Οι αυταπάτες όσον αφορά τις «αλλαγές» που ενδεχομένως θα συντελεστούν στην εξωτερική πολιτική από τη νέα κυβέρνηση του Μπαράκ Ομπάμα συνεχίζουν να καλλιεργούνται. Παρά τα δείγματα γραφής, με τους διορισμούς του Εμάνιουελ Ραμ, του Λόρενς Σάμερς και τις προθέσεις να διατηρήσει τον νυν επικεφαλής του Πενταγώνου Ρόμπερτ Γκέιτς και να διορίσει ως επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ την «αντίπαλό» του, Χίλαρι Κλίντον, δύο πρόσωπα που έχουν ταχθεί αναφανδόν υπέρ των πολέμων.

Ωστόσο, σε ό,τι αφορά τη Λατινική Αμερική, είναι πιθανό να υπάρξει κάποια αλλαγή τακτικής, σύμφωνα με εκθέσεις διαφόρων ινστιτούτων, «think tanks» (δεξαμενών σκέψης), που διαμορφώνουν το κλίμα. Μια τέτοια έκθεση είναι αυτή του Brookings Institution^*, που είδε το φως της δημοσιότητας την περασμένη Δευτέρα και φυσικά δεν έρχεται από το ...πουθενά, αλλά πατάει σε παλιότερες «μελέτες» των ινστιτούτων του αμερικανικού ιμπεριαλισμού.

Αμέσως μετά την εκλογή Ομπάμα, το Brookings Institution δημοσίευσε την έκθεση υπό τον τίτλο «Rethinking U.S. - Latin American Relations» (Επανεξετάζοντας τις σχέσεις ΗΠΑ - Λατινικής Αμερικής). Συγγραφείς της είναι πρώην αρχηγοί κρατών, όπως οι Ερνέστο Ζεντίγιο, Ρικάρντο Λάγος, Χόρχε Κιρόγκα, του Μεξικού, της Χιλής και της Βολιβίας αντίστοιχα, πρώην αξιωματούχοι χωρών της Λατινικής Αμερικής, αλλά και επιχειρήσεων και τραπεζών όπως της Goldman Sachs και επίσης ο πρόεδρος του παραπάνω ινστιτούτου,Στρόουμπ Τάλμποτ, ο «πατριάρχης» για πολλούς της αμερικανικής διπλωματίας. Η έκθεση αποτελεί ένα εκτενέστατο και αναλυτικότατο σχέδιο δράσης. Χαρακτηριστικό δε της έκθεσης είναι ότι εκλείπουν παντελώς στερεότυποι αμερικανικοί χαρακτηρισμοί όπως «λαϊκιστής», «δικτάτορας», που συνήθως συνοδεύουν π.χ. τον πρόεδρο της Βενεζουέλας Ούγο Τσάβες ή ο χαρακτηρισμός «κουβανικό καθεστώς» κάθε φορά που γίνεται αναφορά στην Κούβα.

Η έκθεση δεν κάνει εκτιμήσεις, αλλά προτείνει δράση σε τέσσερα πεδία, πολλά «υποσχόμενα για τη συνεργασία στο ημισφαίριο».

Η πρώτη ενότητα, υπό τον τίτλο «Ανάπτυξη πηγών ενέργειας μακρόπνοης διάρκειας και καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής», ουσιαστικά δίνει τα «εργαλεία» για την εκμετάλλευση προς όφελος των ΗΠΑ των ενεργειακών πηγών της περιοχής, αλλά και των εναλλακτικών πηγών ενέργειας που θα πρέπει να αναπτυχθούν - φυσικά, υπό τη συνετή καθοδήγηση των ΗΠΑ.

Η δεύτερη ενότητα, «Αποτελεσματική διαχείριση της μετανάστευσης», παραδίδει τα εργαλεία για τον επανακαθορισμό των ισορροπιών στην περιοχή, που διαταράχτηκαν και με τη μεταναστευτική πολιτική του Μπους.

Η τρίτη ενότητα, για την «Εξασφάλιση της οικονομικής ολοκλήρωσης για όλους στο ημισφαίριο», ανοίγει νέες διόδους για την επιβολή μιας θεωρητικά πιο ήπιας «ζώνης ελεύθερου εμπορίου».

Η τέταρτη ενότητα, «Προστασία του ημισφαιρίου από τα ναρκωτικά και το οργανωμένο έγκλημα», αλλάζει εν μέρει τους όρους του «πολέμου κατά των ναρκωτικών» της κυβέρνησης και το συνδέει, καθόλου τυχαία, με το «λαθρεμπόριο όπλων» και με «τις συμβάσεις του ΟΗΕ».

Τέλος, ειδική μνεία και ειδικό κεφάλαιο επιφυλάσσεται για την Κούβα, για την οποία προτείνεται σειρά μέτρων, μονομερώς, σε διμερές, καθώς και σε πολυμερές επίπεδο. Αυτά είναι:

Σχέσεις ΗΠΑ - Κούβας:

• Αρση όλων των ταξιδιωτικών περιορισμών στους Αμερικανούς όσον αφορά τη μετάβαση στην Κούβα.
• Κατάργηση όλων των διαστάσεων του «εμπάργκο στις επικοινωνίες» (ραδιόφωνο, τηλεόραση, διαδίκτυο) και επανακαθορισμός των διατάξεων που διέπουν το εμπόριο του επικοινωνιακού εξοπλισμού χαμηλής τεχνολογίας.
• Απαλοιφή των επιβαρύνσεων και των περιορισμών για τα εμβάσματα.
• Αφαίρεση της Κούβας από τον κατάλογο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ με τα κράτη που υποθάλπουν την τρομοκρατία.
• Προώθηση της ανταλλαγής γνώσης και της συμφιλίωσης, επιτρέποντας την ομοσπονδιακή χρηματοδότηση πολιτισμικών, ακαδημαϊκών και αθλητικών ανταλλαγών.
• Παροχή βοήθειας στο λαό της Κούβας για να αντιμετωπίσει φυσικές και ανθρώπινες καταστροφές.
• Ενθάρρυνση πιο προωθημένων επίσημων επαφών και συνεργασίας μεταξύ διπλωματών και των κυβερνήσεων ΗΠΑ και Κούβας.
• Τερματισμός της αντίθεσης των ΗΠΑ στην επαναφορά της συνεργασίας της διεθνούς κοινότητας με την Κούβα σε περιφερειακούς και παγκόσμιους οικονομικούς και πολιτικούς οργανισμούς.
• Συνεργασία με τα μέλη της ΕΕ και άλλες χώρες για τη δημιουργία ενός πολυμερούς ταμείου για την κοινωνία των πολιτών, το οποίο θα εκπαιδεύει δυνητικούς επιχειρηματίες στη διοίκηση και την καινοτομία.

Και βέβαια όλες αυτές οι ...ωραίες προτάσεις δεν είναι τίποτε άλλο παρά ακριβώς η νέα τακτική για την επέμβαση στις χώρες της Λατινικής Αμερικής, ώστε να ανατραπούν οι όποιες διαδικασίες αλλαγής έχουν επιτευχθεί και φυσικά η σταδιακή ανατροπή της Σοσιαλιστικής Κούβας.

Αξίζει όμως, για να έχουμε μια πιο σφαιρική και ιστορική άποψη, να δούμε τη «διαδρομή» των υποτίθεται... νέων προσεγγίσεων.

Η Λατινική Αμερική στην πραγματικότητα είναι θεμελιώδης και αξεχώριστη όσον αφορά την εξέλιξη της διπλωματίας των ΗΠΑ, καθώς η αλλαγή πλεύσης κάποιων λατινοαμερικανικών κυβερνήσεων, τα τελευταία χρόνια, της έχει δημιουργήσει δυσκολίες. Κατά πολλούς και Αμερικανούς αναλυτές, η στάση της κυβέρνησης Μπους προκάλεσε την απώλεια ζωτικού χώρου, που είναι και στοιχείο εκτόνωσης των εσωτερικών κρίσεων των ΗΠΑ. Μεγαλύτερο «θύμα» η οικονομία (επέκταση των ζωνών ελεύθερου εμπορίου, μετατροπή της ηπείρου σε ζώνη ελεύθερου εμπορίου, πόνημα που είχε ξεκινήσει ο Κλίντον, εξάρτηση από το πετρέλαιο κλπ.). Ενα επιπρόσθετο στοιχείο είναι ο τεράστιος πληθυσμός ισπανόφωνων εντός των Ηνωμένων Πολιτειών, που το 2025 - εάν όχι νωρίτερα - υπολογίζεται ότι θα είναι το ένα τέταρτο του πληθυσμού των Ηνωμένων Πολιτειών.

