ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Κυριακή 4 Γενάρη 2009
Σελ. /24
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
Σημαντική εικαστική και εκδοτική συνεύρεση

Κυκλοφόρησε από τη «Σύγχρονη Εποχή» το λεύκωμα «τ' αγριολούλουδα του Βαρλάμου»

Ανεμώνες, κυκλάμινα, μαργαρίτες, χωνάκια, παπαρούνες, μενεξεδάκια, καμπανούλες... ταπεινά λουλούδια της φύσης. Αγριολούλουδα, που πολλές φορές περνούν απαρατήρητα, με το βλέμμα να φεύγει γρήγορα από πάνω τους. Σ' αυτό το «τρυφερό» κομμάτι της φύσης, με τα χιλιάδες χρώματα και την «πνοή» του ήλιου και του αγέρα, αναφέρεται το βιβλίο «τ' αγριολούλουδα του Βαρλάμου», που κυκλοφόρησε πριν λίγες μέρες η «Σύγχρονη Εποχή». Ενα εικαστικό «πορτρέτο» των λαμπερών «ψηφίδων» της φύσης, διά χειρός ενός μεγάλου μας καλλιτέχνη, του Γιώργη Βαρλάμου.

Το καλαίσθητο αυτό λεύκωμα, αποτελεί μία ακόμη ξεχωριστή κατάθεση του σημαντικού μας δημιουργού. Ερχεται να προστεθεί στους σταθμούς της καλλιτεχνικής του διαδρομής, που περιλαμβάνουν εξαιρετικά δείγματα. Ανάμεσά τους, η μνημειώδης έκδοση «Δέκα Λευκαί Λήκυθοι», για την οποία εργάστηκε ο Γιάννης Κεφαλληνός με επιλεγμένους από τον ίδιο ως συνεργάτες, τους «μαθητές» του στο Εργαστήρι Χαρακτικής της Σχολής Καλών Τεχνών: Λουίζα Μοντεσάντου, Νίκο Δαμιανάκη και Γιώργη Βαρλάμο. Ενα εικαστικό και εκδοτικό «θαύμα», που τυπώθηκε σε 400 αριθμημένα αντίτυπα και χρειάστηκε τρία χρόνια δουλειάς για να ολοκληρωθεί και να κυκλοφορήσει το 1956.

Ακόμη, η πολυτελής έκδοση του 1973, με τις επτά σωζόμενες τραγωδίες του Σοφοκλή. Ενα έργο από τις παρισινές καλλιτεχνικές εκδόσεις «Union Latin d' Editions», το οποίο κυκλοφόρησε σε τρεις τόμους, με αριθμημένα αντίτυπα, εξαιρετικής καλαισθησίας, διακοσμημένοι με 48 ακουαρέλες του διακεκριμένου ζωγράφου - χαράκτη. Μία έκδοση, που χαρακτηρίστηκε, τότε, στο Παρίσι, ως «ένα από τα σημαντικότερα καλλιτεχνικά γεγονότα, τόσο από φιλολογικής όσο και από εικαστικής πλευράς».

Πρόσφατη δραστηριότητά του στο συλλεκτικό βιβλίο, το μυθιστόρημα «Δάφνις και Χλόη», για το οποίο ο Γ. Βαρλάμος, αξιοποιώντας τις βαθιές γνώσεις του για τη χαρακτική και την τυπογραφία, βάζει την προσωπική του σφραγίδα στο έργο. Φιλοτεχνεί ξυλογραφίες και λιθογραφίες, που «μιλούν» για όλα όσα υψηλά αισθήματα και συναισθήματα απορρέουν από το κείμενο του Λόγγου.

