Δημοσιεύουμε σε δύο μέρη ένα διήγημα που «χάρισε» στην εφημερίδα μας η Κατίνα Τέντα - Λατίφη, συγγραφέας, αντιστασιακή, μαχήτρια του ΕΛΑΣ και του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας. Το διήγημα δημοσιεύεται για πρώτη φορά και αναφέρεται σε εμπειρίες από τη ζωή και τη δράση της στο αντάρτικο.

Η Κατίνα Τέντα - Λατίφη γεννήθηκε στον Αλμυρό πριν από 94 χρόνια. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής εντάχθηκε στην ΕΠΟΝ και στη συνέχεια στον Εφεδρικό ΕΛΑΣ. Μετά τη Βάρκιζα, όπως και άλλοι αγωνιστές διώχθηκε, φυλακίστηκε και εξορίστηκε. Δραπέτευσε και εντάχθηκε στον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας.

Εχει πλούσια συγγραφική δραστηριότητα και στο βιβλίο της «Τα Απόπαιδα» καταγράφονται πολλές από τις μνήμες της στη διάρκεια της συμμετοχής στο κίνημα.

Τον καιρό της κατοχής η φιλενάδα μου η Οπη ήταν μικρή μαθητριούλα. Φορούσε άσπρα σοσονάκια όπως φορούσαν τότε, και στα σγουρά μαλλιά της είχε μια φαρδιά, άσπρη κορδέλα. Κοπελίτσα χαρούμενη, ζωντανή με χαμόγελο στη ζωή. Γεννήθηκε και ζούσε στην κωμόπολη Χρούπιστα που τώρα είναι η πόλη Αργος Ορεστικόν. Οι Γερμανοί καταχτητές έστειλαν στη Χρούπιστα τους Ιταλούς συμμάχους τους που φορούσαν μαύρους χιτώνες και είχαν φτερά στα καπέλα τους και αυτοί μόλις έστησαν την κομαντατούρα τους, ανακοίνωσαν παντού όλα τα απαγορεύεται και όλα τα υποχρεούνται για τους κατοίκους με την αυστηρή προειδοποίηση ότι η κάθε παράβαση θα τιμωρούνταν σκληρά και με θάνατο ακόμη. Ο ήλιος της πατρίδας σκοτείνιασε μονομιάς, οι λαμπερές αχτίνες του δεν έφταναν στις καρδιές των ανθρώπων όπου άρχισε να φωλιάζει ο φόβος και η αγανάχτηση.

Η Οπη - Πηνελόπη ήταν ολόκληρο το όνομά της - είχε έναν μεγαλύτερο αδελφό που άρχισε κι' όλας να κινείται για την δημιουργία των πρώτων ομάδων αντίστασης και χωρίς ταλάντευση έγινε η βοηθός του. Εκανε το σύνδεσμο μεταφέροντας μηνύματα και σημειώματα, μοίραζε τις πρώτες προκηρύξεις που καλούσαν τον κόσμο να μην υποταχθεί αλλά να αρχίσει να αντιστέκεται στους καταχτητές και... μια και δυο τα πληροφορήθηκαν αυτά οι Ιταλοί και την έπιασαν. Μιλάμε για το 1941, δηλαδή για τον πρώτο χρόνο της κατοχής, για τους πρώτους μήνες! Οχι βέβαια πως οι Ιταλοί οι ίδιοι γνώριζαν την Οπη και τις κινήσεις της, αυτοί δεν ήξεραν την Οπη, αυτοί δεν ήξεραν κανέναν, ούτε την Χρούπιστα την είχαν ακούσει ποτέ από πριν. Αλλά, όπως υπάρχουν οι ήρωες πατριώτες, υπάρχει κι' αυτό το σιχαμερό είδος των προδοτών. Κι έτσι αυτή η πιτσιρίκα βρέθηκε απ' τους πρώτους - πρώτους κρατούμενη για αντίσταση κατά των καταχτητών!

Οι Ιταλοί την ανέκριναν και την φοβέριζαν να μαρτυρήσει τις συνδέσεις της, αλλά είδαν και απόειδαν - σιγά να μην έπαιρναν πληροφορίες από την Οπη - και μετά από λίγο καιρό την άφησαν. Αλλωστε ήταν ακόμη αρχή, δεν είχαν δημιουργηθεί οι μεγάλες αντιστασιακές οργανώσεις. Αυτές ξεπήδησαν αμέσως μετά, η Εθνική Αλληλεγγύη, το ΕΑΜ, και σε συνέχεια η αξέχαστη και ανεπανάληπτη μέσα στην ιστορία η νεολαιίστικη οργάνωση ΕΠΟΝ. Η Οπη πρωτοστάτησε στην ίδρυσή της στην Χρούπιστα και την επαρχία της και έβγαλε ...φτερά! Απ' το πρωί ως το πρωί έτρεχε για χίλια δύο πράγματα του αγώνα. Για να προσχωρήσουν οι νέοι στον ΕΛΑΣ, για να μαζευτούν τρόφιμα και πλεχτά για τους αντάρτες, για να συγκεντρώσουν πληροφορίες γύρω απ' τις κινήσεις του εχθρού, για να δημιουργήσουν Λέσχη Νεολαίας με θέατρο, με χορωδία και τμήμα χορού, για να στηρίξουν τις ορφανεμένες οικογένειες, για να κρύψουν την σοδειά απ' τους καταχτητές, για να καθαρίσουν τους δρόμους απ' τα ερείπια και για να μάθουν γράμματα στους αναλφάβητους. Ολα τα αναγκαία που απαιτούνταν για την απελευθέρωση της πατρίδας και για τον ταλαιπωρημένο λαό της, όλα τα έκαναν και δεν υπολόγιζαν τον κίνδυνο του θανάτου. Και μέσα σ' αυτή την ενθουσιώδη ανεμοζάλη του αγώνα, της έτυχε να γνωρίσει τον Νίκο της, έναν λεβέντη ΕΠΟΝίτη από χωριό της περιοχής που τον ερωτεύθηκε και την ερωτεύθηκε. Κι όπως ήταν τότε οι αρχές της εποχής και του κινήματος, ο δεσμός τους γνωστοποιήθηκε στους γονείς και στους συναγωνιστές τους. Χώρισαν όμως γρήγορα γιατί ο Νίκος προσχώρησε στον ΕΛΑΣ, όπου ανέλαβε διοίκηση τμήματος.

Η Οπη παρέμεινε στην Χρούπιστα παίζοντας κρυφτούλι με τους κινδύνους, ώσπου βγήκε κι αυτή στον ΕΛΑΣ στην περιοχή της Σαμαρίνας και έφτασε έως την Θεσσαλία.

Οι μάχες με τους καταχτητές πύκνωναν, οι περιοχές σιγά - σιγά απελευθερώνονταν και όπως οι νοικοκυρές καθαρίζουν μ' ένα πανί την θαμπάδα του τζαμιού για να μπει άπλετο φως, έτσι και οι αγωνιστές με την ματωμένη ορμή τους έδιωχναν την μαυρίλα της κατοχής για να λάμψει ο ήλιος της λευτεριάς. Αλλά ποιας λευτεριάς; Οπως λέει κι ένας Γάλλος ερευνητής «για όλον τον κόσμο ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος τέλειωσε τον Μάη του 1945 εξαιρουμένης της Ελλάδας, μόνον γι' αυτήν ο πόλεμος δεν έληξε τότε». Γιατί οι Εγγλέζοι που την ήθελαν υπό την κυριαρχία τους έχοντας στήριγμά τους το παλάτι δημιούργησαν με την ανοιχτή στρατιωτική επέμβασή τους ένα κράτος και ένα παρακράτος με φιλοβασιλικά στοιχεία και με όλους τους συνεργάτες των καταχτητών και εξαπέλυσαν μια ανήκουστη επίθεση εξόντωσης των αντιστασιακών. Δηλαδή των πατριωτών που συνεχίζοντας τις παραδόσεις του λαού μας του 1821, του Ελληνο-ιταλικού πολέμου στον αγώνα για την ελευθερία, ρίχτηκαν στην θυσία για να σώσουν την πατρίδα. Η Οπη ήταν απ' τους πρώτους στόχους τους στην περιοχή της. Για να την γλιτώσουν οι δικοί της την έστειλαν σε κάτι συγγενείς τους, αλλά και εκεί την εντόπισαν και την ανάγκασαν να βγει στο βουνό για να γλιτώσει. Ετσι έγινε αντάρτισσα του ΔΣΕ.

