Σάββατο 9 Γενάρη 2021 - Κυριακή 10 Γενάρη 2021
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 29
ΠΟΙΚΙΛΗΣ ΥΛΗΣ - ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ΠΟΙΚΙΛΗΣ ΥΛΗΣ - ΕΠΙΣΤΗΜΗ
ΠΑΛΑΙΟΝΤΟΛΟΓΙΑ
Ο πραγματικός διλοφόσαυρος

Το καλοκαίρι του 1993 οι δεινόσαυροι και οι παλαιοντολόγοι είχαν την τιμητική τους στη μεγάλη οθόνη σε όλο τον κόσμο. Με βάση μια νουβέλα που γράφτηκε το 1990 από τον Μάικλ Κράιτον, το «Τζουράσικ Παρκ» έκανε γνωστά σε εκατομμύρια ανθρώπους μερικά ελάχιστα γνωστά βιολογικά είδη. Ονομασίες όπως βελοσιράπτορας και διλοφόσαυρος προστέθηκαν στις ήδη γνωστές στο ευρύ κοινό τυραννόσαυρος και τρικεράτοψ. Ομως οι δεινόσαυροι στις κινηματογραφικές ταινίες συνήθως δεν ταιριάζουν πολύ με τα ζώα που γνωρίζουν οι παλαιοντολόγοι από τα απολιθώματα που έχουν βρεθεί. Εκείνο που αξιοποίησε η σειρά ταινιών που ξεκίνησε το 1993, ήταν ένα σενάριο βασισμένο στην τελευταία λέξη της παλαιοντολογίας και της γενετικής εκείνης της εποχής, δίνοντας για πρώτη φορά μια σύγχρονη απόδοση των δεινοσαύρων ως δραστήριων και έξυπνων ζώων.

Φυσικά οι συντελεστές της σειράς κινηματογραφικών ταινιών χρησιμοποίησαν καλλιτεχνική άδεια για να δραματοποιήσουν την ιστορία που παρουσίαζαν. Το ζώο που απείχε περισσότερο από την πραγματικότητα που περιγράφουν τα απολιθώματα ήταν ο διλοφόσαυρος. Στην ταινία είναι ένα ζώο σε μέγεθος μεγάλου σκύλου, με παλλόμενο και πτυσσόμενο διακοσμητικό υμένα γύρω από το λαιμό, που επιπλέον μπορεί να φτύσει μέτρα μακριά θανατηφόρο δηλητήριο.

Κακός του Χόλιγουντ


Οι επιστήμονες δεν είχαν ακόμη πλήρη εικόνα γι' αυτό το ζώο όταν έγινε ευρέως γνωστό. Ομως στις σχεδόν τρεις δεκαετίες που ακολούθησαν από τότε που το Χόλιγουντ ...περιέλαβε τον διλοφόσαυρο στους κακούς των ταινιών του, ερευνητές ανακάλυψαν σημαντικά νέα απολιθωμένα δείγματά του και ανέλυσαν τόσο αυτά όσο και τα προηγούμενα με όλο και πιο εξελιγμένες τεχνικές και μεθόδους. Ετσι, τώρα μπορούμε να αναπαραστήσουμε αυτόν τον δεινόσαυρο με λεπτομέρεια, όσον αφορά την εμφάνιση, τη συμπεριφορά και το περιβάλλον στο οποίο έζησε. Τα ευρήματα δείχνουν ότι ο πραγματικός διλοφόσαυρος είχε μικρή ομοιότητα με τον κινηματογραφικό. Ταυτόχρονα, δίνουν το λεπτομερέστερο μέχρι σήμερα πορτρέτο ενός δεινοσαύρου της πρώιμης Ιουρασικής περιόδου.

Σήμερα γνωρίζουμε ότι ο διλοφόσαυρος ήταν ένας δίποδος κρεατοφάγος δεινόσαυρος με μήκος πάνω από 7 μέτρα, ο οποίος έφερε δύο χαρακτηριστικά παράλληλα λοφία από πολύ λεπτό οστό κατά μήκος του κεφαλιού του. Η μορφή του ζώου στην ταινία είχε στηριχτεί σε μεγάλο βαθμό στην ανατομική περιγραφή του από τον Σάμιουελ Γουέλες το 1984, που βασιζόταν στους δύο γνωστούς μέχρι τότε απολιθωμένους σκελετούς διλοφόσαυρου, αλλά στην ταινία εμφανιζόταν με το μισό μέγεθος απ' ό,τι στην περιγραφή του Γουέλες, ώστε να μην τον μπερδέψουν οι θεατές με τον βελοσιράπτορα. Ο πτυσσόμενος υμένας ήταν ιδέα του Κράιτον εμπνευσμένη από μια σαύρα που ζει στην Αυστραλία και τη Νέα Γουινέα και διαθέτει τέτοιο σωματικό εξάρτημα, ενώ την ιδέα για το φτύσιμο δηλητηρίου την έδωσαν μερικά είδη κόμπρας που έχουν αυτήν την ικανότητα, και μάλιστα σε απόσταση μέχρι δύο μέτρα.

