«Το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου αποτελεί μονάδα πολιτισμικής παραγωγής και εργαλείο του υπουργείου Πολιτισμού για την παραγωγή πολιτισμικών αγαθών, η αξιολόγηση των οποίων είναι διάφορη από αυτή των αγοραίων αγαθών και υπηρεσιών, όπως, π.χ., το ηλεκτρικό ρεύμα ή οι ταχυδρομικές υπηρεσίες (...) ουδέποτε συνδέθηκε με την ιδέα της στενής οικονομικής εταιρικής - επιχειρηματικής κερδοφορίας και δεν αποτελεί ούτε κερδοσκοπική επιχείρηση ούτε παραγωγική επιχείρηση, με την ανωτέρω έννοια των όρων αυτών».

Το Φλεβάρη του 2007, το ΚΚΕ, μέσω του επικεφαλής του Πολιτιστικού Τμήματος της ΚΕ, Γεράσιμου Αραβανή, προειδοποιούσε ότι το Κέντρο «είναι σοβαρή υπόθεση, αλλά δεν είναι τίποτε άλλο από το μέσο που υπηρετεί μια πολιτική. Την πολιτική της κυβέρνησης για τον κινηματογράφο την έχουμε στο χαρτί (...) Θέλει να καταστήσει τον κινηματογράφο από κοινωνικό προϊόν σε εμπόρευμα, σε άμεση διασύνδεση με το τουριστικό κεφάλαιο (...) Είμαστε κατηγορηματικά αντίθετοι με την υπαγωγή του ΕΚΚ στο νόμο. Εχουμε τελείως διαφορετική αντίληψη για το Κέντρο, που πρέπει να είναι δημόσιος οργανισμός, όπου θα βάζουν τη σφραγίδα τους οι δημιουργοί, αλλά και ο λαός». «Η τέχνη του κινηματογράφου εκτιμάται και μεταφέρεται σήμερα σαν σκυρόδεμα, σαν τσουβάλι τσιμέντο, πετρέλαιο ή μια οποιαδήποτε άλλη υπηρεσία, στις ΔΕΚΟ» φώναζε τότε και η Εταιρεία Ελλήνων Σκηνοθετών (ΕΕΣ).

Αυτή η μικρή αναδρομή στο πρόσφατο παρελθόν είναι αναγκαία για να γίνει κατανοητή η αγοραία διολίσθηση της κρατικής πολιτικής για τον κινηματογράφο, η οποία είχε ξεκινήσει από τις κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ, για να καταλήξει στη μετατροπή του ΕΚΚ σε «ΔΕΚΟ», εφαρμόζοντας τη συνολικότερη στρατηγική εμπορευματοποίησης του πολιτισμού που επιβάλλουν τα μονοπώλια της ΕΕ. Διότι τα αποτελέσματα αυτής της πολιτικής έγιναν πολύ γρήγορα «απτά».

Ετσι, τον περασμένο Ιούλη, το ΕΚΚ ανακοίνωσε ότι αναστέλλει την κατάθεση προτάσεων για ταινίες σε όλα τα χρηματοδοτικά προγράμματα, λόγω οικονομικής αδυναμίας. Ουσιαστικά αυτό σήμαινε «λουκέτο» στο Κέντρο, κάτι που πριν λίγες εβδομάδες, στις 22 Οκτώβρη, σε συνέντευξη Τύπου, ο πρόεδρος του ΕΚΚ προσπάθησε να «διασκεδάσει» ανακοινώνοντας ότι το Κέντρο... «ανοίγει και πάλι» για προτάσεις. Κανείς όμως δε φαίνεται να «διασκεδάζει» αφού, όχι μόνο το ΕΚΚ λειτουργεί πλέον ως «κλασική» ΑΕ, αλλά και οι προτάσεις της νομοπαρασκευαστικής επιτροπής του υπουργείου Πολιτισμού για το νέο νομοθετικό πλαίσιο για τον κινηματογράφο (αναμένεται να κατατεθεί στη Βουλή στα μέσα Νοέμβρη), καθιστούν πλέον τον ελληνικό κινηματογράφο «βορά» της «αγοράς» (βλ. «Ρ», Ενθετο, 21/9/2008). Αλλάζοντας ριζικά και σαφέστατα πλέον φιλοσοφία και προσανατολισμό, βάζοντας σε «πρώτο πλάνο» τον έμπορο/ παραγωγό και όχι το δημιουργό/ κινηματογραφιστή, όπως εύστοχα κατήγγειλε ο σκηνοθέτης, Νίκος Αντωνάκος, στη συνέντευξη.

Δύο είναι τα βασικά και αλληλοσυμπληρούμενα χαρακτηριστικά της κατάστασης: Κρατική υποχρηματοδότηση και «έλευση» της ιδιωτικής παραγωγής (εν δυνάμει και ξένης) που θα καλύψει το παραπάνω κενό, φυσικά προς όφελός της, βάζοντας ουσιαστικά «ταφόπλακα» στην πρόσληψη του κινηματογράφου ως μορφή τέχνης. Ας τα δούμε συγκεκριμένα μέσα από τα στοιχεία που έδωσε η ίδια η διοίκηση του ΕΚΚ.

Ο πρόεδρός του υποστήριξε ότι το ΕΚΚ «δεν έκλεισε ποτέ», «απλώς, σε μια προσπάθεια νοικοκυρέματος (...) είπαμε να σταματήσουμε να δεχόμαστε προτάσεις (...)». Γιατί; Διότι «φέτος το καλοκαίρι βρεθήκαμε σε μια πάρα πολύ δύσκολη στιγμή, όταν φτάσαμε σε ένα σημείο να μην μπορούμε να εξυπηρετήσουμε ταινίες, οι οποίες ήταν σε στάδιο παραγωγής και αναγκαστήκαμε να τρέχουμε στις τράπεζες να δανειζόμαστε χρήματα και διάφορες άλλες αλχημείες που κάναμε για να μπορέσουμε να τελειώσουμε κάποιες ταινίες που πραγματικά δεν μπορούσαν να σταματήσουν». Κι αυτό διότι ήταν ταινίες... «τις οποίες δεν υπολογίσαμε ή νομίσαμε ότι δε θα γίνουν» και οι οποίες «είχαν εγκριθεί από την εποχή (σ.σ. προεδρίας στο ΕΚΚ) του Βαλτινού και του Χρονόπουλου».

Πού στηρίζονταν λοιπόν οι εγκρίσεις ταινιών, δεδομένης της χρόνιας υποχρηματοδότησης του Κέντρου; «Βάσει υποσχέσεων εμείς εγκρίναμε ταινίες. Οι υποσχέσεις δεν μπόρεσαν να υλοποιηθούν από μεριάς υπουργείου Πολιτισμού, δεν είχε χρήματα να μας δώσει», απάντησε ο πρόεδρος. Αναγγέλλοντας αμέσως μετά περιχαρής, ότι «από σήμερα, ανοίγουμε πάλι το Κέντρο σε προτάσεις»!

Τίποτα όμως από όσα ειπώθηκαν στη συνέχεια δεν μπόρεσαν να τεκμηριώσουν τη «χαρά» του προέδρου. Διότι, στην πραγματικότητα, το Κέντρο δεν έχει ιδέα για το από πού θα πάρει τελικά χρήματα, πόσα και για πόσο. Και δεν έχει ιδέα, διότι ως «ΔΕΚΟ» πλέον, η χρηματοδότησή του είναι εκ νόμου στον «αέρα» και κάθε «υποψία» ενίσχυσης εμπίπτει στα αγοραία κριτήρια περί «βιωσιμότητας». Η διοίκηση του Κέντρου βέβαια δεν ασχολήθηκε με αυτά. Αναρωτήθηκε όμως: «Τι κωδικό θα έχουμε; Είναι γεγονός ότι δεν ξέρουμε αν δεν κατατεθεί στη Βουλή ο προϋπολογισμός, τι λεφτά θα έχει ο κωδικός. Εάν δηλαδή θα είναι διπλάσιος από πέρυσι όπως ζητήσαμε», δηλαδή 6 εκατομμύρια ευρώ, από 3,5. Και αυτά όμως δόθηκαν «κουτσουρεμένα»: 3,1 εκατ. ευρώ πήρε από τον προϋπολογισμό το Κέντρο, διότι το υπουργείο Οικονομικών έκανε «περικοπές».

Παρ' όλ' αυτά η διοίκηση εξακολουθεί να σπέρνει αυταπάτες. Θεωρεί ότι αν τελικά ψηφιστεί το νομοσχέδιο «θα έχουμε μια πλήρη εικόνα για το τι χρήματα θα έχουμε για το 2009», διότι «υπάρχουν» σε αυτό, όπως και στις προτάσεις της νομοπαρασκευαστικής επιτροπής, «πηγές» χρηματοδότησης. Ας δούμε τι συμβαίνει με αυτές τις «πηγές». Μία «πηγή» χρηματοδότησης του ελληνικού κινηματογράφου είναι εδώ και χρόνια θεσμοθετημένη και αφορά στην καταβολή του 1,5% επί των κερδών των καναλαρχών υπέρ της κινηματογραφικής παραγωγής. Ουδέποτε εισπράχθηκαν αυτά τα χρήματα (πλην ΕΡΤ). Οι προτάσεις της επιτροπής ζητάνε να πάει στο 2%. Και πάλι όμως δεν προβλέπεται κανένας μηχανισμός είσπραξης. Κανείς δεν μπορεί να διαβεβαιώσει ότι αυτά τα χρήματα θα πάνε στο ΕΚΚ. «Εμείς λέμε δώστε μας νόμους, γιατί μόνο έτσι κατοχυρώνονται τα χρήματα. Αν υπήρχε το 2%, η επιστροφή από τα εισιτήρια κλπ, δε θα χρειαζόταν να ζητιανεύουμε κάθε τόσο χρήματα» λέει το ΕΚΚ.

Φέτος πήρε και 2,5 εκατ. ευρώ από τον ΟΠΑΠ. Αλλά αυτό έγινε για πρώτη φορά από το 2002 και πάλι κανείς δε διαβεβαιώνει πως θα υπάρχει συνέχεια. Ακόμη 3,5 εκατ. ευρώ περίπου περιμένει από την επιστροφή του φόρου θεαμάτων (εισιτήρια). Αλλά και αυτό το ποσό «παίζει» από χρονιά σε χρονιά, ανάλογα με την εμπορική πορεία των ταινιών. Το Κέντρο με αγωνία διαβάζει εφημερίδες για το πώς κινήθηκε το ταμείο των αιθουσών το καλοκαίρι...

Το ΕΚΚ το 2008 χρηματοδότησε 29 ταινίες μεγάλου μήκους μυθοπλασίας (πολλές από αυτές τελειώνουν τώρα το μοντάζ ή τα γυρίσματα, ενώ σχεδόν οι μισές είναι πρώτες ή δεύτερες ταινίες δημιουργών), 10 μικρού μήκους και 13 ντοκιμαντέρ, με συνολικό ποσό 4,7 εκατ. ευρώ (το 61% του συνόλου των φετινών χρημάτων του). Σε μερικές χρωστάει ακόμα.

Χαρακτηριστικό για το πώς εννοεί την κρατική χρηματοδότηση η κυβέρνηση είναι, ότι 1,5 εκατ. επιπλέον που αναμένει το Κέντρο μέχρι τέλος του χρόνου αφορούν στη χρηματοδότηση συγκεκριμένων ταινιών (Βούλγαρης, Γαβράς, Αγγελόπουλος, Σμαραγδής) και «αν δε γίνονταν αυτές οι ταινίες δε θα τα παίρναμε αυτά τα λεφτά». Είναι «εξτρά»!

Το συνολικό ποσό που διαχειρίστηκε λοιπόν φέτος το Κέντρο είναι 10,8 εκατ. ευρώ. Αλλά, όπως είδαμε, ελάχιστα έως καθόλου από αυτά τα χρήματα αποτελούν πάγια, τακτική (και με ελπίδα αύξησης) χρηματοδότηση! Παρ' όλ' αυτά, η διοίκηση εξακολουθεί να «ονειρεύεται»(;) ότι η θέσπιση κωδικού στον προϋπολογισμό για τον κινηματογράφο «σημαίνει ότι έχουμε ένα μίνιμουμ ξεκίνημα» και «έτσι δεν έχουμε παράπονο, πιστεύω ότι δεν υπήρχαν χρήματα για κάτι περισσότερο»!

Κι όμως, ακόμη και η διοίκηση ξέρει ότι είναι στον «αέρα» η χρηματοδότηση. Μιλώντας για το «Φιλμ Κομισιόν», το θεσμό προσέλκυσης ξένων παραγωγών στην Ελλάδα, η διοίκηση είπε ότι προσπαθεί να «πείσει» το ΥΠΠΟ και το υπουργείο Τουρισμού, ώστε να γίνει μια ξεχωριστή θυγατρική εταιρεία του «για να μπορεί να έχει αυτοτέλεια και δικό της προϋπολογισμό». Διότι αν είναι «μέσα» στο ΕΚΚ, «μοιραία, όταν θα έχει το Κέντρο λεφτά θα δίνει, όταν δε θα έχει, δε θα δίνει»! Απλό...

Βέβαια, για το συγκεκριμένο θεσμό, η ρητορική είναι γνωστή: «Πρέπει να βγει σαν θεσμοθετημένο όργανο και να βγούμε έξω και να πούμε "ελάτε να κάνετε ταινίες". Τι τεράστιο κέρδος είναι για την Ελλάδα, για τους εργάτες του κινηματογράφου, για τη διαφήμιση της Ελλάδας το να έρχονται ξένοι να κάνουν ταινίες εδώ»! Δηλαδή το Κέντρο για μια ακόμη φορά «πιπιλίζει» όχι μόνο επικίνδυνες, αλλά και αποτυχημένες στο εξωτερικό, πρακτικές. Διότι, τα ξένα μονοπώλια χρησιμοποιούν το φτηνό δυναμικό και την υποδομή των χωρών (κυρίως των πρώην σοσιαλιστικών) και μετά φεύγουν για κάπου φθηνότερα. Αυτό είναι το «όραμα» της κυβέρνησης: Να μετατρέψει τους Ελληνες ηθοποιούς σε κομπάρσους του Χόλιγουντ και τους Ελληνες κινηματογραφιστές σε βοηθούς.

Το ΕΚΚ έχει εμπεδώσει τον αγοραίο του ρόλο πολύ καλά και σε άλλα πεδία της παραγωγής. Με πρόφαση, π.χ. την «ενίσχυση» του σεναρίου και ότι «πρέπει να δουλεύονται πολύ τα σενάρια και να προετοιμάζονται καλύτερα οι ταινίες», με το νέο κανονισμό του (που είναι αναντίστοιχος με αυτόν που πρότειναν τα σωματεία) το Κέντρο ανοίγει τελείως την πόρτα στους ιδιώτες παραγωγούς. Πλέον, «τα σενάρια που έρχονται έχουν και την κάλυψη ενός παραγωγού. Δηλαδή ο σεναριογράφος πρέπει να έρχεται με σκηνοθέτη και παραγωγό, ώστε αυτό το σενάριο να χρηματοδοτείται και να γίνει ταινία». Διότι «το Κέντρο δεν είναι παραγωγός, ενισχύει παραγωγούς». Αρα, σενάριο χωρίς παραγωγό δεν εγκρίνεται! Αυτό εννοεί η διοίκηση με το «μονάδα πολιτισμικής παραγωγής και εργαλείο του υπουργείου Πολιτισμού για την παραγωγή πολιτισμικών αγαθών»;

Αξίζει να θυμίσουμε (για να μην ξεχνιόμαστε), ότι τέτοιου είδους πρόταση ακούστηκε για πρώτη φορά το 2003. Οταν στο πλαίσιο της συνόδου για τον οπτικοακουστικό τομέα που έγινε τότε στη Θεσσαλονίκη στη διάρκεια της ελληνικής Προεδρίας στην ΕΕ, ο τότε υπουργός Πολιτισμού, Ευ. Βενιζέλος, «έριξε» πρόταση για δημιουργία ενός «ομοσπονδιακού» οργάνου, με εκπροσώπους από τα 25 εθνικά Κέντρα Κινηματογράφου, με ταυτόχρονη «ενεργοποίηση» του τραπεζικού τομέα για οπτικοακουστική παραγωγή. Πρότεινε, μάλιστα, στην πρώτη συνάντησή τους, οι εκπρόσωποι των εθνικών Κέντρων Κινηματογράφου να «φέρουν μαζί τους» και μια τράπεζα της χώρας τους, που θα επιθυμούσε να συμμετάσχει στο εν λόγω «κονσόρτσιουμ»...

Τέλος, πρέπει να υπογραμμιστεί, ότι οι εξελίξεις στο ΕΚΚ, συμπληρώνουν το «παζλ» της εμπορευματοποίησης του κινηματογράφου και της επιβολής του αστικού «κοσμοπολιτισμού» που προωθείται (και θα ενισχυθεί αν περάσει το νομοσχέδιο) και στα μεγάλα φεστιβάλ κινηματογράφου της χώρας. Θυμίζουμε το «πογκρόμ» εναντίον δεκάδων Ελλήνων σκηνοθετών που κόπηκαν από το φετινό Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και την «πόρτα» που «έφαγαν» επίσης δεκάδες νέοι σκηνοθέτες στο φετινό Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους της Δράμας (που έτσι, εκτός των άλλων, δε θα μπορούν να διαγωνιστούν και για τα Κρατικά Βραβεία).