Στα τέλη του Αυγούστου του 1948 κι ενώ μαίνονταν οι σκληρές μάχες των ανταρτών ενάντια στη μεγάλη επίθεση του στρατού, την αποκαλούμενη «Κορωνίς», συγκαλέσθηκε μια σύσκεψη των Υπεύθυνων Γυναικών του ΔΣΕ¹ στο ύψωμα Πατώματα του Γράμμου που το κατείχε η 16η ταξιαρχία με διοικητή τον Μήτσο Ζυγούρα-Παλαιολόγου. Δρόμος δεν υπήρχε κι εγώ με την Αθανασία αντιπρόσωπο γυναικών ενός λόχου βαδίζαμε ώρες ανηφορικά και όταν φθάσαμε στην έδρα της νύχτωνε. Μας υποδέχθηκε ο ίδιος ο διοικητής και όπως γύρισα αριστερά είδα να ξεπροβάλλει μέσα από τη γη, μια υψηλή όμορφη κοπέλα. Ξεδίπλωνε το κορμί της στο στόμιο του αμπριού και όπως στήθηκε μπροστά μας με το δίκοχο πάνω στα ημίσγουρα μαύρα μαλλιά της, ντυμένη με το χακί παντελόνι και με ένα άσπρο μεταξωτό πουκάμισο ραμμένο από ύφασμα εγγλέζικου αλεξίπτωτου, φάνταξε στην ανταύγεια του φεγγαριού σαν οπτασία, σαν παραμυθένια νύμφη του βουνού. Αυτή ήταν η Οπη, η υπεύθυνη γυναικών της ταξιαρχίας που μας καλωσόριζε χαμογελαστή και μας καλούσε να πάμε να καθήσουμε λίγο πιο πάνω στην πλαγιά που δέσποζε πάνω απ' τον Σαραντάπορο και τα απέναντι βουνά. Εκείνη ακριβώς την ώρα άρχιζε να μας βάζει - όπως κάθε βράδυ - το βαρύ πυροβολικό απ' την Κόνιτσα.

Βλέπαμε την λάμψη της εκτόξευσης της οβίδας, την ακούγαμε να φτερουγίζει πάνω απ' τα κεφάλια μας με αγωνία πού θα σκάσει, και μετά ο εκκωφαντικός κρότος της έκρηξής της που την αναμετέδιδε ο αντίλαλος συντάραζε το σύμπαν και νόμιζες πως θα άνοιγαν τα βουνά.

Εμείς καθιστές γύρω - γύρω συζητούσαμε τα θέματα που μας απασχολούσαν σαν μαχήτριες. Μας πήρε η νύχτα βαθειά και όπως ξαπλώσαμε μισοκοιμισμένες κάποια παρακάλεσε να τραγουδήσει η Οπη την Παπαρούνα του Αττίκ.

- Ελα Οπη τραγούδησέ τη μας!

- Ω! βρε κορίτσια, τι Παπαρούνα να πω τώρα μέσα στις βροντές, είπε με χαμόγελο. Δεν χάλασε όμως το χατίρι κι άρχισε με μια φωνή που δεν την είχα ξανακούσει:

Την πρωτοείδε στα ολοκόκκινα ντυμένη

καλλιτέχνης με κεφάλι αυτός ψαρρό,

κοριτσάκι αυτή μικρό

να μαζεύει ζωηρό παπαρούνες σε κάποιο αγρό

Παπαρούνα χαρωπή, παπαρούνα μυρωμένη

ο διαβάτης που προσμένει άλλη δεν ζητάει να δει

Παπαρούνα...

Η φωνή της ανέβαινε στις πιο ψηλές νότες, φωνή γλυκεία, έγχρωμη, μελωδική, με καταπληκτική ερμηνεία. Ημέρεψε θαρρείς ο γύρω τόπος, γλύκανε η ψυχή μας κι αποκοιμηθήκαμε.

Με το σκάσιμο της μέρας την βρήκα καθισμένη μέσα στις ολοπράσινες φτέρες παρέα με μια γνωστή της αντάρτισσα. Κοιτούσαν και οι δυο μια φωτογραφία.

- Ελα να σου δείξουμε τον αρραβωνιαστικό της Οπη από την Χρούπιστα. Το κορίτσι μας είναι ερωτευμένο και έχει μήνες να τον δει, αυτός βρίσκεται σε άλλα τμήματα. Ηταν μια μικρή φωτογραφία με έναν όμορφο νεαρό αντάρτη.

- Μα αυτός, είπα, είναι ο Νίκος, ο ταξίαρχος. Πολύ γνωστός στα τμήματα για το ήθος, την παλληκαριά και την στρατιωτική ικανότητά του.

- Ε, αυτός είναι! Είπε χαμογελώντας.

Κατά το σούρουπο, την ώρα που τέλειωνε η σύσκεψη, διαισθανθήκαμε μια κάποια περίεργη κινητικότητα κι ώσπου να διερωτηθούμε τι να συμβαίνει, μας ειδοποίησαν να φύγουμε γρήγορα για τα τμήματά μας. Ο Γράμμος εγκαταλείπονταν απ' το Δημοκρατικό Στρατό γιατί ο κυβερνητικός στρατός περνώντας ξυστά μέσα απ' τα αλβανικά σύνορα, αιφνιδίασε τους αντάρτες και προχωρούσε να τον κυκλώσει, ο οποίος όμως κατάφερε να ξεφύγει με όλη τη δύναμή του και να περάσει στην περιοχή του Βίτσι.

Σημείωση:

1. Σε όλα τα τμήματα του ΔΣΕ υπήρχαν δίπλα στη διοίκηση και Υπεύθυνες Γυναικών, γιατί το ποσοστό των γυναικών ήταν 30%.

(Συνεχίζεται)