ΟΗΕ 1989 - άρθρο 23 - «βοήθεια για τη διασφάλιση της πρόσβασης των παιδιών με αναπηρία στην εκπαίδευση, αν και εξαρτάται από τους διαθέσιμους πόρους».

UNESCO - Σαλαμάνκα 1994 - «στήριξη της συμπεριληπτικής εκπαίδευσης».

Ψήφισμα του Συμβουλίου της ΕΕ σχετικά με τις ίσες ευκαιρίες για μαθητές και σπουδαστές με αναπηρία στην εκπαίδευση και την κατάρτιση 2003 (2003/C134/04) - ζήτησε την υποστήριξη της ένταξης των παιδιών και των νέων με ειδικές ανάγκες στην κοινωνία μέσω της κατάλληλης εκπαίδευσης και κατάρτισης.

Κοινή Εκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της ΕΕ σχετικά με την εφαρμογή του στρατηγικού πλαισίου για την ευρωπαϊκή συνεργασία στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης (ΕΤ 2020), 2015 (2015/C417/04) - επισημαίνει τις επιτακτικές δράσεις για την ανάπτυξη εκπαιδευτικών συστημάτων χωρίς αποκλεισμούς.

Ας παραβλέψουμε ότι καθυστέρησαν κάτι δεκαετίες να αναγνωρίσουν έστω σε διακηρυκτικό επίπεδο τα δικαιώματα στην εκπαίδευση και την εργασία των ατόμων με αναπηρία. Ας παραβλέψουμε ότι η πρώτη διεθνής σύμβαση υπογράφτηκε πριν από 35 χρόνια και ακόμα ψάχνουν για το προκείμενο διακηρυγμένο δικαίωμα, αυτό στην εκπαίδευση και στην εργασία των ατόμων με αναπηρία.

Αντικειμενικά, τα παραπάνω κείμενα επιβεβαιώνουν τη σημαντική εξέλιξη και πρόοδο στον τομέα της επιστήμης, του επιστημονικού δυναμικού, των τεχνολογικών και τεχνικών μέσων για την υποστήριξη των ατόμων με αναπηρία, την ανάπτυξη, δηλαδή, των παραγωγικών δυνάμεων, και κατ' επέκταση των δυνατοτήτων ώστε να ικανοποιηθούν οι σύγχρονες ανάγκες των ατόμων με αναπηρία σε ολόπλευρη εκπαίδευση και προετοιμασία για την παραγωγική τους ένταξη.

Ομως, εκ του αποτελέσματος αυτό που επιβεβαιώνεται είναι ότι παρά τα κραυγαλέα επιστημονικά επιτεύγματα που μαρτυρούν τις δυνατότητες που υπάρχουν, τα αποτελέσματα είναι ισχνά όπως προκύπτουν από τις δικές τους μετρήσεις, με τα άτομα με αναπηρία να παραμένουν στο κοινωνικό περιθώριο, την εξαρτημένη ζωή από τις οικογένειές τους, τα χαμηλά εκπαιδευτικά εφόδια, τις υποβαθμισμένες υπηρεσίες Υγείας κ.ά.

Ωστόσο και αυτές οι μετρήσεις και τα ποσοστά που δίνουν είναι αμφιλεγόμενα ως προς την εγκυρότητά τους, καθώς οι επιστημονικές θεωρήσεις και κατ' επέκταση η πολιτική εφαρμογή τους στα εκπαιδευτικά συστήματα είναι ένα τεράστιο διαφοροποιημένο πεδίο στον ορισμό της αναπηρίας, τα εκπαιδευτικά συστήματα, προγράμματα, την παροχή εξατομικευμένης βοήθειας και φυσικά παντελής αδυναμία για την, όποια, ποιοτική αποτύπωση όλων των παραπάνω σε επίπεδο μαθησιακών και όχι μόνο αποτελεσμάτων.

Εχοντας καταλήξει σε κάποια γενικά ποσοστά, στον μέσο όρο της ΕΕ τα αποκλεισμένα άτομα με αναπηρία είτε από την εκπαίδευση, είτε από την εργασία είναι στο 49%. Στην Ελλάδα το ποσοστό εκτινάσσεται στο 54%, ενώ σε μεγάλες καπιταλιστικές οικονομίες όπως είναι η Γερμανία το ποσοστό είναι επίσης υψηλό, φτάνοντας στο 20%, στη Γαλλία στο 24%, στην Ιταλία στο 44%!¹

Επίσης, ιδιαίτερα αποκαλυπτικά είναι τα στοιχεία σε σχέση με το ποσοστό απασχόλησης των ατόμων με αναπηρία. Ο μέσος όρος στην ΕΕ διαμορφώνεται στο 47%, στην Ελλάδα κατρακυλάει στο 36%, ενώ σε μεγάλες καπιταλιστικές οικονομίες όπως στη Γερμανία το ποσοστό είναι 52% και στη Γαλλία στο 56%.

