ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ

Ο Διαμαντής Διαμαντόπουλος είναι ο πρώτος Ελληνας ζωγράφος που τόλμησε να ζωγραφίσει στον καμβά τα αδειανά γιαπιά. Οι ανεγειρόμενες οικοδομές, μετά την παύση των εργασιών των πρωτογενών δημιουργών, περισσότερο εκπέμπουν τη δυναμική της χειρωνακτικής εργασίας. Γιατί ο ζωγράφος, καθώς παρατηρεί τα χέρια του να είναι λερωμένα από χρώματα, ταυτίζεται με τα λερωμένα χέρια των οικοδόμων από λάσπη.

Και είναι αλήθεια ότι χρειάζεται τόλμη, πολλή τόλμη, να απεικονίσεις ένα θέμα που δεν αποκρύπτει, αλλά αποκαλύπτει ότι οι τεχνοτροπίες επιβάλλονται από ένα σάπιο σύστημα, το οποίο θέλει να επιβάλει την αισθητική του κλειστού δωματίου για τα λαϊκά βλέμματα. Σχεδόν μονότονα, εξακολουθούσε να επαναλαμβάνει από τη δεκαετία του '40 του περασμένου αιώνα ότι δεν καταδέχεται να πουλάει τα έργα του σε ιδιώτες.

«Νομίζω», εξομολογείται στην Ελένη Βαροπούλου («Η Αυγή», 9 Φλεβάρη 1975) - με αφορμή την επανεμφάνισή του μετά το 1949, στην γκαλερί «Ωρα» - «ότι η αγορά έργων ζωγραφικής από τους ιδιώτες μάλλον εμποδίζει την κοινωνική λειτουργία των έργων. Το κοινό έρχεται σ' επαφή μαζί τους καλύτερα στις δημόσιες εκθέσεις (...) Πιστεύω ότι επικοινωνούν με τα έργα μου απλοί άνθρωποι του λαού - απλοί με την έννοια των ίσιων, των τίμιων, σαν αυτούς που βρίσκεις ανάμεσα στους εργάτες. Κι εγώ εργάτης είμαι, δηλαδή έζησα πάντα απ' τη δουλειά μου κι όχι από τη δουλειά του αλλουνού, κι έχω αλληλεγγύη με τους εργάτες και κείνοι με μένα. Αυτό μου το έχουν αποδείξει».

Αυτά τα υποστηρίζει, αφού έχει «αποσυρθεί», κοντά στις τρεις δεκαετίες, για να μη βρωμιστεί από το εύκολο χρήμα της συλλεκτικής μανίας, που φυλακίζει τα έργα στους τέσσερις τοίχους του πλούσιου σπιτιού. Προτιμά να βιοπορίζεται ως καθηγητής τεχνικών, μ' έναν μικρό μισθό, αλλά που του δίνει απεριόριστη ελευθερία έκφρασης, χωρίς πολιτικούς, κοινωνικούς και καλλιτεχνικούς συμβιβασμούς.

Ομως, ας επιστρέψουμε στην πρώτη ατομική έκθεσή του, με 35 ή 40 τέμπερες - ο ακριβής αριθμός τους δεν έχει εξακριβωθεί - την άνοιξη του 1931, στο «Ασυλον Τέχνης». Επισκέπτης εκλεκτός, ο πρωτοπόρος ποιητής και κριτικός τέχνης Αναστάσιος Δρίβας (1899 - 1942), ο οποίος πεθαίνει νέος, μέσα στην Κατοχή.

Σημειώνει στο έκτο φύλλο του περιοδικού «Ο Λόγος» (1931), κάτω από τη στήλη «Ζωγραφική», όπου κρίνει τις εκθέσεις των Μιχάλη Οικονόμου (1888 - 1933), Αλέξανδρου Χριστοφή (1882 - 1953) και Διαμαντή Διαμαντόπουλου:

«Είμουνα εκ των πρώτων, όταν ένα βράδι προς το σούρουπο περίπου, τον εγνώρισα τυχαίως. Βαστούσε μαζί του ένα μεγάλο μέρος από τα σχέδιά του, τα οποία μου έδειξε. Η εντύπωσί μου από την εργασία του εκείνη (της οποίας μερικά και τα καλλίτερα εκθέτει και σήμερα μεταξύ άλλων νεωτέρων), ήτανε πως είχε την ευαισθησία, αν όχι κάποια δική του γνώση, όσον αφορά τη σύνθεσι και τις απαιτήσεις που έχουν τα νέα σχήματα - τα σχήματα abstraits. Ενα μάλιστα εξ αυτών, με σταμάτησε κυριολεκτικά. Εδειχνε πως αυτά τα πράγματα που λέμε ''μοντέρνα'', τα ένοιωθε: Είχε μια ανάλογη ιδιοσυγκρασία, κατάλληλη να μεταδώσει συγκίνηση, με τον τρόπο της κατασκευής που διακρίνει τη σχολή του ''κυβισμού''. Σήμερα η εντύπωσι από την έκθεσί του (εις την οποίαν παρουσιάζει κατά το πλείστον, άλλα νεώτερα, απ' ό,τι είδα τότε), παραμένει η ίδια, με την εξής επιφύλαξι: Φοβούμαι πως εκβίασε τον εαυτό του, ζητώντας ή κυνηγώντας διάφορα θέματα - με τα οποία θα επλούτιζε τον τρόπο αυτό, εις τον οποίον πρωτοεκδηλώθηκε τόσον ωραία! Ενα έχω να πω: Να μείνει εις την αγνότητα, και εις την πειθαρχία που δίνει η αγνότης, γυμνάζοντας ακαταπαύστως και σταθερά την όρασί του ή την ικανότητά του, σ' αυτόν τον δρόμον που εβάδισε, τον τόσο νέο και τόσον επικίνδυνο. Εάν, τώρα, για να το επιτύχει αυτό, θα χρειασθή να πάει στην Ευρώπη, ή να παραμείνει εδώ σπουδάζοντας στο Πολυτεχνείο, - είνε υπόθεσι η οποία εξαρτάται από άλλους αριθμούς, για τους οποίους φυσικά δεν μπορώ να έχω γνώση».

Σε εγρήγορση βρίσκεται και ο καινοτόμος αρχιτέκτονας Δημήτρης Πικιώνης (1887 - 1968), ο οποίος δημοσιεύει ένα σύντομο σχόλιο, στην εφημερίδα «Πρωία» (8 Απρίλη 1931):

«Οσοι ξέρουν που εχρειάσθη η Νέα Τέχνη για να απελευθερωθή από κάθε είδους συμβατικότητες, εκείνοι μονάχα μπορούν να εκτιμήσουν και να χαρούν και το αποτέλεσμά των. Πόσες αλήθεια νέες δυνατότητες δεν μας άνοιξαν οι αγώνες αυτοί πλησιάζοντάς μας προς τις γνήσιες και καθαρές πηγές από τις οποίες ξεκίνησε κάθε φορά η Τέχνη.

Ο κ. Διαμαντόπουλος μπορεί να σταθή ωσάν ένα παράδειγμα μιας πραγματικής ελευθερίας με την οποία είνε δυνατόν να κινηθή ένας νέος σήμερα, εις τας πλαστικάς του αναζητήσεις.

Πρωίμως απηλλαγμένος από κάθε apriori παραδοχήν μπόρεσε να πάη εις μιαν όρασιν προσωπικήν, η οποία κατορθώνει να μας αποκαλύπτη μιαν νέαν πλευρά των πραγμάτων.

Μέσα εις τον μικρόν κύκλον των έργων του είνε σημαντικό μάλιστα ότι σημειώνει ένα περπάτημα αξιοπρόσεκτον.

Αρχίζοντας από τον εναργή ρεαλισμόν των πρώτων του έργων, προχωρεί εις ένα μεταφυσικό αίσθημα, που όσο κι αν προδίδη μερικές ενημερότητες κρατεί ως τόσο πολύ το προσωπικό.

Βρίσκω ότι το κοινόν όχι μόνον πρέπει να προσέξη μίαν παρομοίαν εκδήλωσιν από την οποίαν θα είχε πολλά να ωφεληθή, αλλά και να σταθή με μια βαθύτερη συνείδηση των χρεών του απέναντι της νεότητος, την οποίαν τόσο επαξίως το τάλαντον αυτό ηδυνήθη να αντιπροσωπεύση».

Αυτά περί της πρώτης έκθεσης του 17χρονου Διαμαντή Διαμαντόπουλου, αυτού του φτωχόπαιδου που δεν έβαλε νερό στο κρασί του, για να μην προδώσει τον λαό, τους φυσικούς αποδέκτες του έργου του.

ΥΓ: Την οργή και την αγανάκτησή μας προκαλεί ο θάνατος του 31χρονου Ινδού μετανάστη - εργάτη γης Σατνάμ Σινγκ. Καθώς δούλευε σε αλυσίδα παραγωγής, στην περιοχή Λατίνα, το ένα χέρι του ακρωτηριάστηκε από μια μηχανή περιτυλίγματος πλαστικού. Ο εργοδότης - τέρας τον φόρτωσε σ' ένα φορτηγάκι και τον πέταξε έξω από το σπίτι του! Ο αγρεργάτης άφησε την τελευταία πνοή του στο Νοσοκομείο Σαν Καμίλο της Ρώμης. Τα ιταλικά συνδικάτα εξέφρασαν τον αποτροπιασμό τους και κατέβηκαν σε ολιγόωρες στάσεις εργασίας απαιτώντας «αξιοπρέπεια και σεβασμό για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων».