«Το στοίχημα», του Νίκου Κυτόπουλου, είναι μια αληθινή ιστορία του Μακρονησιού

Δεν υπήρχε καλύτερη ευκαιρία να πούμε δυο λόγια για τον σύντροφο Ν. Κυτόπουλο, από τη φετινή, που το ΚΚΕ, το Κόμμα που υπηρέτησε και υπηρετεί, κλείνει 90 χρόνια αγώνων και θυσιών. Αλλωστε, ο Ν. Κυτόπουλος είναι σύντροφος και στην πένα, δημοσιογράφος δηλαδή.

Με τα λογοτεχνικά του έργα, περιέγραψε τους αγώνες και τις θυσίες του ελληνικού λαού, ιδιαίτερα την περίοδο 1940 - 1949. Δηλαδή, στην περίοδο της ΕΑΜικής Αντίστασης, στις μεταβαρκιζιανές διώξεις και στον ηρωικό, ένδοξο αγώνα του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας. Περίοδο, που ο ίδιος έζησε «από τα μέσα» - όπως λέμε. Συμμετείχε ενεργά στην Αντίσταση κατά της τριπλής χιτλεροφασιστικής κατοχής. Ηταν αντάρτης του ΔΣΕ. Πολέμησε, αγωνίστηκε για να πάψει η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Και συνεχίζει, ακόμη και σήμερα, στα 92 του χρόνια. Ιδιαίτερα, τα έργα του έχουν σημείο αναφοράς τον αγώνα του Δημοκρατικού Στρατού. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά...

Το 1935, ο Νίκος Κυτόπουλος - έχει ήδη επιστρέψει στην Ελλάδα και έχει εγκατασταθεί στη Μελία Αλεξανδρούπολης - αποφοιτά από το Διδασκαλείο και αρχίζει την εκπαιδευτική του δραστηριότητα. Παίρνει απ' την αρχή ενεργό μέρος στην Εθνική Αντίσταση. Στη συνέχεια - και μετά την απελευθέρωση - καταδιώκεται για την πολιτική του δράση, φυλακίζεται, εξορίζεται, για να καταφύγει τελικά στα βουνά, αντάρτης του ΔΣΕ.

Από την αρχή ακόμη της πολύχρονης δημοσιογραφικής και λογοτεχνικής του πορείας, τα λόγια του Νίκου Κυτόπουλου ήταν στρατευμένα. Στο βουνό, μαζί με το ντουφέκι, γράφει δελτία ειδήσεων, προκηρύξεις, άρθρα και σχόλια. Γίνεται υπεύθυνος της εφημερίδας του αρχηγείου Θράκης και ανταποκριτής της εφημερίδας «Εξόρμηση», κεντρικού οργάνου του Γενικού Αρχηγείου. Πηγαίνει στο Γράμμο και γίνεται μέλος της σύνταξης της «Εξόρμησης», που μετονομάζεται «Προς τη Νίκη».

Το πρώτο του βιβλίο με τίτλο «Η Μάχη της Νάουσας», πριν από εξήντα χρόνια, γράφτηκε ως δημοσιογραφικό ρεπορτάζ στο βουνό, «κάτω απ' τις εκρήξεις των όλμων και τα διασταυρούμενα πυρά των πολυβόλων», όπως εύστοχα αναφέρθηκε σε εκδήλωση που οργανώθηκε από το Πολιτιστικό Τμήμα της ΚΕ του ΚΚΕ προς τιμήν του συντρόφου Νίκου. Ηταν ένα μάχιμο - στην κυριολεξία - ρεπορτάζ. Τυπώθηκε τον Αύγουστο του 1949 και αγαπήθηκε από τους μαχητές του ΔΣΕ που το κουβαλούσαν στα σακίδιά τους.

Υπόβαθρο, συνολικά, της δημιουργίας του Ν. Κυτόπουλου αποτελούν τα συγκλονιστικά του βιώματα από την πρώτη και τη δεύτερη Αντίσταση: ΕΑΜ, ΕΛΑΣ, ΔΣΕ. Η εποχή αυτή δίνεται - όπως σημειώθηκε σ' εκείνη την εκδήλωση - στη μυθιστορηματική τριλογία «Ο Μεγάλος Ανήφορος», «Η Δοκιμασία», «Η Ασβηστη Ελπίδα». Η τριλογία αυτή συμπυκνώνει το έπος της Εθνικής Αντίστασης και δίνει σφαιρικά την ατμόσφαιρα της πολυτάραχης εποχής 1940-1949, που αποτελεί την πιο συγκλονιστική περίοδο της νεοελληνικής ιστορίας.

