Τα προθεσμιακά συμβόλαια αποτελούν παράγωγο χρηματιστηριακό προϊόν - συναλλαγή, το οποίο οι αστοί και οι απολογητές του συστήματος το εμφανίζουν ως χρηματιστηριακό εργαλείο για τον περιορισμό και το αντιστάθμισμα των κινδύνων που μπορεί να έχουν διάφορες οικονομικές συναλλαγές, στην πραγματικότητα όμως αποτελεί μία από τις πλέον ακραίες μορφές εκδήλωσης του παρασιτικού χαρακτήρα του καπιταλισμού στο στάδιο της μονοπωλιακής του εξέλιξης, αφού, στις μέρες μας, προθεσμιακά συμβόλαια δεν υπογράφονται μόνο για διάφορα εμπορεύματα - προϊόντα, αλλά και για συναλλάγματα, επιτόκια, χρηματιστηριακούς δείκτες κ.ο.κ.

Ας δούμε τι περίπου συμβαίνει με το αργό πετρέλαιο. Ενα προϊόν η τιμή του οποίου καθορίζεται χρηματιστηριακά και άρα όχι μόνο παρουσιάζονται σημαντικές αυξομειώσεις, αλλά πρώτον οι αυξομειώσεις αυτές δεν είναι απαραίτητο να αντιστοιχίζονται με πραγματικά δεδομένα της παραγωγής και της διακίνησής του και δεύτερον κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει την πραγματική τιμή που αγοράζεται και πωλείται το ίδιο το πετρέλαιο. Οι πωλητές πετρελαίου θέλουν πάντα να εξασφαλίζουν όσο γίνεται υψηλότερη τιμή, τη στιγμή που οι αγοραστές έχουν συμφέρον για το ακριβώς αντίθετο. Συναντιούνται, λοιπόν, οι δύο πλευρές και κλείνουν ένα συμβόλαιο για παράδοση πετρελαίου, μετά από τρεις μήνες, σε κάποια συγκεκριμένη τιμή, παίρνοντας υπόψη τους, κύρια, τις τιμές διαπραγμάτευσης αντίστοιχων συμβολαίων. Ο μεν πωλητής μη εξαντλώντας το σύνολο των προσδοκιών που έχει για την αναμενόμενη αύξηση της χρηματιστηριακής τιμής, ο δε αγοραστής μη πληρώνοντας το σύνολο από την τιμή στην οποία εκτιμάται ότι θα διαμορφωθεί αυτή. Τέτοια συμβόλαια, όπως είναι φυσικό, υπογράφονται καθημερινά αρκετές χιλιάδες. Από τη στιγμή, όμως, που πέφτουν οι υπογραφές μέχρι και την ημερομηνία που πρέπει να υλοποιηθούν οι όροι του (παράδοση και πληρωμή για τη συγκεκριμένη ποσότητα πετρελαίου), το συμβόλαιο αυτό αποτελεί αντικείμενο διαπραγμάτευσης και αγοραπωλησιών στο χρηματιστήριο, με αποτέλεσμα ένα συμβόλαιο να αλλάζει χέρια, ανάλογα με τις συνθήκες που υπάρχουν στην αγορά, δεκάδες και εκατοντάδες φορές. Οι τιμές των διαπραγματεύσιμων συμβολαίων εξαρτώνται από ένα σύνολο παραγόντων, φημών, σκοπιμοτήτων, κερδοσκοπικών παιχνιδιών και ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς, αρκεί να υπηρετεί την υπόθεση της απόσπασης κερδών.

Οι αγοραπωλησίες προθεσμιακών συμβολαίων που το αντικείμενο της συμφωνίας αφορά εμπορεύματα και προϊόντα, είναι ένα φαινόμενο με βαθιές ιστορικές ρίζες και πάντως διαδόθηκε ευρέως σε όλη την περίοδο του καπιταλισμού. Η τάση όμως του κεφαλαίου να εξασφαλίζει όσο το δυνατόν μεγαλύτερα κέρδη από οποιαδήποτε δυνατή δράση του, και με δεδομένο ότι τα υπερσυσσωρευμένα κεφάλαια δεν μπορούν όλα στο σύνολό τους να απορροφηθούν στην παραγωγική διαδικασία ή στις παραδοσιακές μορφές χρηματοπιστωτικών και χρηματιστηριακών συναλλαγών, είχε σαν αποτέλεσμα να εμφανιστούν, στις αρχές της δεκαετίας του '80, χρηματιστηριακά παράγωγα, δηλαδή προθεσμιακά συμβόλαια, συνδεδεμένα με την αγορά μετοχών, την εξέλιξη χρηματιστηριακών δεικτών κλπ. Στην πραγματικότητα πρόκειται για συμβόλαια - «στοιχήματα» που βάζουν οι εκπρόσωποι διαφόρων ομάδων της οικονομικής ολιγαρχίας, οι οποίοι ποντάρουν - κυριολεκτικά ποντάρουν - στην άνοδο ή την πτώση δεικτών, μετοχών, επιτοκίων, νομισμάτων συναλλαγμάτων κλπ και ανάλογα με την έκβαση των πραγματικών γεγονότων κερδίζουν ή χάνουν κατά τη λήξη του αντίστοιχου συμβολαίου.