Ποιότητα και μαστοριά

«Παπαρούνες», 1981
«Παπαρούνες», 1981
Μία πρώτη «γεύση» από τη δημιουργία του Γ. Βαρλάμου, που αφορά στα λουλούδια, ήταν η στιγμή της συνεργασίας του με τον Νικηφόρο Βρεττάκο το 1988. «Καρπός», η «Φιλοσοφία των λουλουδιών» (ποιήματα και ζωγραφιές). Το τωρινό λεύκωμα, «τ? αγριολούλουδα του Βαρλάμου», με την προσωπική επιμέλεια του καλλιτέχνη και τη βοήθεια άξιων συνεργατών, αποτελεί ένα εξαιρετικό εκδοτικό δείγμα, αποκαλύπτοντας τη ζωγραφική ποιότητα και τις βαθιές γνώσεις του Γ. Βαρλάμου στην τέχνη του βιβλίου. Μια έκδοση, που απευθύνεται στο πλατύ κοινό, την οποία χαρακτηρίζει η ποιότητα και η μαστοριά. Στις σελίδες του περιλαμβάνονται 71 ζωγραφικά έργα, φιλοτεχνημένα από τη δεκαετία του '60 έως σήμερα. Τα αγριολούλουδα για τον Γ. Βαρλάμο, είναι ένα από τα πολλά αγαπημένα θέματα, που ήρθαν στο φως από το χρωστήρα του, ενώ παράλληλα βρήκαν έκφραση - με διάφορες τεχνικές - στη μεγάλη του αγάπη, τη χαρακτική.

«Αρκετά χρόνια πριν "βασάνιζα" τ' αγριολούλουδα, επειδή είχα ανάγκη από ένα θέμα για να ασκούμαι στη ζωγραφική» σημειώνει ο Γ. Βαρλάμος. «Θα 'λεγα πως τα λουλούδια στάθηκαν τα πρώτα μου μοντέλα και τα ευγνωμονώ για την αρμονική τους συνεργασία. Σ' αυτά χρωστάω ένα σημαντικό μέρος των γνώσεών μου στην τεχνική της ζωγραφικής και όχι μόνο της ζωγραφικής».

Η δουλειά αυτή εξακολούθησε να συντροφεύει το δημιουργό, και βρήκε μεγάλη ανταπόκριση στον κόσμο.

«Η κάππαρη», 1981
«Η κάππαρη», 1981
«Τότε, ένας πολύ εκλεκτός φίλος, ο Νίκος Αλεξίου, που 'γραφε για εικαστικά θέματα στο Ριζοσπάστη, βάφτισε τα έργα μου "Τα λουλούδια του Βαρλάμου". Κατά την άποψή του, με τον τρόπο που ήταν ζωγραφισμένα είχαν μια ιδιαιτερότητα... Ως φόρο τιμής, του καταθέτω ένα από αυτά, να τον συντροφεύει εκεί που βρίσκεται, στην οριστική του κατοικία...».

«Η ιδιαιτερότητα, όμως, που 'βλεπε ο Ν. Αλεξίου, με προβλημάτισε, καθώς και η προτίμηση και οι έπαινοι πολλών ανθρώπων, "υποψιασμένων" από την Τέχνη, και άλλων τελείως ανυποψίαστων, και μ? έκανε να μπω ξανά στο κλίμα των καιρών που μελετούσα στα μεγάλα μουσεία και τις σημαντικότατες εκθέσεις της Ευρώπης. Εκεί, για να δω όσο γινόταν περισσότερα έργα, δε στεκόμουν στο καθένα χωριστά, και με βήμα αργό περνούσα από μπροστά στους. Καμιά φορά, όμως, καθηλωνόμουν μπροστά σε κάποιο... Ηταν η ιδιαιτερότητα; Ηταν η έλξη και ο θαυμασμός που εκπέμπει το έργο τέχνης; Πάντως, σε κάθε τέτοια περίπτωση υπήρχε συνηθέστατα η υπογραφή κάποιου σημαντικού καλλιτέχνη».

Η παγκόσμια γλώσσα της ζωγραφικής

Η ζωγραφική για τον Γ. Βαρλάμο «είναι μια παγκόσμια γλώσσα, η οποία δε χρειάζεται επεξηγήσεις. Εχει τη δική της "ομιλία", που είναι τα χρώματα, τα σχήματα, οι τόνοι κ.ά. Ολες οι τέχνες, όχι μόνο η ζωγραφική, εκφράζουν και βγάζουν από μέσα σου συγκεκριμένα συναισθήματα. Αυτό το έκανα πάντα στη ζωγραφική μου, γιατί αυτό πίστευα ότι είναι η ζωγραφική. Στις μέρες μας, πολλοί άγονται και φέρονται από τις μόδες. Σήμερα πρέπει να ζωγραφίζουμε έτσι, αύριο πρέπει να ζωγραφίζουμε αλλιώς... Ασχολούμαστε με τις τάσεις και τα ρεύματα. Αδιέξοδα είναι όλα αυτά. Εχουμε χάσει την ουσία, γιατί η ζωγραφική - όπως και κάθε τέχνη - είναι έκφραση συναισθημάτων. Δηλαδή, μαθαίνουμε να γράφουμε, για να πούμε τι; Μαθαίνουμε να γράφουμε για να πούμε κάτι».

