Η ΠΡΩΤΗ γνωριμιά με τα γκέτο των Λαναράδων ήταν κατοχική. Και τη χρωστάμε σε μια σπαθάτη κοπέλα, μια υφαντουργίνα, που για πολύ καιρό ήταν σύνδεσμος στην ΕΠΟΝ Αθήνας. Το όνομά της, πιο σωστά το ψευδώνυμό της, που την ξέραμε, ήταν Ελευθερία και δούλευε στου Λαναρά.

ΗΤΑΝ αυτή, που τακτικά μας έφερνε ανταποκρίσεις από το εργοστάσιο για τις κινητοποιήσεις, που είχαν συχνά οι εργαζόμενοι για το ψωμί τους αλλά και τα κυνηγητά τα αδιάκοπα των χαφιέδων, που είχε εγκαταστήσει ολούθε ο Λαναράς. Η Ελευθερία με τα προσωπικά της βιώματα, συμπλήρωνε πολλές φορές τα χαρτάκια με τις ανταποκρίσεις.

Η ΦΑΡΑ της κλωστοϋφαντουργίας, όπως την ονομάτισε ο Κ. Βιδάλης στη μεγάλη του έρευνα στην «Ελεύθερη Ελλάδα», βγήκε από τον πόλεμο φορτωμένη χρυσάφι. Από τους πρώτους κι ο Λαναράς καθαρός πεντακάθαρος. Εκείνοι, που τα πλήρωσαν είναι οι εργαζόμενοι, με απολύσεις αλλά και με δίκες, εξορίες και διωγμούς.

ΤΟ ΓΚΕΤΟ, των Λαναράδων με την απελευθέρωση πέρασε από τους Γερμανούς στη δούλεψη των Σκόμπηδων, χρυσές οι δουλιές με κέρδη τεράστια. Φυσικά δεν ήταν ο μοναδικός που βγήκε αλώβητος από τη λεηλασία του εθνικού πλούτου. Ολοι βγήκαν λευκοί και άμωμοι...

Ο «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ» κι ιδιαίτερα ο «ΡΙΖΟΣ της Δευτέρας» αποκαλύπτουν συνεχώς παρά τις διώξεις, τη ρεμούλα, που έχει εξαπολύσει η ελληνική πλουτοκρατία με τη στήριξη των ξένων.

ΟΙ ΛΑΝΑΡΑΔΕΣ στη μεγάλη αυτή έρευνα «Τα σκυλόψαρα της ολιγαρχίας» χρεώθηκαν στη Διδώ Σωτηρίου (τη Σ. Δέλτα αυτό ήταν το ψευδώνυμο με το οποίο υπέγραφε) άλλοι συντάκτες στην κατανομή ανέλαβαν άλλους όπως το Λιάμπεη της ΕΤΜΑ, το Νομικό κλπ.

Η ΕΡΕΥΝΑ που δούλεψε η Διδώ και μπήκε στο «Ρίζο της Δευτέρας» ήταν ένα λεπτομερές ρεπορτάζ που αποκάλυπτε όλες τις πτυχές ενός γκέτο που για τους δημοσιογράφους και μάλιστα του «Ρ» ήταν φρούριο. Που δεν μπορούσε να το πλησιάσει και να μπει σ' αυτό.

ΓΡΑΦΕΙ η Διδώ για τα «σκυλόψαρα», τους Λαναράδες: «... καθώς κατεβαίνω από τις θλιβερές παράγκες του Περιστεριού και τα χαμόσπιτα του Μπαρουτάδικου σε σταματά θέλεις δε θες το βαρύ πέτρινο μεγαθήριο των εργοστασίων Λαναρά σαν έτσι να σου λέει: Εγώ διατηρώ τούτη τη μιζέρια. Αυτή κι εγώ είμαστε αλληλένδετα. Υπάρχει γιατί υπάρχω. Κοιτάζω την υψηλή πέτρινη μάντρα που την περιζώνει. Μπροστά ο Κηφισός και γύρω χωράφια και χαμόσπιτα, όπως οι παλιοί πύργοι του φεουδάρχη στη μέση του μεσαιωνικού χωριού.

...Η ΕΙΣΟΔΟΣ δύσκολη για τους αστούς γίνεται αδύνατη για το δημοσιογράφο αριστερής εφημερίδας. Τα κανόνια του και οι πολεμίστρες του είναι αόρατες μα υπάρχουν. Υπάρχουν παντού αρχίζοντας από τη μελετημένη τοποθέτηση της πόρτας, που βρίσκεται σε δρόμο όχι περαστικό ως τους θυρωρούς και τους πληρωμένους μέσα κι έξω χαφιέδες... Ομως οι σκλάβοι που φθείρουν μέσα κει τα πνεμόνια τους για να μπορούν να ζουν και να ξαναπηγαίνουν κάθε πρωί και ν' αυξάνουν με τη δουλιά τους τα πλούτη των Λαναράδων βγαίνουν κάποτε στον έξω κόσμο. Είναι 4 το απόγιομα, που οι εργάτες ξεχύνονται στους γύρω δρόμους. Πάνω από 1.500 εργάτες δουλεύουν στου Λαναρά. Οι περισσότερες γυναίκες. Τι λέω; Κορίτσια και μικρά κορίτσια, που όσο θα υφαίνουν περισσότερα τόσο θα ξεϋφαίνει η φυματίωση τη ζωή τους.