Κορυφαίος θηρευτής

Τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1980 οι παλαιοντολόγοι μόλις άρχιζαν να φτάνουν σε συμφωνία ότι τα πουλιά κατάγονται από τους δεινόσαυρους. Γι' αυτό και στην ταινία απεικονίζεται η σημερινή αντίληψη για τους δεινόσαυρους, ότι ήταν γρήγορα, έξυπνα ζώα και όχι τα βραδυκίνητα, πιο σαυρόμορφα όντα που περιέγραφαν οι παλαιοντολόγοι του 19ου αιώνα.

Τη δεκαετία του 1990 η πρόοδος στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και την πληροφορική έφερε ραγδαία ανάπτυξη στη μελέτη των απολιθωμάτων, επιτρέποντας στους ερευνητές να επεξεργαστούν μεγάλο όγκο δεδομένων απολιθωμάτων με τρόπους που ήταν ασύλληπτοι όταν ανακαλύφθηκε ο διλοφόσαυρος. Για παράδειγμα η κλαδιστική ανάλυση, που αναγνωρίζει διακριτά, κληρονομικά ανατομικά χαρακτηριστικά μεταξύ ζώων και δίνει στατιστική βάση στον έλεγχο υποθέσεων για τη μεταξύ τους συγγένεια. Η αυξημένη υπολογιστική δύναμη, σε συνδυασμό με εξελίξεις στην ιατρική και τη διάδοση της αξονικής τομογραφίας, προσέφερε έναν μη καταστροφικό τρόπο στη μελέτη των απολιθωμάτων και στην αποκάλυψη της κρυφής τους ανατομίας.

Τα απολιθώματα διλοφόσαυρου, που ανακαλύφθηκαν μετά την αρχική περιγραφή του ζώου από τον Γουέλες, έδειξαν ότι με βάση τη δομή και την άρθρωση των σαγονιών του το ζώο πρέπει να είχε πολύ πιο ισχυρό δάγκωμα. Απολιθώματα του φυτοφάγου σαράσαυρου, που βρέθηκαν στο ίδιο πεδίο με εκείνα του διλοφόσαυρου, έχουν σημάδια από δόντια πάνω στα οστά, πράγμα που κάνει πολύ πιθανό ο διλοφόσαυρος να ήταν ο κορυφαίος θηρευτής στην περιοχή, παρά ένα ζώο που τρεφόταν με ψοφίμια ή χρησιμοποιούσε τα νύχια του για να σκοτώνει, όπως είχε υποθέσει ο Γουέλες.

Εξέλιξη

Μόλις 20 εκατομμύρια χρόνια πριν από τον διλοφόσαυρο οι δεινόσαυροι είχαν το πολύ μέγεθος γαλοπούλας ή αετού, αλλά ο διλοφόσαυρος ήταν ψηλότερος από τον μέσο άνθρωπο και είχε πιο μακριά και δυνατά μπροστινά άκρα από άλλους κρεατοφάγους δεινόσαυρους, όπως ο αλλόσαυρος και ο κερατόσαυρος. Οπως όλοι οι πρώιμοι δεινόσαυροι, αλλά και τα πουλιά, ο διλοφόσαυρος διέθετε θαλάμους αέρα κατά μήκος της σπονδυλικής του στήλης, που αποτελούσαν μέρος του αναπνευστικού του συστήματος. Αυτοί οι σάκοι επέτρεπαν τη μονόδρομη αναπνοή, όπως των πουλιών, όπου από τους πνεύμονες περνά συνεχώς αέρας πλούσιος σε οξυγόνο, και όχι μόνο στη φάση της εισπνοής, όπως στα θηλαστικά. Ετσι, το ζώο είχε στη διάθεσή του περισσότερο οξυγόνο, στοιχείο που δείχνει ότι πρέπει να είχε και αυξημένο ρυθμό μεταβολισμού και δραστηριότητας, άρα πρέπει να ήταν ένας γρήγορος και ευέλικτος θηρευτής. Ασυνήθιστες τρύπες στο κρανίο του συγκεκριμένου είδους δεινοσαύρου δείχνουν ότι και τα λοφία του πρέπει να περιείχαν αερόσακους.