«Ανεμώνες»
«Ανεμώνες»
«Το καλό έργο αναμφισβήτητα είναι η μόνιμη επιδίωξή μου» συνεχίζει ο Γ. Βαρλάμος. «Ομως, αναρωτιέμαι ποιο θα 'ταν προτιμότερο: Το να κάνει κανείς το καλό έργο ή να καλλιεργεί τη δυνατότητα να διαβάζει το έργο τέχνης, οποιασδήποτε τέχνης; Ας μην ξεχνάμε πως η γη είναι γεμάτη από πολιτισμούς αδιάβαστους ακόμη, δώρα της τύχης "της αγαθής", αυτής που μας έδωσε τις αισθήσεις και τα αισθήματα, για να νιώθουμε και να καλλιεργούμε το καλόν κ' αγαθόν. Το καλόν κ' αγαθόν σήμερα είναι ο μόνος τρόπος αντίστασης του ανθρώπου, σε μια εποχή που ο άνθρωπος έχει πάψει να 'ναι άνθρωπος... ο πολιτισμός συγχέεται με τη βαρβαρότητα και η ανθρώπινη ζωή λογαριάζεται μόνο σαν φτηνό μεροκάματο».

Παρ' όλο που η χαρακτική και η ζωγραφική είναι διαφορετικές τέχνες με διαφορετικές εκφραστικές δυνατότητες, στη δημιουργία του Γ. Βαρλάμου και τα λουλούδια και οι φιγούρες... είναι όλα αγαπημένα θέματα για εσάς και το ένα μπαίνει μέσα στο άλλο. Δηλ. Εγώ δε βλέπω όρια ανάμεσα στη ζωγραφική, ανάμεσα στη χαρακτική, παρ' όλο που είναι διαφορετικές τέχνες, διαφορετικές εκφράσεις. Ποτέ δεν είπα ότι τώρα θα σταματήσω να κάνω ένα πράγμα και θα ξεκινήσω κάτι άλλο. Ολα αυτά ήταν μια εξέλιξη. Μια εξέλιξη ηθελημένη και λογική πέρα για πέρα. Εμπλεκε το ένα μέσα στο άλλο. Λουλούδια π.χ. στη χαρακτική και στη ζωγραφική.

Πολύχρονη εικαστική πορεία

Ο Γιώργης Βαρλάμος γεννήθηκε στην Πάρο, το 1922. Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών και δάσκαλός του ήταν ο Γιάννης Κεφαλληνός, με τον οποίο έζησε συνολικά έντεκα χρόνια ως συνεργάτης. Στη δεκαετία του 1950 σπούδασε με υποτροφία στη Σχολή Καλών Τεχνών στο Παρίσι (χαρακτική στο εργαστήριο του Καμί), καθώς και την τέχνη του γραμματόσημου στο Τεχνικό Κολέγιο Εστιέν.

«Κίτρινες και άσπρες μαργαρίτες», 2003
«Κίτρινες και άσπρες μαργαρίτες», 2003
Ο Γ. Βαρλάμος είναι εξίσου γνωστός ως ζωγράφος και ως χαράκτης. Βαθύς γνώστης των μυστικών της κλασικής χαρακτικής, είναι ίσως ο μόνος, εκτός από τον Γαλάνη, που καλλιέργησε εξίσου όλα τα είδη της: χαλκογραφία, ξυλογραφία, λιθογραφία, πραγματοποιώντας ένα εντυπωσιακό σε όγκο και σε νοηματική ολοκλήρωση έργο. Εχοντας μελετήσει βαθιά και επίμονα τους τρόπους πιστής απόδοσης των πιο διαφορετικών υλικών (σάρκα, ύφασμα, φυτά) με τα πιο διαφορετικά μέσα (λάδια, ακουαρέλες, χαρακτική), καταλήγει, μέσα από μια αφαιρετική διαδικασία, σε μια ζωγραφική που αποδίδει τη βαθύτερη ουσία της φύσης χωρίς εμφανείς λεπτομέρειες και σε μια χαρακτική, όπου τα πιο λαμπρά χρώματα είναι παρόντα με τη χρήση μόνο του μαύρου.

