Το πρόβλημα είναι δυστυχώς διαχρονικό και ιδιαίτερα οξυμένο στα νησιά και σε ορισμένες περιοχές της ηπειρωτικής χώρας, αλλά και μέσα στα αστικά κέντρα, όπως για τη μεταφορά στα Ειδικά, Καλλιτεχνικά και διαπολιτισμικά σχολεία κ.ά. Παρά τις διαβεβαιώσεις για τις δήθεν άοκνες προσπάθειες επίλυσης από τις περιφερειακές αρχές, στην αρμοδιότητα των οποίων ανήκει το καθήκον της μεταφοράς των μαθητών, η φετινή σχολική χρονιά ξεκίνησε με «μία από τα ίδια». Ηδη σε πολλές περιοχές της χώρας, το ζήτημα έχει ανοίξει, με συγκεκριμένες καταγγελίες, από Ενώσεις Γονέων, Συλλόγους Εκπαιδευτικών, φορείς αναπήρων κ.ά., όπως σε νησιά του Βορειοανατολικού και Νοτίου Αιγαίου, στην Κρήτη, στην Κέρκυρα και την Ζάκυνθο, στην Αττική (π.χ. Αλσούπολη, Ζωγράφου) κ.ά.

«Το πρόβλημα οφείλεται στην ανικανότητα των περιφερειακών αρχών, που δεν μπορούν να συντονίσουν μια ολοκληρωμένη λύση», υποστηρίζεται από κάποιους. «Φταίνε οι εργολάβοι, ιδιοκτήτες των μεταφορικών εταιρειών ή οδηγοί, που αναλαμβάνουν τα σχετικά έργα, αλλά δεν έχουν καμία ενσυναίσθηση για τους μαθητές», ισχυρίζονται κάποιοι άλλοι. Είναι, όμως, έτσι;

Κατ' αρχάς, χρειάζεται να υπογραμμιστεί ότι οι Περιφέρειες, που έχουν τη σχετική αρμοδιότητα, δεν διαθέτουν στόλο σχολικών οχημάτων ούτε έχουν σχετικές οργανωμένες υπηρεσίες ούτε απασχολούν καθόλου προσωπικό στις αντίστοιχες εργασίες. Το σύνολο του έργου μεταφοράς των μαθητών ανατίθεται σε εργολάβους μέσω διαγωνισμών. Καθοριστικό στοιχείο σε κάθε παράμετρο του ζητήματος γίνεται η δυνατότητα κέρδους για τον εργολάβο. Διαφορετικά, ο ίδιος δεν έχει κανένα συμφέρον να αναλάβει το έργο. «Και τι πειράζει;», αναρωτιούνται ορισμένοι. «Σημασία έχει η εκτέλεση του έργου, ανεξάρτητα εάν γίνεται από την Περιφέρεια με δικά της μέσα ή από τους εργολάβους», λένε. Τι συμβαίνει, όμως, στην πραγματικότητα;

-- Κάθε χρόνο, ακόμα και πολλούς μήνες μετά από την έναρξη του σχολικού έτους, πολλά δρομολόγια των διαγωνισμών κηρύσσονται άγονα, διότι αποδίδουν μικρό περιθώριο κέρδους (ανάλογα με την απόσταση) και δεν κρίνονται συμφέροντα για την υποβολή προσφοράς. Μετά από την κήρυξη άγονων των διαγωνισμών, ακολουθείται από τις Περιφέρειες η διαδικασία απευθείας διαπραγμάτευσης, η οποία και πάλι συχνά αποβαίνει άγονη.

Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα της Περιφέρειας Αττικής την περασμένη χρονιά (2023 - 2024), που για το σύνολο των άγονων δρομολογίων αναγκάστηκε να μισθώσει οχήματα από ιδιωτική εταιρεία, τα οποία θα οδηγούσαν οδηγοί με προσλήψεις ορισμένου χρόνου. Αλλά, στη συνέχεια δεν βρέθηκε ο επαρκής αριθμός οδηγών! Μάλιστα, με τον πρόσφατο νόμο 5143/2024 (άρθρο 24), η ίδια λύση προκρίθηκε και για το τρέχον σχολικό έτος 2024 - 2025, με παράταση της σχετικής δυνατότητας. «Τι ΄χες Γιάννη; Τι ΄χα πάντα...».

