Ο δάσκαλός μου γεννήθηκε το 1926 στο Ναύπλιο και εμφανίστηκε στα Ελληνικά Γράμματα το 1949. Ακόμα όμως μέσα μου ακέραια κρατάω τα θαυμάσια λόγια του.

Η βία, έλεγε σε σχετική ερώτησή μου, έχει αρχίσει από την έξωση των Πρωτοπλάστων. Τούτη την ιουδαϊκή μυθολογία της Γένεσης την ενστερνίστηκε και ο χριστιανισμός, και είναι το προπατορικόν αμάρτημα. Η βία εκεί έχει την πηγή της, είναι η βία που ασκείται από τον Θεό, και, με αυτή την έννοια, η βία - που είναι κτηνώδης - έχει κι ένα θεϊκό στοιχείο (...) Η βία πήρε πολλές μορφές μέσα στην Ιστορία. Η τελευταία της μορφή είναι η βία του κεφαλαιοκρατικού συστήματος και η επαναστατική αντιβία της προλεταριακής επανάστασης. Το αν και σε τι βαθμό έχει δικαιωθεί η προλεταριακή επανάσταση είναι άλλο θέμα. Ωστόσο, η επαναστατική αντιβία, όπως την καθόρισε ο Λένιν, είναι μια βία δικαιωμένη από την Ιστορία.

- Γ. Κ.: Πες μου για τη συνομιλία σου με το Θεό σαν λόγο, που, όπως λέει ο Μάξιμος Ομολογητής, είναι ολότελα ελεύθερος από υπακοή και παρακοή.

- ΝΙΚΟΣ ΚΑΡΟΥΖΟΣ: Η «συνομιλία με τον Θεό» δεν υπόκειται σε όρους του τύπου «υπακοή - παρακοή». Δεν είναι εξουσιαστική σχέση. Δεν είναι εξουσιαστής ο Θεός - ή Μυστική ενέργεια έστω - κι αν υπάρχει κάτι να προσθέσουμε είναι τούτο: δεν ξεφυλλίζει ο Θεός κανενός είδους Ποινικό Δίκαιο. Συναρθρώνει συγκρουόμενες ελευθερίες χωρίς τη νίκη και χωρίς την ήττα. Θεός είναι η ταυτότητα της ελευθερίας που έχει η αντιλόπη όταν τρέχει για να ξεφύγει και της ελευθερίας που έχει η τίγρη όταν επίσης τρέχει για να την πιάσει και να την κατασπαράξει. Αυτό βέβαια είναι αγριότητα. Ομως, οποιαδήποτε λέξη μας τήκεται στο θάνατο. Τίποτα δεν υπακούει, τίποτα δεν παρακούει. Ελευθερία μονάχα προβάλλει.

- Γ. Κ.: Και τα πρόσωπα που βγαίνουν από την ποίησή σου - Ιησούς, Γκάντι, Τσε - έχω μια σιγουριά ότι στο τραπέζι θα κάτσουν όλοι.

- Ν. Κ.: Σ' Αυτή τη φανταστική συλλειτουργία των όντων, η νόηση της καρδιάς φέρνει την αγάπη σε φανέρωση μέσα στην Πράξη της Ζωής.

Το έσχατο είναι η αγάπη. Και ειρηνεύουμε πέραν της αγριότητας και της ημερότητας. Η αγάπη δεν είναι εξημέρωση.

- Γ. Κ.: Τα ποιήματά σου είναι ποιήματα ενός Μυστικού, που αισθάνεται περισσότερο παρά αποδεικνύει οτιδήποτε.

- Ν. Κ.: Οι αποδείξεις είναι πάντοτε δουλιά της επιστήμης. Εκεί γίνεται μια εγχείρηση που αποκόπτει το υποκείμενο από το αντικείμενο. Στην ποίηση, στην τέχνη, υποκείμενο και αντικείμενο είναι ένα. Στη Μυστική διάσταση αυτής της ενότητας χάνεις τα μάτια σου: μαντεύεις. Ο Τειρεσίας ήτανε τυφλός. Κι έχει θαυμάσιο νόημα ο λόγος του Αϊνστάιν, που λέει πως η απόδειξη δεν είναι μάνα της αλήθειας, αλλά η αλήθεια είναι μάνα της απόδειξης.

- Γ. Κ.: Ο ποιητής είναι ο διά Χριστόν σαλός...

- Ν. Κ.: Σαλός, που σημαίνει παράφρων, αλλά με την έννοια του εν Χριστώ, εν Θεώ. Δεν πρόκειται δηλαδή για κοινή παραφροσύνη. Ο Χριστός δεν είναι μονάχα του χριστιανισμού, είναι η ενσάρκωση της μεγάλης πνευματικής αθωότητας. Είναι κιόλας η ενσάρκωση μιας τεράστιας πνευματικής οδύνης. Το ένα φέρνει τ' άλλο. Η αθωότητα δεν πάει με την κοινή λογική, που είναι η κακιά τρέλα της μάζας. Η αθωότητα είναι η υπέρτατη νοητική διάνοια.

- Γ. Κ.: Στο Ορος ανέβηκες. Τι σου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση;

- Ν. Κ.: Εχω πάει τέσσερις φορές στον Αθωνα. Οι ερημίτες εντυπωσιάζουν. Ενας απ' αυτούς μου είπε κάποτε: «Θα σου συστήσω ένα βιβλίο». Περιμένω ν' ακούσω. Εκείνος όμως δεν έλεγε τίποτα. Λες κι έψαχνε μέσα στη μνήμη. Πέρασαν αρκετά λεπτά της ώρας, ώσπου ρώτησα: «Ποιο είναι αυτό το βιβλίο» κι εκείνος μου είπε: «Κανένα»! Μετά την αναπάντεχη απόκριση του ερημίτη, βρέθηκα ξαφνικά χωρίς επιφάνεια και βάθος. Ημουνα ολότελα πραγματικός.