Ο ΕΑΜίτης καθηγητής Δημήτριος Καββάδας, δήμαρχος Θεσσαλονίκης, κρατώντας το καπέλο του στο δεξί χέρι του και στο αριστερό του αντιβράχιο έχει στερεωμένη την ομπρέλα του. Μπροστά του, οι Μάρκος Βαφειάδης και Ευριπίδης Μπακιρτζής, αρχηγοί των μεραρχιών του ΕΛΑΣ Μακεδονίας. Δίπλα του ο Λεωνίδας Καραμαούνας, με τον οποίο μοιράζεται τη δημοτική αρχή της Θεσσαλονίκης (Φωτογραφία παρμένη από την εφημερίδα «Λαϊκή Φωνή», όργανο του ΚΚΕ Μακεδονίας. Φωτογραφικό Αρχείο Λάζαρου Ακκερμανίδη)

Οταν το ΕΑΜ εγκαθιδρύει τον θεσμό της Λαϊκής Αυτοδιοίκησης στη Θεσσαλονίκη και τον ονοματίζει «Επιτροπή Πόλης» ή «Δημοτική Αρχή», διορίζει ως πρώτο δήμαρχο της πόλης τον προοδευτικό επιστήμονα. Την βραχύβια δημαρχία του, από τον Νοέμβρη του 1944 έως τον Γενάρη του 1945, την μοιράζεται με τον ΕΑΜίτη γιατρό και πολιτικό Λεωνίδα Καραμαούνα (1890 - 1963).

Η νέα δημοτική αρχή διαθέτει επιτροπές για τα οικονομικά, τον επισιτισμό, την περίθαλψη των κρατουμένων του ναζιστικού στρατοπέδου «Παύλος Μελάς», τη συγκοινωνία, την υγιεινή, την πρόνοια.

Εχει προηγηθεί, στις 30 Οκτώβρη 1944, η Απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης από τα γερμανικά στρατεύματα, με την είσοδο στην πόλη της 11ης Μεραρχίας και του 50ούΣυντάγματος του ΕΛΑΣ. Πρώτιστη μέριμνα των ανταρτών είναι να προστατέψουν τις υποδομές από την επικείμενη καταστροφή των απερχόμενων ναζιστών.

Ακόμη οι καπνοί από τον βομβαρδισμό του λιμανιού δεν έχουν κοπάσει, αφού οι Γερμανοί κατακτητές θέλουν ν' αφήσουν σωριασμένη σε ερείπια την ήδη ρημαγμένη φτωχομάνα.

ΕΠΟΝίτες της Θεσσαλονίκης, με τα γιορτινά τους, παρελαύνουν στους κεντρικούς δρόμους της Θεσσαλονίκης, καθώς ο ΕΛΑΣ έχει κάνει την είσοδό του στην απελευθερωμένη πόλη

Ολες κι όλοι, ανεξαρτήτως ηλικίας, με τη λάμψη των νέων καιρών στα μάτια, υποδέχονται με ζητωκραυγές και χειροκροτήματα τους μπαρουτοκαπνισμένους ΕΛΑΣίτες.

Επικεφαλής του 50ού Συντάγματος, έφιππος σ' ένα λευκό άλογο και δαφνοστεφανωμένος, ο Κώστας Συννεφάκης (1912 - 23 Μάρτη 1945, με την αντάρτικη προσωνυμία Καπετάν Νικήτας), δίνει το σύνθημα για τη λευτεριά της πολύπαθης πρωτεύουσας των προσφύγων - μετά από πέντε μήνες άγρια θα δολοφονηθεί από ταγματασφαλίτες στο Κεραμίδι Πιερίας.

Ανάμεσα στα χαρούμενα πρόσωπα με τα υψωμένα χέρια, τα οποία καταλήγουν στο σχήμα της γροθιάς, σαν να θέλουν να διώξουν τα τελευταία σύννεφα της σκλαβιάς, διακρίνεται ο καθηγητής Δημήτριος Καββάδας.

Γνωστός κι αναγνωρίσιμος από τις ΕΠΟΝίτισσες και τους ΕΠΟΝίτες για την ανιδιοτελή συμμετοχή του στους ριψοκίνδυνους αγώνες τους.

Εκείνες τις μέρες, κυκλοφορεί το δέκατο πανηγυρικό τεύχος του περιοδικού «Ξεκίνημα» (Οκτώβρης 1944), οργάνου της ΕΠΟΝ του βορειοελλαδικού πανεπιστημίου.

Ο δαφνοστεφανωμένος Καπετάν Νικήτας, κατά κόσμον Κώστας Συννεφάκης, επικεφαλής του 50ού ΕΛΑΣίτικου Συντάγματος, μπαίνει στις 30 Οκτώβρη του 1944 στην πόλη των προσφύγων

Δημοσιεύουμε ολόκληρο το κείμενό του, γιατί σ' αυτό ξεκάθαρα διατυπώνει, σαν σε μπροσούρα, τις απόψεις του για τον καινούριο μεταπολεμικό κόσμο, καθώς είναι πια γεγονός η ήττα του φασισμού:

«Πέρασαν πια τα χρόνια της σκλαβιάς. Μπορούμε άφοβα να αναπνέμε. Ο βάρβαρος καταχτητής, που πάνοπλος ξεκίνησε με όλα τα εφόδια του σύγχρονου πολιτισμού για να ξευτελίση τον ανθρωπισμό, που τριάμισυ ολόκληρα ατέλειωτα χρόνια σκόρπισε στο τόπο μας τη φρίκη του θανάτου και της ερήμωσης, έφυγε.