-- Προκειμένου να εξασφαλίσουν μεγαλύτερο περιθώριο κέρδους, οι εργολάβοι επιλέγουν συχνά να εκτελούν πολλά δρομολόγια με το ίδιο όχημα. Το αποτέλεσμα είναι η πολύωρη διάρκεια της μεταφοράς, η πρόωρη ή και καθυστερημένη άφιξη στο σχολείο, η παραλαβή των παιδιών από ακατάλληλα σημεία και συχνά όχι κάτω από την πόρτα του σπιτιού τους κ.ά. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι πρακτικές αυτές έχουν σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις. Για παράδειγμα, η παραμονή ενός παιδιού με νοητική υστέρηση σε ένα λεωφορείο για δύο ώρες μπορεί να επιδράσει πολύ αρνητικά πάνω του τόσο στη δεδομένη στιγμή όσο και μετά στο σχολείο ή και συνολικότερα.

-- Τεράστιο είναι το πρόβλημα με την έλλειψη ειδικά και κατάλληλα εκπαιδευμένου προσωπικού συνοδών για τα παιδιά με ειδικές ανάγκες. Η ύπαρξη τέτοιων συνοδών στη μεταφορά των παιδιών με ειδικές ανάγκες είναι εκ των ων ουκ άνευ, αδήριτη και ανελαστική ανάγκη. Ορισμένες καταγγελίες για περιστατικά που λαμβάνουν χώρα στα σχολικά είναι σοκαριστικές.

-- Πολλές καταγγελίες, ακόμα, αφορούν στην ακαταλληλότητα των οχημάτων, σε σχέση με τις αναγκαίες ειδικές συχνά προδιαγραφές για τα παιδιά με αναπηρία, με την κακή συντήρησή τους και την έλλειψη ασφάλειας κ.ά.

-- Τέλος, όσο άσχετο κι αν φαίνεται, η προσφορά και εκτέλεση των δρομολογίων για τη μεταφορά των μαθητών εξαρτάται συχνά από την τουριστική σεζόν! Τα οχήματα των εταιρειών εξακολουθούν να είναι «δεσμευμένα» το φθινόπωρο και πρέπει να «απελευθερωθούν» την άνοιξη για τις ανάγκες των τουριστικών μετακινήσεων! Η παραίτηση εργολάβων από τα έργα, σε οποιαδήποτε στιγμή κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους, είναι συχνότατο φαινόμενο.

Απ' όλα τα παραπάνω, επομένως, προκύπτει ότι το πρόβλημα δεν είναι θέμα «ανικανότητας των αρχών» ή «έλλειψης ενσυναίσθησης των εργολάβων», αλλά θέμα κέρδους, το οποίο έχει τους δικούς του σιδερένιους νόμους και κανόνες.

Η σημασία του ζητήματος για εκατοντάδες εργατικές και λαϊκές οικογένειες, που αναγκάζονται να βάζουν βαθιά το χέρι στην τσέπη για τη μεταφορά των παιδιών τους στο σχολείο και μάλιστα σε συνθήκες καλπάζουσας ακρίβειας, είναι δεδομένη. Στο πλαίσιο αυτό, κατά την έναρξη της φετινής σχολικής χρονιάς (με όλα τα υπόλοιπα φλέγοντα προβλήματα, που «τρέχουν» και έχουν επιβάλει σημαντικές κινητοποιήσεις εκπαιδευτικών, γονέων, μαθητών) η «Λαϊκή Συσπείρωση» Αττικής κατέθεσε σχετικό Ερώτημα στο Περιφερειακό Συμβούλιο Λογοδοσίας. Η απάντηση της περιφερειακής αρχής είναι αποκαλυπτική:

«Η Περιφέρεια Αττικής μεταφέρει σήμερα σχεδόν 30.000 μαθητές με περίπου 1.700 δρομολόγια μέσω Δημοσίων Συμβάσεων Υπηρεσιών με λεωφορεία και ταξί. Αριθμός δυναμικός ανά έτος και ανά Περιφερειακή Ενότητα. ...Οταν πριν οκτώ μήνες αναλάβαμε τα καθήκοντά μας βρεθήκαμε μπροστά σε 133 άγονα δρομολόγια που σήμαινε πως 960 δικαιούχοι μαθητές Α΄/βάθμιας και Β΄/βάθμιας εκπαίδευσης δεν μεταφέρονταν από την οικία τους στο σχολείο και αντίστροφα στις 8 Περιφερειακές Ενότητες. Η έκπληξη έγινε ακόμη μεγαλύτερη όταν μάθαμε πως από αυτά τα δρομολόγια τα 52 αφορούσαν 194 μαθητές Ειδικών Σχολείων. Οι υπηρεσίες μάς ενημέρωσαν πως αυτό είναι διαχρονικό φαινόμενο, λαμβάνοντας μόνιμα χαρακτηριστικά, σχεδόν χαρακτηριστικά "κανονικότητας". Εξυπακούεται πως αυτή η κανονικότητα είναι έξω από τη λογική μας, έξω από τη λογική του μέσου πολίτη τον οποίο είμαστε ταγμένοι να υπηρετούμε».

Στην ίδια απάντηση, επιβεβαιώνοντας πλήρως τις παραπάνω παρατηρήσεις, αναφέρεται επίσης: «...στην Αττική λόγω της αύξησης του τουριστικού προϊόντος και της επέκτασης της τουριστικής περιόδου η ζήτηση για οδηγούς βαίνει συνεχώς αυξανόμενη, άρα στερεί κρίσιμο αριθμό οδηγών από τη μεταφορά μαθητών άρα απουσία αναδόχων στον βαθμό που της αναλογεί. ...Δεν υπάρχει πλαίσιο εκπαίδευσης των οδηγών για φροντιστική συμπεριφορά σε μαθητές, διευθυντές και γονείς, σύμφωνα με τον αριθμό των παραπόνων που έχουμε λάβει μέσα στα χρόνια».

Σύμφωνα με τα στοιχεία της απάντησης: Στις αρχές Σεπτέμβρη «το ποσοστό κάλυψης σε επίπεδο αριθμού εξυπηρετούμενων μαθητών ανέρχεται στο 97% για το σύνολο των σχολείων των Ειδικών συμπεριλαμβανομένων. Το ποσοστό κάλυψης σε επίπεδο δρομολογίων ανέρχεται στο 93% για τα Ειδικά Σχολεία και στο 95% για τα λοιπά σχολεία». Φυσικά, η έναρξη της σχολικής χρονιάς έφερε νέες μεταβολές αιτημάτων, νέες ανάγκες μετά από παραιτήσεις εργολάβων κ.λπ. Αρκεί να αναφερθεί ενδεικτικά ότι στη συνεδρίαση Οκτωβρίου της Περιφερειακής Επιτροπής (01.10.2024), 31 θέματα της ημερήσιας διάταξης αφορούσαν τη μεταφορά μαθητών! Το ίδιο συμβαίνει καθ' όλη σχεδόν τη διάρκεια του έτους...

Αξίζει, τέλος, να καταγραφεί και το «ζουμί»: Πόσο κοστίζει το μάρμαρο; Η συνολική έγκριση δαπάνης πίστωσης για τη μεταφορά των μαθητών στην Περιφέρεια Αττικής κατά την περίοδο 2022 - 2023, 2023 - 2024, 2024 - 2025 είναι 141.270.000,00 ευρώ! Σύμφωνα με τους σχετικούς ισολογισμούς, το έτος 2022 διατέθηκε το ποσό των 24.131.709,68 ευρώ και το έτος 2023 διατέθηκε το ποσό των 28.733.064,25 ευρώ!

Μετά απ' όλα τα παραπάνω, θα περίμενε ίσως κανείς ότι οι αρμόδιες αρχές προσανατολίζονται στην προσπάθεια απεμπλοκής του έργου για τη μεταφορά των μαθητών από διαγωνισμούς και εργολάβους. Γιατί, όλοι καταλαβαίνουμε ότι με το «τάισμά» τους, δεν υπάρχει προκοπή...