ΑΛΛΑ οι μεγάλοι αυτοί "εθνικόφρονες" - γράφει η δημοσιογράφος - που πρόσφεραν τελευταία (το 1946) 30 εκατ. δραχμές για τους ακρίτες μας, που κόπτονται για τη "Μεγάλη Ελλάδα" και λυσσούν για τους "προδότες" ΕΑΜοβουλγάρους έχουν κι άλλες λαμπρές πράξεις "πατριωτισμού" να επιδείξουν. Εχουν γραφεί και χιλιοειπωθεί χωρίς να κινηθεί ποτέ η δραστηριότητα κανενός εισαγγελέα ότι: 1) Τα εργοστάσιά τους στην Κατοχή δούλευαν χακί και γκρι πράσινο. Για να ντύσουν ποιόν; Τα τάγματα και τους Ούννους. 2) Λαναράδες και Οτο Χέρτσφελδ έκαναν χρυσές δουλιές με τη γερμανική επιτροπή λείας πολέμου. Και έπεται συνέχεια χωρίς τέλος. Ετσι αγοράστηκε η πασίγνωστη μπλε πολυκατοικία των Εξαρχείων!! και τα άλλα ακίνητα».

Η ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΗ έρευνα για τα φέουδα των Λαναράδων έφερε στο φως κι ένα πρακτικό της υποεπιτροπής Βιομηχανοποιήσεως Βάμβακος Αθηνών (7/7/1944). Σ' αυτό ο Ι. Πεσμαζόγλου ευυπόληπτος όχι κουκουές, αναγκάζεται να αποκαλύψει μια λεπτομέρεια που ξεχειλίζει από το βόρβορο των «μπίζνες» της Κατοχής... «Μεταξύ των διαφόρων ειδών (υφασμάτων) άτινα επρομηθεύθη η υπηρεσία ημών επ' ανταλλαγή εκκοκκισμένου βάμβακος διά την περίθαλψιν πυροπαθών πληθυσμών της υπαίθρου ήτο και ποσότης 5.000 μαλλίνων κουβερτών παραληφθείσα παρά της βιομηχανίας "Λαναρά-Κυρίτση". Ανεξαρτήτως των δυσχερειών ας προέβαλεν ο εκπρόσωπος αυτής κ. Λαναράς και της αρχικής του αρνήσεώς του να χορηγήσει με τας καθορισμένας ανταλλακτικάς σχέσεις κλινοσκεπάσματα άτινα μόνος διέθετε έτοιμα και εις μεγάλας ποσότητας επιδείξας εγκληματικήν αδιαφορίαν διά την εξυπηρέτησιν του σκοπού δι' ον τω υπεδείχθη ότι εχρειάζοντο ημίν...».

ΚΑΙ το πρακτικό προσθέτει: «... Χαρακτηριστικόν τούτου διά την ιστορίαν αναφέρω το γεγονός ότι ούτος εδήλωσεν εις την υπηρεσίαν ότι "προτιμά να τα δώσει εις τους Βουλγάρους, οίτινες του χορηγούν ζάχαριν εις σχέσιν συμφεροτέραν..."». Με άλλα λόγια οι άνθρωποι έντυναν και ζέσταιναν τους φασίστες Βουλγάρους, που σκότωναν το μακεδονικό και θρακικό πληθυσμό και... αφιλοκερδώς έπαιρναν ζάχαρη, η οποία διοχετεύετο στη μαύρη αγορά για «τας ανάγκας του... ελληνικού λαού».

ΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ στην έρευνα για τους Λαναράδες είναι απλά, τεκμηριωμένα και αποκαλυπτικά. Οι οικονομικοί αυτοί δοσίλογοι, φυσικά θα έπρεπε να δικαστούνε για τα οικονομικά τους εγκλήματα που διέπραξαν... Επρεπε, δεν έγινε όμως έτσι. Οι περισσότεροι απηλλάγησαν μετ' επαίνου! Κι οι επίγονοι της φάρας κορδακίζονται σήμερα με τις περγαμηνές της εθνικοφροσύνης τους. Κι αρπάζουν ξανά δισεκατομμύρια αμέτρητα που τους δίνει η κυβέρνηση και αφήνουν ψίχουλα για τους εργάτες.