αποφύγετε τις αναπόφευκτες επαναστάσεις;».

Οι μορφές των εκτελεσμένων αγωνιστών, των ανδρών και γυναικών που θανατώθηκαν βίαια κατά χιλιάδες, επιστρέφουν ως Ερινύες για να ζητήσουν εκδίκηση, να κυνηγήσουν τους δημίους τους.

- «Με σκοτώσατε επειδή πέρασα από τον κυβερνητικό στρατό με το μέρος της επανάστασης. Επειδή θύμισα στο στρατιώτη πως μαθαίνει να μην έχει συνείδηση και ν' ανήκει στους ανωτέρους του. Να την θυμάστε, μπουρζουάδες, τη μέρα που η μπότα ενός στρατιώτη θα διαλύσει τα ιερά αυτά έδρανά σας!», φωνάζει ένας εκτελεσμένος στρατιώτης.

- «Εμπρός! Φύγετε! Είμαστε οι γυναίκες που εσείς μας αποκαλείτε εμπρήστριες, επειδή ήμασταν με το πλευρό των εργατών. Μας εκτελέσατε κατά χιλιάδες!», φωνάζουν τρομακτικά στους βουλευτές οι εκτελεσμένες αγωνίστριες.

- «Είμαστε οι εκτελεσμένοι του Περ-Λασέζ. Είμαστε εμείς που μας αναγκάσατε να σκάψουμε τους λάκκους μας πριν μας τουφεκίσετε!», ακούγονται άλλες φωνές.

- «Οι εργάτες παλεύουν για τους εαυτούς τους. Είμαστε τα θύματα αυτού του αιώνα και δε θα φύγουμε αν δε δικαιωθούμε!», δηλώνουν αποφασιστικά οι εκτελεσμένοι εργάτες.

«Σύντομα, οι φωνές συνενώνονται σε μία και μόνη φρικτή κατάρα. Απ' όλα τα μέρη του αμφιθεάτρου, οι εκτελεσμένοι πέφτουν στο πάτωμα, με τα δάχτυλα τσακισμένα, τα πρόσωπα διάτρητα, ντυμένοι με σάπια κουρέλια. Τα μπράτσα τους μοιάζουν να μακραίνουν και να θέλουν να πιάσουν τους βουλευτές. Οι εφτακόσιοι άθλιοι ξαναβρίσκουν λίγο κουράγιο μέσα στον πανικό τους και τρέχουν προς όλες τις εξόδους.

Ολες οι δίοδοι όμως είναι φραγμένες. Οι τριάντα χιλιάδες νεκροί του Μάη φράζουν τους διαδρόμους, τα γύρω δωμάτια, τις κρυφές διόδους».

Οι χιλιάδες αγωνιστές της Κομμούνας που εκτελέστηκαν, φυλακίστηκαν, βασανίστηκαν, έχουν πάρει πραγματικά την εκδίκησή τους από τους αστούς εκτελεστές τους. Τους Κομμουνάρους, όπως επισήμανε ο Μαρξ στη γνωστή συγκλονιστική του αποστροφή, «τους έχει κλείσει στην καρδιά της» η παγκόσμια εργατική τάξη, ενώ τους αξιοθρήνητους σφαγιαστές της Κομμούνας η Ιστορία τούς κρέμασε «στον πάσαλο της ατίμωσης».

Η Κομμούνα μπορεί να ηττήθηκε, αλλά το παράδειγμα και τα διδάγματα που έδωσε ζουν, φωτίζουν και δυναμώνουν τον αγώνα του προλεταριάτου σήμερα.

Σημείωση:

1^. Πρόκειται για εκτελεσμένους ήρωες και πρωταγωνιστές της Κομμούνας.