Διεκδίκησε τρεις φορές την έδρα της Χαρακτικής στην ΑΣΚΤ, μα το «καθεστώς» της Σχολής τον απέρριψε με πείσμα, παρ' όλο που στην κοινή γνώμη ήταν δεδομένη η εκλογή του ως συνεχιστή του έργου του Κεφαλληνού, σ' ένα Εργαστήριο που είχε ήδη τη φήμη ενός από τα πρώτα, αν όχι το πρώτο στον κόσμο ολόκληρο.

Πέρα από τα αναρίθμητα ζωγραφικά και χαρακτικά έργα που φιλοτέχνησε, έχει επιμεληθεί καλλιτεχνικά ή έχει εικονογραφήσει, με χαρακτικά ή σχέδια, πάνω από 200 βιβλία, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη της τέχνης του βιβλίου στη χώρα μας. Επίσης, έχει φιλοτεχνήσει δεκάδες αφίσες κοινωνικού περιεχομένου. Δικό του είναι και το σχέδιο για την πρώτη σελίδα του «Ριζοσπάστη» της Κατοχής.

«Χωνάκια μπλε», 1995
«Χωνάκια μπλε», 1995
Μέχρι σήμερα, έχει λάβει μέρος σε πολλές παρουσιάσεις και βραβεύτηκε σε διεθνείς εκθέσεις στη Μόσχα, το Βελιγράδι, τη Λειψία (Μουσείο για την τυπογραφία και την τέχνη του βιβλίου), το Παρίσι (Bibliothque Nationale), το Λουγκάνο κ.ά., ενώ για το σύνολο του έργου του τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών, το 1995.


Η. ΜΟΡΤΟΓΛΟΥ


Για το παρόν και το μέλλον μας

Ο Γιώργης Βαρλάμος είναι ένας καλλιτέχνης ο οποίος, όλα τα χρόνια, συνοδοιπορεί με τα πολιτικά και κοινωνικά προβλήματα. Μέσα από την τέχνη του, πολλές φορές, τα ανέδειξε. Στη συνάντησή μας, με αφορμή την έκδοση του λευκώματος, δεν μπορούσε παρά να πάρει θέση για όλα όσα συμβαίνουν σήμερα.

«Ας μην παραπονιόμαστε, τις κυβερνήσεις τις ψηφίζουν οι λαοί, εμείς δηλαδή, και τους δίνουμε δικαίωμα να μας κυβερνήσουν», επισημαίνει. «Εχουμε, λοιπόν, ένα όπλο για να επιβάλουμε τη γνώμη μας, το θέμα είναι αν κάνουμε καλή χρήση αυτού του όπλου που λέγεται ψήφος, κι αυτό το δικαίωμα το έχουμε κάθε τέσσερα χρόνια, αρκετά για να βγάλουμε συμπεράσματα για το παρόν και για το μέλλον μας και να διορθώσουμε τα τυχόν σφάλματα που κάναμε στην εκλογή μας. Υποτίθεται, βέβαια, πως έχουμε κρίση και ξέρουμε τι θέλουμε. Η γνώση λοιπόν και η κρίση, να τα δύο συστατικά, απαραίτητα για να είμαστε αποτελεσματικοί σε κάθε μας πράξη».

«Εδώ θα θυμηθώ, πριν λίγο καιρό, μια εκπομπή που είδα στην τηλεόραση. Ηταν μία συνέντευξη του διευθυντή της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Κούβας, που μιλούσε για τον Χοσέ Μαρτί, ξακουστό διανοούμενο και επαναστάτη στην Κούβα, που έλεγε: "Στον λαό δε θα πούμε πίστεψε, θα πούμε διάβασε"».

«Η γνώση και η κρίση είναι το μυστικό για να μπορούμε να σταθούμε με βεβαιότητα και να παίρνουμε τις σωστές αποφάσεις. Αναρωτιέμαι, τι μας είναι περισσότερο απαραίτητο, ο πολιτισμός ή το ψωμί; Το ψωμί κρατά τον αργανισμό μας ζωντανό, ώστε πάνω σ' αυτή τη ζωντανή ύπαρξη, να ξετυλιχτεί η πραγματικά ανθρώπινη ζωή, που είναι ο πολιτισμός. Η τροφή συντηρεί το ζώον - άνθρωπο, μα ο πολιτισμός εξημερώνει το ζώον - άνθρωπο και τον κάνει πολιτισμένο ον».



Ευρωεκλογές Ιούνη 2024
Μνημεία & Μουσεία Αγώνων του Λαού
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