«Ο Μεγάλος Ανήφορος» είδε το φως της δημοσιότητας το 1957 στο Βουκουρέστι. Δίνει τη ζωή των καπνάδων ενός χωριού του Εβρου, της Μελίκης, περιγράφει την ΕΑΜική Αντίσταση και το πέρασμα των ηρώων στο δεύτερο αντάρτικο, στο ΔΣΕ. Το μυθιστόρημα επανεκδίδεται το 1979, στην Ελλάδα και η τρίτη έκδοση έρχεται το 1983.

«Η Δοκιμασία» κυκλοφορεί το 1982. Αναφέρεται στην πρώτη φάση του Εμφυλίου στη Θράκη και την Ανατ. Μακεδονία. Το 1983, βραβεύεται από την Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών, ως το καλύτερο βιβλίο της χρονιάς. «Η Ασβηστη Ελπίδα» - το τρίτο μέρος της τριλογίας - εκδόθηκε το 1992 και αναφέρεται στο τέλος του Εμφυλίου.

Το 1965, εκδίδεται στο Βουκουρέστι από το εκδοτικό «Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις», μια συλλογή από τρεις νουβέλες και τέσσερα διηγήματα, που έμελλε να είναι μια στιγμή στη λογοτεχνική πορεία του Νίκου Κυτόπουλου, με γενικό τίτλο «Ο Μπελέτης».

Τα θέματα αυτών των κειμένων είναι παρμένα από τη γερμανική - βουλγαρική κατοχή στον Εβρο, από την Εθνική Αντίσταση, τον Εμφύλιο και τη ζωή των πολιτικών προσφύγων στη Σοβιετική Ενωση.

Να, όμως, τι είπε γι' αυτά τα κείμενα ο Γιώργης Μωραΐτης, πρόεδρος της ΠΟΑΟ, στην εκδήλωση της Πολιτιστικής Επιτροπής της ΚΕ του ΚΚΕ, προς τιμήν του Ν. Κυτόπουλου: «Θα κλείσω με δύο ξεχωριστές αναφορές. Δεν είναι δυνατό να τις παρακάμψω. Εχουν τυπωθεί στη μνήμη μου. Δυο αθάνατες μορφές. Μπελέτης και Τατάκης. Στο βιβλίο που πρωτοκυκλοφόρησε στο Βουκουρέστι από τις "Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις" το 1965. Ημασταν στις φυλακές της Αίγινας οι τελευταίοι πολιτικοί κρατούμενοι. Οι κατοχικοί είχαν απολυθεί. Εμάς η κυβέρνηση Παπανδρέου δε μας απέλυσε. Ημασταν με τον αξέχαστο σύντροφο Χαρίλαο Φλωράκη. Είχαμε καταδικαστεί ως "κατάσκοποι" με το νόμο 375 της Δικτατορίας Μεταξά που εκτελέστηκαν ο Μπελογιάννης, ο Πλουμπίδης κ.ά. Ανάμεσά μας ήταν και πατριώτες, Εβρίτες, του Κυτόπουλου. Μπάσαμε στη φυλακή το βιβλίο. Το διαβάσαμε. Και μας έκανε συγκλονιστική εντύπωση».

Ο «Μπελέτης» κυκλοφορεί το 1979. Το 1980 τιμήθηκε με το Βραβείο Λουντέμη της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών. Αποτελεί ένα απ' τα σημαντικότερα αντιπολεμικά κείμενα.

Ο συγγραφέας έχει επίσης ασχοληθεί με την παιδική λογοτεχνία. Το 1984 εκδίδεται ένας τόμος παιδικών διηγημάτων του με τίτλο «Στο χαμένο Παράδεισο - Οι περιπέτειες του Θρασάκη» - τιμήθηκε το 1986 με το βραβείο «Μιχαέλας Αβέρωφ» της ΕΕΛ. Το 1994 εκδόθηκε το ιστορικό μυθιστόρημα «Φίλιππος, Ομηρος στη Θήβα», που απευθύνεται σε παιδιά και εφήβους, που το 1997 τιμήθηκε από την ΕΕΛ με το βραβείο «Αννας Βεροπούλου - Φιλίνη».

Το 2006, κυκλοφορεί το τελευταίο έργο του Νίκου Κυτόπουλου, μία μελέτη με τίτλο «Ο μύθος των Ινδοευρωπαίων και οι πέντε πολιτισμοί».

Επί του πιεστηρίου βρίσκεται το δεύτερο βιβλίο του «Θρασάκη» με τίτλο «Το στοιχειωμένο κάστρο», ενώ υπό έκδοση είναι και το «Οταν πεθαίνουν τα πουλιά», για παιδιά και μεγάλους, με θέμα την Οικολογία.