Η προσπάθεια του ισπανικού λαού να πάρει στα χέρια του όσα αφορούσαν τη χώρα και τη ζωή του άρχισε στις 19 Ιούλη 1936, σε μια περίοδο διεθνούς καπιταλιστικής κρίσης. Ο ισπανικός λαός υπόφερε πολύ απ' το κραχ της Wall Street του 1929, τη φτώχεια. Ο Μουσολίνι, μαζί με τον Χίτλερ είχαν συμμαχήσει με τον Φράνκο, το φασισμό. Απέναντί τους, ο ισπανικός λαός και η Κομμουνιστική Διεθνής με τις διεθνείς ταξιαρχίες. Οι ιστορικές σελίδες του Εμφυλίου Πολέμου και η ανθοφορία των ιδεών απ' τους ποιητές άφησε ατράνταχτες προσδοκίες για τους εργαζόμενους όλου του κόσμου, για την ανάπτυξη του επαναστατικού κινήματος. Παρά την ήττα του ισπανικού λαού, απ' τον ανερχόμενο ευρωπαϊκό ευρωπαϊκό.

Ο Πάμπλο Νερούντα εξήγησε με την ποιητική γραφή του τα γεγονότα: «Θα με ρωτήσετε: Πού είναι οι πασχαλιές; / και πού η μεταφυσική σκεπασμένη από παπαρούνες / και η βροχή που συχνά χτυπούσε / στις λέξεις σας γεμίζοντάς τες / με τρύπες και πουλιά; / Θα σας διηγηθώ, ό,τι μου συμβαίνει: / Ζούσα σε μια συνοικία / της Μαδρίτης, με καμπάνες / με ρολόγια, με δέντρα. / Από κει φαινότανε / το κατάξερο πρόσωπο της Καστίλλιας / σαν ένας Ωκεανός από δέρμα. / Το σπίτι μου λεγότανε / το σπίτι των λουλουδιών, αφού παντού / σκάγανε γεράνια: ήταν ένα όμορφο σπίτι / με σκυλιά και παιδάκια. / Ραούλ, θυμάσαι; / Θυμάσαι, Ραφαήλ; / Φεντερίκο, θυμάσαι; / Κάτω απ' το χώμα; / Θυμάσαι το σπίτι μου με τα μπαλκόνια, όπου / το φως το Γενάρη έπνιγε λουλούδια στο στόμα σου; / Κοιτάξτε το νεκρό μου σπίτι / κοιτάξτε την Ισπανία σπασμένη / μα από κάθε νεκρό σπίτι βγαίνει πύρινο μέταλλο / αντί λουλούδια, / από κάθε ρωγμή της Ισπανίας / βγαίνει η Ισπανία / από κάθε πεθαμένο παιδί βγαίνει ένα ντουφέκι με μάτια / από κάθε έγκλημα γεννιούνται σφαίρες / που θα βρουν μια μέρα τον τόπο της καρδιάς σας. / Ελάτε, να δείτε το αίμα στους δρόμους».

Και ο Μεξικανός ποιητής Οκτάβιο Παζ (ο πατέρας του μαχόταν στις γραμμές της Μεξικανικής Επανάστασης) έγραφε για τον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο, τη Μαδρίτη του 1937: «Οι γυναίκες στην πλατεία των Αγγέλων / κεντούν και τραγουδάνε τα παιδιά τους. / Αίφνης άρχισαν σειρήνες και ουρλιαχτά. / Σπίτια - γίνονται συντρίμμια μέσα στον κουρνιαχτό. / Πύργοι - ερείπια, πρόσωπα φρίκης / και η λαίλαπα των κινητήρων ασταμάτητα μουγκρίζει. / Τ' αόρατα τείχη, τα σαθρά προσωπεία / που χωρίζουν τον άνθρωπο απ' τους ανθρώπους / τον άνθρωπο από τον εαυτό του. / Καταρρέουν / για μια ατέλειωτη στιγμή / και μισοβλέπουνε / την ενότητα που χάθηκε / που είναι η συμφορά... / Η δόξα να είμαστε ακόμα αλληλέγγυοι... / Το μοίρασμα του άρτου - αντίδωρου / ο ήλιος, ο θάνατος / το σάστισμα - στη λησμονιά της ζωής» (Μετ.: Νικάνωρ Κάμπος).

Η ισπανική γη του 1936-'39 ποτίστηκε με το αίμα χιλιάδων εργατών. (Ηταν εκεί και ο κομμουνιστής Δημήτρης Σακαρέλλος, μαζί με άλλα εκλεκτά παιδιά της εργατικής τάξης). Η Ισπανία συνταράχτηκε από έναν εμφύλιο πόλεμο, λίγα χρόνια πριν το πρελούδιο του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου. Δεν ήταν μονάχα η σύγκρουση ανάμεσα στη δημοκρατία και το φασισμό, αλλά μια βαθύτερη κοινωνική επανάσταση.