Το θρόισμα της λεύκας | ΤΟ ΑΠΟΛΥΤΟ ΡΟΔΟ | ΠΟΛΙΤΙΚΗ

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Το θρόισμα της λεύκας

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι τρόποι με τους οποίους διάφοροι διανοούμενοι παίζουν στο κέντρο της Αθήνας. Αλλος κρύβεται αδέξια πίσω από έναν Εσταυρωμένο, άλλος πουλάει με το κομμάτι Διαφωτισμό όχι στον κόσμο αλλά απευθείας στο κράτος, και υπάρχει κι ένας μεγάλος στοχαστής που αποφάσισε να ακολουθήσει την αργυρόφυλλη λεύκα και το θρόισμά της.

Κάτω από μια λεύκα συνάντησα τον στοχαστή Λάκη Αποστολόπουλο, ελεύθερο μέσα στην καθημερινότητα, για να κουβεντιάσουμε ζητήματα που αφήνει πίσω της η αιωνιότητα, δηλαδή τα συνηθισμένα.

Μου είπε: Υπάρχει μια βουβαμάρα που δεν ξέρει κανένας αν θα εκραγεί ή αν θα εκδηλωθεί με άλλο τρόπο. Η γενική εντύπωση είναι ότι υπάρχει μια ανάπτυξη οικονομική, η οποία συμβαδίζει με μια ηθική αποσάθρωση του χώρου. Το ένα τέταρτο του ελληνικού λαού ζει στο περιθώριο. Από την άλλη, υπάρχει ένας κυνισμός της αποτελεσματικότητας που προσπαθεί να αναδείξει την οικονομική επιτυχία σαν κορωνίδα όλων των επιτυχιών - πράγμα που είναι πρωτοφανέρωτο στα ελληνικά ήθη. Επειδή όλη η ελληνική πραγματικότητα δε στηρίχτηκε ποτέ πάνω στο πρωτείο του έχειν, ο Ελληνας ήθελε πρωτίστως να είναι κάτι και όχι να έχει κάτι. Μέχρι σήμερα αρνιόταν να δει την ποίηση, τη φιλοσοφία, την πολιτική μέσα από την οπτική του κέρδους, δηλαδή σαν ένα στοιχείο της εμπορικότητας. Η παγκοσμιοποίηση γκρεμίζει όλες τις παλιές όψεις της μορφής του ανθρώπου, αναδεικνύοντας τελικά μόνο την αγγλοσαξονική και προτεσταντική αντίληψη της κυριαρχίας του οικονομικά «πρακτικού» ανθρώπου. Στην πραγματικότητα υπάρχει μια κυνική δίψα του χρήματος που προσπαθεί να γίνει καθολική αξία και να γκρεμίσει από τον άνθρωπο κάθε ιδεώδες.

Η κρίση που περνάμε είναι μια κρίση της μορφής του σημερινού ανθρώπου. Ως εκ τούτου εκείνο που είναι σε κρίση είναι ο πλατωνικός και χριστιανός άνθρωπος, ο οποίος όρισε το ήθος της χριστιανικής πολιτείας τα τελευταία εφτακόσια χρόνια. Το ήθος οριζόταν από μια συμπόρευση της θρησκείας και της θεολογίας. Στη βάση αυτή αναπτύχθηκε ο σύγχρονος άνθρωπος, τους τελευταίους πέντε αιώνες, ως ουμανισμός, αθεϊσμός και κοινωνική δικαιοσύνη. Ηδη με τη Γαλλική Επανάσταση και το τρίπτυχο «ελευθερία, ισότητα, αδελφοσύνη», ο χριστιανισμός γινόταν εγκόσμιος και άφηνε πίσω τον παλιό εαυτό του. Στους τρεις αιώνες που ακολούθησαν, ο διάχυτος αθεϊσμός που έτεινε να επικρατήσει καθώς και η εκρηκτική ανάπτυξη των επιστημών και της τεχνολογίας έθεσαν σε δοκιμασία τις ιδέες όπου είχε στηριχτεί, μέχρι τη Γαλλική Επανάσταση, όλη η δυτική Ιστορία, δηλαδή τις ιδέες της Φύσης, του Θεού και του Ανθρώπου. Η κρίση του πλατωνικού και χριστιανού ανθρώπου, στον οποίο στηρίχτηκε όλη η δυτική Ιστορία, οδηγήθηκε στην έλλειψη αλληλεγγύης, στη μεροληψία, στην ιδιοτέλεια. Ετσι οδηγούμαστε σε μια εικόνα κρίσης του ευρωπαϊκού πολιτισμού, ο οποίος, αν πιστέψουμε τον Κώστα Παπαϊωάννου, βρίσκεται ενώπιον μιας κοινωνίας άμετρης, μισόλογης και άδικης, την οποία δημιούργησε αυτός ο ίδιος.

Σ' αυτό το βιβλίο που γράφω τώρα, με τίτλο Το θρόισματης λεύκας, το κεντρικό μου ερώτημα περιστρέφεται γύρω από το τι μπορεί να σημαίνει το «διακύβευμα» της Ευρώπης. Αυτό που εξετάζω είναι επίσης το θέμα της οικουμενικότητας - αν υπάρχει ή όχι - του σύγχρονου ελληνισμού. Δηλαδή, υπάρχουν ποιητές - φιλόσοφοι ή διανοούμενοι Ελληνες η σκέψη των οποίων μπορεί να έχει οικουμενική απήχηση. Ξέρουμε πως οι σημαντικότεροι διανοούμενοι της νέας Ελλάδας, από την Επανάσταση του Εικοσιένα, ήταν οι ποιητές. Γνωρίζουμε πως η γραμμή που ξεκίνησε με τον Σολωμό και τα δημοτικά τραγούδια οδήγησε στους δύο νομπελίστες ποιητές και έδωσε το πρωτείο, ύστερα από μεγάλους αγώνες φρονήσεως, ειδώλου και φανατισμού, στο εβραιοχριστιανικό στοιχείο, που, κατά κάποιον τρόπο, ενσαρκώθηκε στο μόρφωμα που ο Ζαμπέλιος ονόμαζε «ελληνοχριστιανικός πολιτισμός».

Είναι φανερό, ωστόσο, ότι ο ελληνισμός δεν εξαντλείται στα έργα ορισμένων μόνο Ελλήνων ποιητών. Τι μπορούμε να πούμε για τον Μητρόπουλο, τον Ξενάκη, τον Παπαϊωάννου και τον Αξελό; Αν στα 170 χρόνια από την απελευθέρωση, ο ελληνισμός ενσαρκώθηκε κυρίως από τρεις ανθρώπινους τύπους: τον χριστιανό ιερέα, τον ποιητή και τον πολιτικό, που είχαν ως πνευματικό περιεχόμενο την Αρχαία Ελλάδα, την Ορθοδοξία και το Διαφωνισμό, από το 1945 μια άλλη ομάδα Ελλήνων φιλοσόφων, που διέμεναν στη Γαλλία, έδωσε το πρωτείο στη φιλοσοφία και στην αρχαία ελληνική παράδοση.

Του
Γιώργου ΚΑΚΟΥΛΙΔΗ