Παράλληλα, η ανοιχτή αμφισβήτηση, η απόρριψη, ακόμη και η καταδίκη από πληθώρα κυβερνήσεων της περιοχής είναι αυτή που πραγματικά υπέσκαψε σε παγκόσμιο επίπεδο την κυριαρχία και το κύρος των ΗΠΑ, ερίζουν οι αναλυτές, πολύ περισσότερο από όσο έχει διαπιστωθεί, καθώς όλοι επικεντρώνονται, και όχι αδίκως, στους πολέμους στο Αφγανιστάν και Ιράκ.

Πράγμα που έγινε ιδιαίτερα σαφές με τη «στροφή» χωρών της περιοχής στη Ρωσία, την Κίνα, αλλά και την ΕΕ, σε μικρότερο ασφαλώς βαθμό. Ετσι ζητούμενο είναι η ανάκτηση της αμερικανικής κυριαρχίας.

Ο εκλεγμένος πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα, μετά την εμφάνισή του στο Cuban-American National Foundation (Κουβανο-αμερικανικό ίδρυμα), γνωστό στήριγμα της αντικουβανικής μαφίας στο Μαϊάμι, εξέδωσε σχέδιο 13 σελίδων που τιτλοφορείται «Μία νέα Συμμαχία για την Αμερική» και περιέγραφε τρία μεγάλα ζητήματα περιφερειακής πολιτικής που η κυβέρνησή του θα αντιμετώπιζε: α) την πολιτική ελευθερία/δημοκρατία, β) την απελευθέρωση από το φόβο/την ασφάλεια και γ) την απελευθέρωση από τους καταναγκασμούς (εννοώντας τις ανάγκες της καθημερινής επιβίωσης)/της ευκαιρίας. Το σχέδιο Ομπάμα αντανακλά την ομιλία του Φρ. Ντ. Ρούσβελτ περί των «4 ελευθεριών» που είχε κάνει στο ξέσπασμα του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου και περιέγραφε ένα «Παγκόσμιο Οραμα», το οποίο επανέρχεται, σχεδόν πανομοιότυπο.

Μερικές μέρες αργότερα το Council on Foreign Relations (Συμβούλιο για τις εξωτερικές σχέσεις) έδωσε στη δημοσιότητα έκθεσή του, δίνοντας ακόμη ισχυρότερο στίγμα: «Η Λατινική Αμερική δεν είναι μία περιοχή που ανήκει στην Ουάσιγκτον για να τη χάσει» αναφέρει η έκθεση του περασμένου Ιουνίου, που συμπληρώνει: «Ούτε είναι μία περιοχή που μπορεί να τη σώσει. Το δόγμα Μονρόε** είναι "απαρχαιωμένο"».