Σε αυτά τα χαμηλά ποσοστά εργασίας και ένταξής τους στην εκπαίδευση, σίγουρα πλειοψηφούν τα άτομα που μπορούν και έχουν την οικονομική και κοινωνική δυνατότητα να προσπεράσουν τα εμπόδια που θέτει η ταξική πολιτική του αποκλεισμού, των εμπορευματοποιημένων υπηρεσιών, του διευρυμένου ιδιωτικού τομέα. Ενώ, από την άλλη, τα άτομα με αναπηρία που προέρχονται από φτωχότερα ή και μεσαία κοινωνικά οικονομικά στρώματα, στην κυριολεξία είναι φαντάσματα, ζώντας στο περιθώριο, επιβιώνοντας κυρίως από την επιδοματική λογική των κρατών - μελών της ΕΕ.

Σε σχέση με την εκπαίδευση, από έκθεση του δικτύου NESSE (ομάδα κοινωνικών επιστημόνων που διεξάγει έρευνες για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή), αναφέρεται ότι «παρά τη δέσμευση των κρατών - μελών της ΕΕ για την ένταξη/συμπερίληψη των παιδιών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και των ανάπηρων ενηλίκων, αυτοί είτε τοποθετούνται σε διαχωρισμένα περιβάλλοντα είτε λαμβάνουν ανεπαρκή και ακατάλληλη στήριξη στο γενικό πλαίσιο. Τα στοιχεία δείχνουν ότι τα παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες αποφοιτούν από το σχολείο με χαμηλά ή και καθόλου εφόδια, πολύ συχνά μεταβαίνουν σε ειδικά καταρτισιακά προγράμματα που τους απομακρύνουν ακόμα περισσότερο από την αγορά εργασίας. Σε μεγαλύτερο ποσοστό είναι άνεργοι ή οικονομικά ανενεργοί σε σχέση με τα μη ανάπηρα άτομα, ενώ όσα ανάπηρα άτομα είναι σχετικά επιτυχημένα στην αγορά εργασίας, παλεύουν να εξασφαλίσουν μισθούς για αξιοπρεπή ζωή».²

Συμπληρωματικά, από διαφορετική έκθεση, παρατίθεται ότι «οι μαθητές με αναπηρία παρουσιάζουν σημαντικά μαθησιακά ελλείμματα σε σχέση με τους συνομηλίκους τους χωρίς αναπηρία. Η διαρροή από την υποχρεωτική εκπαίδευση καταγράφεται στο 20% στην ηλικιακή ομάδα των 18 - 24 ετών, με δέκα ποσοστιαίες μονάδες ψηλότερα από τους μαθητές χωρίς αναπηρία. Ενώ οι απόφοιτοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, στον μέσο όρο των ευρωπαϊκών χωρών, περίπου στο 32,6% και την ίδια στιγμή στους χωρίς αναπηρία είναι το 43,2%. Η διαφορά, μεταξύ των δύο ομάδων, παραμένει στις δέκα ποσοστιαίες μονάδες.^»3

Τα παραπάνω γενικά στοιχεία επιβεβαιώνουν ότι η ΕΕ ως ένωση καπιταλιστικών κρατών, παρά τις διακηρύξεις τους τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες, δεν θέλει να καλύψει τις σύγχρονες ανάγκες των ατόμων με αναπηρία, καθώς στοιχίζουν, ενώ τα αποτελέσματα από την εκπαίδευσή τους και την ένταξή τους στην αγορά δεν αποφέρουν τα προσδοκώμενα κέρδη.

Γιατί η ειδική αγωγή και εκπαίδευση προϋποθέτει υψηλά ειδικευμένο επιστημονικό δυναμικό όλων των ειδικοτήτων, κατάλληλα εκπαιδευτικά, τεχνολογικά μέσα, βοηθήματα, βιβλία, προσαρμοσμένη ύλη, κατάλληλα σχολικά κτίρια, και φυσικά μία χαμηλή αναλογία μεταξύ των μαθητών με αναπηρία και των εκπαιδευτικών, γι' αυτό και υπολείπεται η παροχή όλων των παραπάνω. Στο ζύγι του κόστους - οφέλους, εκτιμάται ότι το κόστος βαραίνει αναντίστοιχα με το όφελος που θα έχουν από την εκπαίδευση των ατόμων με αναπηρία και την ένταξή τους στην αγορά εργασίας.

