Γρηγοριάδης Κώστας

Η δωδεκάχρονη κόρη της Αύρα, έμεινε σε κάτι ξαδέρφια της μάνας της στην πόλη. Από τους λίγους που δε σκιάχτηκαν το χωροφύλακα. Ούτε καλημέρα δεν της έλεγαν της μικρής οι περισσότεροι συγγενείς, για να μη χρωματιστούν. Και την άλλη χρονιά τα ίδια. Εκτόπιση στη Σπάρτη, αυτή τη φορά. Και κατέβηκε στην πόλη από ένα καπνοχώρι της Θεσσαλίας η γιαγιά η Βασιλική, η Βασιλκούλου, να μείνει μαζί με την εγγονή της, μουρμουρίζοντας απ' το πρωί ως το βράδυ ότι η μάνα της δεν είχε μυαλό κι ότι τα καμώματά της τους βασάνιζαν όλους και ότι άλλη φορά δε θα ξαναρχόταν αλλά θα 'παιρνε την Αύρα στο χωριό και, και, και....

Εφεραν τη Γαλήνη το Δεκέμβρη στην Αθήνα, κρατούμενη, άρρωστη στο Ιπποκράτειο. Απαγορεύονταν το επισκεπτήριο γιατί θεωρούνταν επικίνδυνη για τη δημόσια ασφάλεια !!! Η Γαλήνη ήταν απλά ένα μέλος νόμιμου κόμματος που αγωνιζόταν για το μεροκάματο και κατά της μιζέριας, αλλά σα γυναίκα, αγωνίστρια στην επαρχία, θεωρούνταν παράδειγμα προς αποφυγή και κίνδυνος για τα χρηστά ήθη της ελληνικής οικογένειας.

Το παρεκκλησάκι ήταν υγρό και κρύο. Η καλόγρια είπε της Αύρας να περιμένει.

Σκίρτησε η καρδιά της. Η Γαλήνη στο μισοσκόταδο ήταν ακόμα πιο γλυκιά απ' ό,τι τη θυμόταν η κόρη της. Η τελευταία φορά που ιδωθήκαν ήταν πριν από έξι μήνες. Αλλά πόσο ταλαιπωρημένη φαινόταν η Γαλήνη!!! Είχε χάσει πόσα κιλά; Δέκα; Είκοσι; Ηταν άραγε η αρχή της βαριάς αρρώστιας που κανένας δεν υποψιάζονταν ακόμα, μια περίοδος έξαρσης της αγιάτρευτης πληγής που άνοιξε όταν έχασε η Γαλήνη το μεγάλο της έρωτα, τον άντρα της που δολοφόνησαν μια νύχτα στον Πυργετό οι αλήτες του Σούρλα; `Η ήταν απλά η αρχή μιας μακροχρόνιας εξασθένησης που θα προετοίμαζε το έδαφος για να ριζώσει ο καρκίνος και ν' απλωθεί, όταν θα 'βλεπε τα όνειρά της για ένα καλύτερο αύριο, που άξιζαν όλα τα βάσανα και τις θυσίες μιας ζωής, να σβήνουν με την ανατροπή των σοσιαλιστικών καθεστώτων; Ηταν το νέφος του Τσερνομπίλ που της έδωσε το τελικό χτύπημα, ή ο θάνατός της ήταν άσχετος με την αύξηση του αριθμού των καρκίνων μετά το 1986;

Τα μάτια της Γαλήνης ήταν κόκκινα. Ούτε το πλατύ χαμόγελό που φώτιζε το όμορφο, ιδιαίτερα εκφραστικό πρόσωπό της, ούτε η χαρά ν' αγκαλιάσει την κόρη της μετά από τόσους μήνες, έκρυβαν ότι είχε κλάψει πολύ.

Πέρασε κι αυτό, γύρισε στην πόλη η Γαλήνη και σε λίγο γύρισαν και τα πράγματα. 1963 και η Δεξιά χάνει τις εκλογές. 1964 και δε ζητούν χαρτί κοινωνικών φρονημάτων, ούτε δίδακτρα για εγγραφή στο Πανεπιστήμιο. Η Αύρα εισάγεται με υποτροφία στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας και η Γαλήνη πνίγει σε δάκρυα χαράς τις πίκρες μιας ζωής, την αβεβαιότητα για το μέλλον και τ' ανάμεικτα συναισθήματα έκπληξης, περηφάνιας και λύπης στη διαπίστωση ότι η κόρη της έγινε πια γυναίκα και θα πετάξει με τα δικά της φτερά.

