Οι μεγάλοι συγγραφείς, όπως ο Μπαλζάκ, αδικούνται αν «διαβάζονται» επιφανειακά. Οποιος διαβάζει, μεταφράζει, ή γράφει για ένα έργο του Μπαλζάκ, δε θα διακρίνει πλέρια την αξία του, αν δεν «ανασκάψει» τα «υπεδάφη» του. Κάθε πρόσωπο - οποιοδήποτε έργο του Μπαλζάκ κι αν διαβάζουμε (πάνω από 100 οι τίτλοι των έργων του και στους 137 σχεδίαζε να τους φθάσει, και πάνω από 2.000 τα πρόσωπα της γιγάντιας λογοτεχνικής «τοιχογραφίας» του) - χρήζει «ανασκαφικής» έρευνας. Είναι πλάσμα συγγραφικής φαντασίας ή μήπως ολότελα πιστό ή παραλλαγμένο «πορτρέτο» υπαρκτού προσώπου; Αν το «ψάξουμε», σίγουρα θα αποζημιωθούμε με μια μορφωτικά ωφέλιμη, λογοτεχνικά απολαυστική, σε βάθος «ανάγνωση» του Μπαλζάκ. Του συστηματικού παρατηρητή, μελετητή, σχολιαστή της κοινωνικής πραγματικότητας - στο παρελθόν και στην εποχή του - και μέγιστου ρεαλιστή, αλλά και αλληγορικού «ζωγράφου» όλης της ζωής και των δραστηριοτήτων του ανώνυμου ανθρώπου και δη υπαρκτών προσώπων.

Αφορμή των παραπάνω η νουβέλα του «Οι προγραμμένοι» («Σύγχρονη Εποχή», μετάφραση Ντορέττα Πέππα). Μια ιστορία στο Παρίσι του 13ου αιώνα, που διαδραματίζεται σ' ένα πανδοχείο και στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού. Ηρωές του το ζευγάρι των πανδοχέων, δυο ένοικοι, ένας «μυστήριος» γέρος, ένας αγγελόμορφος φοιτητής, μια πανέμορφη αριστοκράτισσα και ο δόκτωρ Σιζιέ. Αξίζει να σταθούμε στα «υπεδάφη» της νουβέλας - μιας από τις μελέτες του Μπαλζάκ για τη φιλοσοφία, τη μυστικιστική θεολογία, την υπερβατική δύναμη της ποίησης. Ο Μπαλζάκ, στη Σορβόνη, παράλληλα με τα Νομικά, παρακολουθούσε μαθήματα Φιλοσοφίας, Θεολογίας, Ιστορίας και Φυσικών Επιστημών. Εκεί πρωτόμαθε τις θεωρίες μιας σειράς προσώπων - ονομάτων στους «Προγραμμένους». Λ.χ.: Ο Ζακόμπ Μπεμ (Γερμανός τσαγκάρης, αυτοδίδακτος φιλόσοφος, πανθεϊστής, μυστικιστής, προδρομικός υλιστής, που συνταύτιζε τη φύση με το θεό, το φως και το σκοτάδι, το καλό και το κακό, τον παράδεισο και την κόλαση). Ο Μολίνος (Ισπανός θεολόγος μυστικιστής, που φυλακίστηκε ως αιρετικός). Ο Εμμανοήλ Σουέντενμποργκ (Σουηδός φιλόσοφος, αστροφυσικός, που έγραφε για «αθέατες στρατιές αγγέλων και δαιμόνων που επηρεάζουν τον ορατό κόσμο»). Υπαρκτοί εννοείται και οι: Μιραμπώ (δημαγωγός, προδότης της Γαλλικής Επανάστασης), Ραμπελαί (ο δημιουργός του «Γαργαντούα»), Θερβάντες, Σεν - Μαρτέν, Μαρτίνεθ Πασκουάλις. Απαύγασμα του αθάνατου Δάντη, του εξόριστου Φλωρεντινού πλαστουργού της συμβολικής «Θείας Κωμωδίας», είναι μυστηριώδης, εξόριστος, υπέροχος γέρος, «συνομιλητής» του νεαρού φοιτητή, όπως «συνομιλητής» ήταν ο Δάντης και του πλαστουργού της ρεαλιστικής «Ανθρώπινης Κωμωδίας», Μπαλζάκ.