Πολλοί οι άνθρωποι της γενιάς μου που μεγάλωσαν με τις οικονομικές δυσκολίες της ζωής τους να καταγράφονται σε κιτρινισμένες σελίδες πρόχειρων μικροτετραδίων. Αναφέρομαι στα τεφτέρια με τα βερεσέδια, όπου, μαζί με τα χρωστούμενα, αθροίζονταν τα διαστήματα ανέχειας και τα βάθη φτώχειας της κάθε οικογένειας. Σ' αυτά είναι καταγραμμένη και η δική μου παιδική ζωή.
Ο πατέρας μου είχε τρία τεφτέρια «ανοιγμένα». Δύο στο χωριό - το Βαλτινό - στον μπακάλη, για τα ψώνια ολόκληρης της οικογένειας, και στον περιπτερά, για τα τσιγάρα και τα ξυραφάκια του. Κι ένα στην πόλη - τα Τρίκαλα - στο εστιατόριο του Παιδή, όπου έτρωγα ένα πιάτο φαΐ, κάθε μεσημέρι, μετά το γυρισμό μου από το Γυμνάσιο. Ηταν στις αρχές της δεκαετίας του '70, όταν η Ελλάδα, κι ιδιαίτερα η ελληνική επαρχία, ζούσε μέσα στη φτώχεια.
Τα είχα, σχεδόν, ξεχάσει τα τεφτέρια με τα βερεσέδια, καθώς, τα τελευταία χρόνια, δεν «κυκλοφορούσαν» πολύ. Οχι γιατί δεν υπήρχαν φτωχοί που αδυνατούσαν να πληρώσουν «ντούκου», αλλά γιατί και οι συνθήκες ζωής και η νοοτροπία των ανθρώπων άλλαξαν. Τα απρόσωπα και «ψυχρά» σούπερ μάρκετ, που αντικατέστησαν τα μπακάλικα και τα παντοπωλεία, δεν πωλούσαν βερεσέ και κυριάρχησε το «πλαστικό χρήμα» και η «αγορά με δόσεις». Τώρα το «τεφτέρι» με τα χρωστούμενα το κρατούν, συνήθως, οι τραπεζίτες. Αυτοί δεν έχουν την υπομονή, ούτε την κατανόηση του παλιού παντοπώλη κι αυτό το καταλαβαίνει ο πελάτης μόλις αρχίσουν τα πανωτόκια, οι πλειστηριασμοί και τα κατασχετήρια.
Και όλως περιέργως, τον τελευταίο καιρό, τα τεφτέρια με τα βερεσέδια επανεμφανίζονται και, μάλιστα, σε μαζική κλίμακα. Στα ψιλικατζίδικα και στα μικρομάγαζα των γειτονιών, ακόμα και στους φούρνους των χωριών της ελληνικής επαρχίας και των λαϊκών συνοικιών των πόλεων, ακούγεται πάλι το «γράψ 'το» των παλιών καιρών. Το γεγονός, δε, ότι ακούγεται συχνά κι από πολλούς μια λέξη που βρίσκεται μόνο στο λεξιλόγιο των φτωχών, σημαίνει ότι η ανέχεια απλώνεται γρήγορα και επικίνδυνα. Κι είναι ακόμα πιο σκληρή η ζωή μέσα στη φτώχεια, όταν οι εποχές έχουν αλλάξει, η τεχνολογία έχει προχωρήσει, η κοινωνία έχει προοδεύσει. Κι είναι ακόμα πιο άδικη η φτώχεια των πολλών, όταν ο πλούτος των λίγων γιγαντώνεται και η χλιδή των «κηφήνων» προκαλεί.
Ποιος να περίμενε, πως, στις αρχές της τρίτης, μετά Χριστόν, χιλιετίας και επί εποχής «εκσυγχρονιστικής» διακυβέρνησης στην Ελλάδα της ΟΝΕ, εκείνα τα ξεχασμένα, μικρά και λερωμένα, «φτωχολόγια» θα έκαναν ξανά την εμφάνισή τους; Ακόμα κι εκείνοι που έβλεπαν τους αγρότες να ξεκληρίζονται, τους εργάτες να μένουν άνεργοι, τους βιοτέχνες να χρεοκοπούν, τους συνταξιούχους να πεινούν, δεν ήθελαν να πιστέψουν ότι η ζωή μας θα πισωγυρίσει τόσο. Τώρα πια είναι πιο δύσκολος ο αγώνας για ένα καλύτερο αύριο, αλλά και πιο αναγκαίος και επιτακτικός...
(Και για να ευθυμήσουμε λιγάκι, ν' αναφέρω κάτι που κυκλοφορεί σαν ανέκδοτο: Ενας χωρικός που «κατέβηκε» στην Αθήνα, πάει σ' ένα περίπτερο να πάρει τσιγάρα. Παίρνει το πακέτο και λέει στον περιπτερά: «Γράψ' το»! Εκείνος του απαντά: «Δε γράφουμε εδώ, κύριε». Εκπληκτος ο χωρικός, μονολογεί: «Ορέ, θυμητικό στην Αθήνα!»)
Παύλος ΡΙΖΑΡΓΙΩΤΗΣ
Feeds
