Associated Press

Η Χ. Κλίντον, υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, βρέθηκε μέσα στη βδομάδα στην Κίνα στα πλαίσια περιοδείας της στην Ασία

Η πλέον ίσως δηλητηριώδης, είναι η «ιδιότυπη» σχέση μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας. Η Κίνα με την ανάδυσή της ως μεγάλος παίκτης στη διεθνή σκακιέρα, κυρίως χάριν της ιδιοτελούς εννοείται, στήριξης εκ μέρους του κεφαλαίου που εδράζει στις ΗΠΑ, που την «έχρισαν» παγκόσμιο παραγωγό, ήταν η χώρα που κατόρθωνε να απορροφά τους έντονους κραδασμούς του καπιταλιστικού συστήματος. Ουκ ολίγοι αναλυτές την είχαν χαρακτηρίσει ως την «ατμομηχανή» της παγκόσμιας οικονομίας. Ολα αυτά μέχρι σήμερα.

Η συνεχώς ογκούμενη κρίση που ξεκίνησε από τις Ηνωμένες Πολιτείες ως δαιμονισμένο ρόλερ κόστερ συμπαρασύρει τη μία οικονομία μετά την άλλη. Η Κίνα ως εξαγωγική χώρα δεν μπορούσε να αποφύγει τα δεινά της κρίσης. Οι κινεζικές εξαγωγές σημείωσαν τη μεγαλύτερη πτώση των τελευταίων δέκα και πλέον ετών το Γενάρη, καθώς ήταν λιγότερες κατά 17,5% σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα του 2008.

Οι εισαγωγές κατέγραψαν επίσης δραματική μείωση κατά 43,1%, σαφής ένδειξη της κατά πολύ χαμηλότερης ζήτησης που υπάρχει στην κινεζική οικονομία εδώ και κάποιους μήνες, καθώς η ανεργία αυξάνεται ιλιγγιωδώς. Πάντως, με τις εισαγωγές να μειώνονται με πολύ υψηλότερο ρυθμό σε σχέση με τις εξαγωγές, η Κίνα κατέγραψε το Γενάρη ένα ακόμη ευρύ εμπορικό πλεόνασμα, της τάξης των 39,11 δισ. δολαρίων, ποσό που υπολείπεται πολύ λίγο του ιστορικού ρεκόρ των 40,1 δισ. δολ. του περασμένου Νοέμβρη.

Την ίδια στιγμή στις Ηνωμένες Πολιτείες από μερικούς αναλυτές άρχισε η δαιμονοποίηση της Κίνας ως εφιάλτη στην πολυεπίπεδη σχέση εξάρτησης της πρώτης και της τρίτης οικονομίας του πλανήτη. Από την άλλη πλευρά είναι και μερίδα αναλυτών που θεωρούν ότι ο δρόμος της «ανάκαμψης των ΗΠΑ περνά μέσα από το Πεκίνο» και εμμένουν σε μία ήπια προσέγγιση.

Στην Ευρώπη, που παρακολουθούν αυτό το οικονομικό και γεωπολιτικό μπρα ντε φερ, προτιμούν να εστιάζουν στην πιθανότητα ξεσπάσματος ενός «πολέμου» μεταξύ των δύο χωρών, για ευνόητους λόγους. Τονίζουν λοιπόν υπέρ του δέοντος είτε τις προειδοποιητικές δηλώσεις Κινέζων αξιωματούχων οι ΗΠΑ να μην υιοθετήσουν τον «προστατευτισμό» με αφορμή τη διάταξη «buy American» που προβλεπόταν στο σχέδιο «ανάκαμψης της αμερικανικής οικονομίας», είτε τις δηλώσεις του υπουργού Οικονομικών Τίμοθι Γκάιτνερ, κατά τη διάρκεια της κατάθεσής του στο Κογκρέσο για την επικύρωση του διορισμού του, ότι η «Κίνα χειραγωγεί το νόμισμά της». Εντούτοις, το ζήτημα της συναλλαγματικής ισοτιμίας του κινεζικού νομίσματος - ρενμίνμπι (γουάν) - είναι μονίμως ένα αγκάθι στις σχέσεις των δύο χωρών. Οχι το μόνο βέβαια...

Οικονομολόγοι στις ΗΠΑ πίστευαν έως πρόσφατα ότι το αδύναμο γουάν εκ προθέσεως επιδοτεί τις κινεζικές εξαγωγές οδηγώντας στις τεράστιες ανισορροπίες στο εμπορικό ισοζύγιο των δύο χωρών. Επομένως, επισήμαιναν ότι ήταν επιτακτική ανάγκη μια σημαντική ανατίμηση του γουάν, κατά 20-25% πάνω σε σχέση με το αμερικανικό δολάριο τουλάχιστον, ώστε να διορθωθεί η κατάσταση. Ως εναλλακτική λύση, πρότειναν την επιβολή δασμών ανάλογου ύψους στις εισαγωγές από την Κίνα. Περαιτέρω, οι οικονομολόγοι αυτοί ήταν της γνώμης ότι με τις μόνιμες παρεμβάσεις της η Κινεζική Κεντρική Τράπεζα στην αγορά ξένου συναλλάγματος όχι μόνο διασφάλιζε ότι το γουάν θα παρέμενε υποτιμημένο, αλλά ταυτόχρονα προκαλούσε την υποτίμηση και διαφόρων άλλων νομισμάτων στην Ασία. Ως συνέπεια της κινεζικής πολιτικής - κατά την άποψη αυτή - παρουσιαζόταν ένα «ντόμινο», με αποτέλεσμα το δολάριο να είναι τεχνητά υπερτιμημένο έναντι των περισσοτέρων ασιατικών νομισμάτων. Ειδικοί υποστήριζαν ότι μια σημαντική ανατίμηση του γουάν θα εξασφάλιζε τη δημιουργία ενός πιο «ρεαλιστικού» μηχανισμού διαμόρφωσης των ισοτιμιών, αφού θα ανάγκαζε και τις υπόλοιπες χώρες της περιφέρειας να τη μιμηθούν.

Αναμένοντας ότι θα υπάρξει σημαντική ανατίμηση του γουάν, οι περισσότεροι ειδικοί θεωρούν ότι λόγω και της αβεβαιότητας στις «αγορές» παγκοσμίως το «ζεστό» χρήμα επιλέγει, στην Κίνα, ένα σχετικά ασφαλή προορισμό. Αφού όχι μόνο (η Κίνα) προσφέρει υψηλότερες αποδόσεις, αλλά και είναι σχεδόν πλήρως εξασφαλισμένη από την υποτίμηση του νομίσματός της έναντι του δολαρίου. Ομως, στην πράξη, ρέει το «ζεστό» αυτό χρήμα στην Κίνα διότι αναμένεται ανατίμηση του γουάν; 'Η απλώς η Κίνα διατηρεί το εμπορικό ανταγωνιστικό της πλεονέκτημα λόγω του αδύναμου νομίσματός της; Μήπως οι Κινέζοι ακολούθησαν τη στρατηγική της διατήρησης ενός υποτιμημένου γουάν με άδηλο πολιτικό στόχο να «δυναμιτίσουν» την αμερικανική οικονομία, όπως θεωρούν ορισμένοι;

Αυτό που ανησυχεί τους Αμερικανούς είναι ότι η Κίνα διατηρεί περίπου το ένα τέταρτο των παγκόσμιων συναλλαγματικών πλεονασμάτων και ότι αγοράζει το τρέχον αμερικανικό έλλειμμα. Με απλουστευμένους όρους, ενώ η Κίνα αποκτά αποθέματα ξένου συναλλάγματος, οι ΗΠΑ αποκτούν αντίστοιχο χρέος. Και οι Αμερικανοί γνωρίζουν πολύ καλά ότι οι Κινέζοι είναι οι μεγαλύτεροι αγοραστές των ομολόγων που εκδίδει το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ. Αυτό που είναι πραγματικά περίεργο, είναι ότι μια χώρα - οι ΗΠΑ - που περηφανεύεται ότι είναι «ανεξάρτητη» έναντι κάθε άλλης χώρας, ειδικά σε ζητήματα ασφάλειας, βρίσκεται παγιδευμένη, καθώς πρέπει να διατηρεί καλές σχέσεις με την Κίνα εάν δε θέλει να υποστεί ένα ξαφνικό και βίαιο οικονομικό σοκ.

Χώρες που διαθέτουν μεγάλα συναλλαγματικά αποθέματα σε δολάρια έχουν ένα πολύτιμο εργαλείο στο οπλοστάσιό τους, μπορούν να προκαλέσουν κατάρρευση των αμερικανικών χρηματοοικονομικών αγορών με ένα απλό κλικ του ποντικιού, πουλώντας τα δολάριά τους. Μπορεί να φανταστεί κανείς τι θα συνέβαινε εάν η Κίνα, που διαθέτει ομόλογα της αμερικανικής κυβέρνησης ύψους περίπου 2 τρισ. δολαρίων, αποφάσιζε να τα πουλήσει όλα μέσα σε μια νύχτα. Αυτό θα δυναμίτιζε μέσα σε μια στιγμή το παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα, καθώς θα εξανέμιζε τη ρευστότητα και θα οδηγούσε τα επιτόκια σε τρελή άνοδο. Αρκεί να θυμηθεί κανείς ότι το «πακέτο» 700 δισ. δολαρίων που ανακοίνωσε η κυβέρνηση Ομπάμα είχε στόχο, ακριβώς, την αντιμετώπιση της έλλειψης ρευστότητας στις ΗΠΑ. Προφανώς ο αμερικανικός δανεισμός από την Κίνα και η κινεζική παροχή χρήματος στις ΗΠΑ αποτελεί ένα ιδιαίτερα μυστήριο γεωπολιτικό παιγνίδι. Το οποίο επ' ουδενί μπορεί να εξηγηθεί απλά με οικονομικούς όρους.

Από την άλλη πλευρά η Κίνα έχει ακριβώς το αντίθετο πρόβλημα. Εχει επιτύχει τα τελευταία χρόνια ταχείς ρυθμούς ανάπτυξης με τρομακτικό τίμημα: την τερατώδη ανάπτυξη των ανισοτήτων εντός της Κίνας, μεταξύ των παράλιων τμημάτων που ευημερούν και την τεράστια σε όγκο εσωτερική Κίνα που προσφέρει μεν άφθονο φτηνό δυναμικό αλλά εξακολουθεί να παραμένει υποβαθμισμένη. Η πρώτη αντίδραση της Κίνας ενώπιον της κρίσης είναι να ανακοινώσει σχέδιο διάσωσης ύψους 4 τρισ. γουάν (586 δισ. δολαρίων) με άξονες την «ταχεία και εκτενή επένδυση» στη στεγαστική αγορά και τα δίκτυα υποδομής της χώρας, ενώ θα ακολουθήσει «σχετικά επεκτατική» νομισματική πολιτική. Εντούτοις, καθώς φαίνεται οι αγορές από τις οποίες εξαρτάται σχεδόν απόλυτα η Κίνα δεν έχουν πειστεί όσον αφορά την επίτευξη του στόχου του σχεδίου, καθώς εάν η κρίση συνεχίσει να σοβεί τότε οι εξαγωγές προς τις καπιταλιστικά αναπτυγμένες χώρες, το κύριο αναπτυξιακό όπλο της Κίνας, θα μείνει άκαπνο και τα προβλήματα θα αρχίσουν.

Κατά τους οικονομολόγους, που προβλέπουν δραματική μείωση της ανάπτυξης της Κίνας, που θα κινηθεί όπως υπολογίζουν μόλις στο 3% για το τρέχον έτος, η λύση στο πρόβλημα της Κίνας είναι να αυξήσει την αγοραστική δυνατότητα των εργαζομένων, όπερ να αυξήσει τις αποδοχές, που σημαίνει απλά ότι θα αυξηθεί και το κόστος παραγωγής. Δηλαδή να επανεπενδύσει τα κέρδη της εντός της Κίνας και οι «ΗΠΑ ως αντάλλαγμα να στηρίξουν την Κίνα».

Ηδη τα πρώτα καμπανάκια κινδύνου χτυπούν: Μόνο στην επαρχία του Γκουανγκντόνγκ, το βιομηχανικό κέντρο της νότιας Κίνας, στα σύνορα με το Χονγκ Κονγκ, όπου παράγεται το 1/3 των εξαγωγικών προϊόντων της χώρας, έχουν χαθεί 20 εκατομμύρια θέσεις εργασίας. Οι συγκρούσεις ανάμεσα στην αστυνομία και τους απλήρωτους εργαζόμενους, οι οποίοι ξαφνικά έμειναν άνεργοι μετά το κλείσιμο των εργοστασίων, έχουν αυξηθεί σε όλη τη χώρα τους τελευταίους μήνες. Η Κίνα πρέπει να λάβει μέτρα για να προφυλαχτεί από τις «εχθρικές δυνάμεις» εντός και εκτός της χώρας, οι οποίες απεργάζονται τη δημιουργία προβλημάτων στις μάζες των πρόσφατα άνεργων, δήλωσε πρόσφατα ο αντιπρόεδρος της Πανκινεζικής Συνδικαλιστικής Ομοσπονδίας, Σουν Τσουνλάν.

