Για τους νεκρούς αγωνιστές που είναι πάντα μαζί μας, για όσους άντεξαν και συνεχίζουν, 85 χρόνια συνεχίζουν, ο πανηγυρικός ανοίγει με το ποίημα του Πάμπλο Νερούντα για το κομμουνιστικό κόμμα.

1. Μέσα μας κυοφορούμε το τέλος του πόνου. Για το λόγο αυτόν πήγαμε στο Παρίσι, στην οδό Καλών Τεχνών 13, για ν' ακούσουμε τον τρομερό Οσκαρ Ουάιλντ να μιλά για το σοσιαλισμό και τον πόνο: «Ο σύγχρονος κόσμος έχει σχέδια. Θέλει να σβήσει τη φτώχεια και τη δυστυχία που η φτώχεια προκαλεί. Θέλει ν' απαλλαγεί από τον πόνο και τη δυστυχία που ο πόνος προκαλεί. Σαν μέσα γι' αυτόν το σκοπό εμπιστεύεται το σοσιαλισμό και την επιστήμη. Αυτό που προσπαθεί και σκοπεύει είναι μια ατομικότητα που εκφράζεται και ανασαίνει μέσα από τη χαρά. Ο πόνος δεν είναι η ύστατη μορφή τελείωσης. Είναι μια μορφή εφήμερη. Είναι μια μορφή διαμαρτυρίας. Αναφέρεται και ασχολείται με λάθος, ανθυγιεινές, άδικες συνθήκες ζωής. Οταν το λάθος και η αρρώστια και η αδικία θα έχουν χαθεί, δε θα 'χει πια καμία θέση. Ηταν μεγάλο έργο, μα τελείωσε σχεδόν. Η σφαίρα επιρροής του καθημερινά μικραίνει. Κι ούτε που θα λείψει στον άνθρωπο. Γιατί αυτό που γύρεψε ο άνθρωπος δεν είναι ούτε ο πόνος, ούτε η χαρά, μα η ίδια η ζωή. Ο άνθρωπος γύρεψε να ζήσει έντονα, γεμάτα, τέλεια».

2. Ενας αγωνιστής ανάμεσα στους διακόσιους εκτελεσμένους της Καισαριανής, περπατώντας στο μαύρο δάσος, δίχως να το καταλάβει, σχηματίζει στα χείλη του ένα ποίημα του Σέλλεϋ: «Ποτέ χαρά δεν εφώτισε το μέτωπό μου χωρίς να 'ναι δεμένη με την ελπίδα πως θα ελευθερώσει τον κόσμο αυτόν από τη μαύρη του σκλαβιά και πως εσύ, ω τρεμάμενη ομορφιά, θα του δώσεις καθετί που τα λόγια αυτά δε θα μπορούσαν να εκφράσουν. [...] Το φως μόνο, όπως μια ψιχάλα κυνηγημένη πάνω στα βουνά, ή μια ψυχή που τη στέλνει ο νυχτερινός αγέρας από τις χορδές ενός σιωπηλού οργάνου, ή το φως του φεγγαριού πάνω σ' ένα ρυάκι τα μεσάνυχτα, δίνει τη χάρη και την αλήθεια στο ανήσυχο όνειρο της ζωής».

3. Η έμμονη ιδέα μου για τον Καρλ Μαρξ με οδηγεί πάντα στη «Γερμανική Ιδεολογία» του, απ' όπου και το απόσπασμα: «Μια φορά πέρασε από το μυαλό κάποιου ότι οι άνθρωποι πνίγονταν στο νερό μονάχα επειδή διακατέχονταν από την ιδέα του βάρους. Εάν θα μπορούσαν, σκέφτηκε, ν' απαλλαγούν από αυτή την ιδέα αποκαλώντας την, για παράδειγμα, δεισιδαιμονία ή θρησκευτική πλάνη, θα διέφευγαν από κάθε κίνδυνο πνιγμού. Σε όλη του τη ζωή αγωνίστηκε ενάντια στην ψευδαίσθηση του βάρους, για της οποίας τις βλαβερές συνέπειες όλες οι στατιστικές του προσέφεραν νέες αποδείξεις. Αυτή η μορφή είναι το υπόδειγμα των σημερινών Γερμανών επαναστατών φιλοσόφων».