Στα πρώτα, νεανικά του βήματα φανερώνει έναν χαρούμενο έφηβο, ο οποίος αγαπάει τον αθλητισμό, τη μουσική, τη ζωγραφική και τη φιλοσοφία.

Ομως, καθώς περνούν τα χρόνια βαραίνει, γιατί διαπιστώνει ότι η αθηναϊκή δημοκρατία, που πετάει από τον δημόσιο βίο τους μετανάστες και τους σκλάβους, θα πολεμήσει με την αντίπαλο Σπάρτη μέχρι θανάτου. Θα εξελιχθεί σε εμφύλιο, από τον οποίο οι αντίπαλοι δεν θα καταφέρουν ποτέ να συνέλθουν, πέρα από κάποιες αναλαμπές πρόσκαιρης επαναφοράς στα κεκτημένα πριν από την εμπλοκή.

Το ρέκβιεμ της Αθήνας θα γραφεί, και από τότε δεν θα μπορέσει να συνέλθει, με την εκστρατεία στη Σικελία, ένα επεκτατικό και κατακτητικό μέτωπο μάχης, με σκοπό τον έλεγχο της Μεσογείου. Κοντά τρεις δεκαετίες κρατάει ο Πελοποννησιακός Πόλεμος (431 - 404 π.Χ.), που σημαίνει ότι μια γενιά ανδρών - πολεμιστών δεν θα γνωρίσει τα έργα της ειρήνης.

Η αρχή αυτής της αδελφοκτονίας βρίσκει τον Ευριπίδη στην ηλικία των 54 ετών, ώριμο, πολύ ώριμο, και σκυθρωπό, πολύ σκυθρωπό, αφού ζει στο πετσί του τα δεινά του αθηναϊκού στρατού και ναυτικού, με εκατόμβες νεκρών και τραυματιών.

Γι' αυτό αρχίζει να στρέφεται στον εαυτό του, να γίνεται μελαγχολικός, θυμώδης, να μπαίνει στο στόχαστρο της αττικής κωμωδίας, κοινώς να του βγάζουν τον αδόξαστο οι συμπολίτες του.

Ο ρεαλιστής τραγωδός κοιτάει την πολιτική και την κοινωνική πραγματικότητα, έτσι όπως διαμορφώνεται στους καιρούς του, και δεν τρέφει αυταπάτες για την επιβίωση της πόλης - κράτους. Γράφει συνολικά περί τα 92 έργα, από τα οποία σώζονται 16 τραγωδίες (αμφισβητείται η πατρότητα του «Ρήσου») κι ένα σατιρικό δράμα.

Τι πράττει με τη θεατρική πράξη; Δεν κλείνει τα μάτια και τ' αυτιά, όταν συνειδητοποιεί ότι πλέον οι αρχαίοι θεοί δεν είναι μπαμπούλες, ότι δεν φοβερίζουν τους θνητούς και ότι δεν κατεβαίνουν από τον ουρανό στη γη για να ικανοποιήσουν συνήθως τα βίτσια τους.

Εισάγει, λοιπόν, το δράμα του ανθρώπου, βάζει επί σκηνής τους αποκαθηλωμένους βασιλείς, τους ξεδοντιασμένους ήρωες, τις παθιασμένες γυναίκες, κανένας ιδεαλισμός, ο ορθός λόγος περασμένος από το φίλτρο των γεγονότων, χωρίς τα ενδύματα της δόξας, της αίγλης, της ισχύος.

Ολα αυτά ανήκουν στην παράδοση που μας άφησε ο τρίτος μεγάλος δραματουργός της αρχαιότητας, μετά τον Αισχύλο και τον Σοφοκλή. Γιατί το σήμερα εργάζεται με την επιστήμη, η οποία αναζητά να ερμηνεύσει το σύμπαν του.

Αρκεί να σταθεί τυχερή, γιατί χρειάζεται τύχη, όταν ανασκάπτεις τη νεκρόπολη της αιγυπτιακής Φιλαδέλφειας, να πέσεις πάνω σε αποσπάσματα από τις δύο χαμένες τραγωδίες του «Πολύει(ϊ)δος» και «Ινώ». Οι 60 στίχοι της πρώτης χρονολογούνται ότι γράφονται περί το 412 - 406 π.Χ. και οι 37 της δεύτερης περί το 455 - 425 π.Χ.

Βρέθηκαν να είναι γραμμένοι πάνω σε πάπυρο, τον οποίο οι κλιματολογικές συνθήκες της αφρικανικής χώρας τον διατήρησαν ανέπαφο, από το 300 μ.Χ. Το εύρημα το έφερε στο φως, τον Νοέμβρη του 2022, ο Αιγύπτιος αρχαιολόγος Μπασέμ Γκεχάντ και τον παρέδωσε σε δύο Αμερικανούς κλασικιστές: Στον διάσημο καθηγητή Τζον Γκίμπερτ, ειδικευμένο στον Ευριπίδη, και στην επίκουρη καθηγήτρια Ιβόνα Τρνκα - Αμρχάιν, στο αμερικανικό Πανεπιστήμιο Μπόλντερ του Κολοράντο.