Κι όμως! Να ποιες είναι οι προτάσεις της Επιτροπής Παιδείας, Πολιτισμού & Αθλητισμού της Ενωσης Περιφερειών Ελλάδας «αναφορικά με την αναμόρφωση της νομοθεσίας για τη μεταφορά μαθητών»: Επιτάχυνση της δεύτερης διαγωνιστικής διαδικασίας σε περίπτωση άγονων διαγωνισμών, κατά παρέκκλιση του νόμου. Ολοκλήρωση της διαγωνιστικής διαδικασίας σε περίπτωση μίας μόνο προσφοράς από εργολάβο, με ανάθεση κατά παρέκκλιση του θεσμικού πλαισίου. Δημιουργία Ολοκληρωμένου Συνεργατικού Πληροφοριακού Συστήματος (ΟΣΠΣ). Ενσωμάτωση της τιμής καυσίμου στον μαθηματικό τύπο για τα οχήματα ΕΔΧ, για να μην αποθαρρύνονται οι εργολάβοι στην κατάθεση προσφορών. Αύξηση του ποσού επιχορήγησης Περιφερειών για την κάλυψη δαπανών μεταφοράς μαθητών.

Αντίστοιχα, στην παραπάνω απάντηση της Περιφέρειας Αττικής διαβάζουμε: «Σε συνεργασία με δήμους και με τη σχολική κοινότητα έχουμε δημιουργήσει ένα δίκτυο εύρεσης και παρότρυνσης νέων αναδόχων, ώστε να ενταχθούν στο έργο της μεταφοράς μαθητών τονώνοντας την προσφορά οχημάτων και οδηγών γεγονός που συμβάλλει συν τοις άλλοις σε έναν πιο υγιή ανταγωνισμό. Ηδη το 2024 έχουν ενταχθεί 10 νέοι υποψήφιοι ανάδοχοι στο πρόγραμμα μεταφοράς μαθητών».

Κι ο νοών νοείτω...

Συμπέρασμα: Οπως αποδεικτικά έχουμε εξηγήσει για κάθε τομέα της δράσης των τοπικών αρχών, δήμοι και Περιφέρειες έχουν ενεργό ρόλο στην εξειδίκευση της αντιλαϊκής πολιτικής της κυβέρνησης, έχουν κυριολεκτικά μετατραπεί σε «διεκπεραιωτές» εργολαβιών για τα κέρδη επιχειρηματικών συμφερόντων και όχι για τις ανάγκες του λαού.

Η λύση βρίσκεται στη σύγκρουση με αυτήν την πολιτική της εμπορευματοποίησης όλων των κοινωνικών αναγκών. Οπως υπογραμμίστηκε από τη «Λαϊκή Συσπείρωση» Αττικής στην παραπάνω συνεδρίαση του Περιφερειακού Συμβουλίου λογοδοσίας: Από κάθε πτυχή του ζητήματος για τη μεταφορά των μαθητών, επιβεβαιώνεται η ανάγκη όχι για την τροποποίηση του νομοθετικού πλαισίου στην ίδια κατεύθυνση διευθέτησης των εργολαβικών αναθέσεων, αλλά η ανάγκη για τη δημιουργία και οργάνωση με ευθύνη του κράτους φορέα μεταφοράς μαθητών με σύγχρονο στόλο λεωφορείων και με προσλήψεις μόνιμου προσωπικού οδηγών και συνοδών, με πλήρη εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα, κατάλληλα εκπαιδευμένων, ιδιαίτερα μάλιστα για τη συνοδεία των παιδιών με ειδικές ανάγκες, ώστε έγκαιρα και ολοκληρωμένα να προγραμματίζονται και να πραγματοποιούνται όλα τα αναγκαία δρομολόγια για τη μεταφορά των μαθητών με κριτήριο τις ανάγκες των παιδιών και όχι τους ασφυκτικούς χιλιομετρικούς περιορισμούς. Η ίδια υποδομή να χρησιμοποιείται και για τις σχολικές εκδρομές, που ως γνωστόν αναγκάζουν τους γονείς να βάζουν βαθιά το χέρι στην τσέπη.

`Η τα κέρδη τους ή οι ανάγκες μας!