Με τα κιλά κουβάλησε η Γαλήνη τα γλυκά για να γιορτάσει την επιτυχία του παιδιού της. Η ίδια δεν μπόρεσε να σπουδάσει στην Παιδαγωγική Ακαδημία παρ' όλη την εξυπνάδα, την εργατικότητα και τη λαμπρή επιτυχία της. Μοναδική κοπέλα της χρονιάς, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τις σπουδές, γιατί οι Ιταλοί κατέλαβαν τη Λάρισα και οι γονείς της δεν άφηναν το κορίτσι μόνο στην πόλη σε τέτοιους καιρούς. Υστερα ήρθε η Αντίσταση κι όλα τα υπόλοιπα πέρασαν σε δεύτερη μοίρα.

Ολη η πόλη ήρθε να συγχαρεί και να καμαρώσει το κορίτσι. Και «οι δικοί μας» και «οι άλλοι». Και αυτοί που τους θυμόνταν στις δύσκολες ώρες και όσοι δεν ήθελαν να τους ξέρουν.

-- Ποιος ξέρει προς τα πού παν τα πράγματα, άλλαξαν οι καιροί. Να τα 'χουμε καλά με όλους.

Η γιαγιά Βασιλική στολίστηκε και βεβαιώθηκε ότι οι ραφές από τις κάλτσες ήταν ίσιες και η μύτη της σκέπης, στο κέντρο από τις περούκες. Ελαμπε ολόκληρη. Οι αραιές λευκές τρίχες που άφηνε ακάλυπτες το μαύρο μαντήλι πάνω στο μέτωπο έδιναν ακόμα μεγαλύτερη αίγλη στις μαύρες πυκνές πλεξούδες που έπεφταν ως τη μέση της γιαγιάς. «Οι περούκες» ήταν φτιαγμένες από τα μαλλιά της πιο μικρής εγγονής της, από τις λίγες που τα είχαν αφήσει μακριά. Στα δεκαπέντε της, τα 'κοψε κι αυτή.

-- Σε λίγα χρόνια δε θα βρίσκουμε μαλλιά για περούκες και πώς θα στηρίζουμε τη σκέπη, ανησυχούσε η Βασιλκούλου και οι συνομήλικες της.

Ηταν πάντα λεπτή και αεικίνητη η γιαγιά, αλλά σήμερα στις χαρές της, πετούσε κυριολεκτικά. Να πετάγεται σαν κοριτσάκι ν' ανοίξει την πόρτα, να καλωσορίσει τους επισκέπτες, να φέρει νερό, ένα τασάκι για το τσιγάρο μουρμουρίζοντας «που, που, που, που αυτό του φαρμάκι», να χαιρετήσει αυτούς που φεύγουν.

Χρόνια είχε να νιώσει τέτοια χαρά και περηφάνια. Από τότε που ο ντελικανής της, ο πρωτότοκος, ορκίστηκε αξιωματικός. Αλλά άστραψε και βρόντηξε. Τον έβαλαν στο Βήτα Πίνακα, γιατί πήρε μέρος στην Αντίσταση. Τώρα διωγμένος, με κόπο βγάζει το μεροκάματο. Ομως δεν είναι μέρα για κλάματα και στεναχώριες. Η εγγονή τής έδωσε μεγάλη χαρά.

-- Πάντα το 'λιγα ιγώ, σουβαρό, μετρημένου, πρώτου σ' όλα, ίδια η μάνα τ'. Θα ήταν δασκάλα τώρα η Γαλήνη μ' αν δεν έμπιναν οι Ιταλοί. Βέβια ιμείς δε θέλαμι να σπουδάσ' μακριά απ' το σπίτ', αλλά πού άκουγι; Κιφάλ' αγύρστου. Ιδια κ' η Αυρούλα.

Η γιαγιά ήθελε να σπουδάσει η εγγονή της δασκάλα στην Ακαδημία, να μείνει στην πόλη, στα πόδια τους. Χωρίς έξοδα και στεναχώριες. Δασκάλα, ή μαμή. Αυτές ήταν γυναικείες δουλειές.

-- Οχ', θέλ' να γίν' χημικός. Τ' άκουσις κι αυτό; Τ' άκουσα να λες. Να δουλεύει σ' εργουστάσιου. Οοχ' σαν εργάτρια, όοχ' καλή μ'. Σαν άντρας, επιστάτς, διεφυντής, τέτοια δλειά. Κουρίτς πράμα. Θα μπουρούσε να βγει καθηγήτρια σι γυμνάσιου, αλλά ζητάν βλέπς του ριμάδ' του χαρτί, ακόμ' αυτού. Ξέγραψ' του.