Τι λοιπόν καινούργιο προστίθεται στον παραδομένο κανόνα της μελέτης του έργου του Ευριπίδη; Δεν αλλάζει τη μέχρι τώρα πρόσληψη, αλλά βοηθάει στην ταυτοποίηση των δύο χαμένων τραγωδιών. Το εύρημα απαγορεύεται να πάρει τον δρόμο της εξόδου από τη χώρα εύρεσής του, γι' αυτό η Ιβόνα Τρνκα - Αμρχάιν μελέτησε την υψηλή ψηφιακή ανάλυση του κειμένου, που της έστειλε ο ανασκαφέας. Πώς αξιοποίησε το υλικό της;

Κατέφυγε στην ψηφιοποιημένη βάση αρχαίων ελληνικών κειμένων, τη Thesaurus Linguae Graecae, που διατηρεί το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας. Ο μέντοράς της, Τζον Γκίμπερτ, αποφάνθηκε ότι έχει από τη δεκαετία του '60 να ανευρεθεί ένα τόσο σημαντικό εύρημα.

Αλλά τι ακριβώς διάβασαν σ' αυτά τα δύο αποσπάσματα οι δύο Αμερικανοί μελετητές;

Ο Πολύει(ϊ)δος, ο αρχαίος Κορίνθιος μάντης, συναντά το βασιλικό ζεύγος Μίνωα - Πασιφάη και αυτό του ζητάει να ελευθερώσει τον γιο τους Γλαύκο, που έχει πνιγεί, καθώς κυνηγούσε ένα ποντίκι, σε μια δεξαμενή με μέλι.

«Στην πραγματικότητα, υπάρχει ένα σχετικά αίσιο τέλος. Δεν είναι μια από αυτές τις τραγωδίες όπου όλοι καταλήγουν νεκροί», υποστηρίζει η Τρνκα - Αμρχάιν. «Ο Πολύει(ϊ)δος», εξηγεί, «είναι σε θέση να αναστήσει το αγόρι χρησιμοποιώντας ένα βότανο που είδε να το χρησιμοποιεί ένα φίδι για να αναστήσει ένα άλλο. Ο πάπυρος περιέχει μέρος μιας σκηνής στην οποία ο Μίνωας και ο Πολύειδος συζητούν για την ηθική της ανάστασης των νεκρών».

«Ο μύθος του Γλαύκου αντανακλά μια λατρευτική παράδοση για τον θάνατο και την αναγέννηση της ζωής αλλά αποτελεί και αναπαράσταση του τρόπου ταφής και της ταρίχευσης σε πιθάρια, διαπιστωμένα κατά τη μινωική εποχή και γνωστά στους λαούς της Μεσογείου», ερμηνεύει η ιστορικός του αρχαίου θεάτρου και καθηγήτρια Δραματολογίας Δήμητρα Μήττα.

Η Ινώ, η οποία πρωταγωνιστεί στην άλλη τραγωδία, «είναι θεία του Ελληνα θεού Διόνυσου και μέλος της βασιλικής οικογένειας της Θήβας. Σε παλαιότερα γνωστά κομμάτια ενός σχετικού θεατρικού έργου, η Ινώ είναι μια κακιά μητριά που σκοπεύει να σκοτώσει τα παιδιά του συζύγου της, του Θεσσαλού βασιλιά, από προηγούμενο γάμο. Το νέο κομμάτι εισάγει μια νέα πλοκή», περιγράφει τον μύθο η Αμερικανίδα ειδικός.

Και ποια είναι η παραλλαγή του μύθου και η διαχείρισή του; «Μια άλλη γυναίκα είναι η κακιά μητριά και η Ινώ είναι το θύμα. Η τρίτη σύζυγος του βασιλιά προσπαθεί να εξαφανίσει τα παιδιά της Ινώς. Σ' ένα γύρισμα της τύχης, σκοτώνει τα δικά της παιδιά και αυτοκτονεί. Είναι μια πιο παραδοσιακή τραγωδία: Θάνατος, χάος, αυτοκτονία».

Τι στοιχεία έχουμε από τον αρχαιοελληνικό μύθο; Οτι η Ινώ, κόρη του Κάδμου και της Αρμονίας, ήταν η δεύτερη σύζυγος του βασιλιά Αθάμαντα, βασιλιά του Ορχομενού, από τον οποίο απέκτησε δύο αγόρια, τον Λέαρχο και τον Μελικέρτη.

Ο Ευριπίδης εμφανίζει τον Βοιωτό άρχοντα να έχει παντρευτεί, για τρίτη φορά, την Θεμιστώ, ενώ έχει προηγηθεί ένας πρώτος γάμος του με την Νεφέλη. Η μεταξύ τους αντιδικία έχει ως υποψήφια θύματα τα δύο παιδιά από την κάθε πλευρά. Η Θεμιστώ, με τέχνασμα, θέλει να σκοτώσει τα παιδιά της Ινώς, όμως η τελευταία δίνει στην παιδοκτονία κατεύθυνση.

ΥΓ: Την ερχόμενη Τετάρτη αρχίζουν οι τετραήμερες εκδηλώσεις του 50ού Φεστιβάλ ΚΝΕ - «Οδηγητή», οι οποίες θα κρατήσουν μέχρι το Σάββατο, 21 του μήνα, στο Πάρκο Τρίτση (Ιλιον). Την τελευταία μέρα, στις 8.30 μ.μ., θα μιλήσει ο ΓΓ του ΚΕ του ΚΚΕ, Δημήτρης Κουτσούμπας. Χαιρετισμό θα απευθύνει ο ΓΓ του ΚΣ της ΚΝΕ, Θοδωρής Κωτσαντής. Θα είμαστε εκεί.