ΝΑ ΓΥΡΙΣΟΥΜΕ πίσω 66 χρόνια. Μέρα Κυριακή. Το ημερολόγιο έδειχνε 27 Οχτώβρη. Να περπατήσουμε σ' εκείνη την Αθήνα, που ζούσε το μικρό «καλοκαιράκι». Πάμε στο Σύνταγμα, την ιστορική πλατεία, που δεν την έχουν «τεμαχίσει», και όπου περιπατητές απολαμβάνουν το γλυκό φθινοπωρινό βράδυ.

ΤΟ ΓΝΩΣΤΟ καφενείο του «Ζαχαράτου», με τις γνώριμες συντροφιές στις καθιερωμένες θέσεις τους. Είναι απόστρατοι, λογοτέχνες, ηθοποιοί κι όλοι τους, σε μια ξαναμμένη συζήτηση, ζητάνε να ανιχνεύσουν τις τελευταίες καταγγελίες, που εξαπέλυσε η κυβέρνηση της φασιστικής Ιταλίας ενάντια στη χώρα μας.

ΕΚΕΙ κοντά, μια άλλη σύναξη με ονόματα μεγάλα. Είναι ο Γ. Βλαχογιάννης, ο Μ. Μαλακάσης ο Ζαχ. Παπαντωνίου κι άλλοι, κι αυτοί άφησαν κατά μέρος τα φιλολογικά και ζητούσαν, καθώς οι διακοινώσεις έπεφταν βροχηδόν, να μαντέψουν την κατάληξη.

ΑΥΤΟ που ζήσαμε το πρωί στις πλατείες και τους μεγάλους δρόμους της Αθήνας καθόλου δεν έμοιαζε με εκδήλωση που έδινε το σημάδι για τον πόλεμο, που σε λίγο θα ξεσπούσε...

ΑΥΤΟ που ζήσαμε εκείνο το πρωί στους δρόμους και στις πλατείες της Αθήνας δεν έμοιαζε να ήταν η αγγελία πολέμου. Ηταν κάτι πολύ διαφορετικό. Ηταν το ξέσπασμα ενός ολόκληρου λαού, μια αντιφασιστική έφοδος, που συγκλόνιζε απ' άκρη σ' άκρη την Ελλάδα.

Η ΕΙΔΗΣΗ, που τα ξένα πρακτορεία και οι ραδιοσταθμοί μετέδιδαν για την επίθεση της Ιταλίας, είχε αντιμετωπιστεί κιόλας με απαισιόδοξη διάθεση. Η Ιταλία θα είχε ολοκληρώσει τους στόχους της σε μερικές μέρες και θα 'ταν μάταιη κάθε τυχόν αντίσταση. Αλλά τα χρονικά όρια, που μέσα σ' αυτά υπολόγιζαν, πέρασαν και τότε στα βουνά της Πίνδου άστραψε η «υπεροχή» της λόγχης.

ΣΤΗΝ ιστορία των πολέμων γραφόταν ηρωικό, αλλά και παράδοξο κεφάλαιο. Οι μεραρχίες του Ντούτσε προσέκρουσαν σε μερικά συντάγματα, κλονίστηκαν και οπισθοχώρησαν. Ο «στρατιωτικός περίπατος», που μιλούσαν, είχε πια γίνει φυγή.

Η ΕΛΛΑΔΑ χάριζε στην ανθρωπότητα την πρώτη μεγάλη νίκη στο αντιφασιστικό μέτωπο, που μέχρι τότε μόνον ήττες και την εξόντωση των χιτλερικών είχε γνωρίσει. Οι νίκες στην Πίνδο στάθηκαν το άγγελμα της Νίκης.

ΣΕ πολλές ευρωπαϊκές χώρες, που ζούσαν κάτω από την μπότα του χιτλερικού δυνάστη, τα χαρμόσυνα νέα από την Ελλάδα έδιναν κουράγιο στη χιτλερική αβάσταχτη νύχτα.

ΥΠΑΡΧΟΥΝ αλήθειες, που γράφτηκαν πάνω στη γη μας με ποτάμια αίματα, με δάκρυα, κι ολοκαυτώματα. Ο λαός μας, τα ελληνικά νιάτα, που μισούσαν θανάσιμα το φασισμό, έγραψαν το έπος της Αλβανίας.

ΚΙ ΕΙΝΑΙ, επίσης, μεγάλη αλήθεια πως από την πρώτη μέρα του πολέμου το ΚΚΕ, τα μέλη και τα στελέχη του, φυλακισμένοι κι εξόριστοι, ανοιχτά ζήτησαν να σταλούν στην πρώτη γραμμή να πολεμήσουν μαζί με τους φαντάρους.

ΜΕΝΕΙ, επίσης, ντοκουμέντο μοναδικό αληθινού πατριωτισμού το ιστορικό γράμμα του Γενικού Γραμματέα του ΚΚΕ Νίκου Ζαχαριάδη, που ανάμεσα στ' άλλα έγραφε: «...Σήμερα όλοι οι Ελληνες παλεύουμε για τη λευτεριά, την τιμή, την Εθνική Ανεξαρτησία. Η πάλη θα είναι πολύ δύσκολη και πολύ σκληρή. Μα, ένα έθνος που θέλει να ζήσει πρέπει να παλέψει αψηφώντας τους κινδύνους και τις θυσίες. Ο λαός της Ελλάδας διεξάγει σήμερα έναν πόλεμο εθνικοαπελευθερωτικό, ενάντια στο φασισμό του Μουσολίνι...».

«ΔΙΠΛΑ στο κύριο μέτωπο και ο κάθε βράχος, η κάθε ρεματιά, το κάθε χωριό, η κάθε πόλη - σπίτι με σπίτι - πρέπει να γίνει φρούριο του Εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα...».

ΚΙ Ο ΕΠΙΛΟΓΟΣ στο αίτημα των κομμουνιστών εγκλείστων στις φυλακές και τα στρατόπεδα, στους τόπους εξορίας τραγικός, καθώς η κυβέρνηση όχι μόνο δεν έκαμε δεκτό το αίτημά τους να πάνε πολεμιστές στα βουνά της Αλβανίας δίπλα στους φαντάρους μας, αλλά λίγους μήνες αργότερα ο τραπεζίτης Τσουδερός, διάδοχος του Μεταξά και συνεχιστής της 4ης Αυγούστου, τους παρέδωσε όλους τους συντρόφους μας, που βρίσκονταν στις φυλακές, στα στρατόπεδα και δεν μπόρεσαν να ξεφύγουν από τα χέρια τους, στους χιτλερικούς. Με σφραγίδες, υπογραφές, όλα με «ακρίβεια και τάξη», με καταλόγους, στοιχεία, για να αρχίσουν αμέσως τα νέα κυνηγητά. Τα οποία και άρχισαν.

ΠΡΑΞΗ άτιμη, βδελυρή, έγκλημα αποτρόπαιο, η παράδοση Ελλήνων πατριωτών στον εχθρό, στο δήμιο για να τους εκτελέσει. Δεν ξεχνιέται το πελώριο έγκλημά τους.