Κατά τους Φρ. Σίσι και Ντ. Π. Γκόλντμαν με άρθρο τους στην «Asia Times», για να αποφευχθεί μία αμοιβαία καταστροφή, που θα συμπαρασύρει και όλο τον πλανήτη, λύση είναι μία «θετική συνεργασία» ΗΠΑ - Κίνας, επωφελής για όλους, αλλά θα πρέπει να κινηθεί στους άξονες: α) Στήριξη της εσωτερικής ανάπτυξης της Κίνας με ανακατεύθυνση των κεφαλαίων που εισρέουν από την πώληση αγαθών εντός της Κίνας και προς άλλες αναδυόμενες οικονομίες και βιομηχανικές χώρες. β) Μεταφορά τεχνολογίας και άλλων ειδικοτήτων προς τις αναδυόμενες οικονομίες. γ) Χρίζοντας τις αναδυόμενες οικονομίες ως «συνεργάτες» της ανάκαμψης των ΗΠΑ.

«Tongzhou gongji» («αφού είμαστε στην ίδια βάρκα, ας βοηθήσουμε ο ένας τον άλλο»). Αυτό το αρχαίο κινεζικό ρητό χρησιμοποίησε η Χίλαρι Κλίντον, στην πρόσφατη επίσκεψή της στην Κίνα, στο πλαίσιο της περιοδείας της στην Ασία, την πρώτη της περιοδεία ως επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Στόχος της επίσκεψης Κλίντον δεν ήταν άλλος από την άσκηση πίεσης στην κινεζική ηγεσία, καταρχήν να συνεχίσει να χρηματοδοτεί τα δημοσιονομικά τους ελλείμματα αγοράζοντας ομόλογα αξίας εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων - ουσιαστικά το πακέτο «ανάκαμψης» ύψους 787 δισ. στηρίζεται στην εισροή κινεζικών κεφαλαίων - και συνάμα να προχωρήσει στην υπερτίμηση του γούαν, ώστε να περιοριστεί κάπως το τεράστιο αμερικανικό έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο.

Μετά την επιστροφή της Κλίντον, ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα ανακοίνωσε το διορισμό του πρώην κυβερνήτη της Ουάσιγκτον, Γκάρι Λοκ, στη θέση του υπουργού Εμπορίου. Ο Λοκ αποτέλεσε τον πρώτο Αμερικανό ασιατικής καταγωγής κυβερνήτη στην ιστορία των ΗΠΑ και κατά τη διάρκεια των δύο θητειών του ως κυβερνήτης ηγήθηκε εμπορικών συνομιλιών με την Κίνα και προχώρησε στο άνοιγμα εμπορικού γραφείου της πολιτείας της Ουάσιγκτον στην πόλη Γουαντζού. Είναι προφανής η «κίνηση καλής θέλησης»...

Πάντως, η κινεζική ηγεσία τηρεί σιγήν ιχθύος όσον αφορά τις προθέσεις της Κίνας, αν και εν αναμονή της επίσκεψης Κλίντον ο Λούο Πινγκ, γενικός διευθυντής της Τραπεζικής Ρυθμιστικής Αρχής της Κίνας, δήλωσε από τη Νέα Υόρκη ότι η χώρα του θα συνεχίσει να αγοράζει ομόλογα του αμερικανικού Δημοσίου παρά τις αμφιβολίες της για την πορεία των οικονομικών των ΗΠΑ. Ταυτόχρονα, πάντως, σημείωσε ότι η κυβέρνηση της Κίνας θα ενθαρρύνει τις τράπεζες της χώρας να χρηματοδοτήσουν συγχωνεύσεις και εξαγορές στο εσωτερικό, αντί να προσφέρουν χείρα βοηθείας σε επιχειρήσεις άλλων χωρών, που έχουν μεγάλο πρόβλημα ρευστότητας.