ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

Στο μεγάλο κόκκινο βιβλίο των Ελλήνων καλλιτεχνών - κι εάν δεν υπάρχει τέτοιο, πρέπει να σχεδιαστεί - του 20ού αιώνα, δικαιούται να γραφεί με κεφαλαία γράμματα το ονοματεπώνυμο του Μικρασιάτη ζωγράφου Διαμαντή Διαμαντόπουλου.

Μέχρι το τέλος της καλλιτεχνικής ζωής του, αυτός που διάβαζε με όρους επιστημονικούς τα έργα τέχνης, πάντα ενταγμένα στο ιστορικό πλαίσιο της κάθε εποχής, είχε έτοιμη την απάντηση σαν έτοιμος από καιρό, όταν τον ρωτούσαν σε ποιους απευθύνονται τα έργα του. Αυτονόητη η απάντηση του αγωνιστή εικαστικού: Στους εργάτες!

Η αυτονόητη αντίδρασή του, ίσως να έκανε ορισμένους ομότεχνούς του να κρυφτούν, ιδιαιτέρως όσοι απ' αυτούς μπαινοβγαίνουν στα επιχειρηματικά και εφοπλιστικά σαλόνια, σαν ζητιάνοι, μπας και τους ελεήσουν οι έχοντες και οι κατέχοντες. Τι τα θέλετε... Ο Διαμαντής Διαμαντόπουλος, καθώς είχε ταχθεί από νέος με τη σωστή πλευρά της Ιστορίας και συγκεκριμένα με το ΚΚΕ, δεν μάσαγε τα λόγια του ούτε έλεγε μισές κουβέντες.

Γι' αυτό περίπου επί ένα τέταρτο του αιώνα, από το 1950 έως το 1975, αποσύρεται από τις κοσμικότητες των αιθουσών τέχνης, όχι από αδυναμία, αλλά από δύναμη, γιατί δεν ήθελε να γίνει νούμερο και να ξεπουληθεί.

Ανατρέχοντας σε παλιά φύλλα του «Ριζοσπάστη», παραμονές των εκλογών της 18ης Οκτώβρη 1981, αναζητήσαμε τις δηλώσεις του Διαμαντή Διαμαντόπουλου. Αφορμή για εκείνο το ρεπορτάζ στάθηκε η δωρεά πινάκων του στο εκλογικό κέντρο του ΚΚΕ, πλάι πλάι μ' αυτούς του Α. Τάσσου και του Βάλια Σεμερτζίδη. Διαβάζουμε στο φύλλο της Τετάρτης 30ής Σεπτέμβρη 1981:

Υπέρτιτλος: «ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΕΧΝΗΣ ΤΟΥ ΕΚΛΟΓΙΚΟΥ ΜΑΣ ΚΕΝΤΡΟΥ»

Τίτλος: «Κορυφαίοι ζωγράφοι για τη μάχη για τη β΄ κατανομή»

Υπότιτλος: «ΔΙΑΜΑΝΤΗΣ ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ: ΤΟ ΚΚΕ ΕΞΑΣΦΑΛΙΖΕΙ ΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ»

«Λατρεύω τους εργάτες!», δηλώνει με δοκιμασμένο αυθορμητισμό, περασμένο, όμως, από σαράντα κύματα αποφασιστικής σκέψης. Και συνεχίζει στους ίδιους υψηλούς μαχητικούς τόνους:

«Είναι λεβέντες, τα βγάζουν πάντα πέρα μόνοι τους! Δεν έχουν ανάγκη από κανένα! Γι' αυτό πιστεύω πως το κόμμα τους, το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας, είναι εκείνο που εξασφαλίζει τη λειτουργία της Δημοκρατίας. Οι πίνακες που πρόσφερα στο εκλογικό τους κέντρο, είναι το ελάχιστο που θα μπορούσα να τους προσφέρω αυτή τη στιγμή, για να δηλώσω έμπρακτα τη συμμετοχή μου στο κίνημά τους, στον αγώνα που κάνουν για να ανοικοδομήσουν αυτό τον τόπο...».

«Λόγια αποφασιστικά», σχολιάζει ο συντάκτης του κειμένου, με τα αρχικά Ε. Κ., «μαχητικά, ανθρώπινα, του καλλιτέχνη Διαμαντή Διαμαντόπουλου, που αφιέρωσε στον εκλογικό αγώνα του ΚΚΕ τα ζωγραφικά έργα του "Τα χέρια των εργατών"».

«Θα ήθελα», παίρνει πάλι τον λόγο ο Διαμαντής Διαμαντόπουλος, «να δώσω τους "Μπετατζήδες" που βρίσκονται στην Πινακοθήκη αλλά αυτό ήταν αδύνατο. Ετσι προσανατολίστηκα σε μια επιλογή που θα άρμοζε στο χώρο, θα είχε πλαστική διάσταση και παράλληλα θα έβγαζε ζωή. Τη ζωντανή φωνή που πέρασε μέσα μου όταν ασίγαστα φτιάχνονταν οι συνοικισμοί των προσφύγων. Εκείνη τη ζεστή μουσική της δημιουργίας που βγαίνει μέσα από τα εργαλεία καθώς χτίζουν... χτίζουν ακατάπαυστα πολιτείες, τη ζωή, το αύριο...

Ηταν μια σκληρή καταπόνηση και μια προσπάθεια χωρίς ανάσα ανάπαυλας εκείνη που εδώ και πολλά χρόνια ξεκίνησα. Είμαι από τους πρώτους σουρεαλιστές και κυβιστές της Ελλάδας, όμως δεν μπορούσα να ικανοποιηθώ όταν εκφραζόμουν... Τελικά κατάφερα να συνδυάσω το σχήμα, το μοντελλάρισμα, τα χρώματα με το θέμα μου (...) Οταν το περιεχόμενο είναι ψεύτικο, ψεύτικη είναι και η φόρμα του... Ψεύτικη κι η τέχνη που πισωγυρίζει την πλάτη της στη ζωή. Τι ωραία είναι εδώ! Τι ωραία...».

Στο φύλλο της Παρασκευής 16ης Οκτώβρη 1981, στις σελίδες «Τέχνη και Πολιτισμός» τυπώνεται η δήλωσή του, κάτω από τον υπέρτιτλο «Η προοδευτική διανόηση ψηφίζει... ΚΚΕ» - τα αρχικά του Κόμματος με το σφυροδρέπανο πάνω σ' ένα ψηφοδέλτιο, που έχει ριχτεί κατά το ήμισυ σε μία κάλπη, είναι με το χέρι σχεδιασμένα. Η δήλωση του κομμουνιστή εικαστικού υπέρ του ΚΚΕ έχει την ακόλουθη μορφή:

ΔΙΑΜΑΝΤΗΣ ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ

(Ζωγράφος)

Ψηφίζω

ΚΚΕ

«Ψηφίζω ΚΚΕ γιατί έχω την μακροπρόθεσμη πίστη πως η ανθρωπότητα στην εξέλιξή της θα φτάσει αργά ή γρήγορα αλλά θα φτάσει οπωσδήποτε στον Κομμουνισμό. Γι' αυτό πιστεύω στον Κομμουνισμό σαν το βέβαιο αύριο.

Σ' αυτές τις εκλογές τις αποφασιστικές για τον τόπο μας, το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας παίζει το ρόλο και της διασφάλισης της Δημοκρατίας. Αν σε μια ορισμένη στιγμή και για οποιοδήποτε πρόβλημα που ενδιαφέρει την Ελλάδα, όλα τ' άλλα κόμματα μπορεί να ενωθούν είναι αναμφισβήτητο πως το ΚΚΕ θα μείνει σαφέστατα χωριστά».

Θα κλείσουμε, αυτό το Σαββατοκύριακο, το πρώτο αφιέρωμά μας στον ζωγράφο της εργατιάς, με την τελευταία απάντησή του στο πλαίσιο της συνέντευξής του στον «Ριζοσπάστη» (Τετάρτη 12 Νοέμβρη 1981), με υπέρτιτλο «Ο ΔΙΑΜΑΝΤΗΣ ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝΑΘΥΜΑΤΑΙ, ΑΝΑΛΥΕΙ, ΠΡΟΤΕΙΝΕΙ» και τίτλο «Η ζωγραφική, ο άνθρωπος, το περιβάλλον».

Τον ρωτάει ο συντάκτης Νίκος Ζώης:

«-- Βρίσκετε ότι η προβολή των εικαστικών έργων στην Ελλάδα και στον καπιταλιστικό κόσμο ελέγχεται από κυκλώματα; Μπορεί ο λαός να χαρεί τα εικαστικά έργα; Και τι μπορούμε να κάνουμε γι' αυτό;».

Απαντάει ο τότε 67χρονος αγωνιστής του χρωστήρα:

«Πραγματικά ασκείται έλεγχος των εικαστικών έργων και των εικαστικών καλλιτεχνών από κυκλώματα - τουλάχιστο στην Ελλάδα, έτσι που πολλές φορές έχει κανείς την εντύπωση πως η συχνότητα της προβολής από τα μαζικά μέσα ενημέρωσης έχει προσυμφωνηθεί (...).

Ο κόσμος, βέβαια, έχει μάτια και βλέπει.

Ο λαός μπορεί και πρέπει να χαρεί τα εικαστικά έργα. Αλλά για να φθάσουμε σ' αυτό το αποτέλεσμα πολλά πράγματα πρέπει να διορθωθούν.

Και πρέπει πρώτα πρώτα να διορθωθούν τα εικαστικά έργα. Εκτός απ' το ταλέντο χρειάζεται σωστός προσανατολισμός και πολλή δουλειά.

Επειτα πρέπει να προσέχουμε τα έργα που παρουσιάζουμε στον ελληνικό λαό. Οχι πειραματικά έργα, που και μεις μπορεί να απορρίψουμε σε λίγο. Μια τέτοια παρουσίαση δείχνει επιπολαιότητα. `Η περιφρόνηση: Είναι σαν να πιστεύουμε πως ο λαός έτσι ή αλλιώς δεν πρόκειται να καταλάβει τίποτα, και σα να ενδιαφερόμαστε μόνο να φανούμε πως παίρνουμε μέρος σε πολιτιστικές εκδηλώσεις, που αυτόν τον καιρό είναι πολύ της μόδας.

Ούτε να παρουσιάσουμε στο λαό έργα κατώτερης ποιότητας, υποτιμώντας το γούστο του. Ο λαός με μια καθοδήγηση μπορεί να καταλάβει πάρα πολλά.

Τα έργα που του παρουσιάζουμε ν' αναφέρονται στον κόσμο του, που είναι ο πραγματικός κόσμος, ο σωστός κόσμος και που πρέπει να είναι και ο δικός μας κόσμος.

Ας μη μας διαφεύγει όμως πως για να καταλάβει και να χαρεί ένα εικαστικό έργο πρέπει να το μάθει πώς να το βλέπει και να εξοικειωθεί μαζί του, όπως για να διαβάσει ένα κείμενο, πρέπει να μάθει γράμματα και να εξασκηθεί στην ανάγνωση».

ΥΓ: Ψηφίζουμε ΚΚΕ στις ευρωεκλογές. Πιο δυνατό Κομμουνιστικό Κόμμα και κει που παίρνονται οι αντιλαϊκές αποφάσεις κι εκεί που ανατρέπονται, στους δρόμους του αγώνα.