Κι ύστερα να φύγ' στν Αθήνα κουρίτς μόνου τ'; Μυαλά.... Ας είνι καλά η 'πουτρουφία. Δόξα του Μεγαλοδύναμου, σταυροκοπήθηκε η γιαγιά. Αλλιώς, πού θα 'βρισκι να του στείλ' η μάνα τ'; Τς τα 'λιγα ιγώ, αμ άκουγι;

Εγινε μια οχλαγωή. Αλλος ήθελε την Αύρα γιατρό, άλλος μηχανικό, άλλος να κάτσει στ' αυγά της και να παντρευτεί ένα καλό παιδί, ένα γιατρό, ένα δικηγόρο, το γιο του Παπαναστάση του κτηματία που τη ζητούσε από τότε που άλλαξαν τα πράματα. Τι πείραζε τώρα που ο πατέρας του και ο θείος του ήταν μπλεγμένοι με τη δολοφονία του σχωρεμένου του Αριστείδη, του πατέρα της;

-- Πόλεμος ήταν, εμφύλιος. Πέρασαν τώρα αυτά.

Εδώ άναψαν τα αίματα.

-- Πέρασαν λες; Κι ο Αριστείδης, κι ο Κυριάκος κι ο Θωμάς;

Μπήκαν στη μέση οι ψυχραιμότεροι.

-- Για το Θεό, αφήστε τα αυτά, μέρα που είναι.... Το κορίτσι να σπουδάσει χημικός τώρα, σε τέσσερα χρόνια που θα πάρει το πτυχίο, βλέπουμε.....

-- Περνούν τα χρόνια Λενίτσα... Ως το πτυχίο θα πατήσει τα είκοσι δύο... Γερνάμε...

Αλλη σύγχυση. Ευτυχώς η Γαλήνη και η Αύρα στην κουζίνα, δεν άκουσαν τα περί Παπαναστάση.

Εφυγαν μαζί. Λίγο κλαμένη η Αύρα, άφηνε πίσω μια ζωή 18 χρόνων. Και τη μάνα που λάτρευε και τη γιαγιά που αγαπούσε, φίλους και συγγενείς, ό,τι ήταν μέχρι τότε ο κόσμος της. Μπροστά της η ελευθερία κι ένα μέλλον που το ονειρευόταν τόσο όμορφο... Με τον άντρα που έπλαθαν τα ίδια όνειρα, σιγοτραγουδούσαν στο διάδρομο του τρένου για την Αθήνα, το «βράχο, βράχο τον καημό μου» κι ένιωθαν κιόλας τη νοσταλγία του σπιτιού και της μάνας.

• Διασκευή από το μυθιστόρημα «Αναδρομή στο χώρο και το χρόνο» Εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», 2005.

Η Κυριακή Γεροζήση γεννήθηκε στη Λάρισα. Μετά το γυμνάσιο εγκαταστάθηκε στην Αθήνα όπου απέκτησε το πτυχίο του Χημικού. Κατά τη διάρκεια της χούντας εργάστηκε σε βιομηχανίες τροφίμων, ποτών και φαρμάκων. Για μικρά χρονικά διαστήματα συμμετείχε σε επιστημονικά ερευνητικά προγράμματα στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας, συνεχίζοντας ταυτόχρονα σπουδές στο Φυσιογνωστικό τμήμα της Φυσικομαθηματικής σχολής. Το 1973 εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, εργάστηκε ερευνητικά στο Ινστιτούτο «Παστέρ», στο College de France, στο έβδομο Πανεπιστήμιο του Παρισιού, απέκτησε μεταπτυχιακό δίπλωμα Προχωρημένων σπουδών στη Βιοχημεία - DEA, Διδακτορικό τρίτου κύκλου και το κρατικό διδακτορικό δίπλωμα στις θετικές επιστήμες (Doctorat d'etat es Sciences), από το έβδομο Πανεπιστήμιο του Παρισιού. Από το 1981 έχει μόνιμη ερευνητική θέση στο Κρατικό Ινστιτούτο Υγείας και Ιατρικής Ερευνας (INSERM) Γαλλίας. Μεταδιδακτορικά, για ερευνητικούς σκοπούς εργάστηκε στις ΗΠΑ περίπου ενάμισι χρόνο (Bethesda-Maryland, Lansing-Michigan) και στην Ελλάδα, περίπου τρία χρόνια (Ηράκλειο Κρήτης, Αθήνα). Δίδαξε περιστασιακά Βιοχημεία, από το 1996 ως το 2000, στην Ιατρική Σχολή του πανεπιστημίου της Λάρισας. Συνεργάζεται με τα Πανεπιστήμια της Αθήνας και των Ιωαννίνων στην έρευνα και την εκπαίδευση. Είναι εμπειρογνώμονας στην επιτροπή Ευρωπαϊκής Ενωσης για την έγκριση επιστημονικών προγραμμάτων. Εχει παρουσιάσει πάνω από 160 ανακοινώσεις σε διεθνή επιστημονικά συνέδρια, έχει δημοσιεύσει περίπου 60 άρθρα σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά και βιβλία, δύο μυθιστορήματα, το «Αναδρομή στο χώρο και το χρόνο» και «Νέα Υόρκη, Παρίσι Βαγδάτη» εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», καθώς και διηγήματα στον ελληνικό και κυπριακό Τύπο.