»Μπορούμε πια λεύτερα να χαιρόμαστε. Μαζύ με το καταχτητή χάθηκε κι' ο αόρατος χαφιές κι' ο αγνός εθνικιστής για να πατάξη κάθε απελευθερωτική προσπάθεια.

»Ως τόσο, παρ' όλη την τρομοκρατία, παρ' όλα τα σατανικά του σχέδια, δε μπόρεσε ο καταχτητής να κλονίση το ηθικό του ελληνισμού και να πετύχη τη διάσπαση της εθνικής μας ενότητας.

»Στάθηκε ενάντιά του η ελληνική ψυχή, στάθηκε ενάντιά του η νεολαία μας, το καμάρι και η ελπίδα του τόπου μας, που πότε με το όπλο στο κλαρί και πότε με την εθνική του δράση στην πόλη, μπόρεσε, αψηφώντας τη μπούκα των όπλων του, περιφρονώντας το θάνατο και τους ομαδικούς του τάφους, να συνεχίση τα ηρωικά έπη των αρβανίτικων βουνοκορφών, να συγκινήση τον ελληνισμό, να ενώση και να τον οργανώση σ' ένα "Παλλαϊκό Απελευθερωτικό Εθνικό Μέτωπο". Γιατί η πίστη της στην πατρίδα, η λαχτάρα για τη λευτεριά, ήταν αγνή, ήταν αληθινή, χωρίς συμβιβασμούς, χωρίς υστερόβουλη σκοπιμότητα, όπως πάσκιζε να τη παραστήση, για το συμφέρο και την ησυχία του, ο ύπουλος καταχτητής, με τα χαμερπή, τα δουλοπρεπή εκείνα όντα που εξαρτούν την ύπαρξή τους, όχι από μια λεύτερη πατρίδα, μ' από την ύπαρξη ενός αφεντικού.

Οι Γερμανοί ναζιστές, προτού εγκαταλείψουν τη σκλαβωμένη βορειοελλαδίτικη πόλη, ανατινάζουν το λιμάνι της

»Μα τώρα που έφυγε ο βάρβαρος και βουβάθηκε η εθνοκτόνα προπαγάνδα του, φάνηκε ολοκάθαρα ο αγνός πατριωτισμός της συκοφαντημένης νεολαίας μας.

»Απόμειναν έτσι με την ντροπή όσοι πίστεψαν στην εχθρική προπαγάνδα και άθελα ή θεληματικά συνεργάστηκαν αντεθνικά με τον εχθρό.

»Μ' αυτοί θα δώσουν λόγο στην πατρίδα εν καιρώ, ας μη μολύνουμε την ευτυχισμένη αυτή στιγμή, το ζωογόνο αγέρα της λευτεριάς, με την ανάμνηση τέτοιων ασφυχτικών γεγονότων της δουλείας.

»Ας φροντίσουμε τώρα να διατηρήσουμε τη λευτεριά. Σε σένα πάλι νεολαία και κυρίως σε σένα σπουδάζουσα νεολαία που με τον ΕΟΠ (σ.σ. Εκπολιτιστικός Ομιλος Πανεπιστημίου) δούλεψες τόσο εντατικά και με τόση επιτυχία για να κρατήσης στα σκοτεινά χρόνια της δουλείας το ηθικό του λαού μας στο ύψος του εθνικού γοήτρου, σε σένα πέφτει η ευθύνη και το βάρος αυτό».

ΥΓ. Οι δύο τελευταίες στροφές από το ποίημα του Απόστολου Σπήλιου (1909-1976), «Πρωτομαγιά 1952», αφιερωμένο στην μνήμη του Νίκου Μπελογιάννη: «Καίει, Μπελογιάννη, το φιλί σου στο κελί/μες στης πατρίδας το κελί, ω πόσο καίει!/φλόγα κι ανέβη στης σημαίας την κορφή/δαυλό ζωής και κάλεσμα-και λέει/-Ψηλά η ζωή! Μπροστά η Ζωή-Πρωτομαγιά!/Χάρε μπαμπέση, τον καιρό σου χάνεις/σαν πολεμούν του Γράμμου τα παιδιά/-και τη σημαία, μπροστά ο Μπελογιάννης!» (περιοδικό «Επονίτης», αρ. 5, Μάης 1952)

Το εξώφυλλο του δέκατου πανηγυρικού τεύχους του περιοδικού «Ξεκίνημα» (Οκτώβρης 1944), οργάνου της ΕΠΟΝ του ΑΠΘ, όπου δημοσιεύεται ο χαιρετισμός - μπροσούρα του Δ. Καββάδα (τον παραθέτουμε) για τον νέο μεταπολεμικό κόσμο, μετά τη νίκη των λαϊκών δυνάμεων επί του φασισμού