Μεγαλοβδομάδα έρχεται, σύμβολο των παθών και του αέναου κύκλου της ζωής και του θανάτου, κι όποιος πολύ θρήνησε το χαμό αγαπημένων του, νιώθει βαθύτατα τη Μεγαλοβδομάδα τη συνταρακτικής ωραιότητας ευλαλία των μοιρολογιών, που έπλασε ανά τους αιώνες η ανώνυμη λαϊκή μούσα. Είναι και γι' αυτό - εκτός από την παντοτινή αξία τους, την οποία πρέπει να διαφυλάττουν και να εγκολπώνονται οι νέες γενιές - που η στήλη παρουσιάζει την ανεκτίμητη συλλογή με «Τραγούδια του κάτω κόσμου (Μοιρολόγια της Μεσσηνιακής Μάνης)». Πρόκειται για συλλογή 139 μοιρολογιών, που, όντας φοιτητής, συνέλεξε από την ιδιαίτερη πατρίδα του ο μετέπειτα καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και ακαδημαϊκός Σωκράτης Β. Κουγέας στα χρόνια 1901 - 1904, παρακινημένος από τον δάσκαλό του, τον πρωτοπόρο στη διάσωση της δημοτικής μας ποίησης, Νικόλαο Πολίτη. Τη συλλογή ανακάλυψε στο αρχείο του συλλέκτη, σχολίασε, επιμελήθηκε, εικονογράφησε με φωτογραφίες των προγόνων του και της Μεσσηνιακής Μάνης στις αρχές του αιώνα και έφερε στο φως (εκδόσεις «Ροδακιό») ο συνονόματος εγγονός του, φιλόλογος Σωκράτης Β. Κουγέας. Το «προβόδισμα» έγραψε ο φίλος του συλλέκτη Ζήσιμος Λορεντζάτος, προτείνοντας ως συνοδευτικό μότο της συλλογής το αριστουργηματικό δίστιχο του Νίκου Καρούζου «Θέλει δύστυχο χώμα η ελιά.../ Το δράμα της ποιότητας». Αλήθεια, το δράμα, η προϋπόθεση της ποιότητας (του ανθρώπου και των έργων του), συνήθως είναι κάποια δυστυχία! Να σημειωθεί ότι τα πρωτότυπα χειρόγραφα των 139 μοιρολογιών (γραμμένα από κατοίκους της περιοχής των Δολών), δωρήθηκαν στο Μουσείο Μπενάκη.

Ας «γευτούμε» στίχους της θρηνικής γλώσσας, που λέει: «Ανοιξε, χείλι μου πικρό, καρδιά φαρμακωμένη,/ και πες τα λόγια που 'ξερες και που ήσουν μαθημένη». Γλώσσα καταγόμενη απ' τον Ομηρο, λάλον ύδωρ του αγιάτρευτου καημού, αφού «Ο Χάρος εβουλήθηκε να φτιάσει περιβόλι,/ να βάνει τις νιες για λεμονιές, τους νιους για κυπαρίσσια,/ να βάνει και τα μικρά παιδιά δυόσμους και καριοφίλια», κι «Ο Αδης έχει έμπατα μα έβγατα δεν έχει», παρακαλεί: «Μαύρε ουρανέ συγνόφιαξε, θάλασσα φουρτουνιάσου/ και αναταράξου μαύρη γης, να βγουν οι πεθαμένοι,/ να βγουν τα μάτια π' αγαπώ/ και τα κορμιά που πεθυμώ». Και λαχταρά: «όπως ανοίγουν τα δενδρά και λουλουδίζουν οι κάμποι/ ν' ανοίγαν και τα μνήματα δυο - τρεις φοράς το χρόνο,/ την απονήστα τη Λαμπρά και του αγιού Γεωργίου,/ όλη τη μέρα να έβλεπε μάνα το παιδί και το παιδί τη μάνα,/ να βλέπαν και τ' αντρόγενα τα πολυαγαπημένα(...)».