Εντούτοις, την τελευταία φορά που κάποιοι «ειδήμονες» από το Council on Foreign Relations, το οποίο από τη στιγμή της ίδρυσής του, το 1921, αντιπροσωπεύει τη δεσπόζουσα άποψη όσον αφορά τις εξωτερικές υποθέσεις, είχαν διακηρύξει ότι το δόγμα Μονρόε είναι «νεκρό», το αποτέλεσμα ήταν γενοκτονία. Πάντως, η έκθεση του Council on Foreign Relations θυμίζει την ξεχασμένη έκθεση της επιτροπής Λίνοβιτς το 1975, ένα χρόνο πριν εκλεγεί πρόεδρος ο Τζίμι Κάρτερ, και τις προτάσεις της για την ανάκτηση του κύρους των ΗΠΑ, μετά από μία εξαιρετικά δύσκολη περίοδο. Τη συγκυρία τότε καθόριζαν η ήττα στον πόλεμο του Βιετνάμ, τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα στον Τρίτο Κόσμο, η ενεργειακή κρίση, η πτώση της τιμής του δολαρίου, το σκάνδαλο Γουότεργκεϊτ και το αντιπολεμικό κίνημα που είχε πια προσλάβει «εξεγερσιακές» διαστάσεις. Πρότεινε, λοιπόν, μία «πιο ήπια» προσέγγιση στην εξωτερική πολιτική, υπολογίζοντας ότι η εξομάλυνση της διεθνούς σκηνής θα σταματούσε ή εάν όχι, πάντως θα ανέκοπτε τη διάβρωση της οικονομικής ισχύος των ΗΠΑ. Η στρατιωτική αποκλιμάκωση θα απελευθέρωνε δημόσια έσοδα που θα διοχετεύονταν προς πιο παραγωγικές επενδύσεις, ενώ η βελτίωση των σχέσεων με την ΕΣΣΔ, τις σοσιαλιστικές χώρες και την Κίνα θα άνοιγε τις αγορές αυτές για τα αμερικανικά προϊόντα. Οι αναλογίες με τη σημερινή θέση των ΗΠΑ είναι παραπάνω από προφανείς.

Δεν είναι τυχαίο ότι οι προτάσεις του Council on Foreign Relations θυμίζουν την έκθεση Λίνοβιτς. Στελέχη του συμμετείχαν στην επιτροπή που τη συνέταξε, από κοινού με στελέχη του Trilateral Commision, υπό την ηγεσία του Ζμπίγκνιου Μπρεζίνσκι - που κατόπιν έγινε σύμβουλος εθνικής ασφαλείας του Λευκού Οίκου και σήμερα είναι «μέντορας» του «δημοκρατικού» Μπαράκ Ομπάμα - και του Brookings Institution, που ήταν στη λίστα των «εχθρών του κράτους» του αλησμόνητου «ρεπουμπλικάνου» προέδρου Ρίτσαρντ Νίξον. Ολα λοιπόν έχουν τη συνέχειά τους όταν πρόκειται να εξασφαλιστούν τα συμφέροντα του αμερικανικού ιμπεριαλισμού είτε με το «μαστίγιο» είτε με το «καρότο».

Παραπομπές:

* Το Brookings Institution - με έτος ίδρυσης το 1916 - δεν είναι απλώς ένα «ινστιτούτο», υποστηρίζει ότι έχει συμβάλει στη δημιουργία των Ηνωμένων Εθνών, έχει συνδιαμορφώσει το σχέδιο Μάρσαλ, έχει προτείνει τη δημιουργία του Κογκρέσου για τον προϋπολογισμό και έχει επηρεάσει τις πολιτικές για την απορύθμιση, τη φορολογική μεταρρύθμιση, την αναδιαμόρφωση του συστήματος πρόνοιας και την παροχή βοήθειας σε ξένες χώρες. Είναι από ένα από τα 200 ισχυρότερα «think tank» στις ΗΠΑ, είναι το πρώτο σε αναφορές στα ΜΜΕ και το τρίτο πιο συχνά αναφερόμενο από τα μέλη του Κογκρέσου, το ξεπερνούν μόνο το Heritage Foundation και η ACLU. Θεωρείται ένα από τρία ισχυρότερα ινστιτούτα διαμόρφωσης πολιτικής στις ΗΠΑ.

** Το Δόγμα Μονρόε προέρχεται από τη διακήρυξη του Αμερικανού προέδρου Τζέιμς Μονρόε, στις 2 Δεκέμβρη του 1823, ότι οι ΗΠΑ δε θα επιτρέψουν στις ευρωπαϊκές δυνάμεις να αναμειχθούν στις υποθέσεις του δυτικού ημισφαιρίου και συγκεκριμένα της Βόρειας και Νότιας Αμερικής και ειδικά των χωρών που ανεξαρτητοποιήθηκαν από την Ισπανία.