Ακόμα και έπειτα στο ζήτημα της διά βίου μάθησης, που αποτελεί στρατηγική και κορωνίδα της εκπαιδευτικής πολιτικής τους, αντιστοιχίζοντάς την με τις ραγδαίες εξελίξεις στην παραγωγή και την οικονομία και την προετοιμασία του κατάλληλου εργατικού δυναμικού, στην περίπτωση των ατόμων με αναπηρία αυτή η αντικειμενική διαδικασία είναι πολλαπλάσια κοστοβόρα, σε ανάλογες εγκαταστάσεις, ειδικευμένο εκπαιδευτικό δυναμικό, προσαρμογή τεχνολογιών, βιβλίων, τις ανάγκες όπως προκύπτουν ανά είδος αναπηρίας, γιατί και τα ποσοστά ανεργίας είναι συντριπτικά σε όλες τις ηλικίες.

Η ΕΕ, τα κράτη της, παρά τις διακηρύξεις τους περί δικαιωμάτων, διαμορφώνουν μία πραγματικότητα που το επίπεδο ζωής, εκπαίδευσης, φροντίδας, εργασιακής ένταξης αποτυπώνει ένα κραυγαλέο χάσμα μεταξύ των δυνατοτήτων που υπάρχουν σήμερα και τελικά του εύρους αυτών που καλύπτονται.

Οι οικογένειες με μαθητές με αναπηρία μπορούν να σταθμίσουν από την ίδια τη ζωή τους ότι η υποβαθμισμένη, ελλιπής, κατακερματισμένη εκπαίδευση των παιδιών τους, με γιγαντωμένο τον ιδιωτικό τομέα, με τεράστια την εμπορευματοποιημένη αγορά υπηρεσιών σε εκπαίδευση, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, επιστημονική παρέμβαση δεν αποτελεί ελληνική ιδιαιτερότητα, αλλά αποτυπώνει, με ανομοιομορφίες, τη γενική εικόνα των κρατών - μελών της ΕΕ. Εικόνα που περιλαμβάνει γιγαντωμένους τους ταξικούς φραγμούς σε υπηρεσίες Εκπαίδευσης, Υγείας, εργασίας, χτυπώντας σφοδρότερα την πλειοψηφία των οικογενειών που αδυνατούν να καλύψουν με δική τους επιβάρυνση τις ανάγκες των παιδιών τους. Επιβεβαιώνεται από την ίδια τη ζωή τους ότι στην κοινωνία του κέρδους και της εκμετάλλευσης δεν μπορεί να καλυφτούν οι σύνθετες, διευρυμένες, σύγχρονες ανάγκες των ατόμων με αναπηρία, καθώς λογίζονται ως κόστος.

Στις επερχόμενες ευρωεκλογές, ψήφος στο ΚΚΕ, που αποτελεί ψήφο εναντίωσης στην ΕΕ του αποκλεισμού, των ανισοτήτων, του περιθωρίου των παιδιών με αναπηρία, δυναμώνοντας την καθημερινή φωνή πάλης που προσπερνάει κίβδηλες διακηρύξεις και βάζει μπροστά τις σύγχρονες ανάγκες τους, που αποτελούν τα αιτήματα της πάλης, ασκώντας πραγματική αντιπολίτευση απέναντι στην πολιτική που τις συνθλίβει, εδώ και στην Ευρώπη. Δυνατό ΚΚΕ σημαίνει δυνάμωμα των αγώνων που εναντιώνονται σε αυτή την πραγματικότητα, βάζοντας στο επίκεντρο όλα όσα δικαιούνται, σε Εκπαίδευση, Υγεία και εργασία, τα άτομα με αναπηρία και οι οικογένειές τους.

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ:

1. European Commission, Access to quality education for children with special educational needs, Publication Office of the European Union, 2018, σελ. 2

2. «Education and disability/special needs policies and practices in education, training and employment for students with diasabilities and special educational needs in the EU» by NESSE network of experts, σελ. 3-4

3. Commission staff working document, evaluation of the European Disability Strategy 2010-2020, σελ. 31