Ο Γουέλες υπέθετε ότι τα απολιθώματα διλοφόσαυρου που γνώριζε ανήκαν σε διαφορετικά γένη δεινοσαύρων. Η ανάλυση όλων των απολιθωμάτων διλοφόσαυρου, που έγινε με κλαδιστικά εργαλεία, έδειξε ότι στην πραγματικότητα όλα τα απολιθώματα προέρχονταν από άτομα του ίδιου βιολογικού είδους. Επιπλέον, σήμερα γνωρίζουμε ότι η εξελικτική απόσταση ανάμεσα στον διλοφόσαυρο και τους κοντινότερους συγγενείς του είναι αξιόλογη, πράγμα που σημαίνει ότι μπορεί στο μέλλον να ανακαλυφθούν άλλοι, πιο κοντινοί συγγενείς του.

Τα περισσότερα απολιθώματα διλοφόσαυρου βρέθηκαν στο σημερινό Κολοράντο, που όταν ζούσαν οι διλοφόσαυροι αποτελούσε σχεδόν παράκτιο τμήμα της υπερηπείρου Παγγαία. Σε αυτήν την περιοχή, σε μια κοιλάδα που διέτρεχε ένα ποτάμι ευημέρησαν οι διλοφόσαυροι μόλις 15 εκατομμύρια χρόνια μετά τη μαζική εξαφάνιση ειδών του τέλους της Τριάσιας περιόδου, δηλαδή περίπου 183 εκατομμύρια χρόνια πριν από την εποχή μας.


Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Scientific American»

ΠΟΙΚΙΛΗΣ ΥΛΗΣ - ΕΠΙΣΤΗΜΗ
Ο νέος ρωσικός πύραυλος «Angara-A5»
Ο νέος ρωσικός πύραυλος «Angara-A5»
Νέους πυραύλους για το διαστημικό της πρόγραμμα δοκιμάζει η Ρωσία

Τη δεύτερη δοκιμή του νέου της βαρέος πυραύλου με το όνομα «Angara-A5» πραγματοποίησε η Ρωσία στις 14 Δεκέμβρη, από το στρατιωτικό κοσμοδρόμιο στο Πλεσέτσκ, στη βόρεια περιοχή του Αρχαγγέλου, της Ρωσικής Ομοσπονδίας.

Το κοσμοδρόμιο του Πλεσέτσκ είναι ιδανικό για τοποθέτηση δορυφόρων σε πολική τροχιά και έχει χρησιμοποιηθεί τόσο για στρατιωτικές πτήσεις όσο και για αποστολές του διαστημικού προγράμματος της Ρωσίας. «Angara» ήταν το αρχικό όνομα που δόθηκε στο κοσμοδρόμιο του Πλεσέτσκ από τη Σοβιετική Ενωση, όταν ακόμη χρησιμοποιούνταν αποκλειστικά για συστοιχίες διηπειρωτικών βαλλιστικών πυραύλων.

Οι πύραυλοι «Angara» είναι μια οικογένεια νέας γενιάς ρωσικών διαστημικών πυραύλων. Εχουν τρεις παραλλαγές (και σύντομα θα αποκτήσουν και μια τέταρτη), από τις οποίες η ισχυρότερη έχει ανυψωτική δύναμη 37,5 τόνων, διπλάσια από τον προκάτοχό της πύραυλο «Πρότον», που είναι βασισμένος σε μοντέλο κατασκευασμένο από τη Σοβιετική Ενωση.

Οι πύραυλοι «Angara» χρησιμοποιούν αποκλειστικά φιλικά προς το περιβάλλον προωθητικά (υδρογόνο ως καύσιμο και οξυγόνο ως οξειδωτικό) εγκαταλείποντας τη χρήση υδραζίνης και τετροξειδίου του αζώτου, υπεργολικά καύσιμα (αυταναφλέγονται μόλις έρθουν σε επαφή), που χρησιμοποιούνταν στον «Πρότον», όπως και σε πολλούς πυραύλους της αμερικανικής NASA, του ευρωπαϊκού ESA και της Κίνας.

Δύο νέες δοκιμαστικές πτήσεις πυραύλων «Angara» (η μία με χρήση και του νέου βοηθητικού πυραύλου «Περσέας») προβλέπεται να γίνουν μέσα στο 2021, πριν οι «Angara» μπουν σε κανονική χρήση για να καλύψουν μεσοπρόθεσμα τις ανάγκες της Ρωσίας έως το 2032, όπως δήλωσε ο Ντμίτρι Ρογκόζιν, επικεφαλής της κρατικής εταιρείας αεροδιαστημικής «Ροσκόσμος».



Ευρωεκλογές Ιούνη 2024
Μνημεία & Μουσεία Αγώνων του Λαού
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