Φανταστείτε μια μάνα, να 'ναι κρατούμενη και να μαθαίνει ότι χάθηκε ένας γιος της, το καμάρι της. Πώς να αντέξει και να μη τον μοιρολογήσει, κατά το πανάρχαιο συνήθειο, αυτό που γέννησε τη δημοτική μας ποίηση; Ετσι θρήνησε η Τερψιχόρη Χατζηδημητρίου, γυναίκα του Αντώνη Μαλαγάρη, τον γιο της, Γιάννη Μαλαγάρη: «Γιάννη, λεβεντογιέ μου/ Αλήθεια σε σκοτώσαν/ 'Η ψέματα; Για πες μου./ Πριν λίγα χρόνια φόρεσες του γάμου το στεφάνι/ μα ο αγώνας θέλησε έν' άλλο να σου βάνει/ στεφάνι δόξας άφθαρτο στ' ωραίο μέτωπό σου/ χιόνια και κρύα και βροχές για νεκροκρέβατό σου». Μ' αυτό το θρηνητικό στιχούργημα τελειώνει το πρώτο μέρος της ιστορικο-βιογραφικής εργασίας της Επης Χριστοδούλου «Γιάννης Μαλαγάρης (Σάμος 1908-1949)» («Σύγχρονη Εποχή»). Στο δεύτερο μέρος περιέχονται απόψεις για τον Γ. Μαλαγάρη και ντοκουμέντα (χειρόγραφά του και επίσημα έγγραφα από τις «περιπέτειές» του). Ας συνοψίσουμε το βίο αυτού του ελάχιστα γνωστού ήρωα.

Ο Γ. Μαλαγάρης γεννήθηκε το 1908 στους Πάνω Αρβανίτες. Ο πατέρας του ήταν δάσκαλος και αμπελουργός. Μετά το Δημοτικό, στο χωριό του, ο Γιάννης έβγαλε το Πυθαγόρειο Γυμνάσιο Σάμου, και έπειτα τη Σχολή Ευελπίδων, με άριστα. Το 1927 γίνεται ανθυπολοχαγός του Πυροβολικού. «Μπλέκεται» με το κίνημα ενάντια στη δικτατορία Πάγκαλου και στο ανιβασιλικό κίνημα (με τους Σαράφη, Τσιγάντε, κ.ά.). Για τη δράση του αυτή αποτάσσεται, δικάζεται και φυλακίζεται στην Αίγινα. Μετά πολλών βασάνων επιστρέφει στις Ενοπλες Δυνάμεις και πολεμά στη Μ. Ανατολή τους ναζί. Κι εκεί «μπλέκεται» με το αντιφασιστικό κίνημα στο στρατό, δικάζεται από έκτακτο στρατοδικείο και κλείνεται από τους Αγγλους «συμμάχους» στη φυλακή Γκεμπέιτ. Αποφυλακίζεται το 1946, επιστρέφει στο χωριό του και αγωνίζεται με το ΚΚΕ. Οπως πανελλαδικά, έτσι και στη Σάμο διώκονται, βασανίζονται, δολοφονούνται οι ΕΑΜίτες αγωνιστές. Την ΠΕ του ΚΚΕ Σάμου, αναλαμβάνει ο Γιάννης Σαλάς, ο οποίος ανακοινώνει στον Μαλαγάρη ότι του ανατέθηκε η αρχηγεία του Δημοκρατικού Στρατού στη Σάμου. Ιούλη του 1947 μαζεύτηκαν 60 αντάρτες. Αργότερα ήταν πολλαπλάσιοι. Παρά το κυνηγητό, ο ΔΣΣ ανδραγαθεί, ακόμα και μορφωτικά - πολιτιστικά. Για να ηττηθεί χρειάστηκαν 7.000 στρατιωτών, ΜΑΥδων και άλλων ανδρεικέλων. Σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στον Κέρκη (20/7/1949) ο περικυκλωμένος Μαλαγάρης, για να μην πέσει στα χέρια του εχθρού, έγινε κι αυτός, όπως ο Αρης, με μια σφαίρα, «ιδανικός αυτόχειρας» του λαού.